Ernest Hemingueyning "Chol va dengiz" asari haqida Reja: 1. Ernest Xemingueyning "Chol va dengiz" asari haqida. 2. "Chol va dengiz" asarining syujeti. 3. Asardan keltirilgan ba'zi iqtiboslar. 4. Xulosa.

Nafaqat Amerika adabiyoti, balki dunyo adabiyotida o'z so'zini ayta olgan Ernest Heminguey badiiy so'z san'atida o'z o'rniga ega va o'z «Chol va dengiz» asarini yozganida 51 yoshda edi. Gipertoniya va ateroskleroz kasalligi adib sog'lig'iga xavf solsa-da, u oddiy obrazlar va oddiy jarayon tasviri orqali kelajakka umid tuyg'ularini aks ettira oldi. Quyma so'z oqimi, hech qanday g'alizliklarsiz, tahrir talab qilmas asar ikki oy ichida yakuniga yetdi. Obrazlar sodda, shu bilan birga, o'z zimmasiga hayotiy haqiqat va tuyg'ularni yuklab olgan. Hayot shunday jarayonki, baxt o'rnini baxtsizlik, omad o'rnini mag'lubiyat sanoqli soniyalarda egallashi mumkin. Ammo insonni hayotda ishonch ushlab turadi. Inson o'zligini anglabdiki, o'z oldiga maqsad qo'yadi va o'z kuchiga ishonib ish ko'radi. G'ayrati so'nmas, charchoq nima ekanligini bilmas vaqtlarda hammasi oson tuyuladi. Ammo keksalik chog'larida kishi o'zi va o'zgalar bosib o'tgan yo'l tajribasiga ko'proq suyanadi. Shuning bo'lgan ishonchi boshlaydi. barobarida o'ziga bo'lgan ishonchi bir qadar sustlasha boshlaydi. «Chol va dengiz» asarida aynan o'sha inson o'z hayotida yo'qotib qo'yishdan qo'rqadigan tuyg'ular - UMID va ISHONCH haqida so'z boradi. Qissani atoqli olim va tarjimon Ibrohim G'afurov o'zbekchalashtirgan. Ernest Heminguey mashhur “Chol va dengiz” asarini 1952-yilda Bagama orollarida 51 yoshida yozgan edi. Kasallik yozuvchi hayotiga xavf solib turganda ham ushbu asari orqali betakror obrazlarni yaratdi. Asar ikki oy ichida davomida tugallangan edi. Qahramonlar oddiy obrazlar orqali tasvirlangan bo‘lsa ham, zamirida hayot haqiqatining chizgilar bor. Demak, asar Xemingueyning umri oxirda yozilgan mashhur asari. Unda kubalik baliqchi, keksa Santyagoning hayoti haqida hikoya qilinadi. Shuni aytish kerakki, “Chol va dengiz” asarida, avvalo, inson hamisha suyanadigan ishonch tuyg‘usi va albatta, umid haqida so‘z boradi. Asar bosh qahramonida ham tajribasiga suyanib yashayotgan, ishonchini yo‘qotib qo‘ymaslikka harakat

qilayotgan obrazni ko‘rishimiz mumkin. Asar kitob ko‘rinishida 1952-yil sentabrda 50 ming nusxada nashrdan chiqdi. 1953-yil may oyida Xeminguey Pulitser mukofotiga, 1954-yilda esa adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotiga sazovor bo‘ldi. Shunday qilib roman yozuvchini dunyoga tanitdi. Santyago ismli chol Kubadagi kichik baliqchi qishlog‘ida yashaydi. Va baliqchilik bilan shug‘ullanardi. U 84 kundan buyon dengizda qolib ketgan, ammo biror o‘ljaga ega bo‘lmagandi. Manolin – chol bilan birga baliq ovlagan bola. Ota- onasi cholni omadsiz sanagani uchun unga boshqa qayiqqa chiqishni buyurgan edi. Ammo bola Santyagoni juda yaxshi ko‘rardi. Xullas, bu gal chol omadiga ishonib dengizga yo‘l oladi. Dastlab, qahramonimiz kichkina tunets balig‘ini ushlaydi. So‘ng esa juda katta baliq qarmoqqa ilinadi. Ulkan baliq qayiqni uzoqqa tortib keta boshlaydi. Chol uning yonida Manolin yo‘qligidan xafa bo‘ladi, bunday paytlarda bolaning yordami juda asqotardi. Shunday qilib, chol baliq bilan uzoq “jang” qiladi. Umid va ishonch uni bir zumga bo‘lsa-da tark etmaydi. Santyagoga tashqi muvaffaqiyat yetishmasa ham, uning ishonch va umidi uni oldinga boshlayveradi. Asarda adib inson va tabiat o‘rtasidagi bog‘liqlikni, insoniyatning hamisha kurashuvchanligini ham tasvirlaydi. Qissa uning ana shu jihatlari yorqin ko‘zga tashlanadigan asarlaridan. Shunday kurash oldida borayotgan o‘quvchi beixtiyor asardagi muvaffaqiyatsizlikdan og‘rinmaydi, balki insonning oldinga bo‘lgan ishonchi uni ruhlantirib boraveradi. Chol Manolinga baliq ovlashni o'rgatgan va bola Santyagoni yaxshi ko'radi, unga yordam berishni xohlaydi. U xo'rak uchun sardina sotib oladi, cholning kulbasiga ovqat olib keladi. Chol azaldan qashshoqlikka ko'nikkan. Ular bola bilan baliq ovi hamda taniqli o'yinchilari haqida suhbatlashishadi. Kechasi chol yoshligidagi Afrikani va "qirg'oqqa chiqqan sherlarni" tushlarida ko'radi.

Ertasi kuni ertalab chol baliq oviga boradi. Bola unga yelkanni ko'tarishda, qayiqni tayyorlashda yordam beradi. Cholning aytishicha, bu safar u omadga ishonadi. Baliq ovlovchi kemalar birin-ketin qirg'oqdan suzib, dengiz tomon yo'l oladi. Chol dengizni yaxshi ko'radi, uni ayol kishini eslagan kabi entikib o'ylaydi. Ilmoqqa xo'rakni ilgandan so'ng Santyago qushlar va baliqlar bilan xayolan muloqot qilib, asta- sekin suzadi. Yolg'izlikka o'rganib qolgan chol o'zi bilan o'zi gaplashadi. Oldin o'zi yolg'iz qolganida u kuylardi, u ba'zan hatto tunda, katta yelkanli qayiqlarda suzganda yoki toshbaqalarni ov qilganda ham qo'shiq aytgan. Chol okeanning turli jonzotlarini biladi va ularga juda yumshoq munosabatda bo'ladi. Avvaliga Santyago kichkina tunets balig'ini ushlaydi. U tunetslar suruvi atrofida uning xo'raklarini yaxshi ko'ruvchi katta baliq bor deb umid qiladi. Ko'p o'tmay chol qarmoq o'rnini bosadigan yashil novdaning yengil silkinishini sezadi. Qarmoq ipi pastga tortila boshlaydi va chol qo'lga tushgan juda katta baliqning vaznini his qiladi. Chol qalin baliq ovlash ipini tortib olishga harakat qiladi, ammo u muvaffaqiyatga erishmaydi katta va kuchli baliq u bilan birga yengil qayiqni tortib ketadi. Chol uning yonida bola yo'qligidan afsuslanadi Santyago baliq bilan olishayotganida Manolin boshqa qarmoqlardan o'lja olib turishi mumkin edi. Oradan taxminan to'rt soat o'tadi. Oqshom yaqinlashmoqda. Cholning qo'llari tilinib ketgan, baliq ovlash ipini orqasiga tashlaydi va uning ostiga qop qo'yadi. Endi Santyago qayiq tomon suyanib, biroz dam olishi mumkin. Qarilikda odam yolg'iz qolishi mumkin emas... Ammo, bu muqarrar. Tun. Baliq qayiqni qirg'oqdan uzoqroqqa tortadi. Chol charchagan, lekin baliq haqidagi o'ylar uni bir lahza tark etmaydi. Ba'zan u unga achinadi - katta, kuchli va keksa baliq, chol yashashi uchun o'lishi kerak. Santyago baliq bilan gaplashmoqda: "Men o'lgunimcha sendan ajralmayman".

Cholning kuchi tugayapti, baliq esa charchamaydi. Santyago tongda tunets yeydi - uning boshqa ovqati yo'q. Chol baliq suv yuzasida paydo bo'lishiga umid qiladi va keyin uni nayza bilan o'ldirishi mumkin. Nihoyat, suv yuzasida baliq paydo bo'ladi. U Quyoshda tovlanadi, boshi va orqasi to'q binafsha rang, burnining o'rniga esa - qilich, xuddi beysbol bitasi kabi uzun. U qayiqdan ikki fut uzunroq. Sirtda paydo bo'lgan baliq yana chuqurlikka kirib, qayiqni tortib ketadi va chol uni ushlab turish uchun kuch to'playdi. Xudoga ishonmasa-da, duo o'qiydi. Yana bir kun o'tadi. O'zini chalg'itish uchun, chol beysbol o'yinlarini eslaydi. U Kasablankadagi qovoqxonada bir vaqtlar portning eng kuchli odami bo lganʻ qora tanli odam bilan qanday qilib kuch sinashganini, ular kun bo'yi stolda qanday qilib qo'llarini tushirmasdan o'tirganlarini va oxir-oqibat qanday qilib g'alaba qozonganini eslaydi. U bunday janglarda bir necha marotaba qatnashgan, g'alaba qozongan, ammo keyin baliq ovlash uchun o'ng qo'l kerak deb qaror qilib, bu ishni tashlab yuborgan. Baliq bilan jang davom etmoqda. Santyago o'ng qo'li bilan qarmoq ipini ushlab turadi. Kichik qarmoqqa makrel balig'i ilinadi. Chol u bilan kuchini mustahkamlaydi, garchi bu baliq mutlaqo mazasiz bo'lsa ham. U ovqatlanadigan hech narsaga ega bo'lmagan katta baliq uchun achinadi, ammo uni o'ldirishga bo'lgan qat'iylik pasaymaydi. Tunda baliq suv yuzasiga chiqadi va aylana suza boshlaydi. Bu baliq charchaganining belgisidir. Chol baliq ovini tugatish uchun nayza tayyorlamoqda. Keksa Santyagoning charchoqdan fikrlari chalkashib ketadi va uning ko'zlarida qora dog'lar raqsga tusha boyshlaydi. Chol qolgan bor kuchini to'playdi va baliqning biqiniga nayza sanchadi. Keyin baliq hayotga qaytadi, garchi allaqachon o'limni bo'yniga olgan bo'lsa- da, go'zalligi bilan maqtangandek suv sathidan ko'tariladi. Ko'ngil aynish va kuchsizlikni yengib, chol baliqni qayiqning yon tomoniga bog'lab, qirg'oqqa tomon