logo

BUYUK KARLNING ITALIYA YURISHLARI

Yuklangan vaqt:

27.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1817.8916015625 KB
BUYUK KARLNING ITALIYA YURISHLARI
                O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA 
                        MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
                   SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI 
            SAMARQAND DAVLAT UMIVESITETI
         “TARIX ( MAMLAKATLAR VA MINTAQALAR                      
                      YO’NALISHI)”   FAKULTETI
                          “  TARIX KAFIDRASI   ”
      
   -JAHON TARIXINI O’QITISH METODIKASI 
                (7,8,9-SINFLAR) FANIDAN  
           KURS ISHI
        MAVZU:  BUYUK KARLNING ITALIYA YURISHLARI 
  Bajardi:   Baxronav Shahzod Ilxomboy o’g’li
  Ilmiy raxbar: 
  Topshirilgan sanasi :
  Himoya qilgan sanasi :
  Baho:                                                                                                
                                                              Samarqand-2024
                                     MUNDARIJA
Kirish ………………………………………………………………………
1-BOB. BUYUK KARL VA UNING HUKMRONLIGINI             
                                  O ’ RNATILISHI .
1.1            Karl sulola asoschisi 
1.2 Buyuk Karlning imperiya taxtini  egallashi
2-BOB.  BUYUK KARLNING  ITALIYA  HARBIY  YURISHLARI 
2.1  Karlning taxtga utirishi bilan  istilochilik urushlarini olib borishi
2.2   Buyuk Karlning 772-804-yillarda Langobardga yurishlari
3-BOB.  BUYUK KARLNING ITALIYA YURUSHLARI  MAVZUSINI 
O’TISHDA ZAMONAVIY  PEDAGOGIK   METODLARDAN   
FOYDALANISH
3.1   Aqliy hujum metodi Krasvord metodi  
3.2   Taklifnama metodi
3.3 Kungaboqar metodi
XULOSA……………………………………………………………………….. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………………….. Buyuk Karl 742- yil 2- aprelda dunyoga keldi. U 768- yilda otasi Pakana Pipin (Pipin 
Korotkiy) vafot etgach, qirol bo‘ldi. Karl ko‘plab bosqinchilik yurishlari natijasida bir 
paytda G‘arbiy Rim imperiyasiga qarashli bo‘lgan juda katta hududlarni o‘ziga 
bo‘ysindirdi. Franklar hukmdori Karl o‘z hokimiyatini yana tobora janub tomonga 
qarata kengaytirib bordi. 732- yilda Fransiyaning janubidagi Tur va Puatye hududlari 
oraligida uning askarlari Ispaniyadagi musulmonlar hukmdori Abdur-Rahmon lashkari
bilan jangda ro‘baro‘ keldi. Mavrlar bu jangda mag’lub bo‘ldilar, hukmdorlari esa 
halok bo‘ldi. Shunday qilib mavrlarning G‘arbiy Yevropa tomon qilayotgan 
yurishlariga barham berildi. Karl shundan so‘ng Martell, ya'ni «bolga» laqabini oldi. 
800- yilda Rimda juda ko‘p xalqlar to‘plangan yig‘inda, tantanali diniy-ruhoniy 
marosimlardan so‘ng franklar qiroli imperator deb e'lon qilindi. Mazkur marosimga 
rahnamolik qilgan Papa Lev III yangi imperator davrida qaror topgan cherkov va 
hokimiyat o‘rt asidagi iliq va yaqin munosabatlardan benihoya mamnunligini izhor 
qildi. O‘zining hadsiz-hududsiz, katta imperiyasida tartib o‘rnatish uchun Buyuk Karl 
imperiyani grafliklarga bo‘ldi va mazkur grafliklarni uning vakillari bo‘lmish graflar 
idora qila boshladi. Nihoyatda muhim masalalarni muhokama qilish uchun imperator
yiliga ikki marotaba xalq yig‘inlarini chaqirardi. Biroq u o‘zining eng ishonchli va  sadoqatli tayanchi deb katoliklar cherkovini bilar va ushbu cherkovga xilma xil 
imtiyozlarni bergan edi. Buyuk Karl — ilk o‘rta asrning eng yorqin shaxsidir. Uning faol aqlu zakosi, aql bovar 
qilmas jismoniy kuch-qudrati va jo‘shqin g‘ayrat-shijoati o‘z zamondoshlarini 
hamisha hayratga solardi. Imperator hamisha yelib-yugurib yurar, ko‘plab xayrli 
ishlarga shaxsan o‘zi bosh-qosh bo‘lardi. O‘ta suronli zamonda yashagan bo‘lishiga 
qaramasdan, hayotda ilm-ma'rifatning, madaniyat va maorifning ahamiyati 
beqiyosligini juda yaxshi anglardi. Uning hukmronligi davrida ochilgan yangi 
maktablarning soni benihoya ko‘p edi. Uning o‘spirinligida olgan ta'limi asosan 
jismoniy qudratini rivojlantirishga, otda yurishga va jangovar san'atlarni egallashga 
yo‘naltirilgan edi. Imperator biror hujjatga imzo chekishiga to‘g‘r' kelganida, uning 
o‘rniga maxsus hattot Karlning ismidan iborat monogrammani harflab yozib qo‘yar, 
Karl esa o‘z ismidagi «A» harfi ustiga chiziqcha tortardi xolos. Biroq, shunday 
bo‘lsada, u tabiatan juda qiziquvchan, o‘ta xotirasi kuchli inson edi, u o‘z davrining 
yetuk allomalari bilan muomala qilish jarayonida muttasil o‘z bilim doirasini 
kengaytirib borardi. Umuman olganda, savodsiz bo‘lsada, imperator o‘zidagi har 
tomonlama rivojlangan fahmu zakovati bilan atrofidagilarni hayratga solar va 
mohiyatan olganda o‘sha davrning eng o‘qimishli kishilaridan biri sanalardi.
Lombard qiroli Aistulfning vorisi , toskan gersogi Desiderius papa va franklar partiyasi
yordamida taxtga oʻtirdi (756). Shoh bo'lgach, u o'z shohligining to'liq xo'jayini 
bo'lishni xohladi. U Karlning otasi Pepinga bo'ysunishga tayyorligini bildirgan Spoleto 
va Benevento gersoglaridan mulk oldi va ularning oxirgisini Otrantogacha ta'qib qildi. U hattoki Vizantiyaliklarni Italiyaga chaqirib, hali ham ilgari mavjud bo'lgan eksarxat 
ustidan nazoratni tiklashga umid qildi. Papa Stiven II vorisi Pavel I Rim aholisi bilan 
birga yordam so'rab Pepinga murojaat qildi; lekin Pepin Desideriusga xat yuborish 
bilan cheklandi, chunki u Akvitaniyadagi urush bilan band edi. Lombard qiroli Aistulfning vorisi , toskan gersogi Desiderius papa va franklar partiyasi
yordamida taxtga oʻtirdi (756). Shoh bo'lgach, u o'z shohligining to'liq xo'jayini 
bo'lishni xohladi. U Karlning otasi Pepinga bo'ysunishga tayyorligini bildirgan Spoleto 
va Benevento gersoglaridan mulk oldi va ularning oxirgisini Otrantogacha ta'qib qildi.
U hattoki Vizantiyaliklarni Italiyaga chaqirib, hali ham ilgari mavjud bo'lgan eksarxat 
ustidan nazoratni tiklashga umid qildi. Papa Stiven II vorisi Pavel I Rim aholisi bilan 
birga yordam so'rab Pepinga murojaat qildi; lekin Pepin Desideriusga xat yuborish 
bilan cheklandi, chunki u Akvitaniyadagi urush bilan band edi.
Biroq Karl 814- yil 28- yanvarda Axenada vafot etdi. Tarixda juda ko‘p bo‘lgani kabi, 
uning vafotidan keyin ham buyuk inson — Karlning o‘rniga iste'dodsiz merosxo‘rlar 
hokimiyat tepasiga keldi va nihoyatda ulkan, ko‘plab qabilalardan tarkib topgan  imperiya tez orada parchalanib ketdi. Buyuk Karl (742.2.4814.28.1) -franklar qiroli 
(768 yildan), imperator (800-yildan), karolinglar sulolasi uning nomi bilan atalgan. 
Uning bosqinchilik urushlari (773—774 yillarda Italiyadagi Langobard qirolligiga, 772
—804 yillarda sakslar yeri va boshqalarga qarshi) natijasida katta imperiya vujudga 
kelgan. B. K.ning olib borgan siyosati (cherkovga homiylik qilish, sud va harbiy 
islohotlar va boshqalar) Gʻarbiy Yevropada yangi ijtimoiy munosabatlarning 
shakllanishida muhim boskich boʻlgan. B.K.ning imperiyasi uning vafotidan soʻng bir 
oz vaqt oʻtgach, parchalanib ketgan.  Buyuk Karl 742 yili tugʻilgan u sulola asoschisi Pipin Pakananing oʻgʻli bo’lib, Franklar 
qirolligini 46 yil boshqargan. “Buyuk” nomi tarixchilar tomonidan 53 marotaba harbiy
yurishlar qilganligi sabab berilgan. U yirik saltanat tuzadi. Karl haqida koʻplab 
hikoyalar, asarlar, afsonalar, rivoyatlar va qoʻshiqlar yaratilgan. Uning ismidan 
“korol” ya’ni “qirol” unvoni kelib chiqqan. Buyuk Karl 773-yili german qabilasi 
langobardlarga qarshi jang boshlaydi, langobardlar qiroli Dezideriy magʻlub etiladi.  Karlning jiyani Roland Arab xalifaligi istilo qilgan Ispaniyaga qarshi jangda halok 
boʻladi. Reyn daryosining oʻng sohilida yashovchi sakslarga qarshi urushlar 30 yildan 
ortiq davom etadi. Bu urush Karl uchun ancha murakkab kechadi. Sakslar 
germanlarning Karlga boʻysunmagan soʻngi yirik qabilasi boʻlgan.Ammo baribir 
franklarga boʻysunganlar.
Buyuk Karl boshchiligidagi Franklar davlati. Xarita. Charlzning Italiyadagi urushlari va 
u yerdagi istilolari qayd etilgan
 
786 yilda Buyuk Karl Italiyani zabt etishni Desideriusning kuyovi Benevento Arichis 
gersogini bo'ysundirish orqali yakunlashni xohladi. U Kapuaga yetib bordi va Arixni 
unga soliq to'lashni va o'g'lini garovga topshirishni majbur qildi. Grimoald ismli bu 
o'g'liga, otasi vafotidan so'ng, Benevento gersogligini egallashga ruxsat berildi, agar u
o'z farmonlari va tangalariga Franklar qirolining ismini qo'yish, buzish sharti bilan. 
Salerno va Acerenza istehkomlari va uning lombardlarini soqollarini oldirishga 
majbur qilishdi. U bu shartlarni bajardi va amakisi, Desideriusning o'g'li Adelhisga  yordam berishdan bosh tortdi, u tez orada vafot etdi, ehtimol u bilan jang qildi. 
Afsonalarda lombardlar mustaqilligining bu jasur himoyachisi xotirasi      saqlani b   b 
qolgan.  
Grimoald tez orada itoat qilishni to'xtatdi. 801 yilda franklar u bilan urush 
boshladilar; Buyuk Karl hatto Italiyani emas, balki Sitsiliyani ham zabt etish uchun 
katta harbiy ekspeditsiya haqida o'yladi. Bu vaqtda Buyuk Karlning imperator 
darajasiga ko'tarilishi uning Vizantiya bilan munosabatlarini juda qiyinlashtirdi . 
Qirolicha Irenni taxtdan tushirgan Konstantinopol imperatori Nikiforos (802) 
tinchlikni xohladi. U 803 yilda Buyuk Karlga, markaziy Italiya, Istriya va ilgari G'arbiy 
Rim imperiyasining bir qismi bo'lgan Dalmatiyaning bir qismidan tashqari, berilgan 
ko'rinadi . 806 yilda Venetsiya va Zara gersoglari Buyuk Karlning oliy hokimiyatiga 
bo'ysundilar. Ammo Dalmatiyaga egalik qilish tez orada urush uchun sabab bo'ldi. 
Vizantiyaliklar dengizda hukmronlik qilganliklari uchun ular bu viloyatni osongina 
egallab olishdi. Venetsiyaliklar Pepinga bo'ysunishdan bosh tortdilar va o'zlarini 
Vizantiya imperatoriga bo'ysunuvchilar deb e'lon qildilar. Qirol Pepin ularga 
lagunalarida hujum qildi. Ularning asosiy orollari Grado, Malamokko, Chioggia 
franklar tomonidan bosib olingan; ammo venetsiyaliklar Malamokkodan Rialtoga  chekinishdi, u erda og'ir Lombard kemalari kira olmadi (809). Shunday qilib, 
Venetsiya Vizantiyaning nominal oliy hokimiyati ostida o'z mustaqilligini saqlab qoldi 
va franklar 810 yilda qilingan urinishlarga qaramay, Dalmatiyani qaytarib ololmadilar.
Bu holat Buyuk Karl va imperator Mixail I o'rtasidagi kelishuv bilan mustahkamlandi : 
Venetsiya sharqiy imperatorning tasarrufida qoldi, lekin u Buyuk Karlning imperator 
unvoniga ega bo'lish huquqini tan oldi va erishilgan faktlar bilan shunchalik 
yarashdiki, u bilan munosabatlarni tikladi. papa (812).
Spoleto gertsogi va uning lombard fuqarolari uzun sochlarini qirqtirib, papaga 
sodiqlik qasamyod qildilar. Charlemagne o'z qo'shiniga Pavia blokadasini ishonib 
topshirdi va o'zi Rimda Pasxa bayramini nishonlash uchun ketdi. Uni Rim papasi 
Hadrian katta sharaf bilan qabul qildi va unga Pepin tomonidan berilgan mulklarni 
ko'rish uchun Rimga o'rnatildi . Ochlikdan charchagan Pavia 774 yil iyun oyida Gunald
o'limidan so'ng franklarga taslim bo'ldi; Desiderius rohib sifatida tanildi, oilasi bilan 
Frantsiyaga yuborildi va nihoyat sahnani tark etdi. Buyuk Karl oʻzini bosib olingan 
Lombardlar davlatining shohi deb eʼlon qildi; Zodagonlar va xalq uni xursandchilik 
bilan qarshi oldilar va unga sodiqlik qasamyod qildilar.
Ammo Charlz sakslar bilan urushni davom ettirish uchun Italiyani tark etganida , 
asosiy Lombard gersoglari ilgari Vizantiyaliklar bilan shartnoma tuzib, isyon  ko'tarishdi. Friul gertsogi Rodgaud, Benevento gertsogi Arixis, klyuziyalik gertsog 
Rejinald va Spoletiyalik gertsog Xildebrand o'zaro kelishuv asosida harakat qila 
boshladilar. Friuli gersogi birinchi bo'lib qurol oldi; ammo Frank qiroli o'z 
qo'zg'olonini yangi urush orqali bostirishga shoshildi, Trevisani va Forum I ulii ni oldi. 
Rodgaud qatl etildi, friul gersogligi esa frank zodagonlaridan biriga berildi (776). 
Spoleto gersogi Karlga bo'ysundi; Benevento gertsogi Arihis asta-sekin o'z 
mustaqilligini himoya qildi, chunki uning janubiy Italiya mulklari Franklar qirolining 
faoliyat doirasidan juda uzoqda joylashgan edi. Fath qilingan Italiyaning itoatkorligi 
unda frank garnizonlari joylashtirilganligi bilan ta'minlandi; qo'zg'olonchilar surgunga 
jo'natildi; ularning mulklari musodara qilinib, o'z o'rniga tayinlangan frank graflari 
yoki sudyalariga taqsimlandi, ularning sodiqligiga Charlz to'liq tayanishi mumkin edi.
Lombardlar qirolligining zabt etilishi va uning Franklar hukmronliklariga qoʻshilishi 
Buyuk Karlning Italiyada toʻliq xoʻjayiniga aylanishi uning hukmronligi davridagi eng 
muhim voqealardan biri boʻldi. Bu nafaqat uning papalikka bo'lgan munosabatini 
o'zgartirdi va imperiyaning tiklanishiga tayyorgarlik ko'rdi, balki uni yangi dushmanlar
- Sarasenlar, Yunonlar, Benevento Lombardlariga qarshi ehtiyot choralarini ko'rishga 
majbur qildi va u uchun juda ko'p yangi tashvishlarni yaratdiki, u nihoyat sinab ko'rdi. ulardan qutulish uchun Italiya hukumatini Akvitaniya hukumatiga ishonib 
topshirgandek, xuddi noibga ishonib topshirdi .
780 yilda Buyuk Karl o'zining Franklar qirolligiga qaytib keldi va uning ichki tuzilishini 
tugatdi. U o'zi bilan o'zining iltimosiga binoan papa tomonidan Lombardlar va 
Akvitaniya qirollari sifatida toj kiygan o'g'illari Pepin va Luini olib ketdi. Pepinning 
maslahatchilari Anngilbert va Karlning amakivachchasi Adalar edi; Bu ikkinchisi 
Bernxardning o'g'li va Charlz Martelning nabirasi edi. Mamlakat hukumati yigirma 
frank graflari orasida bo'lingan; lekin har yili Paviyada chaqiriladigan xalq majlislarida 
lombardlar baribir franklar bilan teng rol oʻynagan.
Lombardlarning oxirgi qiroli, aftidan, iqtidorli odam edi; deyarli yigirma yil davomida 
u o'z qirolligini rimliklar, vizantiyaliklar va franklardan himoya qilishga muvaffaq 
bo'ldi. U qizlaridan biri Desideratani Buyuk Karlga (papaning noroziligiga qaramay), 
boshqasini Bavariya gersogi Thassilonga turmushga berdi va o'g'lini Karlning opa-
singillaridan biriga unashtirdi. Franklar orasida uning ko'plab izdoshlari bor edi. Uning
yuqori mavqei yaxshi himoyalangandek tuyuldi. Ammo Karl Desiderata bilan ajrashdi 
va uning ukasi va hukmdori Karloman vafot etdi. Charlzdan qo'rqib, Karlomanning 
xotini va ikki o'g'li o'z izdoshlari bilan Paviadagi Desideriusga nafaqaga chiqdi. Bu 
ikkinchisi franklar o'rtasida nizo qo'zg'atish uchun ularning tarafini olib, ehtiyotsizlik  qildi . U Karlomanning o'g'illarini qirol qilib tayinlashni iltimos qilib, papaga murojaat 
qildi. O'sha paytda (772 yil fevralda) Stiven IV papa taxtiga baquvvat xarakterga ega 
bo'lgan Adrian bilan almashtirildi. U Desideriusning iltimosini bajarishdan bosh tortdi 
va Rimda yashovchi asosiy tarafdorlarini o'limga olib keldi. Keyin Lombard qiroli papa
mulkiga hujum qilib, Rim Kampaniyasini vayron qila boshladi. Adrian yordam uchun 
Buyuk Karlga murojaat qildi. Bu ikkinchisi sakslar bilan urush boshlagan edi va 
dastlab bu masalani tinch muzokaralar yo'li bilan hal qilishga harakat qildi; u 
Desideriusdan o'zi qo'lga kiritgan papa mulkini qaytarishni talab qildi va hatto o'sha 
paytda da'vo qilinganidek, unga 14 000 solid taklif qildi. Desiderius buni rad etd i i.
Franklar milliy assambleyasi 773 yilda mart dalasida emas , Jenevada chaqirilgan ; u 
yerda urush boshlashga qaror qilindi. Ikki qo'shin Italiyaga kirdi: biri Yupiter tog'i 
(hozirda u Buyuk Sent-Bernard deb ataladi) orqali Karlning amakisi, Charlz 
Martelning o'g'li Bernxard qo'mondonligida , ikkinchisi Charlzning o'zi qo'mondonligi 
ostida Mont Cenis orqali. Bu ikkinchi armiya Suza vodiysida qurilgan istehkomlar 
oldida to'xtashga majbur bo'ldi, uning orqasida Desideriusning o'g'li Adelhis turardi. 
Franklar otryadi bu istehkomlarni chetlab o'tib, Lombard qirolining orqasida paydo 
bo'ldi. Keyin Desiderius Akvitaniyalik Gunald bilan Paviyada o'zini qamab qo'ydi.  Adelhis Karlomanning o'g'illari bilan Veronada panoh topdi va ular Buyuk Karlga 
topshirilgandan so'ng, Konstantinopolga qochib ketdi.

BUYUK KARLNING ITALIYA YURISHLARI O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UMIVESITETI “TARIX ( MAMLAKATLAR VA MINTAQALAR YO’NALISHI)” FAKULTETI “ TARIX KAFIDRASI ” -JAHON TARIXINI O’QITISH METODIKASI (7,8,9-SINFLAR) FANIDAN KURS ISHI MAVZU: BUYUK KARLNING ITALIYA YURISHLARI Bajardi: Baxronav Shahzod Ilxomboy o’g’li Ilmiy raxbar: Topshirilgan sanasi : Himoya qilgan sanasi : Baho:

Samarqand-2024 MUNDARIJA Kirish ……………………………………………………………………… 1-BOB. BUYUK KARL VA UNING HUKMRONLIGINI O ’ RNATILISHI . 1.1 Karl sulola asoschisi 1.2 Buyuk Karlning imperiya taxtini egallashi 2-BOB. BUYUK KARLNING ITALIYA HARBIY YURISHLARI 2.1 Karlning taxtga utirishi bilan istilochilik urushlarini olib borishi 2.2 Buyuk Karlning 772-804-yillarda Langobardga yurishlari 3-BOB. BUYUK KARLNING ITALIYA YURUSHLARI MAVZUSINI O’TISHDA ZAMONAVIY PEDAGOGIK METODLARDAN FOYDALANISH 3.1 Aqliy hujum metodi Krasvord metodi 3.2 Taklifnama metodi 3.3 Kungaboqar metodi XULOSA………………………………………………………………………..

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR …………………………………..

Buyuk Karl 742- yil 2- aprelda dunyoga keldi. U 768- yilda otasi Pakana Pipin (Pipin Korotkiy) vafot etgach, qirol bo‘ldi. Karl ko‘plab bosqinchilik yurishlari natijasida bir paytda G‘arbiy Rim imperiyasiga qarashli bo‘lgan juda katta hududlarni o‘ziga bo‘ysindirdi. Franklar hukmdori Karl o‘z hokimiyatini yana tobora janub tomonga qarata kengaytirib bordi. 732- yilda Fransiyaning janubidagi Tur va Puatye hududlari oraligida uning askarlari Ispaniyadagi musulmonlar hukmdori Abdur-Rahmon lashkari bilan jangda ro‘baro‘ keldi. Mavrlar bu jangda mag’lub bo‘ldilar, hukmdorlari esa halok bo‘ldi. Shunday qilib mavrlarning G‘arbiy Yevropa tomon qilayotgan yurishlariga barham berildi. Karl shundan so‘ng Martell, ya'ni «bolga» laqabini oldi. 800- yilda Rimda juda ko‘p xalqlar to‘plangan yig‘inda, tantanali diniy-ruhoniy marosimlardan so‘ng franklar qiroli imperator deb e'lon qilindi. Mazkur marosimga rahnamolik qilgan Papa Lev III yangi imperator davrida qaror topgan cherkov va hokimiyat o‘rt asidagi iliq va yaqin munosabatlardan benihoya mamnunligini izhor qildi.

O‘zining hadsiz-hududsiz, katta imperiyasida tartib o‘rnatish uchun Buyuk Karl imperiyani grafliklarga bo‘ldi va mazkur grafliklarni uning vakillari bo‘lmish graflar idora qila boshladi. Nihoyatda muhim masalalarni muhokama qilish uchun imperator yiliga ikki marotaba xalq yig‘inlarini chaqirardi. Biroq u o‘zining eng ishonchli va