Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 ( 802.15,802.16) standartlari, mobil tarmoqlarining standartlari, mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlari. REJA: 1.Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. 2.Simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 ( 802.15,802.16) standartlari. 3.Mobil tarmoqlarining standartlari

Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlari Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari Kompyuter (hisoblash) tarmogi – bu aloqa kanallari orqali yagona tizimga boglangan kompyuter va terminallar majmuasidir. Kompyuter tarmoqlarini ko’pgina belgilar, xususan xududiy taminlanishi jixatidan tasniflash mumkin. Bunga ko’ra global, mintakaviy va lokal (maxalliy) tarmoqlar farqlanadi. Qo’llaniladigan dasturiy taminot nuqtai nazaridan tarmoq tuzilishining ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan. Birinchi tamoyilda tarmoqning dasturlashtirilgan taminoti ko’pgina foydalanuvchilarga xamma kirishi mumkin bo’lgan bosh kompyuter resurslarini taqdim etishga mo’ljallangan. U ‘fayl-server’ deb yuritiladi. Bosh kompyuterning asosiy resursi fayllar bo’lgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli modullar yoki malumotlarga ega fayllar bo’lishi mumkin. Fayl-server - bu serverning eng umumiy turi. Fayl -serverini disk xajmi odatdagi kompyuterdagidan ko’p bo’lishi kerak, chunki undan ko’pgina kompyuterlarda foydalaniladi. Tarmoqda bir qancha fayl - serverlar bo’lishi mumkin. Tarmoqdan foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishiga taqdim etiladigan fayl-serverning boshqa tur serverlarini sanab o’tish mumkin. Masalan: printer, modem, faksimil aloqa uchun qurilma. Fayl-server resurslarini boshqaruvchi va ko’pgina tarmoq foydalanuvchilari uchun ruxsat beruvchi dasturiy taminoti tarmoqning operatsion tizimi deb ataladi. Uning asosiy qismi fayl-serverda joylashadi; ishchi stantsiyada faqat resurs va fayl-server orasidan murojaat qilinadigan dasturlar oralig’idagi interfeys rolini bajaruvchi uncha katta bo’lmagan qobiq joylashtiriladi. Ikkinchi tamoyil “klient-server” arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy taminoti resurslardan jamoa bo’lib foydalanishgagina mo’ljallanib qolmay, ularni

qaytaishlash va foydalanuvchi talabiga kura resurslarni joylashtirishga mo’ljallangan. “Klient-server” arxitekturalar dasturi tizimi ikkita bo’linmadan iborat: Serverning dasturiy taminoti va foydalanuvchi - mijozning dasturiy taminoti. Bu tizimlar ishi quyidagicha tashkil qilinadi: mijoz-dasturlar foydalanuvchining kompyuterida bajariladi va umumiy kirish kompyuterida ishlaydigan dastur - serverga so’rov jo’natiladi. Malumotlarning asosiy kismini qayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, foydalanuvchi kompyuteriga faqat bajarilgan so’rov natijalari yuboriladi. Malumotlar bazasi serverlari katta xajmdagi malumotlar (bir necha 10 Gigabayt va undan ko’p) bilan ishlashga mo’ljallangan. Global tarmoqlari ilovalarida klient-server arxitekturasi (malum manoda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni saqlash va qayta ishlashni taminlovchi mashxur Web-serverlari, FTD-serverlari, elektron pochta serverlari va boshqalar malum. Sanab o’tilgan xizmat turlarining mijoz dasturlari ushbu serverlar tomonidan xizmatni qabul qilib olish va ulardan javob olish uchun so’rash imkonini beradi. Tarmoqda axborotni ishlab chiqaruvchi va undan foydalanuvchi ob’yektlar tarmoq ob’yektlari deyiladi. Tarmoq ob’yektlari alohida kompyuter, kompyuterlar kompleksi, ishlab chiqarish robotlari va boshqalar bolishi mumkin. Axborotlarni territorial joylashuviga kora kompyuter tarmoqlarini uchta asosiy sinfga bo`lish mumkin: global tarmoqlor, regional (mintaqaviy) tarmoqlar, lokal (mahalliy) tarmoqlar. Global kompyuter tarmoqlari turli mamlakatlarda, turli qitalarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi.Abonentlar orasida aloqa bunday tarmoqlarda telefon aloqa liniyalarda,radioaloqa va sputnik aloqa tizimlari asosida amalga oshiriladi. Mintaqaviy kompyuter tarmoqlari bir-biridan ancha uzokda joylashgan biror mintaqaga tegishli abonentlarni birlashtiradi. Masalan, biror shahar ichidagi yoki iqtisodiy regionda yoki alohida bir mamlakatda joylashgan abonentlarni birlashtiruvchi tarmoq. Lokal (mahalliy) tarmoq kichik bir hududda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Bunday tarmoq odatda aniq bir joyga boglangan boladi. Masalan,

biror korxona yoki tashkilotga. Mahalliy tarmoqning uzunligini 2-3 km bilan cheklanishi mumkin.Global, mintaqaviy va mahalliy tarmoqlar birlashmasi kop tarmoqli ierarxiyani tashkil etish imkonini beradi. Masalan, Internet kompyuter tarmogi keng tarqalgan, ommaviylashgan global kompyuter tarmogidir. Uning tarkibiga erkin ravishda birlashgan tarmoqlar kiradi. Uning nomining ozi «tarmoqlar orasida» ma’nosini bildiradi. Internet alohida tarmoqlarni birlashtirgan. Shuning uchun u katta imkoniyatlarga ega. Ozining shaxsiy kompyuteri orqali Internetning ixtiyoriy abonenti axborotni boshqa shaharga uzatishi, Vashington kongressi kutubxonasidagi adabiyotlar katalogini korib chiqish, Nyu-Yorkdagi metropoliten muzeyining eng songgi korgazmasining rasmlari bilan tanishib chiqish, tarmoqqa ulangan abonentlar bilan konferensiyada yoki o`yinda ishtirok etishi mumkin. Internetning asosiy tarkibini mahalliy kompyuter tarmoqlari tashkil etadi. Bunday tamoyillar asosida kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalarini tavsiflash mumkin (2.1.-rasm). 2.1.-rasm. Tarmoqlar texnologiyalari tavsifi Global tarmoqlar Avvaliga turli hududlarda, masalan boshqa shahar va davlatlarda joylashgan kompyuterlarni birlashtiruvchi global tarmoqlar vujudga kelgan (Wide Area Networks, WAN). Kompyuter tarmoqlari boshqa, ancha eski va keng tarqalgan telefon tarmoqlaridan ko’p xususiyatlarga ega edi.

IEEE 802.16 standarti Telekommunikatsiyalar sohasidagi Yevropa standartlashtirish instituti boshqaruvi ostida elektrotexnika va elektronika muhandislari institutida ishlab chiqilmoqda. Bu standart «nuqta-ko‘p nuqta» topologiyali keng polosali simli aloqaning tashkil etilishini tavsiflaydi va megapolis (metropolitan area network – MAN) masshtablaridagi statsionar simli tar moqlarni yaratishga mo‘ljallangan. Aynan shuning uchun bu standart Wireless MAN deb ham ataladi. Fizik darajada IEEE 802.16-2001 standarti atigi bitta tashuvchini chastotadan (SingleCarrier – SC) foydalanishni ko‘zda tutadi. Shuning uchun protokolning nomiga SC qo‘shila boshlandi, ya’ni WirelessMAN-SC. 10–66 GHz chastotalar diapazonida aloqani tashkil etish qisqa to‘lqinlarning kuchli so‘nishi tufayli ko‘proq signal uzatkichi va qabullagichning to‘g‘ri ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Wireless MAN-SC protokolining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri ham shundan iborat. Shu bilan bir vaqtda bunday chastotalar diapazonining ishlatilishi (ya’ni aynan uzatkich va qabullagichning to‘g‘ri ko‘rinishi talabi va qaytgan nurlarda ishlash mumkin emasligi) radioaloqaning asosiy mummolaridan biri – signalning ko‘p nurli tarqalishidan qochishga imkon beradi. Bu chastotalar diapazonida ishlatilishi mumkin bo‘lgan aloqa kanallari chastotalari polosasi kengligi yetarlicha keng (odatda, 25 yoki 28 Hz), bu yuqori uzatish tezliklariga (120 Mbit/s gacha) erishishga imkon beradi.To‘g‘ri ko‘rinish zonasida simsiz tarmoqni qurish zarurati shunga olib keldiki, IEEE 802.16 standarti qurilmalari keng qo‘llanilmayapti. Ko‘zda tutildiki, u so‘nggi mil – kabelli modemlar, xDSL va T1/E1 kanallar uchun an’anaviy keng polosali yechimlarga muqobil bo‘ladi. IEEE 802.16a standartning 802.16 standartdan asosiy farqi uzatkich va qabullagich orasidagi to‘g‘ri ko‘rinishni talab qilmaydigan boshqa chastota diapazonining qo‘llanilishi bo‘ldi. Bunday simsiz tarmoqlarning qamrab olish zonasi IEEE 802.16 standarti tarmoqlaridagiga qaraganda sezilarli keng. Ta’kidlash kerakki, 2–11 Hz chastotalar diapazonidan foydalanish fizik darajadagi signallarni kodlash va modulatsiyalash texnikasining prinsipial qayta ko‘rib chiqilishini ham talab qildi. IEEE 802.16a/d standartining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri to‘g‘ri bo‘lmagan ko‘rinish zonalarida ishlash imkoniyati