Lingvistikaning ba’zi bir misollari. Algoritimlarni loyhalash va tahlil qilish
![Arab matematiklari kabi al-Kindi 9-asrda ishlatilgan kriptografik uchun algoritmlar
kodni buzish, asoslangan chastota tahlili.
So‘z algoritm o‘zi 9-asr matematikasi nomidan kelib chiqqan Muhoammad ibn Muso
al-Xuvrizmi, kimning nisba (uni kimligini aniqlash) Xorazm) lotinlashtirildi Algoritmi
sifatida. Algoritmning zamonaviy konsepsiyasiga aylanadigan narsalarning qisman
rasmiylashtirilishi echishga urinishlar bilan boshlandi Entscheidungsproblem (qaror
muammosi) tomonidan qo‘yilgan Devid Xilbert 1928 yilda. Keyinchalik
rasmiylashtirishlar "samarali hisoblash" yoki "samarali usul". Ushbu
rasmiylashtirishlarga quyidagilar kiradi Gödel–Herbrand–Kleyen rekursiv funksiyalar
1930, 1934 va 1935 yillarda, Alonzo cherkovi"s lambda hisobi 1936 yil, Emil Post"s
Formulyasiya 1 1936 yil va Alan Turing"s Turing mashinalari 1936–37 va 1939
yillar.
"Algoritm" so‘zi nisba lotinlashtirishda, uning geografik kelib chiqishini va Fors
tili matematik Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy ga algoritm. Al-Xorazmiy
(Arablashgan Fors tili 780–850) matematik, astronom, geograf, va olim Donolik uyi
yilda Bag‘dod, uning ismi "tug‘ilgan" degan ma’noni anglatadi Xorazm’tarkibiga kirgan
mintaqa Buyuk Eron va hozirda O‘zbekiston.
Taxminan 825 yilda al-Xorazmiy an Arab tili traktat Hind-arab raqamlar
tizimiga tarjima qilingan Lotin 12 asr davomida. Qo‘lyozma jumla bilan boshlanadi
Diksit Algorizmi (’Al-Xorazmiy shunday aytgan’), bu erda "Algorizm" tarjimon
bo‘lgan Lotinlashtirish Al-Xorazmiy nomidan.[21] Al-Xorazmiy O‘rta asrlarning
oxirlarida Evropada eng ko‘p o‘qilgan matematik, birinchi navbatda uning boshqa bir
kitobi orqali Algebra. Oxirgi o‘rta asr lotin tilida, algoritm, Inglizcha ’algoritm’, uning
ismining buzilishi shunchaki "o‘nlik sanoq sistemasi" ni anglatardi.[23] XV asrda
yunoncha Rryum (arifmos), ’raqam’ (qarz ’arifmetik’), lotincha so‘z o‘zgartirilgan θ
algoritmva tegishli "algoritm" inglizcha atamasi birinchi marta 17-asrda
tasdiqlangan; zamonaviy ma’no 19-asrda paydo bo‘lgan.
Ingliz tilida u dastlab taxminan 1230 yilda, keyin esa ishlatilgan Chaucyer 1391
yilda. Ingliz tili frantsuzcha atamani qabul qildi, ammo 19-asr oxirigacha "algoritm"
zamonaviy ingliz tilidagi ma’noga ega bo‘ldi.
So‘zning yana bir erta ishlatilishi - 1240 yildan boshlab, qo‘llanmada Karmen de
Algorismo tomonidan tuzilgan Aleksandr de Viledu. Bu bilan boshlanadi:
Hayec algorismus ars prayesens dicitur, qua bilan / Talibus Indorum fruimur bis
quinquye figuris.](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_11.png)
![bu quyidagiga tarjima qilinadi:
Algoritm - bu hozirgi paytda biz hind figuralarini ishlatadigan san’at, ularning soni
beshdan ikki marta.
She’r bir necha yuz satrdan iborat bo‘lib, yangi uslubdagi hind zarlari bilan hisoblash
san’atini umumlashtiradi (Tali Indorum) yoki hind raqamlari
"Algoritm" ta’rifi bo‘yicha turli xil qarashlarni batafsil taqdim etish uchun qarang
Algoritm tavsiflari.
Norasmiy ta’rif "operasiyalar ketma-ketligini aniq belgilaydigan qoidalar to‘plami"
bo‘lishi mumkin, barcha kompyuter dasturlarini (shu jumladan raqamli hisob-
kitoblarni amalga oshirmaydigan dasturlarni) o‘z ichiga oladi va (masalan) har qanday
belgilangan byurokratik prosedura yoki oshpaz kitobi resept
Umuman olganda, dastur oxir-oqibat to‘xtab qolgandagina algoritm bo‘ladi[30] -
Garchi; .. bo‘lsa ham cheksiz ilmoqlar ba’zan kerakli bo‘lishi mumkin.
Algoritmning prototipik misoli Evklid algoritmi, bu ikkita butun sonning maksimal
umumiy bo‘luvchisini aniqlash uchun ishlatiladi; misol (boshqalar ham bor)
tomonidan tasvirlangan oqim sxemasi yuqorida va keyingi qismda misol sifatida.
Boolos, Jeffri va 1974, 1999 quyidagi iqtibosda "algoritm" so‘zining norasmiy
ma’nosini taklif eting:
Hech bir inson etarlicha tez, etarlicha uzoq yoki etarlicha kichik yozolmaydi ("cheksiz
va kichikroq cheksiz ... siz molekulalar, atomlar, elektronlar ustida yozishga urinib
ko‘rgan bo‘lar edingiz). ularning nomlarini bir nechta yozuvlarda birin ketin yozish
orqali o‘rnatiladi. Ammo odamlar ma’lum darajada cheksiz to‘plamlar holatida bir xil
darajada foydali narsa qilishlari mumkin: Ular berishi mumkin ni aniqlash bo‘yicha
aniq ko‘rsatmalar n to‘plamning uchinchi a’zosi, o‘zboshimchalik bilan cheklangan
uchun n. Bunday ko‘rsatmalar aniq bir shaklda berilishi kerak ularning ortidan
hisoblash mashinasi kelishi mumkin edi, yoki tomonidan belgilar bo‘yicha juda oddiy
operasiyalarni bajarishga qodir bo‘lgan odam.
An "son-sanoqsiz cheksiz to‘plam" uning elementlari butun sonlar bilan bitta-bitta
yozishmalarga kiritilishi mumkin bo‘lgan narsadir. Shunday qilib, Boolos va Jefri
algoritm an-dan butun sonlarni "yaratadigan" jarayon uchun ko‘rsatmalarni nazarda
tutishini aytmoqdalar o‘zboshimchalik bilan nazariy jihatdan o‘zboshimchalik bilan
katta bo‘lishi mumkin bo‘lgan "kirish" tamsayılari yoki butun sonlari. Masalan,](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_12.png)
![algoritm algebraik tenglama bo‘lishi mumkin y = m + n (ya’ni ikkita o‘zboshimchalik
bilan "kirish o‘zgaruvchilari" m va n mahsulot ishlab chiqaradigan y), ammo turli
mualliflarning tushunchani aniqlashga urinishlari shundan dalolat beradiki, bu so‘z
bundan ham ko‘proq narsani anglatadi (qo‘shimcha misol uchun):
Aniq ko‘rsatmalar ("kompyuter" tushunadigan tilda) tez, samarali, "yaxshi" uchun
"kompyuter" ning "harakatlari" ni ko‘rsatadigan jarayon (kerakli ichki ma’lumotlar va
imkoniyatlar bilan jihozlangan mashina yoki odam) o‘zboshimchalik bilan kiritilgan
tamsayılar / belgilarni topish, dekodlash va keyin ishlov berish m va n, belgilar + va =
… Va "samarali "oqilona" vaqtda ishlab chiqarish, chiqish-butun son y belgilangan
joyda va belgilangan formatda.
Tushunchasi algoritm tushunchasini aniqlash uchun ham ishlatiladi aniqlik-
tushuntirish uchun markaziy tushunchadir rasmiy tizimlar ning kichik to‘plamidan
boshlab vujudga keladi aksiomalar va qoidalar. Yilda mantiq, algoritmni bajarishni
talab qiladigan vaqtni o‘lchash mumkin emas, chunki u odatiy jismoniy o‘lchov bilan
bog‘liq emas. Davom etayotgan ishni tavsiflovchi bunday noaniqliklardan, ta’rifining
mavjud emasligi kelib chiqadi algoritm bu atamaning aniq (qandaydir ma’noda) va
mavhum ishlatilishiga mos keladi.
Algoritmlar kompyuterlarning ma’lumotlarni qayta ishlashida muhim ahamiyatga ega.
Ko‘pgina kompyuter dasturlarida ishchilarning ish haqini hisoblash yoki
o‘quvchilarning hisobot kartalarini bosib chiqarish kabi belgilangan vazifani bajarish
uchun kompyuter bajarishi kerak bo‘lgan aniq ko‘rsatmalarni - aniq tartibda batafsil
bayon qiluvchi algoritmlar mavjud. Shunday qilib, algoritmni a tomonidan simulyasiya
qilinishi mumkin bo‘lgan har qanday operasiyalar ketma-ketligi deb hisoblash
mumkin Turing to‘liq tizim. Ushbu tezisni tasdiqlaydigan mualliflar orasida Minskiy
(1967), Savage (1987) va Gurevich (2000) mavjud:
Minskiy: "Ammo biz Turing bilan birga" tabiiy ravishda "samarali deb atash mumkin
bo‘lgan har qanday prosedurani (oddiy) mashina tomonidan amalga oshirilishini
davom ettiramiz. Garchi bu o‘ta tuyulishi mumkin bo‘lsa ham, argumentlar ... uning
foydasiga rad etish qiyin ".
Gurevich: "... Turingning o‘zining tezis foydasiga norasmiy argumenti kuchliroq
tezisni oqlaydi: har bir algoritmni Tyuring mashinasi tomonidan simulyasiya qilish
mumkin ... Savage [1987] ga ko‘ra, algoritm Turing mashinasi tomonidan aniqlangan
hisoblash jarayonidir".](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_13.png)
![xossalari ahamiyatga ega emas. Ixtiyoriy til bizning talabimizga javob b radi, chunki е
for yoki while shaklidagi sikllar, if, case yoki switch ko’rinishidagi tarmoqlanish
m xanizmlari barcha dasturlash tillarida mavjud. Har gal biz bitta aniq algoritmni
е
ko’rib chiqishimizga to’?ri k ladi – unda birdan ortiq funktsiya yoki programma
е
fragm nti kiritilgan bo’ladi, shuning uchun yuqorida k ltirilgan tillarning t zligi
е е е
umuman muhim emas. Ps vdokodlardan foydalanishimizning sababi shunda.
е
Ko’plab dasturlash tillarida mantiqiy ifodaning qiymatlari qisqartirilgan shaklda
hisoblanadi. Bu A and V ifodadagi V hadning qiymati qachonki A rost bo’lsagina
hisoblanadi, aks holda natija V ga bog’liq bo’lmagan tarzda yolg’on bo’ladi. Xuddi
shunday A or B ifodada A ning qiymati rost bo’lsa, B hadning qiymati hisoblanmaydi.
Ko’rinib turibdiki, murakkab shartlarning 1 yoki 2 ga t ngligidagi taqqoslashlarining
е
sonini hisoblash shart emas.
Boshlang’ich b rilganlar sinfi
е
Algoritmlarning tahlilida kiruvchi ma'lumotlarning roli yuqori, chunki algoritm
harakatlarining k tma-k tligi kiruvchi ma'lumotlar bilan b lgilanadi. Masalan, N ta
е е е
el m ntdan tashkil topgan ro’yxatning eng katta el m ntini topish uchun quyidagi
е е е е
algoritmdan foydalanish mumkin:
largest = list [l]
for i =2 to N do
if (list [i] > largest) then
largest = list[i]
end if
end for
Agar ro’yxat kamayish tartibida bo’lsa, u holda sikl boshlanishidan avval bitta
o’zlashtirish bajariladi, sikl tanasida esa o’zlashtirish bo’lmaydi. Agar ro’yxat o’sish
tartibida bo’lsa, u holda N ta o’zlashtirish bajariladi (tsikl boshlanishidan avval bitta
va N-1 ta siklda). Biz tahlil qilish davomida kiruvchi qiymatlar to’plamining turli
imkoniyatlarini ko’rib chiqishimiz k rak, agar bitta to’plam bilan ch garalansak, bu
е е
chim eng t z (yoki eng s kin) bo’lgan to’plam bo’lib chiqishi mumkin. Natijada biz
е е е
algoritm haqidagi yolg’on tasavvurga ega bo’lamiz. Buning o’rniga kiruvchi to’plamlar
turining barchasini ko’rib chiqamiz. Biz kiruvchi to’plamlarni har bir to’plamdagi
algoritm holatiga bog’liq holda sinflarga bo’lib chiqamiz. Bunday bo’linish ko’rib](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_22.png)
![Amaliy ish
// A C++ program to print topological
// sorting of a DAG
#include <bits/stdc++.h>
using namespace std;
// Class to represent a graph
class Graph {
// No. of vertices'
int V;
// Pointer to an array containing adjacency listsList
list<int>* adj;
// A function used by topologicalSort
void topologicalSortUtil(int v, bool visited[],
stack<int>& Stack);
public:
// Constructor
Graph(int V);
// function to add an edge to graph
void addEdge(int v, int w);](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_31.png)
![// prints a Topological Sort of
// the complete graph
void topologicalSort();
};
Graph::Graph(int V)
{
this->V = V;
adj = new list<int>[V];
}
void Graph::addEdge(int v, int w)
{
// Add w to v’s list.
adj[v].push_back(w);
}
// A recursive function used by topologicalSort
void Graph::topologicalSortUtil(int v, bool visited[],
stack<int>& Stack)
{
// Mark the current node as visited.
visited[v] = true;
// Recur for all the vertices](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_32.png)
![// adjacent to this vertex
list<int>::iterator i;
for (i = adj[v].begin(); i != adj[v].end(); ++i)
if (!visited[*i])
topologicalSortUtil(*i, visited, Stack);
// Push current vertex to stack
// which stores result
Stack.push(v);
}
// The function to do Topological Sort.
// It uses recursive topologicalSortUtil()
void Graph::topologicalSort()
{
stack<int> Stack;
// Mark all the vertices as not visited
bool* visited = new bool[V];
for (int i = 0; i < V; i++)
visited[i] = false;
// Call the recursive helper function
// to store Topological
// Sort starting from all](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_33.png)
![// vertices one by one
for (int i = 0; i < V; i++)
if (visited[i] == false)
topologicalSortUtil(i, visited, Stack);
// Print contents of stack
while (Stack.empty() == false) {
cout << Stack.top() << " ";
Stack.pop();
}
delete [] visited;
}
// Driver Code
int main()
{
// Create a graph given in the above diagram
Graph g(6);
g.addEdge(5, 2);
g.addEdge(5, 0);
g.addEdge(4, 0);
g.addEdge(4, 1);
g.addEdge(2, 3);
g.addEdge(3, 1);](/data/documents/44f40fb3-5674-4e30-9d0f-f1b1bd22fb6c/page_34.png)
O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat Universiteti Matematika fakul’teti “ Amaliy matematika “ yo`nalishi KURS ISHI Mavzu: “Lingvistikaning ba’zi bir misollari. Algoritimlarni loyhalash va tahlil qilish” Samarqand -2023
Reja: 1.Kirish 2. Matematik lingvistika 3. Algoritimlarni loyhalash va tahlil qilish a. Algoritm tushunchasi. b. Algoritmlarni loyihalash. c. Algoritmlarni loyihalashning asosiy bosqichlari. d. Algoritm tahlili tushunchasi. e. Boshlang’ich b rilganlar sinflari.е f. Algoritm tahlining asosiy tushunchalari. 4.Xulosa 5.Amaliy ish 6.Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish Matematik lingvistika -1) tilshunoslikning tilni tadqiq etish va o rganishda ʻ matematik usullardan foydalanuvchi bo limi; 2) mat.ning tabiiy tillar bilan ba zi bir ʻ ʼ jihatlardan o xshash bo lgan mavhum strukturalarni o rganuvchi bo limi. Matematik ʻ ʻ ʻ ʻ lingvistika tilshunoslik bo limi sifatida tabiiy tillar hodisalarini va ularni tadqiq etish ʻ jarayonlarini mavhumiy-semiotik modellashtirish usulidan foydalanadi; matematik fan sifatida esa ana shu modellarning eng umumiy xossalarini tadqiq etadi va ularning tuzilish usullarini o rganadi. Har ikkala ma nodagi Matematik lingvistika ayni ʻ ʼ bir tushunchaviy apparatdan foydalanadi, ular orasida shunchalik yaqin bog liqlik ʻ mavjudki, uni ma lum shartlar bilan yagona semiotik fan sohasi deb hisoblash ʼ mumkin. Matematik lingvistika 20-asrning 50-yillarida paydo bo lgan. Uning asosiy ʻ tushunchalari — asos qilib olingan belgi-ishoralar (alifbo, lug at) to plami va ma lum ʻ ʻ ʼ alifbo belgi-ishoralari (so z shakllar, iboralar to plami) izchilliklari (zanjirlari) to plami ʻ ʻ ʻ kabi tushunchalardir. Bu asosiy tushunchalar tilning har bir sathida qo llanadi. O z ʻ ʻ maqsad-vazifasiga ko ra, Matematik lingvistika eng avvalo nazariy tilshunoslik ʻ vositasi hisoblanadi. Ayni paytda uning usul va yo llari amaliy lingvistik tadqiqotlarda ʻ — matnga avtomatik ishlov berishda, avtomatik tarjimada, inson va EHM o rtasidagi ʻ aloqa bilan bog liq tadqiqotlarda keng qo llanmoqda. ʻ ʻ EHM larning paydo bo‘lishi ( XX asrning 2-yarmi) bilan ALGORITM tushunchasi PROGRAMMALASHTIRISH tushunchasi bilan bog‘landi. Ko‘plab algoritmik tillar paydo bo‘ldi: Fortran, Paskal, Beysik…. XII asrda Yevropada al – Xorezmi. matematik traktatining lotincha tarjimasi chiqdi. O‘sha paytlar Algoritm deganda o‘nlik sanoq sistemasida arifmetik amallarning bajarilash qoidalari nazarda tutilgan. Hozirgi davrda algoritm barcha soxalarda qo‘llanib kelinmoqda. Ingliz matematigi Alan Tyuring 1935 – 1936 yillarda «mantiqiy hisoblash mashinasi» nazariyasini yaratdi. Ishlab chiqilgan «Tyuring Mashina»si bo‘lajak matematiklar va kompyuter iklar uchun majburiy o‘qitiladigan bo‘ldi. London mehmonxonalarining щ birida : «Bu yerda kodlarning buzuvchisi va informatikaning pioneri Alan Tyuring (1912 – 1954), tug‘ilgan» deb yozib qo‘yilgan.
Rus matematigi Andrey Markov 1947 yil «normal algoritm» tushunchasini kiritdi va tizimlashgan va qat’iy algoritmlar umumiy nazariyasini yaratdi. Belgini qayta ishlashga mo‘ljallangan zamonaviy tillar (Prolog) Markovning «normal algoritm» lariga asoslanadi. O‘nli sanoq sistemasida Butun sonlar va o‘nli kasr bilan arifmetik amallarning bajarilish qoidasi birinchi bo‘lib, buyuk olim Muxammad ibn Muso al-Xorazmi (arabchadan tarjimasi «Muxammad Muso o‘g‘li Xorazmdan», qisqa qilib Al-Xorazmiy deyiladi) tomonidan ishlab chiqilgan. Al-Xorazmiy IX asrda Xiva shahrida yashab ijod qilgan. Arab tilida yozilgan asarlari yo‘qolib ketgan, ammo XII asrda lotin tiliga tarjima qilingan nusxalari saqlanib qolingan. Shu orqali G arbiy Yevropa O‘nli sanoq sistemasida Butun sonlar va o‘nli ʻ kasr bilan arifmetik amallarning bajarilish qoidasi bilan tanishgan. Algoritm ta’rifi. Elektron hisoblash mashinalarining vujudga kelishiga qadar algoritmga har xil ta’rif berib kelindi. Lekin ularning barchasi ma’no jihatdan bir- biriga juda yaqin bo‘lib, bu ta’rif hozirgi kunda quyidagicha talqin qilinadi. Ta’rif. Algoritm deb, biror masalani yechish uchun ma’lum qoidaga asosan bajariladigan amallarning chekli ketma-ketligiga aytiladi yoki aniq natija beruvchi sodda hisoblashlar ketma-ketligi. Yoki boshqacha aytsak algoritm-bu to‘g‘ri aniqlangan hisoblash jarayoni bo‘lib, natijada kirishda berilgan m-tlarni chiquvchi m-tlarga aylantirib beradi, ya’ni algoritm kiruvchi m-tlarni chiquvchi m-tlarga aylantiruvchi hisoblash qadamlari ketma- ketligidan iborat jarayondir. Masalan, amaliyotda juda ko‘p uchraydigan masalalardan biri bu -elementlar ketma-ketligidan ma’lum birlarini aniqlash masalasi ham aniq algoritm asosida yechiladi. Konkret masala: (4,6,-9,43,-11,7,91,-15) sonlar ketma- ketligidan manfiylarini aniqlash masalasida, kiruvchi ketma-ketlikdan chiquvchi (-9,- 11,-15) ketma-ketlikni hosil qilish kerak bo‘ladi. Bunday masalalar ko‘pincha oraliq masala sifatida uchraydi. Ma’lumki, bu masalani bir necha hil algoritmlar yordamida echish mumkin. Bunday masalalarni juda ko‘p keltirish mumkin. Algoritmlarni loyihalash. Algoritmni tanlash qo‘yilgan masalaning shartlari va boshqa bir nechta parametrlar asosida amalga oshiriladi: ular elementlar soni, elementlar joylashish tartibi, EHM axitekturasi, elementlarga qo‘yiladigan masala shartlari va b. bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, algoritmni loyihalashda masalaning qo‘yilishi, qo‘llash mumkin bo‘lgan algoritmlar sinflari va yuqoridagi parametrlar juda chuqur o‘rganilishi kerak. Algoritm korrekt deyiladi, agar unng natijasi barcha kiruvchi mt lar
uchun aniq chiquvchi mt larni tashkil etsa. Bu holda ihlatilgan korrekt algoritm berilgan masalani yechib beradi deyiladi. Agar algoritm nokorrekt bo‘lsa, uning natijasi ba’zi bir kiruvchi mt lar uchun noto‘g‘ri bo‘ladi yoki umuman natija bermasligi mumkin. Ba’zi hollarda, ya’ni xatoliklarni tekshirib turish imkoni bo‘lganda, nokorrekt algoritmlar ham foydali bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha korrekt algoritmlardan foydalaish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Algoritm samaradorligi. Javob berilishi kerak bo‘lgan birinchi jiddiy savol: qanday qilib “samarali algoritm” tushunchasini aniqlash mumkin? Bir qarashda samaradorlikning ishchi ta’rifi quyidagicha ko‘rinishi mumkin. 1- ta’rif: algoritm samarador deb ataladi, agar ma’lumotlar kiritilganda uni amalga oshirish tezkor bajarilsa. Albatta, samaradorlik nisbiy tushuncha bo‘lib, bir nechta algoritmlarni solishtirish orqali aniqlanadi. Xossalari: Tushunarlilik –algoritmda ijrochiga berilayotgan ko‘rsatmalar aniq mazmunda bo‘lishi; Diskretlilik – algoritmlarni chekli qadamlardan tashkil qilib bo‘laklash imkoniyati ; Cheklilik – bajarilayotgan algoritm chekli qadamlarda natijaga olib kelishi; Natijaviylik - natijaning bo‘lishi; Ommaviylik – har bir algoritm mazmuniga ko‘ra bir turdagi masalalarning barchasi uchun ham o‘rinli bo‘lishi . Formallik –komandalarni mexanik bajarish imkoniyati. Bu xossa robotlar, kompyuterlar va boshqa qurilmalarda komandalarning ketma-ket bajarilishini ta’minlaydi. Algoritm turlari : Chiziqli algoritm - deb hech qanday shartsiz faqat ketma-ket bajariladigan jarayonlarga aytiladi. Tarmoqlanuvchi algoritm - deb ma’lum shartlarga muvofiq bajariladigan ko‘rsatmalardan tuzilgan algoritmga aytiladi. Takrorlanuvchi algoritm - deb biron bir shart tekshirilishi yoki biron parametrning har xil qiymatlari asosida takroriy xisblashlarni bajaradigan algoritmga aytiladi.