Mavzu.Fransiyada Napaleon Banapartning siyosiy faoliyati Reja. Kirish. 1.Konsullik davrigacha Napoleon Banapart faoliyati. 2.Konsullik davrida Napaleon Banapart siyosiy faoliyati. 3.Imperiya davrida Napoleon Banapartning ichki siyosati. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish. Napoleon Bonapart 1769 yili 15 avgustda Korsika orolida mayda mulkdor bo lgan zodagon oilasida, fransuzlar Korsikani egallaganlaridanʻ so ng uch oy o tgach dunyoga kelgandi. Oilada bolalar ko p, pul esa oz ʻ ʻ ʻ edi. Otasi Napoleonni harbiy bilim yurtiga o qishga beradi. O qish ʻ ʻ davrida Napoleon matematika, tarix va geografiyadan ajoyib muvaffaqiyatlarga erishdi. 1785 yili u kichik leytenant unvoni bilan artilleriyaga jo natildi. ʻ Inqilob boshlanganda u 20 yoshda, vatanparvar, respublikachi, yakobinchilarning va Konventning tarafdori edi.Tulon yonidagi muvaffaqiyat uni mashhur qildi va tezda brigada generali bo ldi. ʻ 1795 yilda Konventning topshirig i bilan poytaxtdagi royalistlar ʻ qo zg olonini bostirdi va general hamda armiyaning qo mondoni ʻ ʻ ʻ bo ldi.Avstriya qo shinlari egallab turgan Shimoliy Italiyaga yurish qilish ʻ ʻ uchun qo mondon lavozimiga nomzod kerak bo lganda, Direktoriya o z ʻ ʻ ʻ nigohini yana Bonapartga qaratdi Rus sarkardasi A.V. Suvorov bu Italiya yurishining ta siri ostida ʼ dunyoning uchta eng buyuk qo mondonlari deb Sezarni, Gannibalni va ʻ Napoleonni atadi. «O, bu yoshgina Bonapartning qadam tashlashini ko ring! U qahramon, u mo jizaviy bahodir, u afsungar!», – deya qoyil ʻ ʻʼ qolgandi unga Suvorov.Bonapartning jasurligi afsonaviy edi. Kuplab xarbiy yurishlardan sung u konsul va imperator bulishga loyiq kuriladi. 1. Napoleon Bonapart 1769 yili 15 avgustda Korsika orolida mayda mulkdor bo lgan zodagon oilasida, fransuzlar Korsikani egallaganlaridan ʻ

so ng uch oy o tgach dunyoga kelgandi. Oilada bolalar ko p, pul esa ozʻ ʻ ʻ edi. Otasi Napoleonni harbiy bilim yurtiga o qishga beradi. O qish ʻ ʻ davrida Napoleon matematika, tarix va geografiyadan ajoyib muvaffaqiyatlarga erishdi. 1785 yili u kichik leytenant unvoni bilan artilleriyaga jo natildi. Inqilob boshlanganda u 20 yoshda, vatanparvar, ʻ respublikachi, yakobinchilarning va Konventning tarafdori edi. Tulon yonidagi muvaffaqiyat uni mashhur qildi va tezda brigada generali bo ldi. Termidor uning hayotini keskin o zgartirib yubordi. ʻ ʻ Harbiy lavozimi ham xavf ostida qoldi, uni vazifasidan ozod qildilar va yakobinchilar bilan aloqasi uchun qamoqqa oldilar (to g ri, 15 kundan ʻ ʻ keyin ozod qilindi va unvoni qayta tiklandi). Bir qancha vaqt Bonapart omadi chopmay yurdi, lekin 1795 yilda Konventning topshirig i bilan ʻ poytaxtdagi royalistlar qo zg olonini bostirdi va general hamda ʻ ʻ armiyaning qo mondoni bo ldi. ʻ ʻ Avstriya qo shinlari egallab turgan Shimoliy Italiyaga yurish qilish ʻ uchun qo mondon lavozimiga nomzod kerak bo lganda, Direktoriya o z ʻ ʻ ʻ nigohini yana Bonapartga qaratdi. O z armiyasi bilan uchrashar ekan, Napoleon tartibga tushirishi ʻ lozim bo lgan bir gala juldirvoqilarni ko rdi. Buning ustiga armiyada ʻ ʻ hammasi bo lib 30 ming odam va 30 ta to p bo lib, bu dushmannikidan 7 ʻ ʻ ʻ marta kam edi. Armiya inqilob yillarida tuzilgan bo lsa ham, unda ʻ demokratik tartiblar yildan-yilga kamayib borayotgandi. Allaqachon ofitserlarni, harbiy sudlarni saylash bekor qilingandi. Askarlarning inqilobiy kayfiyati ham so nib borardi.26 yoshdagi general ana shu ʻ armiyani jangovar, qobiliyatli qilishi kerak edi. Napoleon bu vazifaning uddasidan chiqdi. Napoleon avliyo emasdi, u askarlarning o lja olish ʻ ishtiyoqidan ham unumli foydalandi. Direktoriya zamonida boyib qolish ishtiyoqi hammani, shu jumladan, askarlarni ham qamrab olgandi. 1 Shimoliy Italiyaga yurish oldidan Napoleon qo shinga shunday deb ʻ murojaat qildi: «Askarlar, sizlar yalang ochsizlar va qorningiz ham to q ʻ ʻ emas. Men sizni dunyoning eng hosildor tekisliklariga olib boraman. Boy viloyatlar va katta shaharlar sizning hukmingizda 2 bo ladi, siz u yerlarda ʻ 1 2 Manfred A.Z Napoleon Banapart.1971 Wikipedia.org arxiv.uz.

hurmat, shon-sharaf va boylik topasiz». U urushda armiya o zini o ziʻ ʻ boqishi kerak, deb hisoblardi. Lekin boyib ketish ishtiyoqidan ham ko ra ʻ ko proq barchani – bosh qo mondon va generallardan tortib to eng ʻ ʻ so nggi nog ora chaluvchi bolaga qadar inqilobiy tuyg ular qamrab ʻ ʻ ʻ olgandi. Ayni shu paytda Avstriya va Pemont qo shinlarining ruhiy ʻ ahvoli past edi, askarlar urishishni xohlamas, mahalliy aholi ularni yomon ko rardi. Butun Shimoliy Italiyani inqilob ruhi qamrab olgan, Napoleon ʻ esa «xaloskor» deb nom chiqargandi. Buning ustiga u italiyaliklarga shunday murojaat qiladi: «Italiya xalqlari! Fransuz armiyasi, sizning zanjirlaringizni uzgani keldi. Fransuz xalqi barcha xalqlarning do sti! ʻ Unga peshvoz chiqinglar. Sizning mulkingiz, sizning odatlaringiz va sizning diningiz daxlsiz bo lib qolaveradi. Biz oliyjanoblik bilan va faqat ʻ sizlarni qullikda ushlab turgan zolimlarga qarshi jang qilamiz». Birinchi to qnashuvlarning o ziyoq fransuz qo shinlariga ajoyib ʻ ʻ ʻ g alabalar keltirdi, askarlarning ruhini ko tardi va Bonapartning obro yini ʻ ʻ ʻ oshirdi. Ofitserlar va generallar uning ustunligini tan olishar, avvallari yoshligi uchun bosh qo mondonlariga uncha ishonqiramagan askarlar, ʻ endi uni tantanavor olqishlar edi. 1796 yil 10 mayda Lodi yaqinidagi jangda Avstriya armiyasi ustidan qozonilgan yirik g alabadan keyin eng ʻ jasur askarlar kengashi Napoleon Bonapartga kapral unvonini berdi (uning askarlar orasida uzoq vaqt saqlanib qolgan laqabi «kichkina kapral» ana shundan edi) va har bir yangi g alabadan keyin askarlar unga ʻ navbatdagi unvonni berib bordi.Napoleon 1796 yil 28 aprelda Pemontni egallab, Milanga qarab yurish boshladi. Bir qator gersogliklar Bonapartga bo ysunishlarini izhor qildilar. ʻ To rtta armiya tor-mor qilindi va 1797 yil 17 oktabrda Bonapart ʻ Kampo-Formio degan joyda Avstriyani Fransiyaning g alabasini tan ʻ olishga va sulh tuzishga majbur qildi. Keyinchalik Italiya hududida Fransiyaga qaram bo lgan bir nechta respublikalar tashkil qilindi. ʻ Shveysariyaga ham xuddi shunday taqdir nasib etdi. Rus sarkardasi A.V. Suvorov bu Italiya yurishining ta siri ostida ʼ dunyoning uchta eng buyuk qo mondonlari deb Sezarni, Gannibalni va ʻ Napoleonni atadi. «O, bu yoshgina Bonapartning qadam tashlashini ko ring! U qahramon, u mo jizaviy bahodir, u afsungar!», – deya qoyil ʻ ʻʼ qolgandi unga Suvorov.Bonapartning jasurligi afsonaviy edi. Italiya uchun janglar da u mingan 19 ta ot o ldirildi, Arkol yonidagi jangda esa, ʻ

qo lida bayroq bilan avstriyaliklar o qi ostida askarlari oldiga tushibʻ ʻ Arkol ko prigi tomon tashlangandi. ʻ Bosib olingan yerlarda Napoleon feodal qaramlikni yo q qildi, ʻ cherkov va ibodatxonalarni ba zi bir yig imlardan mahrum etdi, qaysidir ʼ ʻ darajada inson huquqlarini mustahkamlaydigan yangi qonunlar kiritdi. Shimoliy Italiyadan bosqinchilarcha kontributsiya olar ekan, uning butun og irligi boylarga tushishini talab qildi. Shu yo l bilan kontributsiya ʻ ʻ hisobiga va undan oshirib ham u banklarning, muzeylar, saroy va cherkovlarning qimmatbaho buyumlarini olar va «Fransiya xalqi va hukumatiga» sovg alar sifatida aravalar bilan Parijga jo natardi. Shu bilan ʻ ʻ birga Bonapart va uning generallari o z manfaatlarini ham unutmasdi. ʻ Uning bir yarim yil Italiyada bo lishi Napoleon Bonapartni tirik afsonaga ʻ aylantirdi. 1797 yil 7 dekabrda Bonapart Italiyadan Parijga triumfator sifatida kirib keldi. Direktoriya uni Lyuksemburg saroyida kutib oldi, saroy atrofida esa qayoqqa nazar tashlama, oxiri yo q olomon yetib ʻ kelayotgandi.Napoleonning g alabalari endi ko pchilik ichki siyosiy ʻ ʻ masalalarni hal qilish qobiliyatiga ega bo lgan kuch sifatida qarayotgan ʻ armiyaning obro sini oshirdi. O zining aytgan so zlariga qaraganda, ʻ ʻ ʻ aynan Italiyada u o zini shunchaki general deb emas, ʻ 3 xalqning taqdiriga ta sir o tkazishga qodir odam deb his qilgan. ʼ ʻ Keyin Misrga qilingan fantastik yurishning navbati keldi.Hali 1797 yilning yozida Bonapart Italiyadan Direktoriyaga yozgan xatidayoq: «Biz Angliyani yengish uchun Misrga ega bo lishimiz kerakligini ʻ tushunadigan vaqtimiz uzoq emas», – deb aytgandi.Endi u yurishning rejasini taqdim qildi va hukumat uni tasdiqladi. Yurish katta hafsala bilan tayyorlandi. Bonapart Sharqni o rganish uchun o zi bilan birga yuzta ʻ ʻ olimni olib ketishni ham mo ljalladi. ʻ 1798 yil 19 mayda Napoleonning 38 minglik qo shini 350 kema va ʻ barkalarda (yuk tashiydigan yassi daryo kemasi) Tulondan Misrga qarab suzdi.Misr rasmiy ravishda Turkiyaning mulki edi, ammo amalda uni mahalliy harbiy-feodal mulkdorlar boshqarar edi. Fransiya armiyasi Aleksandriya yaqinida qirg oqqa tushdi va bu boy ʻ shaharni egalladi. Keyin Fransuz armiyasi Nil bo ylab yuqoriga, ʻ 3 Manfred A.Z Napoleon Banapart.1971( arxiv.uz)