Mamluklar davlati




![agressiv yollashi va targ ib qilishi zamondoshlarining Misrni “Solihiylar” debʻ
hisoblashiga sabab bo ldi, deydi tarixchi Uinslou Uilyam Klifford. Uning mamluklari
ʻ
bilan yaqin munosabatda bo'lishiga qaramay, as-Solih va Solihiylar o'rtasida ziddiyatlar
mavjud bo'lib, bir qator Solihiy mamluklar as-Solih davrida qamoqqa tashlangan yoki
surgun qilingan. [19]
Tarixchi Stiven Xamfris Solihiyaning shtatdagi hukmronligi
kuchayishi as-Solihga sodiqligi tufayli shaxsan tahdid qilmadi, deb ta kidlagan bo lsa-da,
ʼ ʻ
Kliffordning fikricha, Solihiylar shtat ichida muxtoriyat yaratib, bunday sodiqlikdan
mahrum bo lgan.
ʻ Solihiylar orasida 1249 -yilda ukasi Abu Bakr al-Odilni o'ldirishga
buyruq berganida, Solihga qarshi qarshilik kuchaydi. Solihiylarning to'rttasi bahsli
operatsiyani amalga oshirishga rozi bo'ldi.
Ayyubiylar bilan ziddiyat
As-Solih Ayyub va uning mamluklari o'rtasidagi keskinlik 1249 yilda
Frantsiya qo'shinlari Lyudovik IX ettinchi salib yurishi paytida Misrni zabt etish
uchun Damiettani qo'lga kiritgandan so'ng keskinlashdi. 3
As-Solih Damietta evakuatsiya
qilinmasligi kerak deb hisoblagan va mish-mishlarga ko'ra, Damietta garnizoniga qarshi
jazo choralarini qo'llash bilan tahdid qilgan. Damiettani evakuatsiya qilgan tinch aholi
vakillarining qatl etilishi bilan ta'kidlangan mish-mish uning al-Mansurada joylashgan
lageri garnizoni tomonidan qo'zg'olonga sabab bo'ldi , ular orasida ko'plab Solihi
mamluklar ham bor edi. Otabeg
al-asqarning aralashuvidan keyin vaziyat
tinchlandi(harbiy qo mondon), Faxr ad-Din ibn Shayx ash-Shuyux.
ʻ
Salibchilar oldinga siljiganida , as-Solih vafot etdi va uning o'rniga o'sha paytda al-
Jazirada ( Yuqori Mesopotamiya ) bo'lgan o'g'li al-Muazzam Turanshoh o'tirdi . Dastlab,
Solihiylar Turonshohning merosxo rligini olqishladilar, ko pchilik uni salomlashdi va
ʻ ʻ
Misr chegarasiga kelganida o zlarining ma muriy lavozimlari va
ʻ ʼ iqto lik vazifalarini ʼ
tasdiqlashni
so rashdi ʻ . Biroq Turonshoh o zining Yuqori Mesopotamiya (arabchada “al- ʻ
3
Lyudovik IX ettinchi salib yurishi paytida Misrni zabt etish uchun Damiettani qo'lga kiritgandan so'ng
keskinlashdi.
5](/data/documents/1f18e537-450f-4e85-b5b6-7d1b30593a6e/page_5.png)










![qo shib olish va yangi mamluklar va qurol-yarog larni olib kirishni saqlab qolishʻ ʻ
edi. Oxirgi siyosatga kelsak, Baybars 4000 mamluk , Qalavun 6000-7000 va Xalil
hukmronligining oxiriga kelib saltanatda jami 10 000 mamluk sotib olgan edi 11
. 1291
yilda Xalil Akrni egalladi , Falastindagi so'nggi yirik salibchilar qal'asi va shu tariqa
Mamluklar hukmronligi butun Suriya bo'ylab tarqaldi.
1293 yilda Xalilning o'limi fraksiyaviy kurash davriga olib keldi, Xalilning
balog'atga etmagan ukasi an-Nosir Muhammad keyingi yili
kalovunlik mo'g'ul mamluki al-Odil Kitbug'a tomonidan taxtdan ag'darildi , o'z navbatida
Qalavunlik yunon mamluki o'rnini egalladi. Husam ad-Din Lajin . O z nazoratini
ʻ
mustahkamlash maqsadida Lajin o z tarafdorlari orasida iqto atni qayta taqsimlashga
ʻ ʼ
harakat qildi . Lajin sultonlikni saqlab qola olmadi va al-Nosir Muhammad 1298-yilda
hokimiyat tepasiga qayta tiklandi va cherkes mamluki Baybars II tomonidan ikkinchi
marta ag darilgunga qadar fraksiyali saltanatni boshqardi.
ʻ Qalavun, u o'zidan oldingilarga
qaraganda boyroq, taqvodor va madaniyatliroq edi. An-Nosir Muhammadning ikkinchi
hukmronligining boshida, yetakchisi Mahmud G azon
ʻ islomni qabul qilgan Ilxoniylar
Suriyaga bostirib kirishdi va 1299-yilda Vodi al-Xazandar jangida Homs yaqinida
Mamluklar qo shinini tor-mor qildilar . Biroq G azon chekindi. ko p o tmay, ko p sonli
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
otlari uchun yem-xashak yetishmasligi sababli uning qo shinlarining ko pchiligi
ʻ ʻ
Suriyadan ko p o tmay jo nab ketdi va qolgan Ilxoniylar qo shini 1300-yilda qayta
ʻ ʻ ʻ ʻ
tiklangan mamluklar qo shini yaqinlashganda chekindi.
ʻ [69]
Damashq janubidagi
tekislikdagi Marj al-Suffor jangida Ilxoniylar mag lubiyatidan so ng 1303-yilda yana bir
ʻ ʻ
Ilxoniy bosqinchiligi qaytarildi.
Nosir Muhammadning uchinchi hukmronligi
1310 yilda nosir Muhammad yana sulton bo ' lgunga qadar Baybars II taxminan bir
yil hukmronlik qildi , bu safar mamluklar davri tarixchilari ko ' pincha Bahri rejimining
cho ' qqisi deb hisoblangan davrda ketma - ket uch o ' n yildan ortiq hukmronlik qildi .
11
Baybars 4000 mamluk , Qalavun 6000-7000 va Xalil hukmronligining oxiriga kelib saltanatda jami 10 000
mamluk sotib olgan edi
16](/data/documents/1f18e537-450f-4e85-b5b6-7d1b30593a6e/page_16.png)






























“Mamluklar davlati” Mundarija; KIRISH ……………………………………………………………………. 3 I BOB Mamluklar davlatining shakllanishi ……………………………. 4 1.1 Hokimiyatga kelish ……………………………………….... 4 1.1 Bahri qoidasi ………………………………………………...…. 11 1.1 Burji qoidasi ………………………………………………….… 21 II BOB Usmonli turklarining yunon slavyan dunyosi bilan kurashining diniy tabiati……………………………………………………………….. 32 2.1 Usmonli turklarining yunon slavyan dunyosi bilan kurashining diniy tabiati ……………………………………………….………………… 27 III BOB “Mamluklar davlati” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish……………………………….……………... 32 3.1 Metodik uslublar haqida umumiy ma’lumot ……………………… 32 3.2 Metodik uslublardan na’munalar …………..…………………….. 32 XULOSA…………………………………………………………… 42 GLOSSARIY……………………………………………………………… FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR …………….……………………… 1
Kirish Mamluklar davlati - Misrda (1250—1517) va Suriyada (1516-yilgacha) o rta asrlardaʻ mamluklar sulolasi boshqargan davlat. 1250-yil mamluk harbiy boshliqlari ayyubiylarni taxtdan ag'darib hokimiyatni qo lga kiritgan. Mamluklarning 2 sulolasi ma lum: Bahriylar ʻ ʼ (asosan, turkiy qavmlardan bo lib 1250—1390-yillarda hukmronlik qilgan) va Burjiylar ʻ (asosan, kavkazliklar 1390—1517-yillarda hukmronlik qilgan). Mamluklar (ularning soni 9— 12 mingga yetgan) 24 ta bey qo mondonligi ostida xizmat qilishgan. Ushbu beylar ʻ yirik mulkdorlar bo lib, eng yaxshi yerlar, davlatning hunarmandchilik korxonalari, ʻ bojxonalardan keladigan daromadlar va boshqa ga egalik qilganlar. Mamluklar davrida, 13—14-asrlarda davlat boshqaruvi tizimi isloh qilingan, sun iy sug orish tizimi ʼ ʻ yaxshilangan, madaniyatning yuksalishi kuzatilgan. Mamluklar ilgari davrlarda shakllangan harbiylen tizimini saqlab qolganlar. 13-asrda mamluklar qushini mo g ullarni tormor etadilar (1260-yil 3-sentabrdagi Ayn- ʻ ʻ Jolut jangi), salibchilarni Falastin va Suriyadan siqib chiqarganlar (1268), ismoiliilar — hashshoshiylarni tormor keltirganlar (1273). Mamluklar davlatining eng yirik sultonlari: Oybek (1250-57), Beybars I (1260-77), Qalovun (1279—90), Barsbey (1422—38), G uriy (1501 — 16). 1516—17 yillarda turk sultoni Salim I qo shinlari Suriya, Misr va ʻ ʻ Falastinni bosib olib, Mamluklar davlatini tugatgan. Turklar bosqinidan keyin Misrdagi yerlarning bir qismimamluk zodagonlariga qoldirilgan, buni evaziga ular Qohiradagi turk poshosiga o lpon to lashlari lozim bo lgan. 17-asr oxiridan Usmonli turk imperiyashning ʻ ʻ ʻ zaiflashuvi oqibatida mamluklar amalda o z hukmronliklarini tiklashgan. Faqat Misr ʻ poshosi Muhammad Ali (1805—48 yillarda hokimlik qilgan) davridagina mamluklardan yerlar tortib olingan, 1811-yil esa mamluk beylari yoppasiga qirib tashlangan. Dolzarbligi: Mamluklar davlatida bo’ladigan har bir ishdan shoh va vazirbi xabardor qilinishi va shoh to qaror chiqarmaguncha ishni oxirida yetkazmagan. Yurishlardan jldin bo’ladigan majlisda shoh shaxsan o’zi kuchli tayyorlangan. Mamluklar davlatida hukumronlik qilgan har bir shoh o’z nomi va qilgan ishlari bilan tarixdan joy olgan. Mamluklar davlat tarixini o’rganishda Misr qo’lyozmalari asosiy manba. 2
Kurs ishining maqsad va vazifalari: Mamliklar hukumronligi yillarida tangalar zarb qilinishi va pul islohotlarini o’tkazganini bilishimiz mumkin. Kurs ishimizning maqsadidan kelib chiqb quyidagi vazifalarni belgilab oldik: -Mamluklarni hokimiyat tepasiga kelish tarixi; -Ayyubiylar bilan ziddiyat; -Fraksiyaviy hokimiyat kurashlari; -Bahri qoidasi; -Burji qoidasi; -Usmonli turklarining yunon slavyan dunyosi bilan kurashining diniy tabiati; -“Mamluklar davlati” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish; - Metodik uslublar haqida umumiy ma’lumot; - Metodik uslublardan na’munalar; Kurs ishining о b’ е kti: Mamluklar davlati va kelib chiqish tarixi, davlatning tugatilish tarixini o'rganish. Kurs ishining predmeti: Predmeti esa qaysi davlatlarda nimalardan yasalganligi haqidagi ma’lumotlar. Kurs ishining m е t о d о l о gik as о slari . O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, Vazirlar mahkamasining pedagogik ta’limga doir qarorlari, O‘zbekiston Respublikasida amal qiladigan uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimining nazariy asoslari, qonuniyat va tamoyillari, o’ziga xos yo’nalishlari ta’lim-tarbiya jarayonining shakllanishi. 1 Kurs ishining as о siy ahamiyati. Mavzuning ilmiy pedagogik ilmiy manbalar asosida muallif tomonidan mustaqil o‘rganilganligi, mavzu doirasida ushbu dolzarb muommoning tahlil qilinganligi, kurs ishining xulosa va tavsiyalaridan, muallifning shaxsiy mulohozalaridan pedagoglar, va ustozlar tafsiyasidan foydalanganligidan. Kurs ishi hajmi va tarkibiy tuzilishi . Kurs ishi kirish, 3 b о b va rejalar, xulosa va glossariy foydanilgan adabiyotlardan ro‘yxatidan iborat. 1 Mamluklar davlati - Misrda (1250—1517 ) 3
I BOB Mamluklar davlatining shakllanishi 1.1 Hokimiyatga kelish Mamluk g'ulomdan yoki uy qulidan ajralib turadigan "egalik quli" 2 edi . Jang san'ati, saroy odobi va islom ilmlari kabi turli sohalarda chuqur ta'lim olgandan so'ng, bu qullar ozod qilindi. Biroq, ular hali ham xo'jayiniga sodiq qolishlari va uning xonadoniga xizmat qilishlari kerak edi. Mamluklar Suriya va Misrda kamida 9-asrdan boshlab davlat yoki harbiy apparatning bir qismini tashkil qilib, Tuluniylar va Ixshidiylar davrida Misr va Levantning boshqaruvchi sulolalariga aylangan . Mamluk polklari Ayyubiylar hukmronligi ostidagi Misr harbiylarining tayanchini tashkil qilgan .12- asr oxiri va 13- asr boshlarida fotimiylarning qora tanli afrikalik piyoda qo ʻ shinlarini mamluklar bilan almashtirgan Sulton Saladin ( 1174–1193 ) davridan boshlab . Har bir Ayyubiy sultoni va yuqori martabali amirining shaxsiy mamluklar korpusi bo lganʻ Ayyubiylar xizmatida bo lgan mamluklarning aksariyati ʻ O rta Osiyodan ʻ bo lgan etnik ʻ qipchoq turklari bo lib, ʻ ular xizmatga kirgandan so ng ʻ sunniy islomni qabul qilgan va arab tilini o rgatgan ʻ .Mamluk o'z xo'jayiniga juda sodiq edi, uni ko'pincha "ota" deb atagan va o'z navbatida qul sifatida emas, balki qarindosh sifatida munosabatda bo'lgan. Ayyubiylar sultonlarining oxirgisi Sulton as-Solih Ayyub ( 1240–1249 ) 1229 yilga kelib Suriya, Misr va Arabiston yarim orolidan 1000 ga yaqin mamluklarni (ba zilari erkin tug ilgan) ʼ ʻ qo lga kiritgan edi. ʻ otasi Sulton al-Komil (1218–1238 yillar hukmronligi) yo‘qligida Misr noibi ( noibi ) sifatida . Bu mamluklar o z xo jayinlari nomidan ʻ ʻ “Solihiyya” (birlik “Solihi”) deb atalgan. As-Solih 1240-yilda Misr sultoni bo ldi va Ayyubiylar ʻ taxtiga o tirgach ʻ , o zining ʻ asl va yangi yollangan ko p sonli mamluklarni o z xizmatida qolish sharti bilan ʻ ʻ kamaytirdi va ko tardi. ʻ As-Solih o zining mamluklarini ta minlash uchun o zidan oldingi ʻ ʼ ʻ amirlarning iqto atini ʼ (fiefs; yakka iqto ʼ ) zo rlik bilan tortib oldi ʻ . As-Solih Misrda o ziga sodiq yarim harbiylashtirilgan apparat yaratishga intildi va uning mamluklarni ʻ 2 Mamluk g'ulomdan yoki uy qulidan ajralib turadigan "egalik quli" 4
agressiv yollashi va targ ib qilishi zamondoshlarining Misrni “Solihiylar” debʻ hisoblashiga sabab bo ldi, deydi tarixchi Uinslou Uilyam Klifford. Uning mamluklari ʻ bilan yaqin munosabatda bo'lishiga qaramay, as-Solih va Solihiylar o'rtasida ziddiyatlar mavjud bo'lib, bir qator Solihiy mamluklar as-Solih davrida qamoqqa tashlangan yoki surgun qilingan. [19] Tarixchi Stiven Xamfris Solihiyaning shtatdagi hukmronligi kuchayishi as-Solihga sodiqligi tufayli shaxsan tahdid qilmadi, deb ta kidlagan bo lsa-da, ʼ ʻ Kliffordning fikricha, Solihiylar shtat ichida muxtoriyat yaratib, bunday sodiqlikdan mahrum bo lgan. ʻ Solihiylar orasida 1249 -yilda ukasi Abu Bakr al-Odilni o'ldirishga buyruq berganida, Solihga qarshi qarshilik kuchaydi. Solihiylarning to'rttasi bahsli operatsiyani amalga oshirishga rozi bo'ldi. Ayyubiylar bilan ziddiyat As-Solih Ayyub va uning mamluklari o'rtasidagi keskinlik 1249 yilda Frantsiya qo'shinlari Lyudovik IX ettinchi salib yurishi paytida Misrni zabt etish uchun Damiettani qo'lga kiritgandan so'ng keskinlashdi. 3 As-Solih Damietta evakuatsiya qilinmasligi kerak deb hisoblagan va mish-mishlarga ko'ra, Damietta garnizoniga qarshi jazo choralarini qo'llash bilan tahdid qilgan. Damiettani evakuatsiya qilgan tinch aholi vakillarining qatl etilishi bilan ta'kidlangan mish-mish uning al-Mansurada joylashgan lageri garnizoni tomonidan qo'zg'olonga sabab bo'ldi , ular orasida ko'plab Solihi mamluklar ham bor edi. Otabeg al-asqarning aralashuvidan keyin vaziyat tinchlandi(harbiy qo mondon), Faxr ad-Din ibn Shayx ash-Shuyux. ʻ Salibchilar oldinga siljiganida , as-Solih vafot etdi va uning o'rniga o'sha paytda al- Jazirada ( Yuqori Mesopotamiya ) bo'lgan o'g'li al-Muazzam Turanshoh o'tirdi . Dastlab, Solihiylar Turonshohning merosxo rligini olqishladilar, ko pchilik uni salomlashdi va ʻ ʻ Misr chegarasiga kelganida o zlarining ma muriy lavozimlari va ʻ ʼ iqto lik vazifalarini ʼ tasdiqlashni so rashdi ʻ . Biroq Turonshoh o zining Yuqori Mesopotamiya (arabchada “al- ʻ 3 Lyudovik IX ettinchi salib yurishi paytida Misrni zabt etish uchun Damiettani qo'lga kiritgandan so'ng keskinlashdi. 5