Lokal tarmoq orqali axborotlar almashish

Yuklangan vaqt:

14.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.267578125 KB

Ko'chirib olish

Lokal tarmoq orqali axborotlar almashish .
Reja:
1. Kompyuter tarmog`ining dasturiy ta`minoti
2. Kompyuter tarmog`i strukturasi.
3. Lokal Kompyuter tarmog`ida ishlash afzalligi.
4. Tarmoqdagi qurilmalarining o`zaro aloqasini
boshqarish

Amaliy dasturiy ta`minot foydalanuvchining aniq bir vazifalarini ishlab
chiqish va bajarish uchun mo`ljallangan.
Amaliy dasturiy ta`minot tizimli DT, xususan, operasion tizimlar
boshqariluvi ostida ishlaydi. Amaliy DT tarkibiga quyidagilar kiradi:
- turli vazifalardagi amaliy dasturlar paketlari;
- foydalanuvchi va AT umumiy ish dasturlari;
Amaliy dasturlar paketlari (ADP) foydalanuvchi xal etayetgan vazifalarni
avtomatlashtirishning kuchli kurolidir, u axborotni kata ishlash bo`yicha
kompryuter biror ishni qanday bajarayetganini bilish zaruriyatidan amalda tulik
ozod etish.
Hozirgi paytda o`z funksional imkoniyatlari va amalga oshirish usullariga
kura farqlanuvchi ADPning keng spektori mavjud
Amaliy dasturlar paketi (ADP) - bu muayyan (funksional tizim osti, biznes
ilova) sinf vazifalarini xal etish uchun mo`ljallangan dasturlar majmuidir.
ADP quyidagi turlari farqlanadi:
- umumiy vazifadagi ( universal);
- uslubiy yo`naltirilgan;0
- global tarmoq;
- hisoblash jarayoni tashkilotlari (ma`muriylashtirish).
Umumiy vazifadagi ADP - foydalanuchi va umuman axborot tizimi
funksional vazifalarini ishlab chiqish va foydalanishni avtomatlashtirish uchun
mo`ljallangan.
Bu ADP sinfiga quyidagilar oiddir:
- matnli (matnli prosessorlar) va grafik muharrirlar;
- elektron jadvallar;
- ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT);
- integrasiyalangan paketlar;
- case - texnologiyalar;
2

- eksport tizimlar qobiqlari va sunpiy intellekt tizimlari.
Muharrirlar deb matnlar, grafik ma`lumotlar va illyustrasiyalarni yaritish va
o`zgartirishlar uchun mo`ljallangan ADP ga aytiladi.
Ular asosan firmada xujjat aylanishini avtomatlashtirish uchun
mo`ljallangan.
Muharrirlarni o`z funksional imkoniyatlariga kura matnli, grafik, nashriy
tizimlarga bo`lish mumkin.
Tekstli (matnli) muharrirlar matnli axborotni qayta ishlash uchun
mo`ljallangan va asosan quyidagi vazifalarni bajaradi:
- matnni faylga yezish;
- qo`shimcha kiritish, chiqarib tashlash, ramzlar, katorlar, matn parchalarini
almashtirish;
- orfografiyani tekshirish;
- matnni turli shriflarda bezash;
- matnni tekslash;
- boblarni tayyorlash, matnlarni saxifalarga bo`lib tashlash;
- so`z va jumlalarni izlash vaalmashtirish;
- matnga sodda bezaklar kiritish;
- matnni terib tayyorlash;
Microsoft Word, Word Rerfect (hozida Corel firmasiga tegishli ) ChiWrite,
Multi-Edit(American Cybernetics) va boshqalarning matnli muharrirlari keng
tarqagan.
Grafik muharrilar diagramma, illyustrasiya (bezaklar), chizma va jadvallarni
o`z ichiga olgan grafik xujjatlarni qayta ishlash uchun mo`ljallagan. Figura va
shriftlarni o`lchamini boshqarish, figura va xujjatlarni kuchirish, turli tasvirlar
xosil qilishga yul quyilgan.
Ancha mashxur grafik muharrirlaridan RC Raintbrush, Boieng Graf,
Fantovision va boshqalarni keltirish mumkin.
3

Nashriy tizimlar o`zida matnli va grafik muharrirlari imkoniyatlarini
birlashtiradi, grafik materiallardan saxifani shaklga keltirish va uni bosishga
tayyorlash bo`yicha rivojlangan imkoniyatlarga ega. Bu tizimlar nashriy ishlarda
foydalanishga yo`naltirilgan va saxifalash tizimlari deb ataladi. Shunday
tizimlardan Adobe firmasining RageMaker va Corel korporasiyasining Ventura
Rublisher maxsulotlarini misol tarikasida keltirish mumkin.
4

Kompyuter tarmog`ining dasturiy ta`minoti
Tarmoqning imkoniyati uning foydalanuvchiga ko`rsatadigan xizmati bilan
o`lchanadi. Tarmoqning har bir xizmat turi hamda unga kirish uchun dasturiy
ta`minoti ishlab chiqiladi. Tarmoqda ishlash uchun belgilangan dastur bir vaqtda
ko`plab foydalanuvchilar foydalanishi uchun mo`ljallangan bo`lishi kerak.
Hozirda shunday dasturiy ta`minot tuzishning ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan.
Birinchi tamoyilda tarmoqning dasturlashtirilgan ta`minoti ko`pgina
foydalanuvchilarga hamma kirishi mumkin bo`lgan tarmoqning bosh Kompyuteri
resurslarini takdim etishga mo`ljallangan. U fayl - server deb yuritiladi. Bosh
Kompyuterning asosiy resursi fayllar bo`lgani uchun u shu nomni olgan. Bu
dasturli modullar yoki ma`lumotlarga ega fayllar bo`lishi mumkin Fayl-server-bu
serverning eng umumiy turi. Fayl-serverning disk sig`imi odatdagi
kompyuterlardan ko`p bo`lishi kerak, chunki unda ko`pgina kompyuterlar
foydalaniladi.
Tarmoqlarda bir qancha fayl serverlar bo`lishi mumkin. Tarmoqlardan
foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishga takdim etilgan fayl sarverning
boshqa tur sarverlarni sanab o`tish mumkin. Masalan, printer, modem, maksimal
aloqa uchun qurilma. Fayl - server resurslarini boshqaruvchi va ko`pgina tarmoq
foydalanuvchilari uchun ruxsat beruvchi dasturiy tarmoq ta`minoti tarmoqning
operasion tizimi deb ataladi. Uning asosiy qismi fayl-serverdan joylashadi; ishchi
stansiyada faqat resurs va fayl - server orasidan murojaat kilinnadigan dasturlar
oraligidagi interfeys rolini bajaruvchi uncha katta bo`lmagan qobiq joylashtiriladi.
Ushbu tamoyil doirasida ishlashga mo`ljallagan dastur tizimlari
foydalanuvchiga fayl-serverdan foydalanish imkonini beradi. Qoida bo`yicha
ushbu dasturli tizimlar faylli serverdan saqlanishi va barcha foydalanuvchilar
tomonidan bir vaqtda foydalanishi mumkin. Lekin bu dasturlarning modullarini
bajarish uchun zarur bo`lganda foydalanuvchi Kompyuteriga, ya`ni ishchi
stansiyaga o`tkaziladi va kerakli ishni bajaradi. Bunda barcha ma`lumotlarni
qayta ishlash (agar ular umumiy resurs bo`lsa va faylli serverda saqlanayetgan
bo`lsa ham) foydalanuvchining Kompyuterida amalga oshiriladi. Shubxasiz,
5

buning uchun ma`lumotlar saqlangan fayllar foydalanuvchining Kompyuteriga
ko`chirilishi kerak.
Ikkinchi tamoyil "kliyent-server" arxitektura deb ataladi. Uning dasturiy
ta`minoti resurslardan jamoa bo`lib foydalanishgagina mo`ljallab qolmay, ularning
qayta ishlash va foydalanuvchi talabiga kura resurslarni joylashtirishga
mo`ljallangan. "Kliyent - server" arxitekturalar dastur tizimi ikkita bo`linmadan
iborat: serverning dasturli ta`minoti va foydalanuvchi - mijozning dasturli
ta`minoti. Bu tizimlar ishi quyidagicha tashkil qilinadi: mijoz-dasturlar
foydalanuvchining Kompyuterida bajariladi va umumiy kirish Kompyuterida
ishlaydigan dastur-serverga so`rov jo`natiladi. Ma`lumotlarning asosiy qismini
qayta ishlash kuchli server tomonidan amalga oshiriladi, foydalanuvchi
Kompyuterga faqat bajarilgan so`rov natijalari yuboriladi. Ma`lumotlar bazasi
serverlari katta hajmdagi ma`lumotlar (bir necha 10 Gigobayt va undan ko`p) bilan
ishlashga mo`ljallangan va ko`p sonli foydalanuvchilar yuqori unumli ishlashni,
ishonch va ximoyalanganligini ta`minlaydi. Global tarmoqlari ilovalarida kliyent -
server arxitekturasi (ma`lum ma`noda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni
saqlash va qayta ishlashni ta`minlovchi mashxur Web - serverlar, FTD serverlar,
elektronlar pochta serverlari va boshqalar ma`lum. Sanab o`tilgan xizmat
turlarining mijoz dasturlari ushbu serverlar tomonidan xizmat olish va ulardan
javob olish uchun so`rash imkoniyatini beradi.
Taqsimlanadigan resursga ega har qanday Kompyuter tarmog`i server deb
yuritilishi mumkin. Chunki boshqa Kompyuterlarni foydalanishga ruxsat bo`lgan
bo`limi uchun modemli Kompyuter yoki kommunikasiyali serverdir.
Shaxsiy Kompyuterlarni lokal tarmog`i keng tarqalgan. Dunyoda shaxsiy
shu tarmoqlarda ishlaydi. Lokal tarmoqlar bir-biridan uzoq bo`lmagan masofada
joylashgan Kompyuterlarni bog`lab turadi. Odatda ular bir yoki birnecha yakin
joylashgan korxona, muassasa va ofislar Kompyuterlari birlashtiradi. Lokal
tarmoqlarning asosiy farqlanuvchi xususiyati barcha uchun yagona
Kompyuterlarning ma`lumot uzatish tezkor kanali va kommunikasiya asbob
uskunalarida xatoli yuzaga kelish extimolining deyarli yo`qligi.
6

Kompyuter tarmog`i strukturasi.
Hozirda informasion oqimni ortib borishi Kompyuterlarni qo`llashda
ko`pgina foydalanuvchilar uchun yagona axborot makonini ta`riflovchi
tarmoqlarni tashkil etishni taqozo qiladi. Buni butun dunyo Kompyuter tarmog`i
xisoblanmish Internet misolida yaqqol ko`rish mumkin.
Uzatish kanallari orqali o`zaro bog`langan Kompyuterlar majmuiga
Kompyuter tarmog`i deyiladi. Bundan foydalanuvchilarni axborot almashuvi
vositasi va apparat, dastur hamda axborot tarmog`i resurslaridan jamoa bo`lib
foydalanishni ta`minlaydi.
Kompyuterlarni tarmoqga birlashishi qimmatbaxo asbob uskunalar - katta
hajmli disk, printerlar, asosi xotiradan birgalikda foydalanish, umumiy dasturiy
vositaga va ma`lumotga ega bo`lish imkonini beradi. Global tarmoqlar tufayli
olisdagi Kompyuterlarni apparat resurslaridan foydalanish mumkin. Bunday
tarmoqlar millionlab kishilarni qamrab olib axborot tarqatish va qabul qilish
jarayoni butunlay o`zgartirib yubordi, xizmat ko`rsatishning eng keng tarqalgan
tarmog`i - elektron pochta orqali axborot almashuvini amalga oshirishdir.
Tarmoqning asosiy vazifasi foydalanuvchining taqsimlangan umumtarmoq
resurslariga oddiy, qulay va ishonchli kirishni ta`minlash va ruxsat berilmagan
kirishdan ishonchli himoyalangan holda axborotdan jamoa bo`lib foydalanishni
tashkil etish. Shuningdek, foydalanuvchilar tarmoqlari o`rtasida ma`lumotlarni
uzatishnining qulay va ishonchli vositasini ta`minlash. Umumiy axborotlash
davrida katta hajmdagi axborotlar lokal va global Kompyuter tarmoqlarida
saqlanadi, qayta ishlanadi va uzatiladi. Lokal tarmoqlarda foydalanuvchilar
ishlashi uchun ma`lumotlarning umumiy bazasi tashkil etiladi. Global tarmoqlarda
yagona ilmiy, iktisodiy, ijtimoiy va madaniy axborot makoni shakllantiriladi.
Ma`lumotlar bazasiga uzoq masofadan turib kirishda, umumiy
ma`lumotlarni markazlashtirishda, ma`lumotlarni ma`lum masofaga uzatishda
va ularni taqsimlab qayta ishlash borasida ko`pgina vazifalar mavjud. Bularga bir
qancha misollar keltirish mumkin: Bank va boshqa moliyaviy tuzilmalar;
bozorning axvolini aks ettiruvchi tijorat tizimi ("talab-taklif"); ijtimoiy ta`minot
7

tizimi; solik xizmati; masofadan turib Kompyuter ta`limi; aviachiptalarni zaxira
qilib quyish tizimi; uzokdan turib tibbiy tasxishlash; saylov tizimi. Ko`rsatilgan
ushbu barcha qo`shimcha ma`lumotlarni to`planishi, saqlanishi va undan
foydalana olish (kirish) noto`g`ri ma`lumotlar bo`lishidan va ruxsat berilmagan
kirishdan ximoyalongan bo`lishi kerak. Ilmiy, xizmat, ta`lim, ijtimoiy va
ma`daniy xayet soxasidan tashkari global tarmoq millionlab kishilar uchun yangi
xil dam olish mashg`ulotini yaratdi. Tarmoq kundalik ishni va turli soxadagi
kishilarning dam olishini tashkil etish kuroliga aylandi.
Kompyuter tarmoqlarini ko`pgina belgilar, xususan xududiy taqsimlanishi
jixatidan tasniflash mumkin bunga ko`ra global, mintakavaviy va lokal (mahalliy)
tarmoqlar farqlanadi.
Global tarmoqlar butun dunyo bo`yicha tarmoqlardan foydalanuvchilarni
kamrab oladi va ko`pincha bir - biridan 10 - 15 ming kilometr uzoklikdagi EXM
va aloqa tarmoqlari uzellarini birlashtiruvchi yuldosh orqali aloqa kanallaridan
foydalaniladi.
Mintakaviy tarmoqlar uncha katta bo`lmagan mamlakat shaharlari
viloyatlaridagi foydalanuvchilarni birlashtiradi. Aloqa kanali sifatida ko`pincha
telefon tarmoqlaridan foydalaniladi. Tarmoq uzellari orasidagi masofa 10 - 1000
kilometrni tashkil kiladi.
EXM lokal tarmoqlari bir korxona, muassaning bir yoki bir qancha yaqin
binolardagi abonentlarni bog`laydi. Lokal tarmoqlar juda keng tarqalgan. Chunki
80 - 90% axborot o`sha tarmoq atrofida aylanib yuradi. Lokal tarmoqlari har
qanday tuzilmaga ega bo`lishi mumkin. Lekin lokal tarmoqlardagi Kompyuterlar
yuqori tezlikga ega yagona axborot uzatish kanali bilan bog`langan bo`ladi. Barcha
Kompyuterlar uchun yagona tezkor axborot uzatish kanalining bo`lishi - lokal
tarmoqning ajralib turuvchi xususiyati. Optik kanalda yorug`lik o`tkazgich inson
sochi tolasi kalinligida yasalgan. U o`ta tezkor, ishonchli va qimmat turadigan
kabel.
8

Lokal tarmoqda EXMlar orasidagi masofa uncha katta emas - 10km. gacha,
radiokanal aloqasidan foydalanilsa - 20 km. Lokal tarmoqlarda kanallar tashkilot
mulki hisoblanadi va ulardan foydalanishni osonlashtiradi.
9

Lokal Kompyuter tarmog`ida ishlash afzalligi.
Lokal tarmoqda ishlashning asosiy afzalligi quyidagicha: ko`p marta
foydalaniladigan rejimda dasturli modem, printerlar tarmog`idagi disklarning
umumiy resurslardan va hamma kirishi mumkin bo`lgan diskda saqlanuvchi
ma`lumotlardan foydalanish, shuningdek, bir Kompyuterdan boshqasiga axborot
uzatish imkoniyati. Fayl serverli lokal tarmoqda ishlashning asosiy afzalliklarni
sanab o`tamiz.
1. Shaxsiy umumiy foydalanuvchi ma`lumotlarni faylli - serverda saqlash
imkoniyatining mavjudligi. Shu bois umumiy foydalaniladigan ma`lumotlar ustida
bir vaqtda bir necha foydalanuvchi ishlay oladi (Matnlar, elektron jadval va
ma`lumotlar bazasini ko`rib chiqish, o`qish), Net Ware vositasida fayl va
kataloglar darajasidagi ma`lumotlar ko`p tomonlama ximoya qilinadi; umumiy
ma`lumotlarning Excel, Access kabi tarmoqli amaliy dasturlangan maxsulotlar
bilan yaratiladi. Ayni paytda dasturda belgilangan kirish uchun chegara tarmoq
operasion tizimi orqali o`rnatilgan chegara doirasida bo`ladi.
2. Ko`pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo`ladigan dasturli vositani
doimiy saqlash imkoniyati: U yagona nusxada fayl - server diskida bo`ladi.
Shuni qayd etamizki, dasturli vositani bunday saqlash foydalanuvchi uchun ilk ish
usullarini buzmaydi. ko`pgina foydalanuvchilar uchun zarur bo`lgan dasturli
vositaga avvolo matn va grafik taxrirlovchi, elektron jadvallar, ma`lumotlar
bazasini boshqarish tizimi va boshqalar kiradi. Ko`rsatilgan imkoniyatlar orqali
quydagi ishlarni bajarish mumkin: Ishchi stansiyalarining lokal diskni
dasturlangan vositalarni saqlashdan ozod qilish hisobiga tashqi xotiradan unumli
foydalanish; tarmoq operasion tizim ximoya vositasi bilan dasturli mahsulotlarni
ishonchli saqlash; dasturli maxsulotlarni ishlashga layoqatli axvolda ishlab
turishni va ularni yangilashni soddalashtirish, chunki ular fayl-serverda bir
nusxada saqlanadi.
3. Tarmoqning barcha Kompyuterlar o`rtasida axborot almashish. Ayni
paytda tarmoqdan foydalanuvchilar o`rtasida dialog saqlanadi, shuningdek
elektron pochta ishini tashkil etish imkoniyati ta`minlanadi.
10

4. Bir yoki bir qancha umumtarmoq printerlarida tarmoqdagi barcha
foydalanuvchilarning bir vaqtda yozishi. Bu paytda quyidagi omillar ta`minlanadi:
har bir foydalanuvchining tarmoq printeriga kira olishi;
5. Kuchli va sifatli printerdan foydalanish imkoniyati (malakasiz
muomiladan himoyalangan holda); dasturli maxsulotlar sifatida bosishi
O`qituvchi Kompyuterida bajarilgan ishlarni o`quvchilar Kompyuterida
ko`rsatish; o`qituvchining Kompyuter monitorida o`quvchilar Kompyuterlari
ekranlarini aks ettirish orqali o`quvchilar bajaradigan ishlarni nazorat qilish.
6. Global tarmoqning yagona kommunikasiyasi uzili bo`lganda lokal
tarmoqning har qanday Kompyuteridan global tarmoq resurslariga kirishni
ta`minlash.
11

Tarmoqdagi qurilmalarining o`zaro aloqasini
boshqarish
Axborot tizimlari koyuppter tarmoqlari bazasida yaratilgach, u quyidagi
vazifalar yechimini xal etadi: ma`lumotlarni saqlash, kay-
ta ishlash, foydalanuvchilarni ularga kirishini ta`minlash va ma`lumotlarni qayta
ishlash natijasini uzatish. Markazlashgan qayta ishlash tizimida bu vazifalarni
markaziy EXM (Mainframe,H`st) bajaradi.Komppter tarmoqlari ma`lumotlarni
qayta taqsimlab qayta ishlashni amalga oshiradi.Bu xolatda ma`lumotlarni qayta
ishlash ikkita obyekt:Mijoz va server o`rtasida taqsimlanadi.
Mijoz(Kliyent) - vazifa, ishchi stansiya yoki komppter tarmog`idan foy
dalanuvchi. Mijoz ma`lumotlarni qayta ishlash jarayonida kiyin ish larni
bajarishi, faylni o`qishi, ma`lumotlar bazasidan axborot ishlash uchun serverga
so`rov jo`natishi mumkin. Ilgaritdan belgilangan server mijozdan tushgan
so`rovini bajaradi. Server hamma foydalaniladigan ma`lumotlarni saqlaydi, ushbu
ma`lumotlarga kirishni tash kil etadi va mijozga ma`lumotlarni beradi. Mijoz
olingan ma`lu motlarni qayta ishlaydi va kayata ishlangan natijalarni foydala
nuvchiga kulay ko`rinishda takdim etadi. Bunday tizimlar uchun mi joz - server
yoki mijoz - server arxitekturasi atamasi qabul kilingan. Mijoz - server
arxityokiurasidan bir darajali lokal xi soblash tarmog`ida, shunindek ajratilgan
serverli tarmoqda foydala nish mumkin.
Bir darajali tarmoq. Bunday tarmoqda ishchi stansiyalar o`zaro ta`sirini
boshqarishning yagona markazi yuk va ma`lumotlarni sak lash uchun yagona
qurilma mavjud emas. Taromk aperasion tizimi bar cha ishchi stansiyalar bo`yicha
tarqalgan.Har bir tarmoq stansiyasi ham mijoz, ham server vazifasini bajarishi
mumkin.U boshqa ishchi stansiyalaridan olingan so`rovlarga xizmat ko`rsatishi va
o`z so`rovlarini tarmoqqa jo`natishi mumkin.
Bir darajali tarmoq afzalligi: narxi arzon va o`ta ishonchli bir darajali tarmoq
kamchiligi:
1 tarmoq ish samaradorligining stansiyalar soniga bog`likligi;
12

2 tarmoqni boshqarish murakkabligi ;
3 stansiyalar dasturiy ta`minotini yangilash va o`zgartirishning kiyinligi. Bu
xildagi tarmoqlar LAN tastic, NetWare Lite tarmoq operasion tizim bazasida
keng qo`llanadi.
Ajratilgan serverli tarmoq. Ajratilgan serverli tarmoqda Kompyuterlardan
biri barcha ishchi stansiyalar uchun mo`ljallangan ma`lumotlarni saqlash, ishchi
stansiyalar o`rtasidagio`zaro aloqani boshqarish va boshqa bir katoro vazifalarni
bajaradi. Bunday Kompyuter Kompyuter lokal tarmoqlari uch xil usulda
tashkil etilishi mumkin.
Aylanma lokal tarmoq - bu tarmoqda Kompyuterlar bir biriga nisbatan
aylanada yotadilar. Bu tizimda markaziy uzel bo`lmaydi.
Shinali lokal tarmoq - bu usulda Kompyuterlar bitta umumiy shina orqali
aloqa tashkil kiladi. Kompyuterlar koaksial kabel orqali ulanib, informasiya bir
biriga uzatilganda faqat ko`rsatilgan stansiyaga yetib boradi.
Yulduz simon lokal tarmoq - bu usulda barcha Kompyuterlar markaziy
uzelga yulduz kabi ulanadi. har bir Kompyuter markaziy Kompyuterga birxil
satxda joylashadi.
13

Foydalanilgan adabiyotlar :
1. S.S. Gulomov, A.T. Shermuhamedov , B.A. Begalov Iktisodiy informatika.
T.,O`zbekiston, 1999 yil.
2. B.Ya. Sovetov Informasionnaya texnologiya. M.,Vqsshaya shkola,1994 g.
3. Piter Norton Windows-95 dlya polzovateley. M.,Info,1998 g.
4. Rukovodstvo po IBM Microsoft Windows 1994 g.
5. M. Kirmayer Multimediya Per.s nem. SPb.VNV- Sank-Peterburg, 1994 g.
6. D. Gukin IBM sovmestimqy personalnqy Kompyuter. M.,Mir,1993 g.
7. V.E. Figurnov IBM PC dlya polg`zovatelya. M.,Infra-M.,1995 g.
8. www.uzedu.uz
9. www.tuit.uz
14

Lokal tarmoq orqali axborotlar almashish . Reja: 1. Kompyuter tarmog`ining dasturiy ta`minoti 2. Kompyuter tarmog`i strukturasi. 3. Lokal Kompyuter tarmog`ida ishlash afzalligi. 4. Tarmoqdagi qurilmalarining o`zaro aloqasini boshqarish

Amaliy dasturiy ta`minot foydalanuvchining aniq bir vazifalarini ishlab chiqish va bajarish uchun mo`ljallangan. Amaliy dasturiy ta`minot tizimli DT, xususan, operasion tizimlar boshqariluvi ostida ishlaydi. Amaliy DT tarkibiga quyidagilar kiradi: - turli vazifalardagi amaliy dasturlar paketlari; - foydalanuvchi va AT umumiy ish dasturlari; Amaliy dasturlar paketlari (ADP) foydalanuvchi xal etayetgan vazifalarni avtomatlashtirishning kuchli kurolidir, u axborotni kata ishlash bo`yicha kompryuter biror ishni qanday bajarayetganini bilish zaruriyatidan amalda tulik ozod etish. Hozirgi paytda o`z funksional imkoniyatlari va amalga oshirish usullariga kura farqlanuvchi ADPning keng spektori mavjud Amaliy dasturlar paketi (ADP) - bu muayyan (funksional tizim osti, biznes ilova) sinf vazifalarini xal etish uchun mo`ljallangan dasturlar majmuidir. ADP quyidagi turlari farqlanadi: - umumiy vazifadagi ( universal); - uslubiy yo`naltirilgan;0 - global tarmoq; - hisoblash jarayoni tashkilotlari (ma`muriylashtirish). Umumiy vazifadagi ADP - foydalanuchi va umuman axborot tizimi funksional vazifalarini ishlab chiqish va foydalanishni avtomatlashtirish uchun mo`ljallangan. Bu ADP sinfiga quyidagilar oiddir: - matnli (matnli prosessorlar) va grafik muharrirlar; - elektron jadvallar; - ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT); - integrasiyalangan paketlar; - case - texnologiyalar; 2

- eksport tizimlar qobiqlari va sunpiy intellekt tizimlari. Muharrirlar deb matnlar, grafik ma`lumotlar va illyustrasiyalarni yaritish va o`zgartirishlar uchun mo`ljallangan ADP ga aytiladi. Ular asosan firmada xujjat aylanishini avtomatlashtirish uchun mo`ljallangan. Muharrirlarni o`z funksional imkoniyatlariga kura matnli, grafik, nashriy tizimlarga bo`lish mumkin. Tekstli (matnli) muharrirlar matnli axborotni qayta ishlash uchun mo`ljallangan va asosan quyidagi vazifalarni bajaradi: - matnni faylga yezish; - qo`shimcha kiritish, chiqarib tashlash, ramzlar, katorlar, matn parchalarini almashtirish; - orfografiyani tekshirish; - matnni turli shriflarda bezash; - matnni tekslash; - boblarni tayyorlash, matnlarni saxifalarga bo`lib tashlash; - so`z va jumlalarni izlash vaalmashtirish; - matnga sodda bezaklar kiritish; - matnni terib tayyorlash; Microsoft Word, Word Rerfect (hozida Corel firmasiga tegishli ) ChiWrite, Multi-Edit(American Cybernetics) va boshqalarning matnli muharrirlari keng tarqagan. Grafik muharrilar diagramma, illyustrasiya (bezaklar), chizma va jadvallarni o`z ichiga olgan grafik xujjatlarni qayta ishlash uchun mo`ljallagan. Figura va shriftlarni o`lchamini boshqarish, figura va xujjatlarni kuchirish, turli tasvirlar xosil qilishga yul quyilgan. Ancha mashxur grafik muharrirlaridan RC Raintbrush, Boieng Graf, Fantovision va boshqalarni keltirish mumkin. 3

Nashriy tizimlar o`zida matnli va grafik muharrirlari imkoniyatlarini birlashtiradi, grafik materiallardan saxifani shaklga keltirish va uni bosishga tayyorlash bo`yicha rivojlangan imkoniyatlarga ega. Bu tizimlar nashriy ishlarda foydalanishga yo`naltirilgan va saxifalash tizimlari deb ataladi. Shunday tizimlardan Adobe firmasining RageMaker va Corel korporasiyasining Ventura Rublisher maxsulotlarini misol tarikasida keltirish mumkin. 4

Kompyuter tarmog`ining dasturiy ta`minoti Tarmoqning imkoniyati uning foydalanuvchiga ko`rsatadigan xizmati bilan o`lchanadi. Tarmoqning har bir xizmat turi hamda unga kirish uchun dasturiy ta`minoti ishlab chiqiladi. Tarmoqda ishlash uchun belgilangan dastur bir vaqtda ko`plab foydalanuvchilar foydalanishi uchun mo`ljallangan bo`lishi kerak. Hozirda shunday dasturiy ta`minot tuzishning ikki xil asosiy tamoyili joriy etilgan. Birinchi tamoyilda tarmoqning dasturlashtirilgan ta`minoti ko`pgina foydalanuvchilarga hamma kirishi mumkin bo`lgan tarmoqning bosh Kompyuteri resurslarini takdim etishga mo`ljallangan. U fayl - server deb yuritiladi. Bosh Kompyuterning asosiy resursi fayllar bo`lgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli modullar yoki ma`lumotlarga ega fayllar bo`lishi mumkin Fayl-server-bu serverning eng umumiy turi. Fayl-serverning disk sig`imi odatdagi kompyuterlardan ko`p bo`lishi kerak, chunki unda ko`pgina kompyuterlar foydalaniladi. Tarmoqlarda bir qancha fayl serverlar bo`lishi mumkin. Tarmoqlardan foydalanuvchilarning birgalikda foydalanishga takdim etilgan fayl sarverning boshqa tur sarverlarni sanab o`tish mumkin. Masalan, printer, modem, maksimal aloqa uchun qurilma. Fayl - server resurslarini boshqaruvchi va ko`pgina tarmoq foydalanuvchilari uchun ruxsat beruvchi dasturiy tarmoq ta`minoti tarmoqning operasion tizimi deb ataladi. Uning asosiy qismi fayl-serverdan joylashadi; ishchi stansiyada faqat resurs va fayl - server orasidan murojaat kilinnadigan dasturlar oraligidagi interfeys rolini bajaruvchi uncha katta bo`lmagan qobiq joylashtiriladi. Ushbu tamoyil doirasida ishlashga mo`ljallagan dastur tizimlari foydalanuvchiga fayl-serverdan foydalanish imkonini beradi. Qoida bo`yicha ushbu dasturli tizimlar faylli serverdan saqlanishi va barcha foydalanuvchilar tomonidan bir vaqtda foydalanishi mumkin. Lekin bu dasturlarning modullarini bajarish uchun zarur bo`lganda foydalanuvchi Kompyuteriga, ya`ni ishchi stansiyaga o`tkaziladi va kerakli ishni bajaradi. Bunda barcha ma`lumotlarni qayta ishlash (agar ular umumiy resurs bo`lsa va faylli serverda saqlanayetgan bo`lsa ham) foydalanuvchining Kompyuterida amalga oshiriladi. Shubxasiz, 5

O'xshashlar

LOKAL (MAHALLIY) TARMOQNI TARMOQ TOPOLOGIYASI

Simsiz lokal kompyuter tarmoq (LKT)ni sozlash

LINUX OPERATSION TIZIMIDA LOKAL TARMOQ KOMPYUTERLARINI BOSHQARISH

Mahalliy tarmoq topologiyasi

Intranet lokal tarmogi