Кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектлари фаолияти самарадорлигини ошириш йўллари.

Yuklangan vaqt:

06.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

233.74609375 KB

Ko'chirib olish

MAVZU ; Кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектлари
фаолияти самарадорлигини ошириш йўллари.
Reja ;
1- K ичик бизнес ва тадбиркорлик
фаолиятининг турлари ва шакллари
2- Кичик бизнес ва тадбиркорлик
субъектлари фаолияти
самарадорлигини ошириш йўллари
3 - Кичик бизнес ва тадбиркорлик
фаолиятини ташкил этиш ва
бошқариш

Ишлаб чиқариш тадбиркорлиги
Тадбиркорлик фаолияти турлари хилма-хилдир. Фаолият мақсади,
тури ва йўналишларига қараб тадбиркорлик фаолиятининг ишлаб
чиқариш, тижорат,молиявий ва консалтинг турларини ажратиш
мумкин.
Ишлаб чиқариш тадбиркорлигининг моҳияти. Тадбиркорлик
фаолияти турлари нисбатан мустақил бўлиб, бир-бирини тўлдириб
келади. Тадбиркорлик фаолиятининг барча турларини белги-лаб
берувчи ишлаб чиқариш тадбиркорлигининг устуворлигини тан
олиш керак.
Инноватсион, илмий-техник фаолият, товарларни бевосита ишлаб
чиариш, хизмат коърсатиш ва шу сощадаги ахборот билан ишлаш
фаолияти ишлаб чи=ариш тадбиркорлигига киради.Ишлаб чиқариш
билан шуғулланмоқчи бўлган ҳар бир ишбилармон тадбиркорлик
фаолиятининг қайси тури билан шуғулланишини, қанақа маҳсулот
ишлаб чиқаришини, қандай хизмат кўрсатишини олдиндан
белгилаб олиши лозим. Шу иш амалга ошгандан кейин
тадбиркор маркетинг билан шуғулланади. Товарга бўлган талабни
билиш мақсадида у товарнинг потентсиал истеъмолчилари,
харидорлари, улгуржи ва чакана савдо билан шуғулланувчи
ташкилотлар билан алоқа қилади. Музокаралар ишбилармон ва
бўлажак харидорлар ўртасида шартнома тузилиши билан
якунланади.Тузилган шартнома тадбиркорликдаги таваккалчилик
нинг олдини олишга имкон беради. Шу ишлар амалга ошмаса,
тадбиркор фақат оғзаки ваъдалар асосида ишлаб чиқариш
фаолиятини бошлайди. Шаклланган барқарор бозор шароитида

ривожланган мамлакатларда оғзаки келишувлар ишончли
кафолат бўлиб, керак бўлган ҳолларда шартнома, битим шаклида
расмийлаштирилади. Бироқ, бизнинг мамлакатимизда бозор
иқтисодиёти энди шаклланаётган даврда оғзаки битимларнинг
кафолати паст ва таваккалчилик кучлидир.
Тадбиркорлик фаолиятининг кейинги босқичи ишлаб чиқариш
омилларини сотиб олиш ёки ижарага олишдир.
Ишлаб чиқариш омиллари. Маълумки, ишлаб чиқариш омиллари
ишлаб чиқариш фондлари, ишчи кучи, ахборотдан иборат. Ишлаб
чиқариш.фондлари ўз навбатида асосий ва айланма ишлаб чиқариш
фондларига бўлинади. Асосий ишлаб чиқариш фондлари (меҳнат
қуроллари)иншоотлар,узатувчи мосламалар, қувватли машина ва
жиҳозлар, ишчи машина ва жиҳозлар,ўлчов ускуналари,
лаборатория жиҳозлари, ҳисоблаш техникаси, транспорт
воситалари, ишлаб чиқариш инвентарлари ва бошқаасбоб-
ускуналардан иборат.Асосийишлаб чиқариш фондларига тсех завод ва
лаборатория бинолари киради.
Молиявий маблағга бўлган талаб ва унинг ҳисоби.
Тадбиркорлик битимини тузиш молиявий харажатлар билан
боғлиқ. Ишлаб чиқариш ва тадбиркорлик фаолиятига керак
бўладиган пулнинг миқдорини (Пп) қуйидаги формула асосида
ҳисоблаш мумкин: Кичик бизнес ва тадбиркорлик
корхоналарини ташкил этиш ва давлат
рўйхатидан ўтказиш тартиби

Кичик бизнес ва тадбиркорлик корхоналарини ташкил этиш бир
неча босқичдан иборат. Ушбу босқичларнинг кетма-кетлиги 1-
расмда акс эттирилган.
Янги корхонани ташкил қилишда таъсисчилар таркиби
белгиланиб, таъсис ҳужжатлари, яъни корхона Низоми, корхонани
ташкил этиш ҳақидаги таъсисчилар шартномаси ва бошқа меъёрий
ҳужжатлар ишлаб чиқилади. Шу билан бир қаторда корхона
раҳбари ва тафтиш комиссияси раисини тайинлаш ҳақида
иштирокчилар мажлисининг 1-сонли баённомаси
расмийлаштирилади. Сўнгра банкда вақтинчалик ҳисоб рақами
очилади.
Биржа, аудиторлик фирмалари ва чет эл сармоясига эга бўлган
корхоналар эса
Ўзбекистан Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтади.

Корхонани давлат рўйхатидан ўтказиш учун рўйхатдан ўтказувчи
ваколатли органларга қуйидаги ҳужжатлар тақдим
этилади:корхонани рўйхатдан ўтказиш тўғрисида таъсисчиларнинг
аризаси; нотариал идоралари томонидан тасдиқланган икки
нусхадаги таъсис ҳужжатлари (корхона Низоми, корхонанинг
таъсис шартномаси);корхона манзилини тасдиқловчи
ҳужжат;давлат божини тўлаганлиги тўғрисида банкдан берилган
ҳужжат; ҳокимиятнинг ваколатли органлари томонидан
корхонанинг номланиши тўғрисида берилган гувоҳнома ; муҳр ва
тамғанинг уч нусхадаги намунаси .
Корхона маҳаллий ҳокимият ва бошқарув идораларига зарур
ҳужжатларни илова қилиб , ариза топширган пайтдан бошлаб , узоғи
билан 7 иш кунидан 30 иш кунигача бўлган муддатда давлат
рўйхатидан ўтказилиши керак . Корхонанинг давлат рўйхатидан
ўтказилганлиги тўғрисидаги маълумотлар Ўзбекистон
Республикаси ягона давлат реестрига киритиш учун 10 кун муддат
ичида Давлат статистика қўмитасига хабар қилинади . Корхона
давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб ташкил этилган
ҳисобланади .
Кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини бошқаришнинг
мақсади ва вазифалари
Корхонани бошқаришнинг мақсадга мувофиқ таркибини вужудга
келтириш тадбиркор ҳал этиши керак бўлган муҳим вазифалардан
биридир .
Корхонанинг бошқарув таркиби деганда, бошқарув
мақсадларини амалга оширувчи ва функтсиялирни бажарувчи, бир-

бири билан боғланган.турли бошқаруворганлари ва бўғинларининг
мажмуи тушунилади.
Бошқарув таркиби ишлаб чиқариш таркиби деб ҳам юритилади.
Бунд бошқаришни ташкил этишнинг дастлабки ва белгиловчи
омили ишлаб чиқариш жараёни ҳисобланади. У ўзаро боғланган
асосий, ёрдамчи ҳамда хизмат кўрсатувчи жараёнлардан иборат
бўлиб, бу жараёнлар бўлимлар ва ходимлар ўртасида меҳнат
тақсимотини талаб қилади. Шу мақсадда ишлаб чиқариш
бўлимлари
ва уларга хос бўлган бошқарув аппарати тузилади. Бўлинмалар
йиғиндиси,
уларниннг таркиби ва ўзаро алоқа шакллари корхоналарнинг ишлаб
чиқариш таркибини ташкил этади. Бошқарув бўғини – бу
бошқарувнинг айрим ёки қатор функтсияларини
бажарувчи мустақил бўлимлардир. Бу бўлимлар ўртасидаги
боғланиш ва алоқалар горизонтал характерга эга бўлади.
Бошқарув босқичи – бу иерархиянинг муайян даражасида амал
қиладиган бўғиндир. Масалан:
Вазирлик → бирлашма → корхона → тсех → участка
Бошқарув босқичлари бир бошқарув бўғинининг иккинчисига,
одатда, қуйи бўғиннинг юқори бўғинига изчиллик билан бўйсуни-
шини кўрсатади. Бу вертикал бўйича бўлинишдир.
Барча бўғин ҳамда босқичларнинг таркиби, уларнинг ўзаро
бўйсуниш тартиби, ҳар бир бошқарув органи ва бўғинининг ҳуқуқ
ҳамда бурчлари, улар ўртасидаги муносабатлар бошқарув
тизимини ташкил қилади.

Бошқарув тизимини турли жабҳаларга бўлиш мумкин:
бутун тармоқни бошқариш; ҳар бир тармоқ тасарруфидаги корхона-
ларни бошқариш; корхоналаричидаги бўлимларни бошқариш ва
ҳ.к. Кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятида қарор қабул қилиш
ва уни ишлаб чиқишда кичик бизнес ва тадбиркорликнинг самарали
воситаси ҳамда асоси бўлиб маркетинг ҳисобланади ҳамда кичик
бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини бошқариш тизимида, уни
ташкил этишда, режалаштириш ва назорат қилишда муҳим аҳамият
касб этади. “Ай-си-ай” консерни бошқаруви раиси Джон Харви
Джонс кичик бизнес ва тадбиркорликда маркетингни ўрнини
тависифлаб шундай дейди, яъни “Маркетинг кичик бизнес ва
тадбиркорликнинг таянч омилидир. Бу нафақат ёқилғи, балки кема
командасидир” 1
.
Ҳозирги даврда маркетингга берилган юзлаб таърифлар мавжуд .
Шулардан , Маркетинг ( “ маркетинг”- инглиз тилида маркет- бозор
ва инг - қ ўшимчаси ҳаракат , фаолият маъносини англатади ) бозор
ҳаракати билан бо ғ ли қ фаолият маъносида таржима қилинади .
Лекин бу тушунчанинг маъноси жуда кенгдир. Жумладан,
маркетинг - бу товар ва хизматлар бозорини асосли ўрганиш ва
олдиндан баҳолаш орқали ишлаб чиқаришни ташкил қилиш,
сотишни уюштириш ва шу орқали фойда олиш билан боғлиқ бўлган
фаолиятдир. Маркетинг (маркетинг) тушунчаси ўзагини ташкил
этадиган “ бозор” (маркет) атамасининг ўзини ҳар хил изоҳлаш
маркетинг предметини тушунишда турлича ёндашувларни, тартиб-
қоида, фаолият, тақсимот билан боғлиқ қарашларни юзага
1
.

келтирди. Шунга мувофиқ маркетингни тақсимот тизими, савдо-
сотиқ усуллари ва товарни сотиш бўйича фаолият мажмуи
тарзидаги талқинлар олға сурилди. Кези келганда шуни айтиш
лозимки, инглиз тилидан бошқа тилларда “ маркетинг” атамасига
аниқ мос келадиган атаманинг ўзи йўқ. Бу балки ушбу атаманинг
А Қ Шда пайдо бўлгани ва кенг тарқалганлиги билан боғлиқ. Инглиз
атамашунослигида маркетинг тушунчаси муайян мазмун доирасини
ифода этадики, бу бошқа мамлакатлардаги иқтисодий фаолиятнинг
ҳудди шунга ўхшаш соҳада қабул қилинган ва қўлланиладиган
атамалар мазмунидан фарқ қилади. Шу сабабли кўпгина тилларда
“ маркетинг” атамаси таржимасиз қабул қилинган.
Шулардан келиб чиққан ҳолда, маркетинг - айрибошлаш йўли
билан эҳтиёж ва талабларни қондиришга йўналтирилган инсон
фаолиятининг тури, бозордаги барча қатнашчиларнинг ўзаро
манфаатларига асосланган ҳаракатларини, талабни шакллантириш
ва қондириш учун бирлашишдир. Маркетинг товар ҳаракатининг
барча босқичларини ўз ичига олувчи, талаб ва таклифни ўрганиш,
маҳсулот ишлаб чиқариш дастурини яратиш, сотиш ва истеъмол
қилиш билан боғлиқ бўлган турли хилдаги хизматлар кўрсатиш ва
истеъмолдан чиққандан кейин утилизатсиялашни ташкил қилиш
каби бозор муаммоларини эчишда яхлит-тизимли ёндашишдир.
Маркетинг элементларининг пайдо бўлиши ХВИИ асрнинг
ўрталарига бориб тақалади. Бу давргача товарларни натурал
айирбошлашнинг турли шакллари пайдо бўлади, кейинчалик
маркетинг фаолиятининг биринчи элементлари, яъни реклама,
нарх, сотиш кабиларнинг ривожланиши кузатилди.

Маркетинг нафақат фалсафа, фикрлаш тарзи ва иқтисодий
тафаккур йўналиши, аммо айрим фирма, компания, тармоқ ва бутун
иқтисодиёт бўйича амалиёт фаолияти ҳамдир.
Талаб билан таклифнинг ўзаро таъсири алоҳида шахслар ёки
гуруҳнинг хоҳиш-еҳтиёжларини узлуксиз қондириш жараёни
ҳисобланади. Бу жараён ўз навбатида шундай ижтимоий-
иқтисодий категорияларнинг ўзаро таъсирига асосланади, яъни
уларга муҳтожлик, эҳтиёж (хоҳиш), талаб, харид қилиш
(айирбошлаш, битим) ва аниқ товар ва хизматларнинг истеъмоли
(ишлатилиши) киради.Бу тушунчалар маркетинг тушунчаси,
моҳиятини аниқлашга имкон беради. Муҳтожлик кишининг бирор-
бир нарса этишмаслигини ҳис этишидир. Эҳтиёж индивид
шахснинг маданий даражасига асосан махсус шаклга
муҳтожликдир. Талаб харид қувватига эга эҳтиёж. Кичик бизнес
корхоналарининг молиявий фаолияти уларнинг давлат, бошқа
корхоналар, ташкилотлар ва шахслар билан ўзаро муносабатини
тартибга солиш билан боғлиқ бўлган пул ҳисоб-китобларини
ифодалайди.
Корхоналар фаолиятининг молиявий натижаларини ифодаловчи
кўрсаткичлардан асосийси фойдадир.
Корхоналар фойдасининг турлари қуйидагилардан иборат:
а) маҳсулотлар сотишдан тушган ялпи фойда (ЯФ). Бу сотишдан
тушган соф тушум (СТ) ва сотилган маҳсулотнинг таннархи (МТ)
ўртасидаги фарқдан иборат, яъни
б) асосий ишлаб чиқариш фаолиятидан тушган фойда (ИЧФ). Бу
маълум давр ичида маҳсулотлар сотишдан тушган ялпи фойда

(ЯФ) ва харажатлар (Аҳараж.) ўртасидаги фарқ ва плюс бошқа
асосий фаолият соҳалари даромадлари (Бдар.) ёки камомадлари
(Бкам.) айирмасидан иборат, яъни:
в) умумий хўжалик фаолиятидаги фойда (УХФ). Бу алгебраик
ифодалар йиғиндиси тарзида ифодаланади: асосий фаолиятидаги
фойда (АФФ) плюс дивидендлар (ДД) ва фоизлар бўйича
даромадлар (ФД) плюс (ёки минус) чет эл валюталари бўйича
оператсияларидан олинган даромадлар (ёки камомадлар) (ЧЕВ)
плюс (ёки минус) қим-матбаҳо қоғозларни қайта баҳолашдаги
даромадлар (ёки камомадлар) (КККБ) минус фоизлар бўйича
харажатлардан (ФХ) иборат, яъни: г) солиқ тўловларигача бўлган
фойда (СФ). Бу кўрсаткич ҳам алгебраик ифодалар йиғиндиси
тарзида ифодаланиб, умумий хўжалик фаолиятидаги фойда (УХФ)
ва тасодифий (кўзда тутилмаган) фойда ёки камомадлар (ТФК)
салдосидан иборат, яъни:д) йиллик соф фойда (ЙСФ). Бу барча
солиқларни тўлаб бўлгандан сўнг корхона ҳисобига қоладиган
даромад, яъни солиқ тўловларигача бўлган фойдадан (СФ),
даромад ёки фойда солиғини (ФС) ҳамда бошқа солиқлар ёки
тўловларни (БС) олиб ташлангандан кейин қолган қисмидир, яъни:
Сотишдан тушган соф тушумлар – маҳсулотлар (ишлар,
хизматлар)ни сотишдан тушган тушумлардан, қўшимча қиймат
солиғи, актсиз солиғи, экспорт солиғи (сотиб олувчи томонидан
бериладиган айрим скидкалар) ва бошқа тўлов ҳамда
ажратмаларни олиб ташлагандан кейин қолган қисми сифатида
ҳисобланади.
Корхоналарнинг экспорт фаолияти билан боғлиқ оператсиялардан

тушган фойда ва даромадларни ҳисоблаш, маҳсулотлар (ишлар,
хизматлар)ни сотишдан тушган тушумлар ҳажмини аниқлаш каби
белгиланган тартибда амалга оширилади.
Асосий фаолият соҳаларидаги бошқа даромадлар (оператсион
даромадлар) ҳисобот бўлимининг «Бошқа даромадлар ва
тушумлар» моддасида кўрсатилади.Ушбу даромадларга:
хўжалик шартномалари шартларини бузганлик учун турли хилдаги
санктсиялар, жарималар, пенялар,шунингдек, келтирилган зарар ва
камомадларни қоплаш;ҳисобот йилида, ўтган йилдаги даромадлар
ва фойдаларни ҳисоблаш натижасида топилган сумма;маҳсулотлар
(ишлар, хизматлар)ни сотиш ёки ишлаб чиқариш жараёнлари
билан боғлиқ бўлмаган бошқа даромадлар, яъни рента
даромадлари, хизмат кўрсатиш тармоқларидан тушган даромадлар,
корхона тизимидаги ошхоналар ва кафелар ҳисобидан келиб
тушадиган тушумлар;асосий фондлар ва корхонанинг бошқа мол-
мулкларининг фаолиятидан келиб тушадиган молиявий
даромадлар киради.
Молиявий фаолият соҳаларидаги даромадлар қуйидагиларни ўз
ичига олади:роялти (литсензия битимида кўрсатилган нарсадан
фойдаланиш ҳуқуқи учун сотувчига вақт-вақти билан пул ўтказиб
туриш) ва трансферта (егасининг номи ёзилган қимматбаҳо
қоғозларни бир киши номидан бошқа кишига ўтказиш)
капиталларини тўплаш;корхона тизимида фаолият кўрсатаётган
тармоқларнинг қим-матбаҳо қоғозларга қўшган улушларидан
келиб тушадиган дивидендлар ҳисобидаги даромадлар;валюта
счётлари бўйича курслар фарқининг ижобий салдолари;шўъба

корхоналарнинг қимматбаҳо қоғозларга сарфланган маб-лағларини
қайта баҳолаш ҳисобидан келиб тушадиган фойдалар ва бошқалар.
Тасодифий фойда ёки даромадлар – хўжалик фаолиятини
юргизиш давомида кўзда тутилмаган тасодифлар, ҳодисалар,
эътиборга олинмаган жараёнлар ва воқеалар туфайли вужудга
келадиган даромадлардир. Буларга, асосий фаолият юргизиш
давомида ифодаланган ҳисоботларда акс етган бошқа даромадлар
бўлими моддасидаги даромадлар киритилмайди. Кичик бизнес ва
тадбиркорлик субъектларининг экспорт салоҳияти ва
экспортёр корхоналарнинг давлат томонидан қўллаб-
қувватланиши
Експорт диверсификатсияси, яъни хорижга сотилаётган товарлар ва
хизматлар номенклатурасининг кенгайиши, жами экспортда
алоҳида товар ёки хизмат тури (айниқса, хом ашё) улушининг катта
бўлишига барҳам берилиши, маҳсулотларимиз экспорт қилинаётган
мамлакатлар географиясини кенгайтириш экспорт ҳажмининг
барқарор бўлишини таъминлайди, миллий иқтисодиётнинг ташқи
бозордаги салбий ўзаришларга таъсирчанлиги даражасини
пасайтиради.таркибида бир ёки бир неча товарлар улушининг
сезиларли даражада ортиб кетиши бу товарлар нархи пасайган ёки
уларга ташқи талаб қисқарган ҳолатларда экспортчи корхоналарни
оғир аҳволга солиб қўйиши мумкин. Бунинг натижасида экспорт
ҳажмининг қисқариши валюта тушумларининг камайиши, ташқи
савдо балансининг ёмонлашуви ва корхоналар молиявий
аҳволининг тангликка юз тутишига олиб келиши мумкин.

Шунингдек, экспорт умумий ҳажмининг кам сонли давлатларга
боғланиб қолиши ҳам қалтис ҳолат ҳисобланади.
Президентимиз томонидан маърузада илгари сурилган тайёр
рақобатбардош маҳсулотлар экспортини фаол ошириш ва бу
маҳсулотлар етказиб бериладиган мамлакатлар географиясини
янада кенгайтириш вазифасини амалга ошириш экспорт ҳажмини
барқарор ўстириш, ташқи бозордаги ўзгаришлар таъсирида унинг
ҳажми кескин камайиши хавфини бартараф этиш имконини беради.
Експорт қилинаётган товарларни диверсификатсия қилиш,
уларниимпорт қилувчи мамлакатлар географиясини кенгайтириш
бу мамлакатлардан бири ёки бир гуруҳининг иқтисодиётида
муаммолар рўй берганда ҳам экспорт ҳажмининг кескин пасайиб
кетишига йўл қўймаслик имконини беради.
Ўтган йиллар мобайнида экспорт қилувчи корхоналарни қўллаб-
қувватлаш борасида амалга оширилган чора-тадбирлар
иқтисодиётимизнинг экспорт салоҳиятини юксалтириш, ташқи
савдо таркибида ижобий силжишларга эришиш, унинг ҳажмини
барқарор ўстириш имконини бермоқда .
Айни чоғда, жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозининг
таъсирида кўпчилик мамлакатларда экспорт ҳажмининг кескин
қисқариши кузатилмоқда. Жумладан, 2009 йилда экспорт
ҳажмларининг қисқариши Россия Федератсиясида 44,2 фоизни,
Украинада 48,7 фоизни, Қозоғистонда 47,7 фоизни ташкил этди
Ташқи савдо айланмаси, хусусан экспортнинг географик таркибида
МДҲ мамлакатларининг улуши 2009 йил якунларига кўра 33,9
фоизни ташкил этди. 2009 йилда мамлактимиз корхоналари

экспортининг 21,0 фоизи Россия Федератсияси, 7,2 фоизи Украина,
6,2 фоизи Қозоғистон ҳиссасига тўғри келди. хориж давлатларига
қилинган экспортнинг жами экспортдаги улуши 2008 йилда 65,8
фоизни, 20013 йилда эса 76,7 фоизни ташкил этди. Бу мамлакатлар
бўйича мамлакатимиз экспортининг диферсификатсиялашув
даражаси нисбатан чуқурроқ бўлиб, 2013 йил маълумотларига кўра
фақат Хитой (9,7%), Швейтсария (7,9%), Афғонистон (3,3%),
Туркия (3,2%), эрон (2,7%), Германия (2,2%), АҚШ (1,7%) нинг
мамлакатимиз экспортидаги улуши 2 фоиздан юқоридир.
Республикамиз экспорти ва импортининг товар ва географик
таркибини такомиллаштириш орқали рақобатбардошликни
ошириш бир қатор вазифаларнинг амалга оширилишини тақозо
этади.
Хорижий давлатларда мамлакатимизда ишлаб чиқарилаётган, ёки
ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш мумкин бўлган маҳсулотларга
бўлган талабни ўрганиш, бундай товарлар бозорларига кириб
бориш ва рақобат қилиш стратегиясини ишлаб чиқиш экспорт
қилинаётган товарлар сонини ва мамлакатлар географиясини
кенгайтиришга ижобий таъсир кўрсатади.Жаҳон бозорларида
корхоналаримиз маҳсулотларининг рақобатбардошлигини
таъминлашда қуйидаги чора-тадбирларнинг амалга оширилиши
муҳим аҳамият касб этади:
экспорт қилувчи корхоналарга маҳсулот тайёрлаш ва сотиш
харажатларини камайтиришда кўмаклашиш;

уларни ташқи бозор конъюнктурасидаги ўзгаришлар, истиқболли
бозорлар, рақобатчилар тўғрисида олиб борилган тадқиқотлар
натижалари билан таништириш;
транспорт-коммуникатсия тизимларини ривожлантириш;
янги транспорт йўлакларини очиш орқали транспорт
харажатларини камайтириш ва ҳ.к.
Бу борада ҳар бир тармоқ учун ишлаб чиқилиши кўзда тутилаётган
2010-2012 йилга мўлжалланган тайёр маҳсулотни янги ташқи
бозорларга чиқариш бўйича махсус дастурларда экспорт ҳажмини
ошириш, экспорт қилинадиган юкларни ташиш тизимини
такомиллаштириш, экспортчи корхоналарни маркетинг, молия ва
ташкилий-ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш масалалари ўз аксини
топади.
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, экспорт ҳажмини ошириш, унинг
таркибини такомиллаштириш, умуман ташқи савдо айланмасини
дивесификатсия қилиш иқтисодиётимиз таркибий тузилишида
сифат ўзгаришларига эришиш, унинг рақобатбардошлигини
ошириш орқали иқтисодий юксалиш ва аҳоли турмуш
фаровонлигини янада кўтариш мақсадларига хизмат қилади

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR ROYXATI
1.Бекмуродов А.Ш., Кориева Ё.К. ва бошқалар. Хорижий
инвестициялар. Ўқув кулланма. - Т.: ТДИУ, 2011. - 196 б.
2. Карриева Ё., Камалова Э., Очилова Н., Абдулакимов Г.
Инностранные
инвестиции. Учебное пособие. - Т.: ТГЭУ. 2011. - 250 с.
3. Самадов А.Н., Останакулова Г.Н. Кичик бизнес ва
тадбиркорлик. Т.: Молия-иктисод, 2008.
4. Болтабоев М.Р., Косимова М.С.,Эргашходжаева Ш.Ж.,
Гойигтназаров
Б.К.,Самадов А.Н., Ходжаев Р.С. Кичик бизнес ва тадбирокрлик. -
Т.:АДИБ НАШРИЁТИ, 2011 - 235 б.Қосимова М.С., Юсупов М . А .,
эргашходжаева Ш.Ж. Маркетинг. - Т .: ТДИУ - 2010 .
Ходиев Б.Ю., Косимова М. C ., Самадов А.Ҳ. Кичик бизнес ва
хусусий тадбиркорлик. Т.: ТДИУ, 2011.
1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси – Т.: Ўзбекистон,
2018 йил. 76 бет. 2.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat
Mirziyoev Oliy Majlisga qilgan Murojaatnomasi. “Xalq so‘zi” 2020 yil
30 dekabr. 3..Mirziyoev SH.M. E rkin va farovon, demokratik

O`zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O`zbekiston Respublikasi
Prezident i lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag`ishlangan Oliy
Majlis palatalarining qo`shma m a jlisidagi nutqi. – T. O`zbekiston,
2016y. 56 b.4. Mirziyoev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson
manfaatlarini ta`minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24
yilligiga bag`ishlangan tantanali marosimdagi ma`ruzasi, 2016y. 7
dekabr. . – T. O`zbekiston, 2017y. 48 b.

MAVZU ; Кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектлари фаолияти самарадорлигини ошириш йўллари. Reja ; 1- K ичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятининг турлари ва шакллари 2- Кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектлари фаолияти самарадорлигини ошириш йўллари 3 - Кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш ва бошқариш

Ишлаб чиқариш тадбиркорлиги Тадбиркорлик фаолияти турлари хилма-хилдир. Фаолият мақсади, тури ва йўналишларига қараб тадбиркорлик фаолиятининг ишлаб чиқариш, тижорат,молиявий ва консалтинг турларини ажратиш мумкин. Ишлаб чиқариш тадбиркорлигининг моҳияти. Тадбиркорлик фаолияти турлари нисбатан мустақил бўлиб, бир-бирини тўлдириб келади. Тадбиркорлик фаолиятининг барча турларини белги-лаб берувчи ишлаб чиқариш тадбиркорлигининг устуворлигини тан олиш керак. Инноватсион, илмий-техник фаолият, товарларни бевосита ишлаб чиариш, хизмат коърсатиш ва шу сощадаги ахборот билан ишлаш фаолияти ишлаб чи=ариш тадбиркорлигига киради.Ишлаб чиқариш билан шуғулланмоқчи бўлган ҳар бир ишбилармон тадбиркорлик фаолиятининг қайси тури билан шуғулланишини, қанақа маҳсулот ишлаб чиқаришини, қандай хизмат кўрсатишини олдиндан белгилаб олиши лозим. Шу иш амалга ошгандан кейин тадбиркор маркетинг билан шуғулланади. Товарга бўлган талабни билиш мақсадида у товарнинг потентсиал истеъмолчилари, харидорлари, улгуржи ва чакана савдо билан шуғулланувчи ташкилотлар билан алоқа қилади. Музокаралар ишбилармон ва бўлажак харидорлар ўртасида шартнома тузилиши билан якунланади.Тузилган шартнома тадбиркорликдаги таваккалчилик нинг олдини олишга имкон беради. Шу ишлар амалга ошмаса, тадбиркор фақат оғзаки ваъдалар асосида ишлаб чиқариш фаолиятини бошлайди. Шаклланган барқарор бозор шароитида

ривожланган мамлакатларда оғзаки келишувлар ишончли кафолат бўлиб, керак бўлган ҳолларда шартнома, битим шаклида расмийлаштирилади. Бироқ, бизнинг мамлакатимизда бозор иқтисодиёти энди шаклланаётган даврда оғзаки битимларнинг кафолати паст ва таваккалчилик кучлидир. Тадбиркорлик фаолиятининг кейинги босқичи ишлаб чиқариш омилларини сотиб олиш ёки ижарага олишдир. Ишлаб чиқариш омиллари. Маълумки, ишлаб чиқариш омиллари ишлаб чиқариш фондлари, ишчи кучи, ахборотдан иборат. Ишлаб чиқариш.фондлари ўз навбатида асосий ва айланма ишлаб чиқариш фондларига бўлинади. Асосий ишлаб чиқариш фондлари (меҳнат қуроллари)иншоотлар,узатувчи мосламалар, қувватли машина ва жиҳозлар, ишчи машина ва жиҳозлар,ўлчов ускуналари, лаборатория жиҳозлари, ҳисоблаш техникаси, транспорт воситалари, ишлаб чиқариш инвентарлари ва бошқаасбоб- ускуналардан иборат.Асосийишлаб чиқариш фондларига тсех завод ва лаборатория бинолари киради. Молиявий маблағга бўлган талаб ва унинг ҳисоби. Тадбиркорлик битимини тузиш молиявий харажатлар билан боғлиқ. Ишлаб чиқариш ва тадбиркорлик фаолиятига керак бўладиган пулнинг миқдорини (Пп) қуйидаги формула асосида ҳисоблаш мумкин: Кичик бизнес ва тадбиркорлик корхоналарини ташкил этиш ва давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби

Кичик бизнес ва тадбиркорлик корхоналарини ташкил этиш бир неча босқичдан иборат. Ушбу босқичларнинг кетма-кетлиги 1- расмда акс эттирилган. Янги корхонани ташкил қилишда таъсисчилар таркиби белгиланиб, таъсис ҳужжатлари, яъни корхона Низоми, корхонани ташкил этиш ҳақидаги таъсисчилар шартномаси ва бошқа меъёрий ҳужжатлар ишлаб чиқилади. Шу билан бир қаторда корхона раҳбари ва тафтиш комиссияси раисини тайинлаш ҳақида иштирокчилар мажлисининг 1-сонли баённомаси расмийлаштирилади. Сўнгра банкда вақтинчалик ҳисоб рақами очилади. Биржа, аудиторлик фирмалари ва чет эл сармоясига эга бўлган корхоналар эса Ўзбекистан Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатдан ўтади.

Корхонани давлат рўйхатидан ўтказиш учун рўйхатдан ўтказувчи ваколатли органларга қуйидаги ҳужжатлар тақдим этилади:корхонани рўйхатдан ўтказиш тўғрисида таъсисчиларнинг аризаси; нотариал идоралари томонидан тасдиқланган икки нусхадаги таъсис ҳужжатлари (корхона Низоми, корхонанинг таъсис шартномаси);корхона манзилини тасдиқловчи ҳужжат;давлат божини тўлаганлиги тўғрисида банкдан берилган ҳужжат; ҳокимиятнинг ваколатли органлари томонидан корхонанинг номланиши тўғрисида берилган гувоҳнома ; муҳр ва тамғанинг уч нусхадаги намунаси . Корхона маҳаллий ҳокимият ва бошқарув идораларига зарур ҳужжатларни илова қилиб , ариза топширган пайтдан бошлаб , узоғи билан 7 иш кунидан 30 иш кунигача бўлган муддатда давлат рўйхатидан ўтказилиши керак . Корхонанинг давлат рўйхатидан ўтказилганлиги тўғрисидаги маълумотлар Ўзбекистон Республикаси ягона давлат реестрига киритиш учун 10 кун муддат ичида Давлат статистика қўмитасига хабар қилинади . Корхона давлат рўйхатидан ўтказилган кундан бошлаб ташкил этилган ҳисобланади . Кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини бошқаришнинг мақсади ва вазифалари Корхонани бошқаришнинг мақсадга мувофиқ таркибини вужудга келтириш тадбиркор ҳал этиши керак бўлган муҳим вазифалардан биридир . Корхонанинг бошқарув таркиби деганда, бошқарув мақсадларини амалга оширувчи ва функтсиялирни бажарувчи, бир-

O'xshashlar

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фолиятида банкротлик ва франчайзинг

ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИГА ХИЗМАТ КЎРСАТУВЧИ БОЗОР ИНФРАТУЗИЛМАЛАРИ

ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИНИНГ МОЛИЯВИЙ ФАОЛИЯТИ ТАҲЛИЛИ

ТАДБИРКОРЛИКНИНГ МОҲИЯТИ ВА МАЗМУНИ

Тадбиркорлик фаолиятида инвестициларнинг тутган ўрни ва аҳамияти