Germaniya Federativ Respublikasi davlat byudjeti, byudjet tizimi va byudjetlararo munosabatlarining xususyatlari

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

42.0126953125 KB

Ko'chirib olish

Germaniya Federativ Respublikasi davlat byudjeti, byudjet tizimi va
byudjetlararo munosabatlarining xususyatlari
Reja:
Kirish
1. Germaniya Federativ Respublikasi Moliya tizimi va davlat budjeti.
2. Davlat qarzi va budjet takchilligi.
3. Germaniyada moliyasini boshkarish tizimi.
Xulosa
Adabiyotlar.

KIRISH
Germaniya dunyodagi yetakchi kuchlardan biridir. Muhim iqtisodiy, ilmiy-
texnikaviy salohiyatga ega bo lib, u AQSH va Yaponiyadan keyin uchinchi o rindaʻ ʻ
turadi, sanoat ishlab chiqarishi bo yicha tovar va xizmatlarning asosiy eksportchisi
ʻ
hisoblanadi. So'nggi yillarda Germaniya kapitalning xalqaro migratsiyasida ishtirokini
sezilarli darajada oshirdi va kapitalning eng yirik import va eksportchilaridan biriga
aylandi. Ishlab chiqarish sanoatida mehnat unumdorligi, aholi jon boshiga to'g'ri
keladigan milliy daromad bo'yicha Germaniya AQSH va dunyoning boshqa yetakchi
davlatlaridan oldinda.
Federal davlatda davlat moliyasini tashkil etish alohida ahamiyatga ega, chunki u
nafaqat iqtisodiy tartibga solish va ijtimoiy siyosatning moddiy negizini belgilabgina
qolmay, balki boshqaruvning turli darajalari vakolatlari va majburiyatlarining
mutanosib taqsimlanishini ta'minlaydi. federatsiyaning o'zi.
Hozirgi bosqichda Germaniya moliya tizimini qurish va faoliyat yuritish tajribasi
mamlakatimizni qiziqtiradi. Shuning uchun Germaniya moliya tizimini Rossiya davlat
moliyasini tashkil etishda uning ba'zi momentlaridan foydalanish imkoniyati nuqtai
nazaridan o'rganish maqsadga muvofiqdir.
Germaniya (Germaniya Federativ Respublikasi — G arbiy Germaniya)
ʻ
kapitalistik dunyoning yetakchi kuchlaridan biri.
Ikkinchi jahon urushidan keyin Germaniya birinchi bo'lib o'z sanoatini tarkibiy
o'zgartirish yo'liga tushdi. Bunga nafaqat ilmiy-texnika taraqqiyoti ehtiyojlari, xalqaro
mehnat taqsimotining rivojlanishi, balki o'ziga xos omil - Germaniyaning ikkita
mustaqil davlatga bo'linishi va natijada uning tarkibidagi nomutanosiblik ham sabab
bo'ldi. iqtisodiyot. Mamlakat iqtisodiyotida kapital jamg‘arishning yangi jarayonlari:
eng yangi tarmoqlarning yuqori o‘sish sur’atlari, an’anaviy ishlab chiqarish
tarmoqlarini yangi texnologik asosda modernizatsiya qilish tobora oydinlashib
bormoqda. G'arbiy Germaniya tovarlarining yuqori raqobatbardoshligining zaruriy
shartlaridan biri bu mahsulotlarni yangilashdir.

1. Germaniya Federativ Respublikasi Moliya tizimi va budjeti.
Moliya tizimi - ma'lum bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya doirasida mavjud
bo'lgan moliyaviy munosabatlar yig'indisidir; tor ma’noda davlatning moliya
institutlari tizimi.
Germaniya moliya tizimiga federal byudjet, 16 shtat byudjetlari, jamoalar,
maxsus hukumat va byudjetdan tashqari jamg'armalar, Federal temir yo'l
(Bundesbahn) va Federal pochta (Bundespost) moliyasi, davlat korxonalari, ijtimoiy
sug'urta organlari kiradi. , va federal mehnat departamenti. Butun mamlakat
moliyaviy tumanlarga bo'lingan. Federatsiya byudjeti va erlar byudjeti o'rtasidagi
bog'liqlik yuqori moliyaviy boshqarmalardir. Ular bir nechta moliyaviy tumanlarni
birlashtiradi.
Rasmiy ravishda byudjet tizimining barcha qismlari avtonomdir, ya'ni ular
mustaqil ravishda byudjet tuzadilar, soliqlar, yig'imlar undiradilar va o'z
yurisdiktsiyasiga kiruvchi funktsiyalarni bajarish uchun mablag'larni sarflaydilar.
Byudjet Germaniya moliya tizimining asosiy bo'g'ini bo'lib, uning tuzilishi va
byudjet jarayoni davlat tizimining federal xususiyatiga mos keladi. Davlat budjeti uch
darajadagi boshqaruv - federatsiya (markaziy byudjet), yerlar (viloyat byudjetlari) va
jamoalar (mahalliy byudjetlar) daromadlari va xarajatlarini o'z ichiga oladi.
Konsolidatsiyalangan (konsolidatsiyalangan) davlat byudjeti har uch darajadagi
byudjetlarning daromadlari va xarajatlarini qo'shib, byudjetlararo transfertlarni
(subsidiyalar, subsidiyalar) olib tashlash yo'li bilan olinadi. 1974 yildan boshlab
davlat byudjetiga ijtimoiy sug'urta va ijtimoiy ta'minot fondi mablag'lari kiritildi.
Germaniyada moliyaviy yil kalendar yiliga to'g'ri keladi. Federal byudjet
Bundestag (parlament) tomonidan tasdiqlanadi. Federal byudjetni tayyorlash,
tasdiqlash va ijro etish byudjet rejasida kutilayotgan daromadlar va xarajatlarni
aniqlashni va byudjet hisobini yuritishni, byudjet ijrosini amalda aks ettirishni
ta'minlaydi.

Markaziy byudjetni shakllantirish bosqichida vazirliklar va idoralar Moliya
vazirligiga kelgusi yil uchun xarajatlar smetasini taxminan 9 oy oldin yuboradilar.
Moliya vazirligi rejalashtirilgan daromadlar asosida byudjetning xarajatlar qismini
aniqlaydi va byudjet loyihalarini federal hukumatga tasdiqlash uchun taqdim etadi.
Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan byudjet loyihasi tasdiqlash uchun qonun
chiqaruvchi organga yuboriladi. Birinchidan, byudjet parlamentning yuqori palatasiga
(Bundesrat) yuboriladi va u erda uch hafta ichida ko'rib chiqiladi. Bundesratdan
byudjet loyihasi parlament quyi palatasiga (Bundestag) yuboriladi. Agar parlament
palatalaridan biri byudjetga o'zgartirish kiritsa, u qayta ko'rib chiqish uchun
qaytariladi. Qonun loyihasi Bundestag tomonidan qabul qilingandan so'ng, qonun
loyihasi hukumat boshlig'i tomonidan imzolanadi va qonunga aylanadi.
Xuddi shu muddatlarda yerlar va aholi punktlari byudjetlari loyihalari bir xil
ketma-ketlikda tuziladi. Biroq, agar federal hukumat shtatlarning moliyasini rasmiy
ravishda nazorat qilish huquqiga ega bo'lmasa, shtatlar hamjamiyatlarning byudjetlari
ustidan bunday nazoratni o'rnatishlari shart. Viloyatlarning byudjetlari Landtaglar
tomonidan bir yilga tasdiqlanadi, lekin ba'zi hollarda ular uzoqroq muddatga
hisoblanishi mumkin. Soliqlar notekis kelib tushganligi sababli naqd pul bo'shlig'ini
qoplash uchun shtatlar qisqa muddatli kreditlar berish huquqiga ega. Boshqa barcha
hollarda kreditlar maxsus ruxsatnoma bilan qo'llaniladi.
Germaniya Federativ Respublikasining davlat moliyasi sohasidagi oliy nazorat
organi Federal Hisob palatasi hisoblanadi. Byudjet ijrosi to‘g‘risidagi hisobot Moliya
vazirligi tomonidan tayyorlanadi va parlament va Hisob palatasiga yuboriladi. Hisob
palatasining xulosasidan so‘ng parlament byudjet ijrosi to‘g‘risidagi qonunni
ma’qullaydi.
Germaniya Federativ Respublikasining byudjet siyosati iqtisodiy siyosatning
umumiy maqsadlariga bo'ysunadi va uni amalga oshirish mexanizmiga asoslanadi,
urushdan keyingi davrda tuzatilgan, daromadlarni shakllantirish uchun vositalar va
usullarning boy arsenaliga asoslanadi. davlat byudjetining xarajatlar moddalari.

Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirish kuchli tartibga solish jarayoni
bo'lib, u iqtisodiyot uchun "davlat kvotasi" (YaIMdagi ulushi) kabi muhim
ko'rsatkichni belgilaydi. 80-yillarning boshlarida Germaniyada davlat yalpi ichki
mahsulotning yarmigacha davlat byudjeti (jumladan, ijtimoiy sug'urta fondi) orqali
qayta taqsimlangan.
Daromadlarning shakllanishi jismoniy va yuridik shaxslarning mablag'lari
g'aznaga tushishini butun moliyaviy kanallar tizimini belgilab beradi. (1-ilova) Bu
yerda byudjet siyosatining eng muhim quyi tizimi sifatida soliq siyosati alohida o'rin
tutadi. Soliq tushumlari barcha byudjet daromadlarining 4/5 qismini tashkil etadi,
soliq tushumlarining 2/3 qismi esa to g ridan-to g ri soliqlar (daromad yoki ish haqiʻ ʻ ʻ ʻ
solig i, korporativ, sanoat) hisobidan shakllanadi. Biroq, ularning turli darajadagi
ʻ
byudjetlardagi ulushi har xil. Federatsiya, yerlar va jamoalar byudjet daromadlarida
mos ravishda: 9/10; 7/10 va 1/3. 1
Germaniyada soliqlar iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish nomi bilan xususiy
kapital to'planishiga ta'sir etuvchi vosita sifatida qo'llaniladi. Ijtimoiy kapitalni
to'plash shartlarini soliq bilan tartibga solish hozirgi vaqtda iqtisodiyotni davlat
tomonidan tartibga solishning asosiy vositalaridan biri hisoblanadi. Soliqlarni tartibga
solishning asosiy usullariga quyidagilar kiradi:
1) soliq solishning umumiy darajasini pasaytirish yoki oshirish (to'g'ridan-
to'g'ri jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i, yuridik shaxslardan
olinadigan daromad solig'i, egri soliqlar stavkalari);
2) korxonalar kapitalining jadal eskirish tizimi;
3) investitsiyalar uchun soliq imtiyozlari (“soliq krediti”);
4) tadbirkorlikni rag'batlantiradigan turli xil maxsus soliq imtiyozlari
1
Germaniyada iqtisodiy tartibga solish mexanizmi: u qanday ishlaydi va nimani o'rgatadi / Ed. ed. V.P. Gupnik.-M.:
VlaDar, 1995, 220p.

muayyan hududlar yoki hududlardagi faoliyat.
Federatsiya spirtli ichimliklar va aroq uchun to'liq soliqni, iste'mol uchun barcha
soliqlarni (pivoga soliqdan tashqari) va sug'urta bojini, shuningdek, barcha bojxona
to'lovlarini oladi. Qo'shma soliqlar: daromad solig'i - federatsiya - 42,5%, yer -
42,5%, jamoalar - 15%; korporatsiya solig'i - federatsiya -50%, yer -50%; aylanma
solig'i - federatsiya - 65%, yer -35%. 2
Germaniya soliq tizimi to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita soliqlarni o'z ichiga oladi.
Soliqlarning asosiy to'lovchilari ishchilar va xizmatchilardir. Ular mamlakatdagi
barcha soliq tushumlarining qariyb 70 foizini tashkil qiladi. Soliq faqat federal
soliqlar bilan cheklanmaydi. U ijtimoiy sug'urta badallari va mahalliy soliqlar bilan
to'ldiriladi.
Germaniya soliq tizimi birinchi navbatda daromad solig'iga tayanadi.Daromad
solig'ining ulushi umumiy soliq tushumining 1/3 qismidan oshadi. Barcha daromad
oluvchilar ushbu soliqqa tortiladi. Daromad solig'i ikki turdagi soliqni o'z ichiga oladi:
ish haqi solig'i va kapital solig'i. Eng kam daromad solig'i stavkasi 19%, maksimal
53% (1990 yilgacha 56% edi). Kapitaldan olinadigan daromad solig'i stavkasi 25% ni
tashkil qiladi. 3
Mol-mulk solig'i yoki mol-mulk solig'i jismoniy va yuridik shaxslarning mol-
mulkidan olinadi. Soliq foyda keltiradigan ko'char va ko'chmas mulkning barcha
elementlarini umumiy baholashdan undiriladi. Jismoniy shaxslar uchun stavka 0,5%,
yuridik shaxslar uchun -0,6%.
Yuridik shaxslarni soliqqa tortish korporatsiyalardan olinadigan soliq orqali
amalga oshiriladi. Taqsimlanmagan foyda uchun korporativ soliq stavkasi 50%,
taqsimlangan foyda uchun -36%. 4
Hozirgi vaqtda Yevropa Ittifoqining yagona ichki
2
Germaniyada iqtisodiy tartibga solish mexanizmi: u qanday ishlaydi va nimani o'rgatadi / Ed. ed. V.P. Gupnik.-M.:
VlaDar, 1995, 220-yillar .
3
Sumin A.M. Germaniya qonunchiligida soliq, boj va yig'im // Soliq byulleteni, 1998 yil, № 3 P. 85
4
Sumin A.M. Germaniya qonunchiligida soliq, boj va yig'im // Soliq byulleteni, 1998 yil, № 3 P. 85

bozori faoliyati boshlanishi bilan Yevropa Ittifoqiga a zo barcha mamlakatlardaʼ
yagona stavka joriy etilmoqda: minimal 30%, maksimal 40%. 5
Savdo solig'i jismoniy va yuridik shaxslarning faoliyati natijalaridan emas, balki
xo'jalik yurituvchi sub'ekt sifatida korxonaning kapitali va daromadlaridan undiriladi.
Savdo solig'i korporatsiya solig'i oldidan foyda taqsimotidan olinadi. Soliq ikki stavka
bo'yicha undiriladi: savdo solig'ining 5 foizi va asosiy kapitalning balans qiymatining
0,2 foizi. 6
Yer solig i korxonalarning yer uchastkalari, o rmon xo jaligi, qishloq xo jaligi
ʻ ʻ ʻ ʻ
yerlaridan undiriladi. Ushbu soliq uchun stavkalar diapazoni 0,6% dan 3,1% gacha.
7
Tarif ikki qismdan iborat: moliya bo'limi tomonidan belgilanadigan asosiy stavka va
mahalliy moliyaning holati bilan belgilanadigan tegishli jamiyatning qo'shimcha
to'lovi.
Avtotransport solig'i mototsikl, yengil va yuk mashinalari egalari tomonidan
to'lanadi. Soliq yig'ish printsipi: mototsikllar va avtomobillar uchun dvigatel hajmi,
avtomobillarning umumiy og'irligi - yuk mashinalari uchun.
Germaniyaning bilvosita soliqlariga qo shilgan qiymat solig i, yer aylanmasi
ʻ ʻ
solig i, individual aktsizlar (neft mahsulotlari, tamaki, kofe), import aylanmasi solig i,
ʻ ʻ
fiskal monopoliya va bojxona to lovlari kiradi. Egri soliqlar orasida QQS asosiy
ʻ
o'rinni egallaydi. Bu mamlakatdagi barcha bilvosita soliq tushumlarining qariyb 43
foizini tashkil qiladi.
QQS tovarlar va xizmatlarni iste'mol qilishning xususiy va davlat sohasida
yakuniy iste'molchidan undiriladi. Ikkita QQS stavkasi qo'llaniladi: umumiy (14%) va
pasaytirilgan (7%). 8
5
O'sha yerda
6
O'sha yerda
7
O'sha yerda - S.86
8
O'sha yerda - 87-bet

QQS soliqqa tortishda monopolist kapitalga katta imtiyozlar berilgan.
Birinchidan, QQS soliqqa tortilganda foydadan undirilmaydi. Ikkinchidan, qishloq
xo‘jaligi mahsulotlari, xomashyo va yordamchi materiallar, bir korxonadan boshqa
korxonaga yetkazib berilayotgan tovarlar, eksport qilinadigan tovarlar imtiyozli
stavka bo‘yicha soliqqa tortiladi.
QQSdan tashqari, bir qator tovarlarga alohida aktsiz solinadi. Bu aktsizlar
Germaniyada iste'mol solig'i deb ataladi va mamlakatdagi egri soliqlarning ikkinchi
guruhidir. Egri soliqlarning umumiy miqdorida iste'mol soliqlarining ulushi 40% dan
oshadi. 9
Bojxona to'lovlari muhim egri soliqlar qatoriga kiradi. Ular import qilinadigan
va eksport qilinadigan tovarlardan undiriladi. Soliq tushumlarining umumiy hajmida
bojxona to‘lovlarining ulushi qariyb 3% ni tashkil etadi. 10
Germaniya advalorem (foiz
bojlari) amal qiladigan davlatlardan biridir. Germaniyada amaldagi bojxona tarifi
tovar kelib chiqqan mamlakatga qarab bo'linadi.
Bundan tashqari, Germaniyada import solig'i deb ataladigan soliq mavjud. U
ishlab chiqarilgan mamlakatlarda eksport imtiyozlarini oladigan import qilinadigan
tovarlarga qo'yiladi.
Germaniya qonunchiligida soliqlar bilan bir qatorda bunday to'lovlarni boj
sifatida tan olish an'anaviy hisoblanadi. To'lov davlat xizmatlaridan yoki
muassasalardan individual foydalanish uchun, to'lovlar - muayyan guruh
manfaatlarini ifodalovchi tashkilotga imkoniyatlar taqdim etish uchun olinadi.
Davlatning moliya tizimini soliqlar hisobidan ta'minlash tamoyili qonun
chiqaruvchining boshqa turdagi chegirmalarni joriy etish huquqini hech qanday tarzda
istisno etmaydi. Shu asosda to'lovchining davlat tomonidan moliyalashtirish
9
Germaniyada iqtisodiy tartibga solish mexanizmi: u qanday ishlaydi va nimani o'rgatadi / Ed. ed. V.P. Gupnik.-M.:
VlaDar, 1995, 220-yillar.
10
Sumin A.M. Germaniya qonunchiligida soliq, boj va yig'im // Soliq byulleteni, 1998 yil, № 3 P. 89

muammolarini hal qilish uchun alohida moddiy javobgarligini nazarda tutuvchi
maxsus to'lovlarni joriy etish amaliyoti rivojlandi.
Majburiy davlat solig'i cherkov solig'idir. Cherkov solig'ini majburiy qilib,
markaziy hukumat katolik cherkovining yordamini olishni xohladi.
Tabiiy yashash joylarini asrab-avaylash to‘g‘risidagi g‘amxo‘rlik mohiyatan yer
solig‘iga qo‘shimcha bo‘lgan “ekologik soliq”ning joriy etilishiga olib keldi.
So‘nggi yillardagi siyosiy voqealar mamlakat soliq qonunchiligini ham chetlab
o‘tmadi: 1991 yil mart oyida birdamlik qo‘shimchasi joriy etildi, undan tushgan
mablag‘lar sobiq GDRdagi yirik loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltirildi.
"Birdamlik nafaqasi" stavkasi har yili o'zgartiriladi.
Markaziy budjetning daromadlari soliq tushumlaridan tashqari davlat
korxonalarining xo‘jalik faoliyatidan olingan foyda va ijara to‘lovlaridan tashkil
topgan. Germaniya markaziy bankining ko'p milliard dollarlik foydasi muntazam
ravishda ushbu daromad moddasiga kiritilgan. Berilgan davlatlararo kreditlar bo'yicha
foiz to'lovlari, kapitalda ishtirok etishdan olingan daromadlar, shuningdek, ushbu
ulushlarni sotishdan tushgan mablag'lar biroz ahamiyatsiz.
Global aspektda soliq tizimining bosqichma-bosqich tuzilishi daromadlarni
tenglashtirish maqsadiga erishishga xizmat qiladi. Byudjet daromadlarini
shakllantirishda “umumiy” (qo'shma) soliqlardan tushumlar muhim rol o'ynaydi -
daromadlar, korporativ, QQS - davlatning uchta darajasidagi byudjetlar o'rtasida
tegishli nisbatda taqsimlanadi (vertikal tekislash).Keyin. QQSdagi yer ulushi
moliyaviy jihatdan gullab-yashnagan yerlardan kambag'allarga (gorizontal tekislash)
qayta taqsimlanadi. Bundan tashqari, zaif davlatlar federal byudjetdan "qo'shimcha
federal subsidiyalar" (vertikal tekislash) oladi.
Germaniya Federativ Respublikasi jaxonning rivojlangan davlatlari katoriga
kiradi.Iktisodiy va ilmiy-texnik saloxiyati buyicha AKSH va Yaponiyadan keyingi
uchinchi urinda turadi.Sanoat ishlab chikarish buyicha tovar va xizmatlarning asosiy
eksport kiluvchisidir.GFR moliya tizimi federal budjet,16ta federal yerlar budjeti,

obshinalar budjeti, xukumatning budjetdan tashkari fondlari,federal temir yul va
federal pochta davlat korxonalari ,ijtimoiy sugurta,mexnat buyicha federal idora
moliyasini uz ichiga oladi.
Budjet GFR moliya tizimining asosiy buginini tashkil etadi.Davlat budjetiga
ma’muriy boshkaruvning uchta darajasi daromadlari va xarajatlari kiradi:
1.Der Bundeshaushalt-Federatsiya budjeti.
2.Die Londerhaushalt- Federal yerlar budjeti ya’ni xududiy budjetlar.
3.Die Geveindehaushalte-Maxalliy xokimiyatlar budjeti.
Davlat yigma budjeti 3-darajaning budjetlari daromadlari va xarajatlarini uz
ichiga oladi va ulardan budjetlararo transferlarni ayirish yuli bilan xosil
kilinadi.GFRda budjet yuli kalendar yuli bilan mos keladi.GFRda davlat moliyasining
oliy nazorat organi bulib,Federal xisob palatasi xisoblanadi.
Davlat budjeti daromadlarini shakllantirish bu shunday tartibga soluvchi
jarayonki,bunda iktisodiyot uchun muxum bulgan YAMMdagi ulishi
aniklanadi.Daromadlarni shakllantirishda budjet siyosatining eng muxum bugini
sifatida solik siyosati uynaydi.Solikdan tushumlar budjet barcha daromadlarning 4/5
kismini tashkil etadi.Bunda mazkur tushumlarning 2/3 kismi tugri soliklar xisobidan
shakllantiriladi.Lekin ularning xissasi turlicha darajadagi budjetlarda turlichadir.
Federal spirtli ichimliklar iste’moliga va sugurta polisiga solik,shuningdek
barcha bojxona tulovlarini uz ichiga oladi.Birgalikdagi soliklari: daromad soligi-
federatsiya 42,5%, federal yerlar-50%, foydadan solik-federatsiya-
65%,korporatsiyalarga solik-federatsiya-50%, obshinalar-15%.GFR solik tizimi tugri
va egri soliklarni uz ichiga oladi.Asosiy solik tulovchilari ishchi va
xizmatchilardir.Ularning ulushi mamlakatring barcha soliklar tizimini 70%ni tashkil
etadi.
GFR solik tizimida daromad soligi aloxida axamiyatga ega bulib uning
xissasiga solikli tushumlar umumiy summasining 1/3 kismi tugri keladi, Ushbu solik
daromadga ega bulgan fukarolardan olinadi.Uzok tortishuvdan sung xukumat

daromad soligini minimal stavkasi 18%,maksimal stavkasi esa 42% kilib
belgiladi.Mol-mulk soligi yuridik va jismoniy shaxslar mulkida bulgan mol-
mulkidan-06% mikdorida undiriladi.Xunarmandchilik soligi jismoniy va yuridik
shaxslar faoliyati natijalariga emas,balki korxona kapitali va daromadlariga
solinadi.Yer soligi korxonalar yer uchastkalariga urmon xujaligi va kishlok xujaligi
yer-mulkiga solinadi.Transport vositalariga kuyidagi shaklda solik solinadi ya’ni
avtomashinalar uchun ularning dvigateli xajmi, yuk avtomobillari uchun
avtomobilning umumiy xajmi.
GFR soliklariga kuyidagi soliklar kiradi: KKS, foydadan yer soligi, individual
aksizlar va bojxona tulovlari pirovar iste’molchidan undiriladi.Uning ikki stavkasi
omon koladi: umumiy-14%, imtiyozli-7%.
Individual aksizlar bir katorda tovarlar guruxiga solinadi.Aksizlar GFRda
iste’molga solinadi.Egri soliklar tushumida KKSning 40%ni tashkil etadi.Boj
tulovlari xam, egri soliklar jumlasiga kirib,import va eksport tovarlariga
solinadi.Cherkov soligi majburiy davlat soligiga kiradi, bu solikning vazifasi –
yonuvchi moddalar iste’molini kiskartirishdir. Markaziy budjetga solik tushumlaridan
tashkari, davlat korxonalari daromadlar va renta tulovlari tushadi.
Ijtimoiy takror ishlab chikarish jarayonida ta’sir etish vositalaridan biri davlat
xarajatlaridir.Budjet xisobidan birinchi navbatda federatsiya, yerlar va obshinalar
faoliyatining an’anaviy soxalari moliyalashtiriladi.Markaziy xukumat xarajatlarining
YAMMdagi xissasi nisbatan barkaror bulib kelmokda: 13%-yukori fazolarda, 15%-
inkiroz yillarida.Bunday talofatlar sababi xarajatlarni moliyalashtirish kredit
bazasining konuniy tarzda chegaralanganligidir.Markaziy xukumatga barcha xarbiy
xarajatlar, shuningdek,aloxida tarmoklarga moliyaviy yordam Fan va ta’lim
boshkaruv apparatiga xarajatlarni amalga oshiradi.Davlat boshkaruvida iktisodiyotga
budjet xarajatlari muxim axamiyatga ega. Bu xarajatlarning 90%i ishlab chikarish
infrotuzilmasi moliyalashtirishgasarflanadi: yullar kurish va saklash , aerodrom, temir
yul va pochta xarajatlari tashkil etadi. Federal budjetda xarbiy xarajatlar 25-30%ni

tashkil etadi.Ularning kupchiligi federal yerlar obshinalar budjetiga tugri keladi.Fan
va ta’lim xarajatlari 2-3%ni tashkil etadi.Boshkarish xarajatlari federal budjet
xarajatlarining3%ni tashkil etadi.Markaziy xukumat uz ma’naviy resurslaridan
foydalanib, tashki bozorlarda GFR monopoliyalarini mustaxkamlash va imkoniyatini
kengaytirishga xarakat kiladi. Budjet siyosatini maksadlaridan biri ijtimoiy
tengsizlikni kamaytirish xisoblanadi.GFRda budjetga mamlakat kapitalining kata
kismi jamgariladi.U birinchi navbatda, davlat kapital kuyilmalarini moliyalashga
kolgan kismini esa kredit kurilishida xususiy sektordagi kapital kuyilmalarga
sarflanadi.Bir vaktning uzida davlat solik va amortizatsiya siyosati orkali xususiy
sektordagi kapital jamgarilishiga ta’sir utkazadi.Budjetga kelib tushmagan mablaglar
korxonalarning uz-uzini moliyalashtirilishiga ishlatiladi.
Davlat budjeti daromadlari va xarajatlarining oxirgi yillardagi uzgarishi.
Daromadlar
Darajalar 2000 2001
Yigma davlat budjeti 975581 921670
Federatsiya 291898 244564
Federatsiyaning aloxida mulki 18821 23497
Yevropa ittifoki xissasi 217991 19689
Ijtimoiy sugurta 434482 444078
Federal yerlar 238962 228676
Obshinalar 147049 143954
Xarajatlar
Darajalar 2000 2001
Yigma davlat budjeti 956988 971258
Federatsiya 269472 265655
Federatsiyaning aloxida mulki 20492 18429

Yevropa ittifoki xissasi 21791 19689
Ijtimoiy sugurta 432722 44689
Federal yerlar 249318 255488
Obshinalar 145125 147909

2. Davlat qarzi va budjet taqchilligi.
GFRda davlat qarzi boshka rivojlangan mamlakatlardagi kabi moliya tizimi
ishlatilishining omillaridan biridir.Xajmi va usish sur’ti buyicha GFR karzi AKSH va
Buyuk Britaniyadan keyingi urinda turadi. Davlat karzlarining usishi bilan birgalikda
davlat kredit faoliyati rivojlanib bormokda GFR ularni mamlakat ichida va
tashkarisiga joylashtiradi.Davlat kimmatli kogozlar bozori AKSH va Yaponiya va
Buyuk Britaniyadan keyingi turtinchi urinda turadi.
Davlat karzlari va takchillikni moliyalashtirish
(- дефицит ; + профицит )
Davlat moliya tizimiga budjetdan tashkari fondlar: urush okibatini tugatish
fond vayevropa iktisod tarakkiyot fond va boshka fondlar kiradi.
Urush okibatlarini tugatish fondi urishdan jabr kurganlarga yordam berish
maksadida tashkil etilgan.Uning mablaglar tadbirkor badallar,fedral xamda maxalliy
budjet dotatsiyalar xisobidan shakllanadi.
Yevropa iktisodiy tarakkiyot fondi 2-jaxon urishidan keyin mann kilgan
marshal rejasi Bilan boglik ravishda tashkil etilgan.
Federal yerlar va obshinalar budjeti kata axamiyatga ega bulib ularning
xissasi umumdavlat xarajatlarida -100%transport va uy-joy xujaligi xarajatlar-
80%,davlat apparatini ushlab turish xarajatlari va davlat karzlarini boshkarish
xarajatlari-40%dan ortikrok.Yevropaning solik tizimi taxminan 25 turdagi soliklarni
uz ichiga oladi.
Obshinalar xunarmandchilik soligi,yer va maxalliy soliklar( itlarga va balik
oviga solinadigan solik ).Bulardan tashkari ularning budjetiga xar xil ma’muriy
daromadlar kelib tushadi .Lekin yerlar va obshinalarning xarajatlari solik tushumlari
Bilan emas balki federal xukumatdan maksadli va umumiy dotatsiyalar xisobiga
koplanadi.
Davlat korxonalari moliyasi-mamlakat moliya tizimining tarkibiy
kismidir .GFRda davlat korxonalari faoliyati rentabenli emas.

Katta uchlik banklari – «Deutsche Bank», «Dresdner Bank», «Commerz
bank» lar 4000dan ziyodrok filiallarga, 20mln. mamlakat ichida va tashkarisida
200000-300000 aksionerlariga egadir va mamlakatdagi barcha aktivlarning 10%
ziyodrogini uzlarida ishlaydilar.
1980-yillar boshidagi nisbatan barqaror va yuqori byudjet taqchilligi (YaIMning
3,3% dan 4,9% gacha) hukumat faoliyatining istalgan ko'lami to'g'risidagi savolni
keskin ko'tardi. G. Shmidt hukumati davridayoq davlatning yalpi ichki mahsulotdagi
ulushini cheklashga o'tish boshlandi. 1982 yildan boshlab G.Kol hukumati davlatga
nisbatan noxolislikni bartaraf etish maqsadida davlat va xususiy sektor o rtasidagiʻ
taqsimotni qayta ko rib chiqdi.
ʻ
G.Kol hukumati davrida byudjet taqchilligini kamaytirish muhim boshlang'ich
voqea bo'ldi. Davlat kvotasini va byudjet taqchilligini qisqartirish jarayoniga davlat
xarajatlarining barcha milliy iqtisodiy tarkibiy qismlari jalb qilindi, kadrlar, tovar va
xizmatlar, ijtimoiy transfertlar, kapital qo‘yilmalar xarajatlarining o‘sishi cheklandi.
Umuman olganda, xarajatlar o'sishini cheklashda muvaffaqiyat sezilarli bo'ldi.
Davlat faoliyati sezilarli darajada qisqartirilib, xususiy sektor uchun qulay
imkoniyatlar yaratildi.
1990 yildan boshlab Germaniyaning birlashishi munosabati bilan byudjet
taqchilligining sezilarli darajada o'sishi tendentsiyasi kuzatildi. Davlat qarzi bo'yicha
foizlarni to'lash xarajatlari o'sishini sekinlashtirish uchun Germaniya Moliya vazirligi
xarajatlarni kreditsiz qoplashdan, shuningdek, davlat mulkini sotishdan foydalanadi.
Inqirozdan chiqishda yangi yerlar tayangan asosiy moddiy baza davlat budjeti
transfertlari, shuningdek, turli fondlar mablag‘lari edi. Bu mablag'lar yetarli
bo'lmagani uchun hukumat soliqlarni oshirishga kirishdi.
Yangi erlardagi tiklash jarayonlari ularning hududida davlat moliyasining yangi
tashkil etilishi bilan birga bo'ldi. Shu bilan birga, yangi yerlar va jamoalar
byudjetlarining tuzilishi ularning to'liq moliyaviy qaramligidan dalolat beradi: barcha

daromadlarning 75% G'arbiy Germaniyadan transferlardir. 11
Shuni ta'kidlash kerakki,
yangi yerlarga moliyaviy oqimlarning qulashi bilan hukumat hali ham yalpi ichki
mahsulotda davlat xarajatlari va soliqlarni kamaytirish maqsadini ko'zlamoqda.
Germaniyaning davlat qarzi, boshqa sanoati rivojlangan mamlakatlar kabi,
moliya tizimi faoliyatining omillaridan biriga aylandi. Qarz hajmi va o'sish sur'ati
bo'yicha Germaniya AQSh va Buyuk Britaniyadan keyin uchinchi o'rinda turadi.
Germaniya davlat qarzining rivojlanishining o'ziga xos xususiyati federal
hukumatning ulushini kamaytirish tendentsiyasi va jamoalarning qarzlari ortib
borayotgan erlardir.
Davlat qarzining o'sishi bilan birga davlatning kredit faolligi ham ortadi. So'nggi
bir necha yil ichida berilgan kreditlar miqdori olingan kreditlar miqdoridan oshib
ketdi. Germaniya mamlakat ichida va chet elda kreditlar joylashtiradi.
Germaniya davlat qimmatli qog'ozlari bozori davlat obligatsiyalari bo'yicha
AQSh, Yaponiya va Buyuk Britaniyadan keyin to'rtinchi yirik xalqaro bozor
hisoblanadi. Uning o'ziga xos xususiyati shundaki, u o'z hajmi bo'yicha boshqa
turdagi qimmatli qog'ozlar bozoridan ustun emas, balki aksiyalar bozoridan sezilarli
darajada oshadi. Germaniyada joylashtirilgan obligatsiyalarning umumiy hajmida
so‘nggi yillarda davlat obligatsiyalarining ulushi 40 foizdan oshmagan bo‘lsa, xususiy
banklar tomonidan chiqarilgan obligatsiyalar ulushi 60 foizdan ortiqni tashkil
etdi.Ta’kidlash joizki, hukumatning faolligi tufayli. qimmatli qog'ozlarni joylashtirish
siyosati , davlat obligatsiyalari sektorining ahamiyati doimiy ravishda oshib
bormoqda.
Germaniyada davlat obligatsiyalari bozorining yana bir muhim xususiyati davlat
qarz vositalarining turli turlari bilan operatsiyalarni amalga oshirish uchun yagona
maqom va universal qoidalarning mavjudligidir. Quyidagilar davlat qimmatli
11
Germaniyada iqtisodiy tartibga solish mexanizmi: u qanday ishlaydi va nimani o'rgatadi / Ed. ed. V.P. Gupnik.-M.:
VlaDar, 1995, 220-yillar.

qog'ozlarining emitentlari hisoblanadi: federal hukumat; uning maxsus xizmatlari
(temir yo'llar va pochta bo'limi); yer hukumatlari; mahalliy hokimiyat organlari
(kommuna kommunalari). Bu organlarning barchasi o'z nomidan kredit beradi.
Bozordagi asosiy qarz oluvchi
davlat obligatsiyalari federal hukumatdir.
Davlat qarzini moliyalashtirish uchun federal hukumat quyidagi turdagi qimmatli
qog'ozlarni chiqaradi: Germaniya obligatsiyalari; federal obligatsiyalar; qarz
sertifikatlari; federal pul obligatsiyalari; jamg'arma sertifikatlari; g'aznachilikning
moliyaviy majburiyatlari; foizsiz g'aznachilik sertifikatlari.
Germaniya davlat qarzining katta qismi banklar, jamg'arma kassalari va Ijtimoiy
sug'urta jamg'armasiga joylashtirilgan. Hukumatning kreditorlari birinchi navbatda
davlat kredit tizimi - davlat ipoteka va maxsus banklar, Bundesbankdir.
2-jadvalda federal byudjet daromadlari va xarajatlarining o'zgarishi
ko'rsatilgan.Shunday 12
qilib, 1990-yillarning boshlarida byudjet taqchillikka qisqardi
va shunga mos ravishda qarzlar miqdori oshdi. Bu, o‘z navbatida, foiz to‘lovlarining
oshishiga xizmat qildi.
Germaniya federal byudjeti daromadlari va xarajatlari dinamikasi
(YaIM ga nisbatan) jadval 2
1
985
yil 1
989
yil 1
991
yil 1
993
yil 1
997
yil
Daromad 4
6.1 4
5.2 4
4.9 4
6.4 4
5.2
Xarajatlar 4
4.3 4
2.4 4
5.5 4
6.6 4
4.6
Qarz olish - - 0 - -
12
www. ista-italiya

1.8 2.8 ,6 0,1 0,7
Foiz to'lovlari 3
.0 2
.7 2
.7 3
.3 3
.7
Sof qarzlar 1
.2 -
0,1 3
.3 3
.2 2
.0

3 Germaniya moliyasini bosh q arish tizimi.
Moliya boshkaruvi xorijiy davlatlarda konun chikaruvchi tashkilot
boshkaruvida buladi.GFRda bu Bundestag deyiladi.Bundestagda 2ta palata- yukori va
kuyi palatalari mavjud.Xamma asosiy moliyaviy konunlar,asosan davlat budjetini
tasdiklash ikkala palata birgalikda tasdiklashi Bilan amalga oshiradi vabosh kansler
Bilan imzolanadi.
Tugridan-tugri moliyaviy boshkaruvi moliya apparati boshkaruvida buladi –
bu Federal Moliya Vazirligi deyiladi.
Vazirlik davlatni moliya siyosati , davlat moliya tizimi soxasidagi siyosatni
ishlab chikadi. Ishlab chikarilgan moliya konunlariga rioya kilish ustidan nazorat
utkazadi.Shu Bilan bir katorda davlat budjeti loyixasini tuzadi va uni ijrosini tashkil
etadi.
Boshka rivojlangan garb mamlakatlari kabi Germaniya moliya vazirligida
oldingi bulinmalardan ichki daromadlar boshkarmasi kaysiki tugri soliklar soxasida
kursatma materiallar chikaradi va bu soliklarning tushumini tashkil etadi.Bojxona boji
va inkirozlar boshkarmasi ,bu boshkarmalar egri soliklar va ularni budjetga tushishini
tashkil etish buyicha kursatma materiallarini tayyorlaydi.Yana bir zarur boshkarma bu
xam bulsa ichki karzlar va davlat tizimi karzlari boshkarmasi .Boshkarma davlat
tizimi karz zaymlari emissiyasi va ular barcha foyzlarni tulash,tushgan davlat tizimi
karzlari koplashdir.
Germaniyada moliya soxasida nazorat vazirligi tarkibida pul aylanmasi
ustidan nazorat borshkarmasi xam kiradi.Eng murakkab ishlardavlat tizimi
mablaglarini garaz niyatda ishlatilganligi Bilan boglik moliyaviy baxs va xarajatlarga
maxsuslashgan sudiga beriladi.
Maxalliy xokimiyat tashkilotlarini moliya boshkaruviga muvofik budjet
loixalariga tushi shva uning ijrosini tashkil etish Bilan shugullanadigan moliya
budjetini yigilishi amalga oshiriladi.

Davlat budjeti vazifalari . Germaniya davlat budjeti kuyidagi vazifalarni
bajaradi :
-milliy daromadlarni kayta taksimlash.
-iktisodiyotni davlat tizimini boshkarishi va ragbatlantirilishi.
-ijtimoiy siyosatni moliyaviy ta’minlash.
-markazlashtirilgan pul mablaglari jamgarmasini vujudga келтириш ва
sarflash ustidan nazorat kilish.
20 asr ikkinchi yarmida milliy daromadni katta ulishi davlat tassarufiga
utdi .Absoyut xajm buyicha keskin yoki milliy daromadni ,xozirgi vaktda moliya
tizimining xamma buginlari orkali 50-60%kayta taksimlanadi.Davlat budjeti orkali
esa 40%.Bunaka tayta taksimlash monopoliya tomon foydali va axolining keng
katlami manfaatdor .
Siyosiy iklim uzgarishi xalkaro munosabatlarda katta burilishlar
shuningdek ,90-yillardan keyin Germaniya xarbiy xarajatlari kamaytirishiga
karamasdan, bugungi kunda xam davlat budjetining eng asosiylaridan biri sifatida
xarbiy xarajatlar kolmokda.Shunga karamasdan,monopol birlashmalar davlat tizimi
zaymlari,kapital kuyilmalarga subsidiya va boshka maksadlar buyicha foyzlar
kurinishida davlat budjetining juda katta kismini olmokda.
Davlat tizimining asosiy kreditorlari sifatida bank monopoliyasi sugurta
kompaniyalari,xissadorlik jamiyatlari katta ssuda kapitallarining individual egalari
xisoblanadi.
Bugunga kelib iktisodiyoti rivojlangan davlatlarda iktisodiyotga kilinadigan
xarajatlar davlat budjetining umumiy xarajatlari ichida 22-30%ni tashkil kiladi.
Germaniya banklarining davlat sektori ulishiga ,ular 700dan 20000gacha
bulgan filiallar va 12ta xisob-kitob institutlaridan iborat ,ular xissasiga mamlakatning
barcha bank amaliyotlari umumiy xajmining 50% va bank aktivlarining 25%i
tugrikeladi.

Germaniya banklari jaxon bozorida asosiy urinlardan birini egallaydi.Sungi
yillarda uzlarining universalligi tufayli,ular eng kup foyda keltiradigan tarmoklarda
urnashib olishdi.
Mijozga yunaltirilgan rakobatlardan ikki pogonali tizimning rivojlanishi
Sharkiy Germaniyaning bank tarmogining eng katta yutuklaridan biri
buldi.Kelgusida bulinmalar tarmoklari kengayishiga ,xodimlar ukishiga va
uskunalarga yunaltirilayotgan yirik sarmoyalar Sharkiy Germaniya bank tizimining
Garbiy Germaniya banklari darajasiga yetkazilishiga olib keldi.
Shu yerda 9ta xududiy bulimlar va 200ga yakin bulimlari bulgan Germaniya
Markaziy banki Deutsche Bundes Bank bosh ofisi joylashgan.Federal korporatsiya
sifatidabank,davlat konunchiligiga muvofik bank nazorati federal borshkarmasi Bilan
birga faoliyatini amalga oshiradi.
Boshka markaziy banklari singari Bundesbank muomalaga banknotalar va
tangalar chikarishda eksklyuziv xukukiga ega bulib,pul muassasasini va mavjud
bulgan ,kredit xajmini boshkara turib ,milliy valyuta barkarorligini
ta’minlaydi.Bundesbankxar yili pul massasi xajmini kutilayotgan usish chegarasida
saklashni tavsiya etadi.Bundesbankning pul- kredit siyosatini markaziy bankining uch
turga bulib kursatish mumkin:
-xususiy va tijorat bunda katta uchlik banklari xam kiradi va ular taxminan
350ta , ulardan 200ta xududiy ,80ta xususiy ,60ta xorijiy banklar filial, 7000tauzlariga
tegishli filiallar ,bu kursatkich bank soxasining 30%tashkil etadi.
-davlat jamgarma banklari uzlarining markaziy xisob-kitob institutlari
Bilan(taxminan 700 yoki bozorning 50%)
-3000dan ziyod kredit korporativlari va ularning makaziy banki 20% va
boshkalar kiradi.
Ish xakidan olinadigan solik mikdorini aniklashdasolik sinflari singari maxsus
mexanizmlardan foydalanadi.KKS moxiyati jixatdan shaxsiy iste’molga solinadigan
solik bulib,tovarning oxirgi iste’molchiga yetib borishi dagixar bir xarakat boskichida

undiriladi.Solikka tortiladigan obekt bulib tovarlar,ish va
xizmatlarrealizatsiyasibuyicha foyda xisoblanadi.
Germaniya bank tizimi axolini bandligi va iktisodiyotning yaxshi usshiga
imkon beruvchi ,ancha jadal rivojlanayotgan tarmokdir.U uz tarkibida 4000dan ortik
erkin kredit institutlari,operatsiyalar kulami 100mln. dm bulgan 1000ta kichik bank
va 50000filialni uz ichiga oladi.Umumiy axolisi 80mln. kishi bulgan xolda bita bank
ofisiga 1600 kishi tugri keladi,ya’ni bank zichligi jixatdan Belgiya va Frankfurtning
bir uzidan keyingi xisoblarga Karaganda 470ta bank mavjud.
Germaniya moliya tizimi federal byudjet, davlat byudjetlari, jamoa (kommuna)
byudjetlari, maxsus hukumat va byudjetdan tashqari jamg'armalar, davlat korxonalari
moliyasini o'z ichiga oladi. Butun mamlakat moliyaviy tumanlarga bo'lingan.
Federatsiya byudjeti va erlar byudjeti o'rtasidagi bog'liqlik yuqori moliyaviy
boshqarmalardir. Ular bir nechta moliyaviy tumanlarni birlashtiradi.
Germaniya ijtimoiy bozor iqtisodiyotining zamonaviy modeli asoschisi, doktor
L.Erxard (urushdan keyingi Germaniya iqtisodiyot vaziri) samarali soliq va byudjet
tizimisiz xalqning haqiqiy farovonligiga erishish mumkin emas, deb haqli ravishda
ishongan. umumiy aholi. Uning rahbarligida 40-yillarning oxiri - 50-yillarning
boshlarida yaratilgan. 20-asr Byudjet tizimining barcha darajalarida faoliyat
ko'rsatgan "Byudjet tartibi" modeli Germaniyada byudjet jarayonining hozirgi holatini
belgilovchi eng muhim qonun hujjatlarining kuchga kirishi bilan asos bo'ldi va
o'zining mantiqiy davomini oldi.
Birinchidan, bularga "Federatsiya va federal erlarning byudjet qonuni asoslari
to'g'risida" (1969), "Barqarorlik va iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish to'g'risida" (1967)
va "Federal byudjet to'g'risidagi nizom" (1969) federal qonunlari kiradi. ). Aynan
ushbu qonunlarda mamlakatning federal byudjetini shakllantirish va ijro etishning
asosiy tamoyillari jamlangan:
 Vaqtinchalik - qonunda ko'rsatilgan vaqtinchalik tartib-qoidalarga aniq va
so'zsiz rioya qilish;

 sikllik - besh yillik byudjetni rejalashtirish sharoitida qonun hujjatlarini
qabul qilish va byudjetni ijro etishning yillik tsikli belgilandi;
 Ishonchlilik - batafsil funktsional, iqtisodiy va idoraviy byudjet tasnifi
shakllantirildi, byudjet-huquqiy javobgarlik va moliyaviy-byudjet nazorati masalalari
qonun hujjatlarida belgilab qo'yildi;
 Qoplash va byudjet balansi printsipi - byudjet xarajatlarini to'liq moliyaviy
qo'llab-quvvatlash zarurati, shuningdek, muvozanatli byudjet;
 Byudjet xarajatlarini amalga oshirishda samaradorlik printsipi alternativa
imkoniyatlari va byudjet risklarini minimallashtirish asosida ongli tanlash zarurati
haqidagi postulatni aks ettiradi.
 Budjet mablag‘lari boshqaruvchilari va oluvchilarning huquq va
vakolatlarini kengaytirish va ularning mas’uliyatini oshirish.
 Loyihani amalga oshirish muddati bir byudjet yilidan ortiq bo'lsa, byudjet
mablag'larining asosiy boshqaruvchilariga "davomli" majburiyatlarni qabul qilish
huquqini qonun bilan mustahkamlash.
 Byudjet jarayoni jarayonida Germaniya moliya vazirining roli va ta'sirini
kuchaytirish.
Byudjet Germaniya moliya tizimining asosiy bo'g'inidir. Davlat byudjeti uchta
boshqaruv darajasining daromadlari va xarajatlarini o'z ichiga oladi:
 federatsiyalar (federal byudjet);
 erlar (federal erlarning byudjetlari);
 jamoalar (kommunal yoki shahar byudjetlari).
Konsolidatsiyalangan (konsolidatsiyalangan) davlat byudjeti har uch darajadagi
byudjetlarning daromadlari va xarajatlarini qo'shib, byudjetlararo transfertlarni
(subsidiyalar, subsidiyalar) olib tashlash yo'li bilan olinadi. 1974 yildan beri davlat
byudjeti ijtimoiy sug'urta va ijtimoiy ta'minot fondi mablag'larini o'z ichiga oladi.
Germaniyada moliyaviy yil kalendar yiliga to'g'ri keladi. Federal byudjet
Bundestag (parlament) tomonidan tasdiqlanadi. Markaziy byudjetni shakllantirish

bosqichida vazirliklar va idoralar Moliya vazirligiga kelgusi yil uchun xarajatlar
smetasini taxminan 9 oy oldin yuboradilar. Moliya vazirligi rejalashtirilgan
daromadlar asosida byudjetning xarajatlar qismini aniqlaydi va byudjet loyihalarini
federal hukumatga tasdiqlash uchun taqdim etadi. Vazirlar Mahkamasi tomonidan
tasdiqlangan byudjet loyihasi tasdiqlash uchun qonun chiqaruvchi organga yuboriladi.
Birinchidan, byudjet parlamentning yuqori palatasiga (Bundesrat) yuboriladi va u
erda uch hafta ichida ko'rib chiqiladi. Bundesratdan byudjet loyihasi parlament quyi
palatasiga (Bundestag) yuboriladi. Agar parlament palatalaridan biri byudjetga
o'zgartirish kiritsa, u qayta ko'rib chiqish uchun qaytariladi. Qonun loyihasi
Bundestag tomonidan qabul qilingandan so'ng, qonun loyihasi Hukumat rahbari
tomonidan imzolanadi va qonunga aylanadi.
Bir vaqtning o'zida va bir xil ketma-ketlikda yerlar va jamoalar byudjetlari
loyihalari tuziladi. Biroq, agar federal hukumat shtatlarning moliyasini rasmiy
ravishda nazorat qilish huquqiga ega bo'lmasa, shtatlar hamjamiyatlarning byudjetlari
ustidan bunday nazoratni o'rnatishi shart. Viloyatlarning byudjetlari Landtaglar
tomonidan bir yilga tasdiqlanadi, lekin ba'zi hollarda ular uzoqroq muddatga
hisoblanishi mumkin.
Germaniya Federativ Respublikasining davlat moliyasi sohasidagi oliy nazorat
organi Federal Hisob palatasi bo'lib, uning rahbariyati mamlakat parlamentining
ikkala palatasi tomonidan saylanadi (Germaniya Federativ Respublikasi
Hukumatining taklifiga binoan). ) 12 yil muddatga. Byudjet ijrosi to‘g‘risidagi
hisobot Moliya vazirligi tomonidan tuziladi va parlament va Hisob palatasiga taqdim
etiladi. Hisob palatasining xulosasidan so‘ng parlament byudjet ijrosi to‘g‘risidagi
qonunni ma’qullaydi.
Germaniya Federativ Respublikasining byudjet siyosati iqtisodiy siyosatning
umumiy maqsadlariga bo'ysunadi va urushdan keyingi davrda tuzatilgan uni amalga
oshirish mexanizmiga, davlatni shakllantirish uchun boy vositalar va usullarning
arsenaliga asoslanadi. davlat byudjetining daromad va xarajatlar moddalari.

Federal byudjetga sug'urta solig'i, bojxona to'lovlari, neft mahsulotlari,
alkogolli mahsulotlar, qahva va tamaki aksizlari to'liq miqdorda tushadi. Qo'shma
soliqlarga quyidagilar kiradi: daromad solig'i, korporatsiya solig'i, aylanma solig'i.
Germaniya soliq tizimi to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita soliqlarni o'z ichiga oladi.
To'g'ridan-to'g'ri soliqlar guruhiga quyidagilar kiradi:
 Daromad solig'i - uning ulushi umumiy soliq tushumining 1/3 qismidan
oshadi.
 Mol-mulk solig'i (mulk) - u jismoniy va yuridik shaxslarning mulki
hisoblanadi.
 Korporativ soliq - yuridik shaxslardan undiriladi.
 Yer solig'i - korxonalarning yer uchastkalari, o'rmon xo'jaligi, qishloq
xo'jaligi yerlari soliqqa tortiladi.
 Avtotransport solig'i mototsikl, yengil va yuk mashinalari egalari tomonidan
to'lanadi.
Bilvosita soliqlar guruhiga quyidagilar kiradi:
 Qo'shilgan qiymat solig'i (QQS) - bu mamlakatdagi barcha bilvosita soliq
tushumlarining 43% ni tashkil qiladi. Soliq tovarlar va xizmatlarni iste'mol qilishning
xususiy va davlat sohasidagi yakuniy iste'molchidan undiriladi.
 Individual aktsizlar (iste'molga solinadigan soliqlar);
 Bojxona to'lovlari;
 Import solig'i - u ishlab chiqarilgan mamlakatlarda eksport imtiyozlarini
oladigan import qilinadigan tovarlardan undiriladi.
Ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayoniga davlatning ta'sir ko'rsatish
vositalaridan biri bu davlat xarajatlari bo'lib, u mamlakat taraqqiyotining
xususiyatlarini aks ettiradi. Federal byudjet xarajatlarining tarkibi quyidagi
yo'nalishlar bilan ifodalanadi:
 Aholini ijtimoiy himoya qilish - 50%;
 Milliy mudofaa va milliy xavfsizlik - 30%;

 Ilmiy-tadqiqot va oliy ta'lim - 10%;
 Transport infratuzilmasi va federal avtomobil yo'llarini saqlash - 10%.

XULOSA
Shunday qilib, Germaniya Federativ Respublikasining moliya tizimiga uch
darajadagi byudjetlar, maxsus davlat va byudjetdan tashqari fondlar va davlat
korxonalari kiradi.
Byudjetlarni shakllantirish, asosan, soliq to'lovlarini olish hisobiga sodir
bo'ladi. Shu bilan birga, shuni hisobga olish kerakki, Germaniyada to'g'ridan-to'g'ri
soliqlar ustunlik qiladi va egri soliqlardan tushadigan daromadlardan ikki baravar
ko'p. Davlat mablag'larining asosiy qismi ijtimoiy ta'minotga, ikkinchi o'rinda
iqtisodiy, ikkinchi o'rinda harbiy xarajatlar, ikkinchi o'rinda fan, ta'lim va ma'muriy
xarajatlar turadi.
Germaniyada asosiy byudjetlardan tashqari maxsus fondlar ham mavjud. Bu
doimiy va vaqtinchalik fondlar bo'lishi mumkin, ular asosan ish haqidan ajratmalar
hisobiga shakllanadi. Bu erda ham ijtimoiy sug'urta fondlari ustunlik qiladi.
Davlat korxonalari asosan rentabelsiz tarmoqlardir, shuning uchun ko'pincha bu
korxonalar foydasiz bo'lib, federal byudjet hisobidan o'z yo'qotishlarini qoplaydi.
Binobarin, Germaniya moliya tizimi ijtimoiy bozor iqtisodiyoti davlat
siyosatiga to'liq mos keladigan tarzda qurilgan, chunki ijtimoiy ta'minot va aholining
normal turmush darajasini ta'minlashga katta e'tibor beriladi.
Germaniya Federativ Respublikasining moliya tizimi uch darajadagi byudjetlar,
maxsus davlat fondlari va davlat korxonalarini o'z ichiga oladi.
Byudjetlarni shakllantirish, asosan, soliq to'lovlarini olish hisobiga sodir bo'ladi.
Shu bilan birga, shuni hisobga olish kerakki, Germaniyada to'g'ridan-to'g'ri soliqlar
ustunlik qiladi va egri soliqlardan tushadigan daromadlardan ikki baravar ko'p.
(Rossiyada bilvosita soliqlar federal byudjetga asosiy daromadlarni beradi). Davlat
mablag'larining asosiy qismi ijtimoiy ta'minotga sarflanadi.Ikkinchi o'rinda
iqtisodiyotga, harbiy xarajatlarga, ikkinchi o'rinda fan, ta'lim, boshqaruv xarajatlari va
boshqalar turadi.

Germaniyada asosiy byudjetlardan tashqari maxsus davlat fondlari ham mavjud.
Bu doimiy yoki vaqtinchalik mablag'lar bo'lishi mumkin. Ular asosan ish haqidan
ushlab qolinish hisobiga shakllanadi. Bu erda ham ijtimoiy sug'urta fondlari ustunlik
qiladi.
Davlat korxonalari asosan rentabelsiz tarmoqlardir, shuning uchun ko'pincha bu
korxonalar foydasiz bo'lib, federal byudjet hisobidan o'z yo'qotishlarini qoplaydi.
Germaniya moliya tizimi ijtimoiy bozor iqtisodiyoti davlat siyosatiga mos
keladigan tarzda qurilgan. Ijtimoiy ta’minot va aholining normal turmush darajasini
ta’minlashga katta e’tibor qaratilmoqda.

Adabiyotlar:
1. А . Вохобов , У Бурхонов , Н . Жумаев « Чет мамдакатлар молияси » Тошкент
2003 йил . Молия институти .
2. А . Вахобов , Н . Жумаев , У . Бурхонов « Халкаро молиявий муносабатлар » Шарк
нашриёти .2003 йил .
3.http://www.nalog.ru
4.http://www.finansy.ru
5 http // www . mit . ru

Germaniya Federativ Respublikasi davlat byudjeti, byudjet tizimi va byudjetlararo munosabatlarining xususyatlari Reja: Kirish 1. Germaniya Federativ Respublikasi Moliya tizimi va davlat budjeti. 2. Davlat qarzi va budjet takchilligi. 3. Germaniyada moliyasini boshkarish tizimi. Xulosa Adabiyotlar.

KIRISH Germaniya dunyodagi yetakchi kuchlardan biridir. Muhim iqtisodiy, ilmiy- texnikaviy salohiyatga ega bo lib, u AQSH va Yaponiyadan keyin uchinchi o rindaʻ ʻ turadi, sanoat ishlab chiqarishi bo yicha tovar va xizmatlarning asosiy eksportchisi ʻ hisoblanadi. So'nggi yillarda Germaniya kapitalning xalqaro migratsiyasida ishtirokini sezilarli darajada oshirdi va kapitalning eng yirik import va eksportchilaridan biriga aylandi. Ishlab chiqarish sanoatida mehnat unumdorligi, aholi jon boshiga to'g'ri keladigan milliy daromad bo'yicha Germaniya AQSH va dunyoning boshqa yetakchi davlatlaridan oldinda. Federal davlatda davlat moliyasini tashkil etish alohida ahamiyatga ega, chunki u nafaqat iqtisodiy tartibga solish va ijtimoiy siyosatning moddiy negizini belgilabgina qolmay, balki boshqaruvning turli darajalari vakolatlari va majburiyatlarining mutanosib taqsimlanishini ta'minlaydi. federatsiyaning o'zi. Hozirgi bosqichda Germaniya moliya tizimini qurish va faoliyat yuritish tajribasi mamlakatimizni qiziqtiradi. Shuning uchun Germaniya moliya tizimini Rossiya davlat moliyasini tashkil etishda uning ba'zi momentlaridan foydalanish imkoniyati nuqtai nazaridan o'rganish maqsadga muvofiqdir. Germaniya (Germaniya Federativ Respublikasi — G arbiy Germaniya) ʻ kapitalistik dunyoning yetakchi kuchlaridan biri. Ikkinchi jahon urushidan keyin Germaniya birinchi bo'lib o'z sanoatini tarkibiy o'zgartirish yo'liga tushdi. Bunga nafaqat ilmiy-texnika taraqqiyoti ehtiyojlari, xalqaro mehnat taqsimotining rivojlanishi, balki o'ziga xos omil - Germaniyaning ikkita mustaqil davlatga bo'linishi va natijada uning tarkibidagi nomutanosiblik ham sabab bo'ldi. iqtisodiyot. Mamlakat iqtisodiyotida kapital jamg‘arishning yangi jarayonlari: eng yangi tarmoqlarning yuqori o‘sish sur’atlari, an’anaviy ishlab chiqarish tarmoqlarini yangi texnologik asosda modernizatsiya qilish tobora oydinlashib bormoqda. G'arbiy Germaniya tovarlarining yuqori raqobatbardoshligining zaruriy shartlaridan biri bu mahsulotlarni yangilashdir.

1. Germaniya Federativ Respublikasi Moliya tizimi va budjeti. Moliya tizimi - ma'lum bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya doirasida mavjud bo'lgan moliyaviy munosabatlar yig'indisidir; tor ma’noda davlatning moliya institutlari tizimi. Germaniya moliya tizimiga federal byudjet, 16 shtat byudjetlari, jamoalar, maxsus hukumat va byudjetdan tashqari jamg'armalar, Federal temir yo'l (Bundesbahn) va Federal pochta (Bundespost) moliyasi, davlat korxonalari, ijtimoiy sug'urta organlari kiradi. , va federal mehnat departamenti. Butun mamlakat moliyaviy tumanlarga bo'lingan. Federatsiya byudjeti va erlar byudjeti o'rtasidagi bog'liqlik yuqori moliyaviy boshqarmalardir. Ular bir nechta moliyaviy tumanlarni birlashtiradi. Rasmiy ravishda byudjet tizimining barcha qismlari avtonomdir, ya'ni ular mustaqil ravishda byudjet tuzadilar, soliqlar, yig'imlar undiradilar va o'z yurisdiktsiyasiga kiruvchi funktsiyalarni bajarish uchun mablag'larni sarflaydilar. Byudjet Germaniya moliya tizimining asosiy bo'g'ini bo'lib, uning tuzilishi va byudjet jarayoni davlat tizimining federal xususiyatiga mos keladi. Davlat budjeti uch darajadagi boshqaruv - federatsiya (markaziy byudjet), yerlar (viloyat byudjetlari) va jamoalar (mahalliy byudjetlar) daromadlari va xarajatlarini o'z ichiga oladi. Konsolidatsiyalangan (konsolidatsiyalangan) davlat byudjeti har uch darajadagi byudjetlarning daromadlari va xarajatlarini qo'shib, byudjetlararo transfertlarni (subsidiyalar, subsidiyalar) olib tashlash yo'li bilan olinadi. 1974 yildan boshlab davlat byudjetiga ijtimoiy sug'urta va ijtimoiy ta'minot fondi mablag'lari kiritildi. Germaniyada moliyaviy yil kalendar yiliga to'g'ri keladi. Federal byudjet Bundestag (parlament) tomonidan tasdiqlanadi. Federal byudjetni tayyorlash, tasdiqlash va ijro etish byudjet rejasida kutilayotgan daromadlar va xarajatlarni aniqlashni va byudjet hisobini yuritishni, byudjet ijrosini amalda aks ettirishni ta'minlaydi.

Markaziy byudjetni shakllantirish bosqichida vazirliklar va idoralar Moliya vazirligiga kelgusi yil uchun xarajatlar smetasini taxminan 9 oy oldin yuboradilar. Moliya vazirligi rejalashtirilgan daromadlar asosida byudjetning xarajatlar qismini aniqlaydi va byudjet loyihalarini federal hukumatga tasdiqlash uchun taqdim etadi. Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan byudjet loyihasi tasdiqlash uchun qonun chiqaruvchi organga yuboriladi. Birinchidan, byudjet parlamentning yuqori palatasiga (Bundesrat) yuboriladi va u erda uch hafta ichida ko'rib chiqiladi. Bundesratdan byudjet loyihasi parlament quyi palatasiga (Bundestag) yuboriladi. Agar parlament palatalaridan biri byudjetga o'zgartirish kiritsa, u qayta ko'rib chiqish uchun qaytariladi. Qonun loyihasi Bundestag tomonidan qabul qilingandan so'ng, qonun loyihasi hukumat boshlig'i tomonidan imzolanadi va qonunga aylanadi. Xuddi shu muddatlarda yerlar va aholi punktlari byudjetlari loyihalari bir xil ketma-ketlikda tuziladi. Biroq, agar federal hukumat shtatlarning moliyasini rasmiy ravishda nazorat qilish huquqiga ega bo'lmasa, shtatlar hamjamiyatlarning byudjetlari ustidan bunday nazoratni o'rnatishlari shart. Viloyatlarning byudjetlari Landtaglar tomonidan bir yilga tasdiqlanadi, lekin ba'zi hollarda ular uzoqroq muddatga hisoblanishi mumkin. Soliqlar notekis kelib tushganligi sababli naqd pul bo'shlig'ini qoplash uchun shtatlar qisqa muddatli kreditlar berish huquqiga ega. Boshqa barcha hollarda kreditlar maxsus ruxsatnoma bilan qo'llaniladi. Germaniya Federativ Respublikasining davlat moliyasi sohasidagi oliy nazorat organi Federal Hisob palatasi hisoblanadi. Byudjet ijrosi to‘g‘risidagi hisobot Moliya vazirligi tomonidan tayyorlanadi va parlament va Hisob palatasiga yuboriladi. Hisob palatasining xulosasidan so‘ng parlament byudjet ijrosi to‘g‘risidagi qonunni ma’qullaydi. Germaniya Federativ Respublikasining byudjet siyosati iqtisodiy siyosatning umumiy maqsadlariga bo'ysunadi va uni amalga oshirish mexanizmiga asoslanadi, urushdan keyingi davrda tuzatilgan, daromadlarni shakllantirish uchun vositalar va usullarning boy arsenaliga asoslanadi. davlat byudjetining xarajatlar moddalari.

Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirish kuchli tartibga solish jarayoni bo'lib, u iqtisodiyot uchun "davlat kvotasi" (YaIMdagi ulushi) kabi muhim ko'rsatkichni belgilaydi. 80-yillarning boshlarida Germaniyada davlat yalpi ichki mahsulotning yarmigacha davlat byudjeti (jumladan, ijtimoiy sug'urta fondi) orqali qayta taqsimlangan. Daromadlarning shakllanishi jismoniy va yuridik shaxslarning mablag'lari g'aznaga tushishini butun moliyaviy kanallar tizimini belgilab beradi. (1-ilova) Bu yerda byudjet siyosatining eng muhim quyi tizimi sifatida soliq siyosati alohida o'rin tutadi. Soliq tushumlari barcha byudjet daromadlarining 4/5 qismini tashkil etadi, soliq tushumlarining 2/3 qismi esa to g ridan-to g ri soliqlar (daromad yoki ish haqiʻ ʻ ʻ ʻ solig i, korporativ, sanoat) hisobidan shakllanadi. Biroq, ularning turli darajadagi ʻ byudjetlardagi ulushi har xil. Federatsiya, yerlar va jamoalar byudjet daromadlarida mos ravishda: 9/10; 7/10 va 1/3. 1 Germaniyada soliqlar iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish nomi bilan xususiy kapital to'planishiga ta'sir etuvchi vosita sifatida qo'llaniladi. Ijtimoiy kapitalni to'plash shartlarini soliq bilan tartibga solish hozirgi vaqtda iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning asosiy vositalaridan biri hisoblanadi. Soliqlarni tartibga solishning asosiy usullariga quyidagilar kiradi: 1) soliq solishning umumiy darajasini pasaytirish yoki oshirish (to'g'ridan- to'g'ri jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i, yuridik shaxslardan olinadigan daromad solig'i, egri soliqlar stavkalari); 2) korxonalar kapitalining jadal eskirish tizimi; 3) investitsiyalar uchun soliq imtiyozlari (“soliq krediti”); 4) tadbirkorlikni rag'batlantiradigan turli xil maxsus soliq imtiyozlari 1 Germaniyada iqtisodiy tartibga solish mexanizmi: u qanday ishlaydi va nimani o'rgatadi / Ed. ed. V.P. Gupnik.-M.: VlaDar, 1995, 220p.

O'xshashlar

GERMANIYA FEDERATIV RESPUBLIKASI XX ASRNING IKKINCHI YARMIDA

Davlat byudjeti

Ravish va semantik stilistik xususyatlari

MILLIY DAVLAT BOSHQARUVI TIZIMI MUSTAQIL O'ZBEKISTONDA HOKIMIYATLAR BO'LINISH PRINSIPLARI

Taraqqiyotning “O’zbek modeli” va uning asosiy xususiyatlari