logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. Globallashuv jarayonida mafkuraviy immunitetni shaklantirish vazifalari.

Globallashuv jarayonida mafkuraviy immunitetni shaklantirish vazifalari.

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.330078125 KB
Ko'chirib olish
Globallashuv jarayonida mafkuraviy immunitetni shaklantirish vazifalari. REJA: 1. Hozirgi davrda dunyoning mafkuraviy manzarasi 2.Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov “Mafkuraviy maydon” tushunchasining shakllanish va namoyon bo‘lish xususiyatlari to‘g‘rsida. 3.“Mafkuraviy poligon” tushunchasi, uning namoyon bo‘lish xususiyatlari. 4. Mafkuraviy immunitetni shakllantirish omillari. 1. Hozirgi davrda dunyoning mafkuraviy manzarasi Dunyoning mafkuraviy manzarasi – jahonda ro‘y berayotgan g‘oyaviy jarayonlar, mavjud mafkura shakllari, ularning mohiyati, maqsadlari va o‘zaro munosabati bilan bog‘liq holat, xususiyat va faoliyatlarni yaxlit tarzda aks ettiruvchi tushuncha. Dunyoning mafkuraviy manzarasi - deb jamiyat taraqqiyoti qonunlari, uning rivojlanish tendensiyalarini muayan ijtimoiy guruh, entik birliklar, siyosiy kuchlarning o‘ziga xos manfatlaridan kelib chiqib talqin qilish va unga asoslangan holda insoniyat istiqbolini belgilashga qaratilgan mafkuraviy tizimlar majmuining makon va zamonda yaqqol ko‘zga ko‘rinib turadigan joylashuv tartibiga aytiladi. I.Karimov “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” (2008) asarida ta’kidlaganidek, insoniyat hozirga qadar boshidan kechirgan davrlardan tubdan farq qiladigan o‘ta shiddatli va murakkab bir zamonda yashamoqdamiz... Hozirgi paytda yer yuzining qaysi chekkasida qanday bir voqea yuz bermasin, odamzot bu haqda dunyoning boshqa chekkasida zudlik bilan xabar topishi hech kimga sir emas” ... Bugungi dunyo muayyan yaxlitlikni tashkil etsada, undagi mintaqa va davlatlar, millatlar va xalqlar o‘z o‘rniga ko‘ra turli mavqega ega. Hozirgi davr dunyoda g‘oyaviy qarama-qarshiliklar murakkab tus olgan, mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham kuchliroq bo‘lib borayotgan davrdir. Shunday ekan, ularning o‘ziga xos manfaatlarini ifodalaydigan mafkuraviy ta’sir usullari bo‘lishi, shubhasiz. Jahon siyosiy haritasida ko‘plab davlatlar mavjud bo‘lib, ularda turli siyosiy kuchlar, partiyalar, dinlar, diniy oqimlar, shubhalar, guruh va qatlamlar faoliyat ko‘rsatmoqda. Ular o‘zaro farqlanadigan, ba’zan bir- biriga zid bo‘lgan manfaatlarga ega. Aynan mana shu manfaatlar o‘zga halqlar, turli mintaqalar, davlatlarning aholisi yoki ijtimoiy guruhlar ongiga, turmush tarziga ta’sir o‘tkazish, ularni bo‘ysundirish uchun yo‘naltirilgan maqsadlarni shakllantiradi. Bundan ko‘zlangan asosiy muddao esa muayyan joydagi kishilarga iqtisodiy, siyosiy, huquqiy va diniy qarashlarni singdirish orqali o‘z manfaatlarini ta’minlashga intilishdir. Bunday ta’sir o‘tkazishning tinch yo‘li ko‘zlangan maqsadga olib kelmaganda boshqa mamlakatlarning ichki ishlariga aralashish, mavjud vaziyatni ataylab keskinlashtirish, kuch ishlatish yo‘li bilan bo‘lsa ham ijtimoiy beqarorlikni yuzaga keltirishga harakat qilinadi. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasiga nazar tashlansa, aksariyat ilg‘or davlatlarda umuminsoniy qadriyatlar va demokratik tamoyillarga asoslangan mafkuralar amal qilmoqda. Ularda tinchlik va taraqqiyot inson hamda jamiyat kamolotiga xizmat qiladigan umuminsoniy g‘oyalar ustuvordir. Shu bilan birga, inson ongida yangicha dunyoqarash va tafakkur uslubi shakllanayotgan hozirgi davrda muayyan kuchlarning mafkura maydonida hukmronlik qilishiga, o‘z ta’sir doirasini kengaytirishga qaratilgan intilishi kuchayib bormoqda. Tajovuzkor millatchilik va shovinizm, neofashizm va terrorizm, irqchilik va ekstremizm mafkuralari shular jumlasidandir. Xususan, terrorchilik turli shakllarga kirib, kuchli moddiy asosga ega bo‘lib, mafkuraviy xavfi ortib bormoqda. Shu bilan birga, e’tiqod umumiyligiga asoslanishi (masalan, panislomizm), etnik birlikka urg‘u berish (masalan, panslavizm, peneronizm, panturkizm) va yangi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy makonda yashash natijasida yuzaga kelgan bog‘liqlik asosida (masalan, pansovetizm) yakka mafkuralar hukmronligini ta’minlash, shu yo‘l bilan jahon maydonlarini mafkuraviy jihatdan bo‘lib olishga urinishlar ham bor .Lekin bular bugungi dunyodagi mafkuraviy jarayonlarni to‘la-to‘kis eks ettira olmaydi. Mafkuraviy jarayonlar o‘zgarib turibdi. Bu borada XX asr so‘ngida ro‘y bergan o‘zgarishlar, ikki qutbli dunyoning barham topishi ham o‘z ta’sirini o‘tkazdi. Hozirgi davrda terrorizm va ekstremizmga qarshi kurash, dunyo mamlakatlari orasida unga munosabatning keskin o‘zgarishi har bir kishining yot va begona g‘oyalarga nisbatan ogoh bo‘lishga undaydi. Mafkuraviy jarayonlarning globallashuvi – g‘oyaviy ta’sir o‘tkazish imkoniyatlarining kengayishi oqibatida Yer yuzining barcha mintaqalarida mafkuraviy kurash umumbashariy miqyos kasb etganini ifodalovchi tushuncha. Globallashuvining hozirgi davrda 3 ta manbai mavjud: 1. Kommunikatsiya vositalaridagi tub o‘zgarishlar. 2. Investitsiyalardagi yangi jarayon. 3. Dunyoga yangicha qarashning vujudga kelishi. Asosiy belgilari: 1. Xalqaro savdoning kengayishi va erkinlashishi. 2. Xalqaro kapital aylanmasi va uning yo‘lidagi to‘siqlarning bartaraf etilishi. 3. Elektron kommunikatsiya niqobidagi moliyaviy o‘zgarishlar. 4. Transmilliy korporatsiyalar faoliyatining kengayishi, xalqaro moliyaviy institutlarning tashkil topishi. Globallashuvning milliy g‘oyaga ta’siri: 1. Iqtisodiyotning globallashuvi. 2. Axborot-kommunikatsiya sohasining globallashuvi. 3. Madaniyatning globallashuv jarayoni. 4. Siyosiy-mafkuraviy sohalarning globallashuvi. Bugungi kunda har qaysi davlatning taraqqiyoti va ravnaqi nafaqat yaqin va uzoq qo‘shnilar, balki jahon miqyosida boshqa mintaqa va hududlar bilan shunday chambarchas bog‘lanib borayaptiki, biron mamlakatning bu jarayondan chetda turishi ijobiy natijalarga olib kelmasligini tushunish, anglash qiyin emas.Shu ma’noda, globallashuv – bu avvalo hayot sur’atlarning beqiyos darajada tezlashuvi demakdir” Globallashuv jarayoni murakkab hodisa. Globallashuvning turli mamlakatlar iqtisodi, siyosati va ma’naviyatiga o‘tkazayotgan ta’siri murakkabligi sababli unga nisbatan ham jahonda bir-biriga qarshi, muxolifatda bo‘lgan ikki guruh: 1) globalistlar va 2) aksilglobalistlar guruhlari vujudga keldi 1. demokra-tiyalash; 5) modernizatsiyalashish kabi jarayonlarniing o‘zaro bog‘liq bosqich-larini interaktiv usullarda anglatish, bilish, o‘rganish lozimligini hisobga olish. 2. Mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham kuchli bo‘lib borayotganiga ob’ektiv va sub’ektiv sabablarini axborot makoni nuqtai nazaridan o‘rganishga yo‘naltirish lozim. 3. Yoshlar qalbi va ongida mafkuraviy tahdidlarga qarshi kurashish uchun unga qarshi mafkuraviy ong, mafkuraviy bilim va mafkuraviy madaniyatni shakllantirish, rivojlantirish zarur. 4. Aqliy, intellektual bilimlardan ratsional foydalanish darkor va hokazo. Mafkuraviy tahdidlarga qarshi kurash usullari va vositalari: Mafkuraviy tahdid – ijtimoiy – siyosiy harakat, oqim yoki siyosiy kuch o‘z manfaatini ifodalovchi mafkurasini qo‘rqituv, zo‘rlik yo‘li bilan boshqalarga tiqishtirish. Mafkuraviy tahdid jamiyat, davlat yoki xalq, millat yoki elat taqdiriga xavf solib turgan, fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan mafkuraviy xavf- xatarlar majmuasi . Tahdidlar 2 turga bo‘linadi: 1. Ichki tahdidlar – o‘z Vataniga, vatandoshiga zarar yetkazishga qaratilgan g‘oya, xatti-harakat. Biz ko‘p asrlar ana shu ichki tahdidlar tufayli mustamlakachilikda yashab keldik. Ana shu ichki tahdidlarni quyidagi sxema asosida tasvirlash mumkin. 2. kirib keluvchi tahdidlar: xalqaro terrorizm, ekstremizm, fashizm, rasizm, shovinizm va hokazo. Ko‘rinib turibdiki, hozirgi davrda tashqi siyosatning yangi-zamonaviy konsepsiyasi yangicha fikrlarga asoslanmoqda. Bugungi dunyo qanchalik xilma-xil bo‘lmasin, uning yaxlitligini, bir butunligini tan olish tashqi siyosatda muayyan yutuqlarga erishishning asosini tashkil qiladi. Tashqi siyosatni takomillashtirish emas, qat’iy isloh qilish davr talabi ekanini anglash natijasida xalqaro munosabatlarda quyidagi bir qator ijobiy tendensiyalar ko‘zga tashlanmoqda. – Mafkuraviy ta’sirning yo‘qolib borishi. – Konfrontatsiya – o‘zaro qarama-qarshilikdan hamkorlikka o‘tib borish. – Xalqaro siyosatda kuch va ta’sirni birlashtirish. – Xalqaro siyosatning demokratiyalashuvi va insonparvarlashuvi. – Xalqaro munosabatning kengayishi. Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimovning 2014 yil 15-16 mayda Samarqandda “O‘rta asrlar Sharq mutafakkirlarining tarixiy merosi, uning zamonaviy sivilizatsiya rivojidagi roli va ahamiyati” mavzusidagi xalqaro konferensiyadagi nutqida bugungi kunda insoniyat oldida yangi, global muammolar paydo bo‘lganligi, ularning oqilona yechimi davrimizning eng keskin muammosiga aylanayotganligi hamda muammolarni hal etishning quyidagi muhim vazifalarga e’tibor qaratildi . Sho‘ro siyosiy mafkurasining rasmiy andozalaridan, uning shiorlari va ramzlaridan voz kechishning ob’ektiv sabablari quyidagilardan iborat: 1. Sobiq Ittifoq mafkurasi yakkahokimligi – sho‘ro davlati siyosiy mafkurasining to‘la hukmronligini unga xos tamoyillarning o‘zgarmas aqidalar tarzida jamiyat hayotida qat’iy va mutlaq tartibda o‘rnatilganligi. 2. Sho‘ro siyosiy mafkuraviy tizim yagona ilmiy, eng adolatli, jamiyatdagi barcha qatlamlar manfaatlarini ifoda etuvchi mafkura deb e’lon qilinganligi. 3. Sho‘ro siyosiy mafkurasi o‘zining mohiyati yoki biron-bir jihati bilan undan farq qiluvchi g‘oyalar, qarashlar, mafkuralar yot va dushman mafkuralar sifatida qaralganligi. 4. Millionlab kishilarda mutelik, loqaydlik, boqimandalik, mahdudlik, o‘zga g‘oyalarga hadiksirab qarash ruhiyatining singdirilganligi (maxfiy ma’lumotlar asosida boshqarish). 5. Sho‘ro mafkurasining konstitutsiyasi davlat, jamiyat va fuqaro (shaxs) prinsipi asoslanganligi. 6. Jamiyatning ma’naviy rivojiga, ilm-fan ravnaqiga jiddiy zarar yetkazganligi, yakkaxokimlikka intilgan, mutlaq haqiqatni da’vo qiladigan sho‘ro mafkurasining istiqboli yo‘qligi. 7. Sho‘ro davlat siyosati yakkahukmronlikni o‘rnatishda o‘zini boyitib boradigan manba – fikrlar rang-barangligi (plyuralizm) va qarashlar xilma- xilligidan uzilib qolganligi. 8. Yuzlab begunoh insonlar, aql-zakovat sohiblari uning qurboniga aylanganligi. 9. G‘arbda yuzaga kelgan fan va texnikaning yangi yutuqlari ko‘r-ko‘rona inkor etilganligi, genetika va kibernetika, politologiya, konfliktologiya, aksiologiya kabi fanlar “reaksion”, “soxta” deb e’lon qilinganligi. 10. Psixologiya, sotsiologiya, kultrologiya, semiotika (yun.belgilar haqidagi ta’limot, axborot, ma’lumotlarni saqlash va uzatish uchun xizmat qiladigan belgi va tizimlarning umumiy xususiyatlarni o‘rganuvchi fan), bionika, informatika nazariyasi, ergonomika kabi fan sohalari yetarli darajada rivojlana olmaganligi. 11. Aksariyat milliy qadriyatlar, urf-odat, an’analar eskilik sarqiti deb e’lon qilinganligi. 12. Ma’muriy buyruqbozlik tamoyili asosidagi markazlashuv, nomenklatura (yuqoridan ro‘yxat asosida tayinlash) boshqaruvi, shaxsiy manfaatlarning ustunligi, dahshatli qarorlar chiqarish, demokratiyani tan olmaslik, rasmiyatchilik (qog‘ozbozlik), konservatizm va hokazolarniing ustuvorligi. Shu boisdan ham Prezidentimiz Islom Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q” (1998 yil 26 iyundagi tarixchi olimlar bilan suhbatida) asarida mamlakatimiz kommunistik mafkura hukmronligi yillarida butun ma’naviyatimiz, milliy qadriyatlarimiz, madaniy merosimiz toptalganligi, tariximiz, milliy davlatchilik tarixi buzib ko‘rsatilganligi ta’kidlab o‘tilgan edi . “Ommaviy madaniyat” bu – bir guruh shaxslar tomonidan o‘ylab topilagn va ongli ravishda targ‘ib qilinadigan, biror millat madaniyatiga daxli bo‘lmagan g‘oyalar, odamlar va udumlar yig‘indisidan iboratdir . Prezidentimiz Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat yengilmas kus” kitobida haqiqat va xolislikdan yiroq bo‘lgan, faqat g‘arazli siyosiy manfaatlarni ko‘zlaydigan bunday qarashlar hech kimga naf keltirmasligi va hech kimning obro‘siga obro‘ qo‘shmaligini ta’kidlab o‘tar ekan, bu haqda shunday degan edi: Kommunistik mafkura va uning ahloq normalaridan voz kechilganidan so‘ng jamiyatda paydo bo‘lgan g‘oyaviy bo‘shliqdan foydalanib, chetdan biz uchun mutlaqo yot bo‘lgan, ma’naviy va ahloqiy tubanlik illatlarini o‘z ichiga olgan “ommaviy madaniyat” yopirilib kirib kelishi mumkinligini unutmaslik kerak... Tabiiyki, “ommaviy madaniyat” degan niqob ostida ahloqiy buzuqlik va zo‘ravonlik, individualizm, egotsentrizm g‘oyalarini tarqatish, kerak bo‘lsa, shuning hisobidan boylik orttirish, boshqa xalqlarning necha ming yillik an’ana va qadriyatlari, turmush tarzining ma’naviy negizlariga bepisandlik, ularni qo‘porishga qaratilgan xatarli tahdidlar odamni tashvishga solmay qo‘ymaydi . “Ommaviy madaniyat”ning oqibatlariga nisbatan immunitetni shakllantirish zaruriyati. “Ommaviy madaniyat”ni o‘ylab chiqarishdan maqsad asosan milliy madaniyatlarni ichdan yemirish, didsiz, saviyasiz va o‘zligini unutgan global avlodni shakllantirish. “Ommaviy madaniyat” XIX asr 50-yillarida beva ayollarning farzand ko‘rishi holatini tabiiy bir hodisa deb qaragan Yevropada boshlangan. Keyinchalik bu kabi holat AQSh da kuchaydi. XX asr o‘rtalarida kelib Yevropada va AQSh olamiga “ommaviy madaniyat” tushunchasiga yana erkin muhabbat g‘oyasi qo‘shiladi. Unga ko‘ra yoshlar rasmiy nikohga qadar bir- birlarini sinash uchun muayyan bir muddat er-xotindek yashab ko‘rishlari odamga kira boshladi. Agar ular bir-birlariga ma’qul kelsa, nikoh tuziladi yoki ma’qul bo‘lmasa, hech narsa ko‘rmagandek ikki tomonga qarab ketaverishadi. Shu ma’noda “ommaviy madaniyat” aslida zinokorlikni oqlashdan boshlanib, 1989 yilga qadar Yevropa va AQShda turli ahloqsizliklarni keltirib chiqardi. Keyinchalik esa jamoat joylarida ham erkak va xotinlar bemalol, o‘zaro ochiqdan- ochiq bir-birlari bilan ishqiy uchravushlarda nikohsiz yashash, hattoki bu uchrashuvlar natijasida farzand ham ko‘rish, kelib chiqishi noma’lum musiqa va ashulalar tinglash, behayo kinolarni esa tabiiy bir ravishda tomosha qilish odati paydo bo‘ladi. Keyinchalik esa bir jinsli insonlarning o‘zaro nikohga kirish, ularning jamiyat an’analari va qoidalariga zid ravishda turli liboslar kiyishi kabilar paydo bo‘ldi. “Ommaviy madaniyat” oqibatlariga qarshi kurashmoq uchun avvalo mavkuraviy immunitetni shakllantirish zarur. Mafkuraviy immunitet – shaxs, ijtimoiy guruh, millat, jamiyatni turli zararli g‘oyaviy ta’sirlardan himoya qilishga xizmat qiladigan g‘oyaviy-nazariy qarashlar va qadriyatlar tizimi. Immunitet (lot. Immunitas – ozod bo‘lish, qutilish) tibbiy tushuncha bo‘lib, organizmning doimiy ichki muayyanligini saqlashi, o‘zini turli ta’sirlardan, tashqi infeksiyalar kirib kelishidan himoya qilishga qodir bo‘lgan reaksiyalar majmui tushuniladi. Sodda qilib aytganda, immunitet – kishi organizmining turli kasalliklardan himoya qila olish qobiliyatidir. Demak: 1. Insonda mafkuraviy immunitetni shakllantirib borish zarur. 2. Ular bir avlod uchun o‘ziga xos xususiyatga ega. 3. Immunitet tizimi shakllangandagina jamiyatda mafkuraviy daxlsizlikni ta’minlash mumkin. 2. Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov “Mafkuraviy maydon” tushunchasining shakllanish va namoyon bo‘lish xususiyatlari to‘g‘risida 1. Islom Karimov “Jamiyatimiz mafkurasi xalqni – xalq, millatni – millat qilishga xizmat etsin” (1998) mavzuidagi “Tafakkur” jurnali bosh Bosh muharririning savollarida javoblarida birinchi bor “Mafkuraviy poligon” (maydon) tushunchasini ishlatdi. Milliy istiqlol mafkurasi konsepsiyasining asosiy tamoyillariga bag‘ishlab ilmiy va ijodiy jamoatchilik vakillari bilan uchrashuvda prezidentimiz so‘zlagan nutqida (2000 yil 6 aprel) “Mafkura maydoni” tushunchasini yana bir bor islohladi. Axborot asri, elektronika asri deb atalgan XX asrning nihoyasida – bugungi davrimizda bu (mafkuraviy) ta’sirlardan xoli bo‘lish deyarli imkoniyatsizdir. Ta’bir joiz bo‘lsa, aytish mumkinki, bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro poligonlariga nisbatan ham ko‘proq kuchga ega. Eng qizig‘i, shu bilan birga, kishini doimo ogoh bo‘lishga undovchi tomoni shundaki, agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy tazyiq bo‘lsa, buni sezish, ko‘rish, oldini olish mumkin, ammo mafkuraviy tazyiq, uning ta’siri va oqibatlarini tezda ilg‘ab yetish nihoyatda qiyin. Mana shunday bir vaziyatda ham o‘z mustaqil fikrga, sobit e’tiqodiga, o‘zi tayanib yashaydigan hayotiy-milliy qadriyatlarga, shakllangan dunyoqarash va mustahkam irodaga ega bo‘lmasa, har turli mafkuralarning bosimiga, ularning goh oshkora, goh pinhona ko‘rinishdagi tazyiqlariga bardosh berish amrimahol. Buni kundalik hayotda uchrab turadigan ko‘plab voqealar misolida ham kuzatish mumkin . Masalan, Yaponiyadan tarqalgan “AUM Senrikyo” diniy oqimi vakillari dunyoning turli mamlakatlaridagi yuzlab yosh yigit-qizlarni irodasidan, ong- shuuridan mahrum qilib, zombi-ya’ni manqurtga aylantirib qo‘ygan. Yoki din niqobi ostida Markaziy Osiyo, jumladan, O‘zbekistonga ham kirib kelishga uringan vahhobiylik oqimi vakillarining zararli kirdikorlarini qanday mudhish oqibatlarga olib kelishini tushuntirishga hojat bo‘lmasa kerak. Demak, Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimovning milliy g‘oya va mafkuraga boshlangan asrlaridan mantiqiy xulosa chiqarib, “Mafkuraviy maydon” tushunchasini kuyidagi chizma asosida talqin qilish mumkin “Mafkuraviy maydon”ning yadro poligonlaridan xavflilik sabablari: 1. Agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy tazyiq bo‘lsa, buni sezish, ko‘rish, oldini olish mumkin. 2. Mafkuraviy tazyiqni, uning ta’siri va oqibatlarini tezda ilg‘ab yetish nihoyatda qiyin. 3. Yoshlarning ma’naviy olamida bo‘shliqqa yo‘l qo‘yish, ularning mafkuraviy tajovuzligiga olib keladi, buzg‘unchi g‘oyalar, diniy ekstremizm, ahloqsizlik g‘oyalari g‘arazli maqsadlarga yo‘naltirilishiga olib keladi. 2.Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov 2000 yil 6 aprelda Milliy istiqlol mafkurasi konsepsiyasining asosiy tamoyillariga bag‘ishlab ilmiy va ijodiy jamoatchilik vakillari bilan uchrashuv “Milliy mafkura – davlatimiz va jamiyatimiz qurilishida biz uchun ruhiy-ma’naviy kuch-quvvat manbaiga bag‘ishlangan nutqida ma’naviy hayotda hech qanday g‘oyaviy bo‘shliqqa yo‘l qo‘ymaslik haqida fikr bildiradi”. Nega deganda, butun dunyoda borayotgan kurashlar ichida eng katta, eng ta’sirchan kurash, avvalo, mafkura mayonlarida olib borilmoqda. Va shu kurashda yengish uchun juda katta mablag‘, imkoniyat va kuchlar safarbar qilinmoqda. Ilgari ham ko‘p bora aytganman, yana bir marta ta’kidlamoqchiman: mamlakatimiz sarhadlarini qo‘riqlash, daxlsizligini ta’minlash, fuqarolarimizning tinch va osoyishta hayotini himoya qilishga armiyamizning salohiyati, davlatimizning kuch-qudrati yetirli. Lekin meni hali suyagi qotmagan, ongi endigina shakllanib kelayotgan farzandlarimizning yot g‘oyalar ta’siriga tushib qolish ehtimoli ko‘proq xavotirga soladi. Yoshlarimizning ba’zan soxta g‘oyalar orqasidan ergashib ketayotgani biz uchun eng katta xavf, desam mubolag‘a bo‘lmaydi” . Shu boisdan ham Prezidentimiz Islom Karimov mazkur nutqida milliy g‘oya, milliy mafkura ma’no-mohiyati, biz uchun zarur va kerakligini quyidagi holatlar bilan izohlab berdi. 3 Birinsi.Prezidentimiz Islom Karimov 2000 yil “Fidokor” gazetasi muxbiri savollariga javoblari “Milliy istiqlol mafkurasi – xalq e’tiqodga va buyuk kelajakka ishonchdir” deb nomlanib, unda aynan va bevosita “mafkuraviy maydon” tushunchasiga yana bir bor diqqat qaratdi. “Endilikda yadro maydonlarida emas, mafkura maydonlarida bo‘layotgan kurashlar ko‘p narsani hal qiladi. Bu achchiq haqiqatni heya qachon unutmaslik lozim. Agar tarixga nazar solsak, ilgari kuchli davlatlar zaif mamlakatlarni ochiqdan- ochib bosib olib, o‘z hukmini o‘tkazgan bo‘lsa, XX asrning oxiriga kelib, bunday siyosat yangi bir shakl kasb etdi. Hozirgi vaqtda qudratli davlatlar va muayyan siyosiy markazlar o‘z maqsadlariga erishish uchun avvalo zabt etmoqchi, o‘z ta’sir doirasida olmoqchi bo‘lgan mamlakatlarning aholisi ongini o‘ziga qaram qilishga intiladi... Mafkura dunyosida bo‘shliqqa yo‘l qo‘yib bo‘lmasligi, shunday holat yuz bergan taqdirda bo‘sh qolgan mafkura maydonidan bizga begona, orzu- intilishlarimizga, mutlaqo yot g‘oyalar o‘rin egallashga urinishi shubhasiz. ” Shu boisdan Yurtboshimiz mazkur savol javobda quyidagilarga diqqat-e’tiborni qaratdi. 4. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” (2008) asarida mafkura poligonlari haqida to‘xtalgan. “Bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham ko‘proq kuchga ega, - degan edi Yurtboshimiz. Odam o‘z mustaqil fikriga, zamonlar sinovidan o‘tgan hayotiy-milliy qadriyatlarga, sog‘lom negizda shakllangan dunyoqarash va mustahkam irodaga ega bo‘lmasa, har turli ma’naviy tahdidlarga, ularning goh oshkora, goh pinhona ko‘rinishdagi ta’siriga bardosh berish amrimahol. Buni kundalik hayotda uchrab turadigan ko‘plab voqealar misolida yaqqol kuzatish mumkin va ularning qanday og‘ir oqibatlarga olib kelishini uzoq tushuntirib o‘tirishning xojati yo‘q, deb o‘ylayman. O‘tgan yillar davomida dunyoda va mintaqamizda ro‘y bergan, biz bevosita o‘z boshimizdan kechirgan voqealar, mafkuraviy jarayonlarning rivoji bu xulosaning to‘g‘ri ekanini qayta-qayta isbotlamoqda”. Haqiqatan ham birinchi Prezidentimiz Islom Karimov keyinchalik “Eng asosiy mezon hayot haqiqatini aks ettirish” (2009) risolasida ta’kidlab o‘tganidek, “Odamlarning, birinchi navbatda yoshlarning ongu tafakkurini, ma’naviy olamini izdan chiqarishga qaratilgan bunday urinishlarning asl mohiyatini, ularning uzoq va davomli, salbiy oqibatlarini anglash va bunday xavf-xatarlarning oldini olish bugungi kunda o‘ta muhim ahamiyat kasb etib bormoqda” . Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov 2014 yil 27 iyunda “Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlariga” tabrigida bugungi kunda, yon- atrofimizda ro‘y berayotgan voqea-hodisalarni chuqur idrok etish, ularning tub mohiyatiga yetib borish uchun odamlarda mustaqil fikrlashni shakllantirish zaruriyatini ta’kidlash bilan birga shunday degan edi: “Turli g‘oya va manfaatlar kurashi tobora kuchayib borayotgan bugungi vaziyatda yolg‘onni rost, rostni yolg‘on, deb ko‘rsatishga urinish, axborot kommunikatsiya vositalarini o‘zining uzoqni ko‘zlaydigan manffatlariga xizmat qilishga majbur etish, g‘arazli maqsadlar yo‘lida odamlarni, millatlarni bir-biriga qarama-qarshi qo‘yish, ularni hayotdan norozi qilish, turli soxta ma’lumotlarni tarqatish, o‘zgalarni pisand qilmasdan, kuchi yetadigan davlatlarga po‘pisa va zo‘ravonlik ko‘rsatish, hech kim bilan hisoblashmay kuch ishlatish holatlari avvalambor ommaviy axborot vositalarining bugungi o‘quvchi, tinglovchi va tomoshabinlaridan oqni qoradan, haqiqatni uydirma gaplardan ajratish uchun o‘zining mustaqil dunyoqarashi va fikriga ega bo‘lishini taqozo etadi” . 3. “Mafkuraviy poligon” tushunchasi, uning namoyon bo‘lish xususiyatlari. “Mafkuraviy poligon” tushunchasi. Mafkuraviy poligon – odamlar va halqlarning qalbi va ongini egallashga qaratilgan turli g‘oyalarning o‘ziga xos sinov maydoni. Mafkurfviy paligon bu-katta ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-huquqiy, ma’naviy- madaniy imkoniyatlarga ega bo‘lgan ayrim shaxs, elat, millatlarning o‘zga odamlar va xalqlarning qalbi va ongini egallashga qaratilgan turli g‘oyalarni janggohga tashlash oldidan sinab ko‘riladigan maxsus mafkuraviy maydondir. Odatda, “poligon” degoanda qurol-aslaha va texnikasini sinash, qo‘shinlarni harbiy tayyorgarlikdan o‘tkazish yoki harbiy sohada tadqiqotlar olib borish uchun mo‘ljallangan maxsus maydon tushuniladi. Tarix o‘zga hududlarni zabt etish maqsadida ishlatiladigan urush qurollarining uzluksiz takomillashtirish berganini ko‘rsatadi. U nayzalardan tortib avtomatik qurollargacha, zambaraklardan Yer yuzining har qanday nuqtasiga bexato yetib boradigan qit’alararo ballistik raketalargacha bo‘lgan uzoq takomil yo‘lini bosib o‘tdi. Bu qurollar bosib olinishi kerak bo‘lgan hududlar aholisini jismonan yo‘q qilishiga qaratilgan edi. Bugungi kunda esa, o‘zga hududlarni zabt etish uchun ularning aholsini jisman mahv etish shart emas. Zero, turli mafkuraviy ta’sirlar oqibatida ongi va shuuri zabt etilgan, qarash va kayfiyatlari “ma’qul” yo‘nalishiga o‘zgartirilgan yerlik aholi ko‘magida har qanday boylik, tabiiy resurslarga egalik qilish mumkin. Bu esa shu joy aholsining ongi va qalbi yot va begona g‘oyalar sinab ko‘riladigan maydonga aylanganini bildiradi. Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlaganidek, hozirgi davr g‘oyaviy qarama-qarshiliklar murakkab tus olgan, mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham xavfsizroq bo‘lib borayotgan davrdir. Xsusan, mamlakatimiz ichida o‘zlarining zararli g‘oyalarini tarqatishga harakat qilgan, yoshlarni chalg‘itish, ongini zaharlash, ular yordamida mamlakatni o‘z taraqqiyot yo‘lidan chetlatib yuborishni ko‘zda tutgan “vahhobiylar” “hizb-ut-tahrir”chilarning haraktlarini aynan shunday baholash mumkin. Bugungi kunda mafkuraviy poligonlarda muayyan guruhlar va davlatlar o‘zlarining g‘arazli manfaatlarini ifoda etayotgan turli tajovuzkor g‘oyalarni sinovdan o‘tkazmoqdalar. Ularning ortida kishilarni, eng avvalo, ma’naviy- mafkuraviy jihatdan tobe qilish, pirovard natijada esa butkul qaram qilib olish maqsadi yotadi. Bu katta – katta hududlarni, ayniqsa boy tabiiy resurslarga ega bo‘lgan mintaqalarni egallab olishning eng qulay va kamharj usulidir. Mafkura poligonlarining g‘oyaviy xuruji shaxs, jamiyat va davlatga qaratilgan bo‘lib, ular ongi va qalbini egallab izdan chiqarish, o‘lka, yurt boyliklarini talon- taroj qilish. Ularning asl maqsad-muddaolarini aniqlash usullari: “ijtimoiy fikr” orqali, savol-javob yoki jangari guruhlarning sa’y-harakatlaridan bilib olish mumkin. Mafkuraviy profilaktika – ijtimoiy institutlar tomonidan amalga oshiriladigan turli shakllardagi g‘oyaviy-tarbiyaviy, ma’naviy-mafkuraviy ishlar majmui bo‘lib, u butun tarbiya tizimini qamrab oladi. Mafkuraviy profilaktika g‘oyaviy bo‘shliqni bartaraf etish, mafkuraviy parokandalikni oldini olish yoki biron-bir hudud, qatlam, guruhni yot va zarali g‘oyalar ta’siridan xalos qilish maqsadida amalga oshiriladi . Bunda g‘oyaviy ta’sirning xilma-xil usul va yo‘llaridan foydalaniladi, turli vositalar qo‘llaniladi. Mafkuraviy profilaktika tezkor va qisqa sur’atlarda yoki asta-sekin, bosqichma- bosqich amalga oshirilishi mumkin. Birinchi holatda zudlik bilan chora-tadbirlar qo‘llash lozim bo‘lsa, ikkinchisida, doimiy va sobit qadamlik bilan ish olib borish ko‘proq natija beradi. Mafkuraviy immunitet tizimini shakllantirishda ma’naviy ta’lim tarbiya tizmiga tayangan mafkuraviy immunitetning o‘rni katta. Zero, u mohiyatan, yot g‘oyalarning kirib kelishining oldini olish va ularni yo‘qotishga qaratilgan chora-tadbirlarga tayanadi. Ta’lim-tarbiya va targ‘ibot-tashviqot tizimi mafkuraviy profilaktikani amalga oshirishga yordam beradi. Sog‘lom mafkurani xalq qalbi va ongiga singdirishga xizmat qiladigan ijtimoiy tuzilmalar, oila, maktab, mahalla, davlat va jamoat tashkilotlari ham unda o‘z o‘rniga ega. Shuningdek, Vatan, xalq manfaatlarini, do‘stlik va birodarlkini, o‘zaro hurmat va bag‘rikenglikni targ‘ib-tashviq etuvchi ertaklaru dostonlar, qo‘shiqlaru raqslar, turli ko‘rinish va mazmundagi ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar mafkuraviy profilaktikani amalga oshirish shakllaridir. Prezidentimiz Islom Karimov tobora kuchayib borayotgan turli xavf-xatarlarga qarshi doimo sergak, ogoh va hushyor bo‘lib yashashimiz zarurligini uqtirib, “Bunday tahdidlarga qarshi har tomonlama chuqur o‘ylangan, puxta ilmiy asosda tashkil etilgan, muntazam va uzluksiz olib boriladigan Mafkuraviy jarayonlarning milliy taraqqiyotga 2 xil ta’siri, ya’ni ijobiy va salbiy ta’sirlari mavjud. 1. Ijobiy ta’siri. Insoniyat sivilizatsiyasi tarixida erishgan har qanday moddiy va ma’naviy qadriyatlarning umuminsoniy jihatlari, yutuqlari tarixiy makon doirasidan chiqib, baynalminallashib, universallashib, o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgan va rivojlanayotgan milliy davlat ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma’naviyat hayot sohalariga kirib, integratsiyalashib bormoqda. Masalan, o‘rta asrlar davrida Markaziy Osiyoda rivojlangan fan, madaniyat, ilm sohalaridagi taraqqiyot XV asrdan keyin Yevropa madaniyatining rivojlanishiga zamin yaratdi. Chorizm istilosi, Sobiq Ittifoq mafkurasining oqibatlarini bartaraf etishda G‘arb ilm-fan, madaniyatning ilg‘or yutuqlari, texnologiyasidan milliy taraqqiyotda foydalanish, ijobiy yutuqlarini o‘zimizga olib, demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini barpo etishdagi rolini hisobga olish lozim. 2. Salbiy ta’siri. Millatlar va davlatlarning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy-madaniy rivojlanishidagi beqarorlik, ular manfaatlaridan o‘ziga xoslikni mutloqlashtirish insoniyatga, shu jumladan, o‘z millatining kelajagiga xavf tug‘diradigan salbiy hodisalarning mafkuralashgan holda globallashuviga olib kelmoqda. Bu xalqaro terrorizm, ekstremizm, fundamentalizm va narkobiznes xodisalarida namoyon bo‘lmoqda. Biron bir hudud yoki mamlakatlarda paydo bo‘layotgan g‘oyalar tez sur’atda butun jahonga yoyilmoqda. Natijada ayrim yoshlar yovuz g‘oyalar, mafkuraviy markazlar bosimi ta’siriga tushib qolmoqda. Mafkuraviy jarayonlarning globallashuvi saviyasi past audio va videokassetalar, ahloqsizlik, tubanlik va yovuzlikni targ‘ib qiladigan “san’at asarlari”ning ham keng tarqalishiga sabab bo‘lmoqda. O‘zbekistonda ijtimoiy–siyosiy kuchlar va har xil markazlar tomonidan mamlakatimizga nisbatan ichkaridan yoki tashqaridan turib bevosita amalga oshirilayotgan g‘oyaviy buzg‘unchilikning maqsadi “bo‘lib tashlab, hukmronlik qilish”, ya’ni mamlakat ichkarisida parokandalikni keltirib chiqarish, uning dunyodagi obro‘siga putur yetkazib, mintaqa davlatlarini bir-biriga qarama-qarshi qilib qo‘yish, separatizmni keltirib chiqarish kabi maqsadlarini o‘z oldiga vazifa qilib olgan yovuz kuchlar ta’sirini anglamoq lozim bo‘ladi. 4. Mafkuraviy immunitetni shakllantirish omillari Ichki va tashqi tahdidlar g‘oyaviy bo‘shliq tufayli sodir bo‘ladi. G‘oyaviy bo‘shliq – muayyan sharoitida jamiyat, undagi toifa va qatlamlarning ongida sodir bo‘ladigan g‘oyasizlik, mafkuraviy vakuum holatini anglatuvchi tushuncha. Yoki boshqacha aytganda, g‘oyaviy bo‘shliq deb, eski hukmron mafkura halokatga uchrab, u bilan bog‘liq tushunchalarning qadrsizlanishi, bugungi hayot, o‘tmish va kelajakka daxldor qadriyatlar, tushuncha va tasavvurlarni to‘liq anglab yetmasligi oqibatida odamlarning qalbi va ongida vujudga keladigan bo‘shliqqa aytiladi. G‘oyaviy bo‘shliqqa olib keluvchi sabablar: 1. Boshqa mafkuralarni tan olmaslik. 2. Yakka hokimlik (kommunistik g‘oyasining mutloq hukmronligi va targ‘iboti. 3. “Yo‘lboshchi sinf” mafkurasi nomigagina ijtimoiy guruh mafkurasi ekanligi. 4. Kommunistik mafkuraning odamlar vijdon erkinligini cheklab qo‘yishi, kim unga jur’at qilsa, “xalq dushmani”ga aylantirilishi. 5. Milliylikdan, qadriyatlardan butunlay xoli bo‘lish. 6. Milliy tarix, O‘zbekiston tarixi, o‘tmishini tan olmaslik. 7. Xalqning diniga, diniy merosga, diniy qadriyatlarga mutlaqo noto‘g‘ri munosabat va h.k. Mafkuraviy bo‘shliq tushunchasining mazmun-mohiyati va namoyon bo‘lish xususiyatlari Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov asarlari, ayniqsa, “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” (2008) asarida dalil va misollar asosida chuqur yoritib berilgan, uning oqibatlarini bartaraf qilishga alohida e’tibor qaratilgan. Dastlab Yurtboshimiz tomonidan ilmiy muomalaga bir qator tushunchalar kiritildi. Ular qatorida “mafkuraviy immunitet”, “mafkuraviy profilaktika” tushunchalaridir. “Mafkuraviy immunitet” tushunchasini birinchi bor Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov ishlatgan va unga 2000 yil 8 iyunda “Fidokor” gazetasi muxbiri savollariga javoblarida “Milliy mafkura xalq e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir” mavzuidagi suhbatida unga quyidagicha ta’rif bergan: “Ma’lumki, har qanday kasallikning oldini olish uchun, avvalo, kishi organizmida qarshi immunitet hosil qilinadi. Biz ham farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ta’bir joiz bo‘lsa, ularning mafkuraviy immunitetini kuchaytirishimiz zarur” . Mafkuraviy immunitet (lot. ozod bo‘lish, qutilish) – shaxs, ijtimoiy guruh, millat, jamiyatni turli zararli g‘oyaviy ta’sirlardan himoya qilishga xizmat qiladigan g‘oyaviy-nazariy qarashlar va qadriyatlar tizimi. Immunitet tibbiy tushuncha bo‘lib, organizmning doimiy ichki muayyanligini saqlashi, o‘zini turli ta’sirlardan, tashqi infeksiyalar kirib kelishidan himoya qilishga qodir bo‘lgan reaksiyalar majmui tushuniladi. Sodda qilib aytganda immunitet – kishi organizmining turli kasalliklardan himoya qila olish qobiliyatidir. Immunitet tabiati bo‘yicha 3 ga bo‘linadi: 1. Filiogenitik immunitet (nasldan naslga o‘tadigan himoya omillari). 2. Tug‘ma immunitet (turga xos, tabiiy, nasldan naslga o‘tishi). 3. Orttirilgan immunitet (hayot davomida naslga o‘tishi). Insonda mafkuraviy immunitetni shakllantirib borish zarur. Ikkinchidan, u har bir avlod uchun o‘ziga xos xususiyatga ega. Uchinchidan, immunitet tizimi shakllangandagina jamiyatda mafkuraviy daxlsizligini ta’minlash mumkin. G‘oya faqatgina inson qalbini egallaganda, inson ma’naviy-ruhiy holatining uzviy qismiga aylangandagina harakatga dav’at etuvchi rag‘batlantiruvchi kuchga, harakat uchun qo‘llanmaga aylanadi. Shuning uchun ham bugungi kunda nafaqat inson ongini, balki qalbini ham egallash mafkuraviy kurashning bosh maqsadi bo‘lib qolmoqda. Mafkuraviy immunitet tizimining asosiy va birinchi unsuri, bu bilimdir. Ammo bilimlar ko‘p... ikkinchi asosiy qismi ana shu bilimlar zamirida shakllanadigan qadriyatlar tizimidir. Uchinchi unsuri: ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy ma’rifiy sohalaridagi aniq mo‘ljal va maqsadlar tizimi bilan bog‘liq. Mafkuraviy immunitetning xususiyatlari: 1. Odamdagi tabiiy immunitet tug‘ma bo‘lsa, uning mafkuraviy immuniteti tug‘ma emas, balki hayot davomida shakillanadi. 2. Mafkuraviy immunitet doimiy va abadiy emas, balki o‘zgaruvchan, avlodlar davomida o‘ziga xos o‘zgarib boradi. 3. Mafkuraviy immunitet tizimi shakllangandagina shaxs, e lat, millat, xalqning mafkuraviy daxlsizligi ta’minlanadi. Mafkuraviy immunitet tizimining asosiy elementlari: 1. Bilim, ilmiy bilimlar. 2. Baho, qadriyatlar tizimi. 3. Ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy huquqiy, ma’naviy-madaniy maqsadlar tizimi. 4. Mafkuraviy profilaktika-uni shakillantiradi. Mafkuraviy profilaktika – mafkuraviy immunitet tizimini shakllantiruvchi bosh omil. Mafkuraviy profilaktika, bu g‘ayriinsoniy g‘oya va mafkuralarning oldini olish, ularning tarqalib ketishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun davlat, jamoat tashkilotlari tomonidan ko‘riladigan chora-tadbirlardir. Mafkuraviy profilaktika – ijtimoiy institutlar tomonidan amalga oshiriladigan turli shakllardagi g‘oyaviy-tarbiyaviy, ma’naviy – mafkuraviy ishlar majmui bo‘lib, u butun g‘oyaviy tarbiya tizimini qamrab oladi. Mafkuraviy profilaktika g‘oyaviy bo‘shliqni bartaraf etish, mafkuraviy parokandalikning oldini olish yoki biror-bir hudud, qatlam, guruhni yot va zararli g‘oyalar ta’siridan xalos qilish maqsadida amalga oshiriladi. Biz bu haqda oldingi savolda ko‘rib o‘tgan edik. Ijtimoiy muhit – individual ongda g‘oya va mafkuraga munosabatni shakllantirishning muhim omili bo‘lib, shaxs mafkuraviy faoliyatining shakillanishi va rivojlanishga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatadi. Uning moddiy va ma’naviy shart-sharoitlarida intellektual asosini bilim, tajriba va ko‘nikmalar tashkil qiladi. Mafkuraviy profilaktika olib borish chora-tadbirlari: 1. Chetdan har qanday g‘ayriinsoniy g‘oyalarning kirib kelishiga yo‘l qo‘ymaslik (kitob, gazeta, jurnal, film va hokazo). 2. Shu yo‘lda xizmat qiluvchi fanatiklarni zararsizlantirish. 3. Vayronkor g‘oyalar mafkuraviy markazlarini, moliyaviy o‘q tomirlarini qirqish. 4. G‘ayriinsoniy g‘oyalarni targ‘ib qiluvchilardan davlatni ogohlantirish. 5. Vayronkor g‘oyalarning ichki va tashqi ildizlariga bolta urish. 6. Shunday joylarda targ‘ibot-tashbiqot ishlarini kuchaytirish. 7. Ma’naviy-madaniy tadbirlarni o‘tkazish. Siyosiy madaniyat jamiyat uchun ko‘proq xos bo‘lgan mafkuraviy immunitetni shakllantirishda stereotiplar, siyosiy, g‘oyaviy tasavvurlar, qarashlar, qadriyatlar, an’analar va siyosiy xulq-atvor ramzlarining majmuasidir. Mafkuraviy immunitet va siyosiy madaniyat mutanosibligi, bu: 1. Siyosiy tizim mafkuraviy jarayonlarni barqarorlashtiruvchi, ma’rifatlashtiruvchi omil vazifasini bajaradi. 2. Siyosiy an’analar, urf-odatlar, ijtimoiy va tarixiy tajribaning vorisiyligini ta’minlaydi. 3. Ommaning siyosiy ongini, mafkuraviy immunitetni va siyosiy xulq-atvorini belgilaydi Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati 1. O’zbеkistоn Rеspublikаsining Kоnstitu t siyasi – T., «O’zbеkistоn», 20 18 yil 2. Mirziyoеv SH.M. Erkin vа fаrоvоn, dеmоkrаtik O’zbеkistоn dаvlаtini birgаlikdа bаrpо etаmiz. Tоshkеnt: «O’zbеkistоn», 2016. -56 b. 3. Mirziyoеv SH.M. Tаnqidiy tаhlil, qаt’iy tаrtib-intizоm vа shахsiy jаvоbgаrlik - hаr bir rаhbаr fаоliyatining kundаlik qоidаsi bo’lishi kеrаk. Mаmlаkаtimizni 2016 yildа ijtimоiy-iqtisоdiy rivоjlаntirishning аsоsiy yakunlаri vа 2017 yilgа mo’ljаllаngаn iqtisоdiy dаsturning eng muhim ustuvоr yo’nаlishlаrigа bаg’ishlаngаn Vаzirlаr Mаhkаmаsining kеngаytirilgаn mаjlisidаgi mа’ruzа, 2017 yil 14 yanvаrь. - Tоshkеnt: «O’zbеkistоn», 2017.-104 b. 4. Kаrimоv I. А.Mаmlаkаtimiz tаrаqqiyotining qоnuniy аsоslаrini mustаhkаmlаsh fаоliyatimiz mеzоni bo’lishi dаrkоr. O’zbеkistоn Rеspublikаsi Оliy Mаjlisi Sеnаtining bеshinchi yalpi mаjlisidаgi nutq. 2006 yil 24 fеvrаlь. Аsаrlаr, 15-jild. –T.: «O’zbеkistоn», 2006. 5. Kаrimоv I. А.YUksаk mа’nаviyat -еngilmаs kuch. –T.:«Mа’nаviyat», 2008. 6. Kаrimоv I.А. O’zbеkistоn mustаqillikkа erishish оstоnаsidа. T.: “O’zbеkistоn” nаshriyoti, 2011 yil. 7. Kаrimоv I.А. O’zbеk хаlqigа tinchlik vа оmоnlik kеrаk. – T.: O’zbеkistоn, 2013 yil.

Globallashuv jarayonida mafkuraviy immunitetni shaklantirish vazifalari. REJA: 1. Hozirgi davrda dunyoning mafkuraviy manzarasi 2.Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimov “Mafkuraviy maydon” tushunchasining shakllanish va namoyon bo‘lish xususiyatlari to‘g‘rsida. 3.“Mafkuraviy poligon” tushunchasi, uning namoyon bo‘lish xususiyatlari. 4. Mafkuraviy immunitetni shakllantirish omillari.

1. Hozirgi davrda dunyoning mafkuraviy manzarasi Dunyoning mafkuraviy manzarasi – jahonda ro‘y berayotgan g‘oyaviy jarayonlar, mavjud mafkura shakllari, ularning mohiyati, maqsadlari va o‘zaro munosabati bilan bog‘liq holat, xususiyat va faoliyatlarni yaxlit tarzda aks ettiruvchi tushuncha. Dunyoning mafkuraviy manzarasi - deb jamiyat taraqqiyoti qonunlari, uning rivojlanish tendensiyalarini muayan ijtimoiy guruh, entik birliklar, siyosiy kuchlarning o‘ziga xos manfatlaridan kelib chiqib talqin qilish va unga asoslangan holda insoniyat istiqbolini belgilashga qaratilgan mafkuraviy tizimlar majmuining makon va zamonda yaqqol ko‘zga ko‘rinib turadigan joylashuv tartibiga aytiladi. I.Karimov “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” (2008) asarida ta’kidlaganidek, insoniyat hozirga qadar boshidan kechirgan davrlardan tubdan farq qiladigan o‘ta shiddatli va murakkab bir zamonda yashamoqdamiz... Hozirgi paytda yer yuzining qaysi chekkasida qanday bir voqea yuz bermasin, odamzot bu haqda dunyoning boshqa chekkasida zudlik bilan xabar topishi hech kimga sir emas” ... Bugungi dunyo muayyan yaxlitlikni tashkil etsada, undagi mintaqa va davlatlar, millatlar va xalqlar o‘z o‘rniga ko‘ra turli mavqega ega. Hozirgi davr dunyoda g‘oyaviy qarama-qarshiliklar murakkab tus olgan, mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham kuchliroq bo‘lib borayotgan davrdir. Shunday ekan, ularning o‘ziga xos manfaatlarini ifodalaydigan mafkuraviy ta’sir usullari bo‘lishi, shubhasiz. Jahon siyosiy haritasida ko‘plab davlatlar mavjud bo‘lib, ularda turli siyosiy kuchlar, partiyalar, dinlar, diniy oqimlar, shubhalar, guruh va qatlamlar faoliyat ko‘rsatmoqda. Ular o‘zaro farqlanadigan, ba’zan bir- biriga zid bo‘lgan manfaatlarga ega. Aynan mana shu manfaatlar o‘zga halqlar, turli mintaqalar, davlatlarning aholisi yoki ijtimoiy guruhlar ongiga, turmush tarziga ta’sir o‘tkazish, ularni bo‘ysundirish uchun yo‘naltirilgan maqsadlarni shakllantiradi. Bundan ko‘zlangan asosiy muddao esa muayyan joydagi kishilarga iqtisodiy, siyosiy, huquqiy va diniy qarashlarni singdirish orqali o‘z manfaatlarini ta’minlashga intilishdir.

Bunday ta’sir o‘tkazishning tinch yo‘li ko‘zlangan maqsadga olib kelmaganda boshqa mamlakatlarning ichki ishlariga aralashish, mavjud vaziyatni ataylab keskinlashtirish, kuch ishlatish yo‘li bilan bo‘lsa ham ijtimoiy beqarorlikni yuzaga keltirishga harakat qilinadi. Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasiga nazar tashlansa, aksariyat ilg‘or davlatlarda umuminsoniy qadriyatlar va demokratik tamoyillarga asoslangan mafkuralar amal qilmoqda. Ularda tinchlik va taraqqiyot inson hamda jamiyat kamolotiga xizmat qiladigan umuminsoniy g‘oyalar ustuvordir. Shu bilan birga, inson ongida yangicha dunyoqarash va tafakkur uslubi shakllanayotgan hozirgi davrda muayyan kuchlarning mafkura maydonida hukmronlik qilishiga, o‘z ta’sir doirasini kengaytirishga qaratilgan intilishi kuchayib bormoqda. Tajovuzkor millatchilik va shovinizm, neofashizm va terrorizm, irqchilik va ekstremizm mafkuralari shular jumlasidandir. Xususan, terrorchilik turli shakllarga kirib, kuchli moddiy asosga ega bo‘lib, mafkuraviy xavfi ortib bormoqda. Shu bilan birga, e’tiqod umumiyligiga asoslanishi (masalan, panislomizm), etnik birlikka urg‘u berish (masalan, panslavizm, peneronizm, panturkizm) va yangi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy makonda yashash natijasida yuzaga kelgan bog‘liqlik asosida (masalan, pansovetizm) yakka mafkuralar hukmronligini ta’minlash, shu yo‘l bilan jahon maydonlarini mafkuraviy jihatdan bo‘lib olishga urinishlar ham bor .Lekin bular bugungi dunyodagi mafkuraviy jarayonlarni to‘la-to‘kis eks ettira olmaydi. Mafkuraviy jarayonlar o‘zgarib turibdi. Bu borada XX asr so‘ngida ro‘y bergan o‘zgarishlar, ikki qutbli dunyoning barham topishi ham o‘z ta’sirini o‘tkazdi. Hozirgi davrda terrorizm va ekstremizmga qarshi kurash, dunyo mamlakatlari orasida unga munosabatning keskin o‘zgarishi har bir kishining yot va begona g‘oyalarga nisbatan ogoh bo‘lishga undaydi. Mafkuraviy jarayonlarning globallashuvi – g‘oyaviy ta’sir o‘tkazish imkoniyatlarining kengayishi oqibatida Yer yuzining barcha mintaqalarida mafkuraviy kurash umumbashariy miqyos kasb etganini ifodalovchi tushuncha. Globallashuvining hozirgi davrda 3 ta manbai mavjud: 1. Kommunikatsiya vositalaridagi tub o‘zgarishlar.

2. Investitsiyalardagi yangi jarayon. 3. Dunyoga yangicha qarashning vujudga kelishi. Asosiy belgilari: 1. Xalqaro savdoning kengayishi va erkinlashishi. 2. Xalqaro kapital aylanmasi va uning yo‘lidagi to‘siqlarning bartaraf etilishi. 3. Elektron kommunikatsiya niqobidagi moliyaviy o‘zgarishlar. 4. Transmilliy korporatsiyalar faoliyatining kengayishi, xalqaro moliyaviy institutlarning tashkil topishi. Globallashuvning milliy g‘oyaga ta’siri: 1. Iqtisodiyotning globallashuvi. 2. Axborot-kommunikatsiya sohasining globallashuvi. 3. Madaniyatning globallashuv jarayoni. 4. Siyosiy-mafkuraviy sohalarning globallashuvi. Bugungi kunda har qaysi davlatning taraqqiyoti va ravnaqi nafaqat yaqin va uzoq qo‘shnilar, balki jahon miqyosida boshqa mintaqa va hududlar bilan shunday chambarchas bog‘lanib borayaptiki, biron mamlakatning bu jarayondan chetda turishi ijobiy natijalarga olib kelmasligini tushunish, anglash qiyin emas.Shu ma’noda, globallashuv – bu avvalo hayot sur’atlarning beqiyos darajada tezlashuvi demakdir” Globallashuv jarayoni murakkab hodisa. Globallashuvning turli mamlakatlar iqtisodi, siyosati va ma’naviyatiga o‘tkazayotgan ta’siri murakkabligi sababli unga nisbatan ham jahonda bir-biriga qarshi, muxolifatda bo‘lgan ikki guruh: 1) globalistlar va 2) aksilglobalistlar guruhlari vujudga keldi 1. demokra-tiyalash; 5) modernizatsiyalashish kabi jarayonlarniing o‘zaro bog‘liq bosqich-larini interaktiv usullarda anglatish, bilish, o‘rganish lozimligini hisobga olish. 2. Mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham kuchli bo‘lib borayotganiga ob’ektiv va sub’ektiv sabablarini axborot makoni nuqtai nazaridan o‘rganishga yo‘naltirish lozim.

3. Yoshlar qalbi va ongida mafkuraviy tahdidlarga qarshi kurashish uchun unga qarshi mafkuraviy ong, mafkuraviy bilim va mafkuraviy madaniyatni shakllantirish, rivojlantirish zarur. 4. Aqliy, intellektual bilimlardan ratsional foydalanish darkor va hokazo. Mafkuraviy tahdidlarga qarshi kurash usullari va vositalari: Mafkuraviy tahdid – ijtimoiy – siyosiy harakat, oqim yoki siyosiy kuch o‘z manfaatini ifodalovchi mafkurasini qo‘rqituv, zo‘rlik yo‘li bilan boshqalarga tiqishtirish. Mafkuraviy tahdid jamiyat, davlat yoki xalq, millat yoki elat taqdiriga xavf solib turgan, fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan mafkuraviy xavf- xatarlar majmuasi . Tahdidlar 2 turga bo‘linadi: 1. Ichki tahdidlar – o‘z Vataniga, vatandoshiga zarar yetkazishga qaratilgan g‘oya, xatti-harakat. Biz ko‘p asrlar ana shu ichki tahdidlar tufayli mustamlakachilikda yashab keldik. Ana shu ichki tahdidlarni quyidagi sxema asosida tasvirlash mumkin. 2. kirib keluvchi tahdidlar: xalqaro terrorizm, ekstremizm, fashizm, rasizm, shovinizm va hokazo. Ko‘rinib turibdiki, hozirgi davrda tashqi siyosatning yangi-zamonaviy konsepsiyasi yangicha fikrlarga asoslanmoqda. Bugungi dunyo qanchalik xilma-xil bo‘lmasin, uning yaxlitligini, bir butunligini tan olish tashqi siyosatda muayyan yutuqlarga erishishning asosini tashkil qiladi. Tashqi siyosatni takomillashtirish emas, qat’iy isloh qilish davr talabi ekanini anglash natijasida xalqaro munosabatlarda quyidagi bir qator ijobiy tendensiyalar ko‘zga tashlanmoqda. – Mafkuraviy ta’sirning yo‘qolib borishi. – Konfrontatsiya – o‘zaro qarama-qarshilikdan hamkorlikka o‘tib borish. – Xalqaro siyosatda kuch va ta’sirni birlashtirish. – Xalqaro siyosatning demokratiyalashuvi va insonparvarlashuvi. – Xalqaro munosabatning kengayishi. Mamlakatimiz birinchi Prezidenti Islom Karimovning 2014 yil 15-16 mayda Samarqandda “O‘rta asrlar Sharq mutafakkirlarining tarixiy merosi, uning

O'xshashlar

Globallashuv jarayonida mafkuraviy immunityetni shaklantirish vazifalari.
Milliy g’oya va globallashuv jarayonida mafkuraviy immunitetni shakllantirish vazifalari.
Bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasi
Axborot kommunikatsiyalarida mafkuraviy xurujlarning namoyon bo’lishi. Internet mafkuraviy xuruj ob’yekti sifatida.
Mafkuraviy tajovuz va axborot xavfsizligi.