Sanoq sestemalari ustida amallar bajarish uchun interaktiv dasturiy ta’minot
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA -MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA -MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA BO’LIMI 5110700 -INFORMATIKA O’QITISH METODIKASI YO’NALISHI „Sanoq sestema lari ustida amallar bajarish uchun interaktiv dasturiy ta’minot “ MAVZUSIDAN 206 guruh ta laba si : Xasanov J. Kurs ishi rahbari: Nazarov F . SAMARQAND -2016
Mundar ija Kirish. I. C++ tilida bir sanoq sestemadan boshqa sanoq sestemaga o’tuvchi dastur tuzish doir nazariy tushunchalar; 1.1 Turlar va C++ da o’zgaruvchilarni tavsiflash 1.2 .Bеlgi va satrlar . II. C++ tilida bir sanoq sestemadan boshqa sanoq sestemaga o’tuvchi dastur dasturiy ta’minoti; 2.1 . Sanoq sistemalarni boshqasiga o’tkazishning matematik tahlili. 2.2. Borland C++ da bir sanoq sestemadan boshqa sanoq sestemaga o’tuvchi dastur dasturiy ta’minoti; Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati
Kirish . Bizga ma’lumki, dasturlash tillarining yuzdan ortiq ko‘rinishlari mavjud, lekin qo‘llanilishi ko‘lamiga qarab C/C++ va C# dasturlash tillari yuqori dasturlash sinfiga mansubdir.Keyingi yillarda amaliy dasturchilarga juda ko‘p integratsion dastur tuzishmuhitlari taklif etilmoqda. Bu muhitlar u yoki bu imkoniyatlari bilan bir – biridanfarq qiladi. Men ham ushbu kurs ishim davomida C++ tilida sanoq sestemalar bilan ishlovchi obektlarga mo’ljallangan dasturni tuzib chiqmoqchiman. Ush bu dastur kichik dastur bo’lsada kelajakda boshqa dasturlar tuzishim uchun fundament vazifasini bajarishga harakat qilaman. Bu dasturni tuzib nafaqat hisoblashni amalga oshirish balki kichik dastur ko’ rinishdagi hisoblash dasturi va sanoq sestemani tushinm aydigan foydalanuvchi ham bir ko’rinishda tushinadigan tushinarli, bejirm ko’rinishga ega dastur tuzmoqchiman. Men bu dasturni tuzib obektlar yaratishni va ular orqali shunga o’xshash yana boshqa obektlar yaratmoqchiman bu dasturda ishlashimga yana bir s abab boshqa obektlarga mo’ljallanmagan dasturlash tilla rida faqat masalani matematik d asturi tuzib natija olinadi bunda yani C++ builderda esa b oshqa imkoniyatlar va kampanentalar bilan ham ishlash imkoni bor. EHM - bu elektron raqamli qurilmadir. Elektron qurilma deyilishiga sabab har qanday ma’lumotlar EHM da elektr signallari orqali qayta ishlanadi. Raqamli deyilishiga sabab EHM da har qanday ma’lumot sonlar yordamida tasvirlanadi. Sonlarni yozish usuliga sanoq sistemasi deb ataladi. Sonlarni yozish uch un har bir sanoq sistemasida o‘ziga xos turli belgilar to‘plamidan foydalaniladi. Foydalanilgan to‘plamdagi belgilar ularning soni, sanoq sistemasini xarakterlovchi asosiy kattaliklardir. Sanoq sistemasida foydalaniladigan belgilar soni sanoq sistemasining asosini tashkil etadi. Berilgan sanoq sistemasida sonlarni yozishdagi foydalanilgan belgilar soniga qarab, o‘nlik, ikkilik, sakkizlik, o‘n oltilik va boshqa sanoq sistemalarni kiritish mumkin.
C++ tilida bir sanoq sestemadan boshqa sanoq sestemaga o’t uvchi dastur tuzish doir nazariy tushunchalar; 1. Turlar va C++ da o’zgaruvchilarni tavsiflash Har bir nom va har bir o’zgaruvchi ular ustida bajariluvchi amallar aniqlovchi turlarga ega bo’ladi. Masalan, int i; tavsiflash i o’zgaruvchi int tur iga tegishli, ya’ni i butun o’zgaruvchi deb aniqlaydi. Tavsiflash - dasturga nom kirituvchi buyruqdir. Tavsiflash o’zgaruvchining turini aniqlaydi. Tur nom va ifodalardan to’g’ri foydalanishni aniqlaydi. Butun tur uchun quyidagi a mallar aniqlangan: +, -, * va /.Asosiy turlar . Bevosita apparat ta’minotiga javob beradigan asosiy turlar quyidagilar: char; short; int; long; float; double. Birinchi to’rtta tur butun kattaliklarni, oxirgi ikkitasi suzuvchi nuqtali, ya’ni kasr sonlarn i tasvirlash uchun ishlatiladi. char turidagi o’zgaruvchi mazkur kompyuterda belgilarni (odatda bayt) saqlash o’lchoviga ega, int turidagi o’zgaruvchi esa mazkur kompyuterdagi butun arifmetikaga mos o’lchovga ega (odatda so’z). Turlar bilan t asvirlangan butun sonlar diapazoni uning o’lchoviga bog’liq bo’ladi (uni sizeof buyrug’i yordamida hisoblash mumkin).C++ da o’lchovlar char turidagi kattaliklar o’lchovi birligida o’lchanadi. Asosiy turlar o’rtasidagi munosabatlarni quyidagicha yoz ish mumkin: 1 = sizeof(char) <= sizeof(short) <= sizeof(int) <= sizeof(long) = sizeof(float) <= sizeof(double). Umuman, asosiy turlar xususida yana boshqa narsalarni faraz qilish ma’nosiz. Xususan, ko’rsatgichlarni saqlash uchun butun tur etarli, d egan xulosa barcha kompyuterlar uchun to’g’ri emas. Asosiy turlarga const so’zini qo’shib tavsiflash mumkin. Bu boshlang’ich turga shu turning o’zini beradi, faqat bu holatda const turidagi o’zgaruvchilarning qiymatlari initsializatsiyadan so’ng o’zgari shi mumkin emas. const float pi = 3.14; const char plus = '+'; Bittalik qo’shtirnoqqa olingan belgilar belgi o’zgarmaslar hisoblanadi. Shunga e’tibor berish lozimki, bu usulda tavsiflangan o’zgarmaslar xotirada joy egallamaydi. uning qiymati talab qilingan joyda bevosita ishlatiladi. O’zgarmaslar
initsializatsiya paytida tavsiflanishi shart. O’zgaruvchilar uchun initsializa tsiya shartemas, ammo albatta tavsiya qilinadi. Lokal o’zgaruvchilarni initsializatsiyasiz kiritish asoslari juda ko’p.Bu turlarning ixtiyoriy kombinatsiyasiga quyidagi arifmetik amallar qo’llanilishi mumkin: + (plyus, unar va binar); - (minus, un ar va binar); * (ko’paytirish); / (bo’lish). Hamda taqqoslash amallari: == (teng); != (teng emas); < (kichik); > (katta); <= (kichik yoki teng); >= (katta yoki teng). Agar operandlar qo’yilgan shartni qanoatlantirsa , u holda taqqoslash amallari natijada 1 qiymatni beradi, aks holda esa 0 qiymatni beradi.Butunga bo’lish amali butun natijani beradi: 7/2 = 3. Butun kattaliklar ustida % - qoldiqni hisoblash amali bajariladi: 7%2 = 1.O’zlashtirishda va arifmetik amallarda C++ ularni guruhlash uchun asos iy turlar o’rtasida barcha ma’noli almashtirishlarni bajaradi: double d = 1; int i = 1; d = d + i; i = d + i; Satriy turlar . C++ da belgilarning biron -bir ketma -ketligi (massivlar) dan iborat matn qatorlarini xotirada saqlash uchun maxsus AnsiStrin g ma’lumotlar turi qo’llaniladi. «Stroka» - «Satr» turidagi o’zgaruvchilar barcha boshqa o’zgaruvchilar kabi e’lon va initsializatsiya qilinadi.Kompilyatorga navbatdagi belgilar ketma -ketligi yangi o’zgaruvchining nomi emas, balki satr eka nnligini bildirish uchun satrlar bittalik qo’shtirnoq ichiga olinadi.Misol: