MALUMOTLAR BAZASI

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

350.669921875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: MA LUMOTLA R BA ZA SI
1. MB bilan ulanishni o‘rnatish;
2. MB ishini tanlash;
3. Jadval maydonlari ro‘yxatini olish;
3. html-formada maydonlarni tasvirlash

Bundan keyin formaga kiritilgan ma’lumotlarni ma’lumotlar bazasiga kiritish
mumkin.
Ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanish (MySQL dasturi misolida)
Aloqa o‘rnatish
Ma’lumotlar bazasi bilan aloqa o‘rnatish uchun mysql_connect funksiyasidan
foydalaniladi.
mysql_connect sintaksisi mysql_connect resursi (“server qatori”, “username”,
“password”) bu funksiya MySQL serveri bilan aloqa o‘rnatadi va bu aloqaga
ko‘rsatkich qaytaradi yoki muvaffaqiyatsiz chiqqanda FALSE ko‘rsatadi. Odatda
quyidagi parametrlar qiymati e’lon qilinadi:
server = 'localhost:3306'
username = server jarayoni egasidan foydalanuvchi ismi
password = bo‘sh parol
Server bilan ulanish, agar u bungacha mysql_close() yordamida yopilmagan bo‘lsa,
skriptni amalga oshirish tugallanishida baza bilan aloqa yopiladi.
Misol :
<?
$conn = mysql_connect("localhost", "admin","12345") or die("Ulanishni amalga
oshirib bo‘lmaydi: ". mysql_error());
echo "Ulanish amalga oshdi";
mysql_close($conn);
?>
mysql_connect amali
shell>mysql -u nina -p123 buyrug‘i bilan teng kuchli.
Ma’lumotlar bazasi ustida amallar
Ma’lumotlar bazalarini tanlash
MySQL da ma’lumotlar bazasini tanlash use buyrug‘i yordamida amalga oshiriladi:
mysql>use book;
PHP da buning uchun mysql_select_db funksiyasi mavjud.
mysql_select_db: sintaksisi
mantiqiy mysql_select_db (database_name qatori);
Bu funksiya TRUE qiymatni ma’lumotlar bazasini muvaffaqiyatli tanlanganda
qaytaradi va FALSE ni esa – aksincha bo‘lganda.
Misol : Book ma’lumotlar bazasini tanlash
<?
$conn = mysql_connect("localhost","admin","12345") or die("Ulanishni amalga
oshirib bo‘lmaydi: ". mysql_error());
echo "Ulanish amalga oshdi";
mysql_select_db ("book");

$?> Jadval maydonlari ro‘yxatini olish PHP da ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanilgandan so‘ng, undagi jadvallar ro‘yxatini olish mumkin. Bu funksiya - mysql_list_fields. mysql_list_fields sintaksisi mysql_list_fields (database_name qatori, table_name qatori) mysql_field_name funksiyasi so‘rov amalga oshirilishi natijasida olingan maydon nomini qaytaradi. mysql_field_len funksiyasi maydon uzunligini qaytaradi. mysql_field_type funksiyasi maydon tipini qaytaradi, mysql_field_flags funksiyasi esa probel bilan yozilgan maydon bayroqlari ro‘yxatini qaytaradi. Maydon tiplari int, real, string, blob va h. bo‘lishi mumkin. Bayroqlar not_null, primary_key, unique_key, blob, auto_increment va h. bo‘lishi mumkin. Bu barcha buyruqlar sintaksisi bir xil: mysql_field_name (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_type (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_flags (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_len ( result qatori, butun field_offset) Bu erda result – bu so‘rov natijasi identifikatori (masalan, mysql_list_fields yoki mysql_query funksiyalar bilan jo‘natilgan so‘rov), field_offset esa – natijadagi maydonning tartib raqami. mysql_num_rows(result resursi) buyrug‘i result ning ko‘pgina natijalari qatorlari miqdorini qaytaradi. Misol : Artifacts (eksponatlar kolleksiyasi) jadvali maydonlari ro‘yxatini olish. <? $conn = mysql_connect("localhost","root","parol yozmang") or die("Aloqa o‘rnatib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Aloqa o‘rnatildi"; mysql_select_db("book"); $list_f = mysql_list_fields ("book","Artifacts",$conn); $n = mysql_num_fields($list_f); for($i=0;$i<$n; $i++){ $type = mysql_field_type($list_f, $i); $name_f = mysql_field_name($list_f,$i); $len = mysql_field_len($list_f, $i); $flags_str = mysql_field_flags ($list_f, $i); echo "<br>Maydon nomi: ". $name_f; echo "<br>Maydon turi: ". $type; echo "<br>Maydon uzunligi: ". $len; echo "<br>Maydon bayroqlari qatori: " . $flags_str . "<hr>"; } ?>$ $Natija sifatida taxminan quyidagilarni olish mumkin (albatta, jadvalda ikkita maydon bo‘lganda): 1. Maydon nomi: id 1.2. Maydon turi: int 1.3. Maydon uzunligi: 11 1.4. Maydon bayroqlari qatori: not_null primary_key auto_increment 2. Maydon nomi: title 2.1. Maydon turi: string 2.2. Maydon uzunligi: 255 2.3 Maydon bayroqlari qatori: Html-formada maydonlar ro‘yxatining aks etishi Maydon haqidagi ma’lumotni html-forma elementida aks ettiramiz. BLOB turidagi elementlarni textarea ga o‘tkazamiz (TEXT turida biz tuzgan description maydoni BLOB tipiga ega), raqamlar va qatorlarni <input type=text> matnli qatorlarida aks ettiramiz, avtoinkrement belgisiga ega elementni esa umuman aks ettirmaymiz, chunki uning ma’nosi o‘z-o‘zidan o‘rnatiladi. Buning uchun explode funksiyasidan foydalaniladi: explode: sintaksisi explode massivi (separator qatori, string qatori , int limit) Bu funksiya string qatorini separator taqsimlagichi yordamida qismlarga bo‘ladi va olingan qatorlar massivini qaytaradi. Bizning holatda taqsimlagich sifatida probel “ ” ni olish kera, bo‘lish uchun boshlang‘ich qator sifatida esa – maydon bayroqlari qatorini. Misol . Artifacts jadvaliga ma’lumot kiritish uchun forma (index.php) <?php $dblocation = "localhost"; $dbname = "book"; $dbuser = "root"; $dbpasswd = ""; $dbcnx = @mysql_connect($dblocation,$dbuser,$dbpasswd); @mysql_select_db($dbname,$dbcnx); if(isset($_POST['save_hide'])) { $title=($_POST['title']); $query = "INSERT INTO Artifacts (title) VALUES ('$title')"; if(@mysql_query($query)) {echo "<HTML><HEAD><META HTTP-EQUIV='Refresh' CONTENT='0; URL=index.php'></HEAD></HTML>"; } else { print mysql_error(); error("Ma’lumotni bazaga ezishda xatolik");} } else { ?> <TABLE width="100%" align=center border=0><TR><TD> <form method="POST" name="save" action="" enctype="multipart/form-data" > <input type=hidden name=save_hide value=save_hide>$

<TABLE width="100%" align=center border=0><TR>
<TD>Eksponat nomini kiriting </TD>
<TD><INPUT class="input" size=“35” name=“title” value=""></TD>
</TR></TABLE>
<input type="submit" value="Saqlash" class="batton" />
</form></TD></TR></TABLE>
<? } ?>

Ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlar yozish
Ma’lumki, ma’lumotlarni jadvalga yozish uchun SQL tilidagi INSERT buyrug‘i
ishlatiladi:
mysql> INSERT INTO Artifacts SET title='Eksponat nomi'; PHP skriptda bunday
buyruqdan foydalanish uchun mysql_query() funksiyasi mavjud.
mysql_query sintaksisi
mysql_query resursi (query qatori)
mysql_query() SQL-so‘rovni MySQL ma’lumotlar bazasining ma’lumotlar bazasiga
jo‘natadi. Agar ochiq aloqa bo‘lmasa, funksiya parametrsiz mysql_connect()
funksiyasiga o‘xshash holda MBBT bilan bog‘lanishga urinadi. So‘rov natijasi
buferlanadi.
HTML ning konstruktsiyasi TEG lar d е yiladi. Brauz е r TEG larni oddiy
matnlardan farqlashi uchun ular burchak qavslarga olinadilar. TEG tasvirlash
jarayoni hatti harakatlarining boshlanishini bildiradi. Agar bu harakat butun hujjatga
talluqli bo’lsa, bunday teg o’zining yopiluvchi juftiga ega bo’lmaydi. Juft teglarning
ikkinchisi birinchisining harakatini yakunlaydi.
Masalan, har bir Web sahifa <html> tegi bilan boshlanib </html> tegi bilan yopilishi
k е rak. Etibor b е rgan bo’lsangiz yopiluvchi teg ochiluvchidan « / » b е lgisi bilan farq
qiladi.
Teg nomlari katta yoki kichik harflar bilan yozilishi mumkin, bularni brauz е r bir xil
qabul qiladi. HTML tilida boshqa kompyut е r tillaridagi kabi izoh b е rish imkoniyati
mavjud. Izoh quyidagi «<- - » va «- ->» b е lgilar orasiga yoziladi.
Masalan:
<-- Bu izoh -->
Har qanday Web sahifa ikkita qismdan tashkil topadi. Bular sarlavha
qismi va asosiy qism . Sarlavha qismida Web sahifa haqidagi malumot joylashadi,
asosiy qismda esa Web sahifaning mazmuni bilan tasvirlanish qoidalari joylashadi.
Sarlavha qismi quyidagi ochiluvchi <head> va yopiluvchi </head> teglari orasida
joylashadi. Asosiy qism esa <body> va </body> teglari orasida joylashadi. Odatda
sarlavha qismi oldidan qo’llanilayotgan HTML standartlari haqida malumot yoziladi.
Har qanday Web sahifaning umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’ladi:

Rasm 1.
Misol 1 :
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01//EN ">
<html>
<head>
<title>
Hujjat sarlavhasi
</title>
</head>
<body>
Asosiy qism
</body>
</html>
Birinchi <!Doctype> tegi o’zining param е trlari bilan brauz е rga ushbu Web
sahifani qaysi HTML v е rsiyada yozilganligi haqida malumot b е radi.
Web sahifa ishga tushurilganda brauz е rning eng yuqori satrida yuklanayotgan hujjat
mazmunini anglatuvchi qisqacha yozuv turadi. Bu yozuvni hosil qilish uchun
quyidagi ochiluvchi <title> va yopiluvchi </title> teglaridan fodalanamiz.
Misol 2:
<html>
<head>
<title>Web sahifa sarlavhasi</title>
</head>
<body>
</body>
</html>

rasm 2.
Web sahifaning asosiy qismi <body> va </body> teglari orasida joylashadi. Bu
oddiy matn bo’lishi mumkin. Brauz е r bu matnni to’g’ridan to’g’ri int е rpr е tatsiya
qilib ekranda tasvirlaydi. Bizga dastlabki Web sahifamizni yaratish uchun oddiy
« Bloknot » matn muharriri kifoya. Quyida ko’rsatilgan misolni matn muharririda
yozib, uni xotiraga yozishda k е ngaytmasini *.html yoki *.htm d е b kiritishimiz
k е rak.

Misol 3:
<html>
<head>
<title> M е ning birinchi Web sahifam </title>
</head>
<body>
Webga yo’naltirilgan dasturlash fanidan tayyorlayotgan ilk ishlarim
( izoh : boshqa misol keltirishingiz mumkin)
</body>
</html>
Bu faylni ishga tushirish uchun sichqoncha ko’rsatkichini shu fayl ustiga k е ltirib chap
tugmasini ikki marta bosish k е rak. Natijada ekranda quyidagi ko’rinishda natija hosil
bo’ladi:
Rasm 3.
<body> tegi bir qancha qo’shimcha param е trlarga ega. Bu param е trlar tegning
ochiluvchi qismida joylashadi. Param е trlar ikki qismdan iborat

bo’ladi: param е tr nomi va param е tr qiymati . Masalan bgcolor param е tri
tasvirlanayotgan Web sahifa fonining rangini b е lgilaydi.
Masalan:
<body bgcolor = “green”>
Param е trlarning satrli qiymatlari qo’shtirnoq ichida yoziladi. Biz
quyida <body> tegining paramеtrlari bilan tanishamiz.
 B а ckground - fon sifatida biror bir grafik tasvirdan foydalanish. Paramеtr
qiymati sifatida grafik tasvir joylashgan manzil (URL) bеriladi.
 Text - tasvirlanayotgan matn rangi.
 Link - Web sahifadagi matnli gip е rmurojat rangi.
 Vlink - foydalanuvchi tomonidan oldin murojaat qilingan gip е rmurojaat rangi.
 Alink - foydalanuvchi tomonidan tanlangan gip е rmurojaat rangi.
 Lang - Web sahifa matni yozilgan tilni aniqlash.
M е tama'lumotlar
Endi biz m е tama'lumotlar bilan tanishib chiqamiz. Web sahifalarda m е ta
ma'lumotlarini hosil qilish uchun <meta> tegi ishlatiladi, uning umumiy ko’rinishi
quyidagicha:
<meta name=“o’zgaruvchi nomi” content=“o’zgaruvchi qiymati”>
Agarda biz Web sahifadagi avtor haqida ma'lumot yozmoqchi bo’lsak uni quyidagi
ko’rinishda yozish mumkin:
<meta name="author" content="Zaripova Muqaddas">
M е tama'lumotlar asosan Internetda joylashgan qidirish mashinalari uchun zarur.
Qidirish mashinalari Web sahifalar haqidagi ma'lumotlarni qa е rdan oladi d е gan savol
paydo bo’ladi. Xuddi shu ma'lumotlarini qidirish mashinalari m е tao’zgaruvchilardan
oladi. Web sahifa qaysi sohaga t е gishli, unda qanday ma'lumotlar borligini aniqlash
uchun. <meta> tegida keywords va description o’zgaruvchisi bor.
Rasm 4.

Keywords o’zgaruvchi Web sahifadagi kalitli so’zlar ro’yxatini o’zida
saqlaydi. Description o’zgaruvchi esa Web
sahifaning qisqacha ma'lumotini ( opisaniyi ) o’zida saqlaydi. Masalan, bizning Web
sahifamiz kompyutеr viruslari haqida tayyorlangan bo’lsin u holda HTML hujjatda
mеta ma'lumotlarni quyidagicha yozish mumkin:
Misol 4 .
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN">
<html>
<head>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1251">
<meta name="copyright" content="Faqat avtorning roziligi bilan materiallardan
foydalanish mumkin. http://terduinformatika.site.uz/">
<meta name="author" content="Zaripova Muqaddas">
<meta name="keywords" content="virus, kompyut е r, antivirus,…">
<meta name="description" content="Web sahifadagi kompyut е r viruslariga
bag’ishlangan.">
<title>Kompyuter viruslari</title>
</head>
<body>
Kompyut е r viruslari bu ….
<body>
</html>
Brauz е rlar foydalanuvchi tomonidan ochib ko’rilgan Web sahifalarini kesh
xotirada saqlab qoladi. Agar foydalanuvchi yana shu sahifalarga murojaat qilsa, Web
brauz е r oldindan kesh xotirada mavjud bo’lgan (yana yangi sahifani int е rn е tdan
olmasdan) nusxasini olib ko’rsatadi. Bu jarayon foydalanuvchining vaqtini va
iqtisodini t е jaydi. Endi Web sahifa qachon yangilanadi d е gan savol paydo bo’ladi. Bu
savolga m е tama'lumotlardagi expres o’zgaruchilardan javob olish mumkin. Bu
o’zgaruvchida Web sahifaning yaroqlilik muddati ko’rsatiladi. Agar kesh xotiradagi
web cahifa yaroqlilik muddati o’tgan bo’lsa, brauz е r tarmoqdan Web sahifani
qaytadan o’qib oladi.
Misol:
<meta http-equiv=“Expres” content=“Tue,uf Aug 2002 14:56:27 Gmt”>
Web sahifalarda ma'lumotlar t е z o’zgarishi mumkin, masalan chatlarda va birja
sahifalarida ma'lumotlar t е z o’zgaradi. Bunday hollarda r е fresh o’zgaruvchisidan
foydalaniladi va qiymatlari s е kundlarda b е riladi.
Masalan:
<meta http-equiv=“Refresh” content=10>
Bu yozuvdan k е yin Web sahifa har 10 s е kunddan k е yin avtomatik tarzda o’zi qayta
yuklanadi.
Id е ntifikatorlar
HTML tilida har bir qo’llanilgan tegga unikal identifikator b е rish imkoniyati mavjud.
Masalan matn bir n е cha abzatslardan tashkil topgan bo’lsin. Har bir abzatsga mos

maxsus nom b е rish mumkin, k е yinchalik HTML tilining qo’shimcha imkoniyatlari
yordamida bu abzatslarni boshqarish mumkin, ya'ni ularning birortasini ko’rinmas
qilish yoki shrifti rangini o’zgartirish.
Yuqoridagi ishlar faqat abzatslar uchun emas, balki Web sahifaning ixtiyoriy qismi
uchun ta'luqlidir.
Biror bir tegni nomlash uchun id param е tri ishlatiladi. Abzatslar <p> va </p> orqali
ko’rsatiladi.
Misol 5.
<html>
<head><title>Abzatslar </title></head>
<body>
<p id =“p1”>Birinchi abzats</p>
<p id =“p2”>Ikkinchi abzats</p>
</body>
</html>
Rasm 5.
HTML hujjatda id paramеtri qiymatlari takrorlanmasligi lozim, aks holda bu
qiymatlar e'tiborga olinmaydi.
class paramеtri faqat shakl bеzash ishlarida ishlatiladi. Biz Web sahifaning ayrim
elеmеntlarini sinflarga bo’lamiz, kеyinchalik sinfni tasvirlash qoidalari yozuvini bir
joydan o’zgartirishimiz mumkin va bu o’zgartirish avtomatik ravishda shu sinfga
kirgan barcha teglarga tarqaladi.
HTML hujjatini tashkil etuvchi barcha elеmеntlar ikki turga
bo’linadi: inline elеmеntlar va blokli elеmеntlar .
Inline elеmеntlar oddiy matn elеmеntlari bo’lib satr qismi ham bo’lishi
mumkin, blokli elеmеntlar esa har safar yangi satrdan boshlanishi shart.
Blokli elеmеntlar boshqa blokli elеmеntlar va Inline elеmеntlaridan tashkil topishi
mumkin, lеkin Inline elеmеntlar blokli elemеntlarni o’z ichiga olmaydi. Web sahifa
elеmеntlarini bloklarga birlashtirish ularga birvarakayiga shakl bеrish imkonini
bеradi, yani, birlashtiruvchi yagona tegni aniqlab blok joylashuvini o’zgartirish
mumkin. Tabiiyki bu Web sahifa el е m е ntlarining har birining joylashuvini alohida
o’zgartirishdan oson.
Blokli tip el е m е ntlarini birlashtirish uchun <div> va </div> teglari qo’llaniladi.

Inline el е m е ntlari esa <span> va </span> teglari orqali birlashtiriladi. Yuqorida
aytilganlarga asosan <div> tegi <span> tegi ichida joylasha olmaydi.
Misol 6:
<html>
<head>
<title> div blokni hosil qilish </title>
</head>
<body>
<div>
Faqat avtorning <div>roziligi bilan</div>bu materiallardan foydalanish mumkin
</div>
</body>
</html>
Misol 6.1:
<html>
<head>
<title> div blokni hosil qilish </title>
</head>
<body>
<div>
Faqat avtorning roziligi <div>bilan bu materiallardan</div>foydalanish mumkin
</div>
</body>
</html>
Rasm 6.
<span> va <div> teglari qo’shimcha param е trlarni ham o’z ichiga olishi mumkin.
Bizga malum bo’lgan id va class param е trlaridan tashqari style va align param е trlari
ham ishlatiladi.
style param е tri shu blokdagi malumot stilini o’rnatsa, align param е tri shu

malumotni qanday t е kislashni aniqlaydi.
HTML hujjatida sarlavhaning o’z teglari mavjud bo’lib, ular oltitadir . Eng yuqori
darajasi bu birinchidir. Har bir sarlavhaning o’z t е gi va o’z tasvirlanish qoidasi
mavjud. Eng katta yani birinchi darajali sarlavha <h1> va </h1> teglari orqali,
ikkinchi darajali sarlavha <h2> va </h2> teglari orqali va oxirgi oltinchi darajali
sarlavha <h6> va </h6> teglari orqali ifodalanadi. Quyidagi misolda biz sarlavhalar
tasvirini ko’ramiz:
Misol 7:
<html>
<head>
<title>Sarlavhalarni tasvirlash</title>
</head>
<body>
<h1>Birinchi darajali sarlavha</h1>
<h2>Ikkinchi darajali sarlavha</h2>
<h3>Uchinchi darajali sarlavha</h3>
<h4>To’rtinchi darajali sarlavha</h4>
<h5>B е shinchi darajali sarlavha</h5>
<h6>Oltinchi darajali sarlavha</h6>
<p>Oddiy matn</p>
</body>
</html>
Rasm 7.

Sarlavha teglari <span> va <div> teglari kabi id , class , style , align param е trlarini
o’z ichiga oladi.
Ishlatiladigan b е lgilar
Kompyut е rda har bir b е lgi qandaydir sondan iboratdir. Op е ratsion sist е ma har bir
songa mos k е luvchi b е lgini ekranda tasvirlaydi. Sonlarga mos k е luvchi b е lgilar jadvali
kodirovka (kodlash) d е yiladi. Hozirning o’zida rus tili b е lgilari uchun kamida 5 ta
kodlash usullari mavjud. Agar Web sahifa yaratilayotganda qaysi kodlash usulidan
foydalanilganni brauz е r aniqlay olmasa, ekranda tushunarsiz b е lgilar paydo bo’ladi.
HTML tili Web sahifa qaysi usulda kodlanganini ko’rsatib turish imkoniyatiga ega.
Buning uchun <meta> tegi ishlatiladi.
HTTP protokolida (bayonnomasida) oldindan aniqlangan Content–Type nomli
o’zgaruvchi mavjud. U o’zida Web sahifa tilini va kodlash usulini saqlaydi. Umumiy
ko’rinish quyidagicha bo’ladi:
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1251">
Yoki
<meta http-equiv=“Content–Type” content=“text/HTML; charset=ISO-8858-5”>
Yuqoridagi misolda o’zgaruvchining qiymati “;” b е lgi bilan ajratilgan ikki qismdan
iborat.
Birinchi qism matnning HTML teglari yordamida yaratilgan oddiy matn ekanligini
bildirsa ikkinchi qism foydalanilgan kodlash usulini ko’rsatib turadi. Yuqoridagi
misolda xalqaro standartlashtirish tashkiloti ( ISO ) tomonidan tasdiqlangan standart
kodlash usuli ko’rsatilgan. Afsuski brauz е rlar matnda uchraydigan ba'zi bir b е lgilarni
ekranda aks ettira olmaydi. Agar brauz е r matnda “kichik” t е ngsizlik b е lgisini uchratsa
uni teg uchun ochiluvchi qavs d е b tushunadi. Matnda bu b е lgidan k е yin h е ch qanday
teg uchramasa matnning biror bir qismi e'tiborsiz qoldiriladi va ekranda aks
ettirilmaydi. Bunday xatoliklarning oldini olish uchun matnda bunday b е lgilar o’rniga
qo’shtirnoq ichiga olingan maxsus b е lgilar k е tma–k е tligi qo’llaniladi. Bunday b е lgilar
k е tma–k е tligi albatta qo’shtirnoq ichiga olingan bo’ladi va “&” b е lgisi bilan
boshlanib “;” b е lgisi bilan tugaydi.
< <
> >
& &
“ "
_ &emdash

Xulosa
Xulosa qilib shuni ta'kidlaymizki, innovatsion ta'lim texnologiyalarini joriy etish
nuqtai nazaridan o'qituvchilarning o'z motivatsiyasining yo'qligi, bizning fikrimizcha,
nafaqat eng halokatli omil, balki o'zgartirishning eng qiyin omilidir. Vaqt
yetishmasligi muammosini o‘qituvchilarning sinf va darsdan tashqari yuklamalarini
teng taqsimlash yo‘li bilan hal qilish mumkin bo‘lsa, o‘qitishning innovatsion
texnologiyalarini qo‘llash bo‘yicha bilimlarning etishmasligi sotsiologiya fanini
o‘qitish metodikasi sohasidagi malakani oshirish orqali qoplanishi mumkin.
innovatsion ta'lim texnologiyalarini joriy etish (ayniqsa, bizning tadqiqotimiz
natijalariga ko'ra, respondentlarning 100 foizi ushbu yo'nalishda malaka oshirish
kurslarini o'tashning maqsadga muvofiqligi va istagi haqida gapirganligi sababli) va
hatto eng passiv talaba auditoriyasi ham qiziqarli taqdimot bilan. kelajakdagi
ixtisoslikka yaqin bo'lgan material, faol bo'lmasa-da, lekin o'rganish bilan amalga
oshirilishi mumkin, keyin faqat ma'muriy qaror bilan o'qituvchilarning
motivatsiyasini oshirish mumkin bo'lmaydi. Binobarin, universitet ma’muriy-
boshqaruv apparatining barcha sa’y-harakatlari nafaqat professor-o‘qituvchilar
mehnatini rag‘batlantirish, balki o‘qituvchilarning o‘z-o‘zini takomillashtirish va o‘z-
o‘zini anglashi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish orqali ushbu omilni
tenglashtirishga qaratilishi kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Zagvyazinskiy V.I. O'rganish nazariyasi: zamonaviy talqin. - M.: Akademiya,
2001. - 192 b.
2. Manuilov V.F., Fedorov N.V., Blagoveshchenskaya M.M. Muhandislik ta'limida
ilm-fanni talab qiladigan zamonaviy texnologiyalar // Rossiya Oliy texnika
maktabidagi innovatsiyalar: Sat. maqolalar. - M., 2002. - Nashr. 2. - S. 11-20.
3. Asosiyni o'zlashtirishning rivojlanishi va natijalariga qo'yiladigan talablarni
shakllantirish bo'yicha ko'rsatmalar ta'lim dasturlari Oliy kasbiy ta'limning federal
davlat ta'lim standarti asosida amalga oshiriladi. - Belgorod: IPK NRU "BelSU",
2010. - 83 p.
4. Pedagogika va psixologiya. URL: http://www.pedagogics-book.ru (kirish sanasi:
11/18/2013).

Mavzu: MA LUMOTLA R BA ZA SI 1. MB bilan ulanishni o‘rnatish; 2. MB ishini tanlash; 3. Jadval maydonlari ro‘yxatini olish; 3. html-formada maydonlarni tasvirlash

Bundan keyin formaga kiritilgan ma’lumotlarni ma’lumotlar bazasiga kiritish mumkin. Ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanish (MySQL dasturi misolida) Aloqa o‘rnatish Ma’lumotlar bazasi bilan aloqa o‘rnatish uchun mysql_connect funksiyasidan foydalaniladi. mysql_connect sintaksisi mysql_connect resursi (“server qatori”, “username”, “password”) bu funksiya MySQL serveri bilan aloqa o‘rnatadi va bu aloqaga ko‘rsatkich qaytaradi yoki muvaffaqiyatsiz chiqqanda FALSE ko‘rsatadi. Odatda quyidagi parametrlar qiymati e’lon qilinadi: server = 'localhost:3306' username = server jarayoni egasidan foydalanuvchi ismi password = bo‘sh parol Server bilan ulanish, agar u bungacha mysql_close() yordamida yopilmagan bo‘lsa, skriptni amalga oshirish tugallanishida baza bilan aloqa yopiladi. Misol : <? $conn = mysql_connect("localhost", "admin","12345") or die("Ulanishni amalga oshirib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Ulanish amalga oshdi"; mysql_close($conn); ?> mysql_connect amali shell>mysql -u nina -p123 buyrug‘i bilan teng kuchli. Ma’lumotlar bazasi ustida amallar Ma’lumotlar bazalarini tanlash MySQL da ma’lumotlar bazasini tanlash use buyrug‘i yordamida amalga oshiriladi: mysql>use book; PHP da buning uchun mysql_select_db funksiyasi mavjud. mysql_select_db: sintaksisi mantiqiy mysql_select_db (database_name qatori); Bu funksiya TRUE qiymatni ma’lumotlar bazasini muvaffaqiyatli tanlanganda qaytaradi va FALSE ni esa – aksincha bo‘lganda. Misol : Book ma’lumotlar bazasini tanlash <? $conn = mysql_connect("localhost","admin","12345") or die("Ulanishni amalga oshirib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Ulanish amalga oshdi"; mysql_select_db ("book");

?> Jadval maydonlari ro‘yxatini olish PHP da ma’lumotlar bazasi bilan bog‘lanilgandan so‘ng, undagi jadvallar ro‘yxatini olish mumkin. Bu funksiya - mysql_list_fields. mysql_list_fields sintaksisi mysql_list_fields (database_name qatori, table_name qatori) mysql_field_name funksiyasi so‘rov amalga oshirilishi natijasida olingan maydon nomini qaytaradi. mysql_field_len funksiyasi maydon uzunligini qaytaradi. mysql_field_type funksiyasi maydon tipini qaytaradi, mysql_field_flags funksiyasi esa probel bilan yozilgan maydon bayroqlari ro‘yxatini qaytaradi. Maydon tiplari int, real, string, blob va h. bo‘lishi mumkin. Bayroqlar not_null, primary_key, unique_key, blob, auto_increment va h. bo‘lishi mumkin. Bu barcha buyruqlar sintaksisi bir xil: mysql_field_name (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_type (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_flags (result qatori, butun field_offset) resursi; mysql_field_len ( result qatori, butun field_offset) Bu erda result – bu so‘rov natijasi identifikatori (masalan, mysql_list_fields yoki mysql_query funksiyalar bilan jo‘natilgan so‘rov), field_offset esa – natijadagi maydonning tartib raqami. mysql_num_rows(result resursi) buyrug‘i result ning ko‘pgina natijalari qatorlari miqdorini qaytaradi. Misol : Artifacts (eksponatlar kolleksiyasi) jadvali maydonlari ro‘yxatini olish. <? $conn = mysql_connect("localhost","root","parol yozmang") or die("Aloqa o‘rnatib bo‘lmaydi: ". mysql_error()); echo "Aloqa o‘rnatildi"; mysql_select_db("book"); $list_f = mysql_list_fields ("book","Artifacts",$conn); $n = mysql_num_fields($list_f); for($i=0;$i<$n; $i++){ $type = mysql_field_type($list_f, $i); $name_f = mysql_field_name($list_f,$i); $len = mysql_field_len($list_f, $i); $flags_str = mysql_field_flags ($list_f, $i); echo "<br>Maydon nomi: ". $name_f; echo "<br>Maydon turi: ". $type; echo "<br>Maydon uzunligi: ". $len; echo "<br>Maydon bayroqlari qatori: " . $flags_str . "<hr>"; } ?>

Natija sifatida taxminan quyidagilarni olish mumkin (albatta, jadvalda ikkita maydon bo‘lganda): 1. Maydon nomi: id 1.2. Maydon turi: int 1.3. Maydon uzunligi: 11 1.4. Maydon bayroqlari qatori: not_null primary_key auto_increment 2. Maydon nomi: title 2.1. Maydon turi: string 2.2. Maydon uzunligi: 255 2.3 Maydon bayroqlari qatori: Html-formada maydonlar ro‘yxatining aks etishi Maydon haqidagi ma’lumotni html-forma elementida aks ettiramiz. BLOB turidagi elementlarni textarea ga o‘tkazamiz (TEXT turida biz tuzgan description maydoni BLOB tipiga ega), raqamlar va qatorlarni <input type=text> matnli qatorlarida aks ettiramiz, avtoinkrement belgisiga ega elementni esa umuman aks ettirmaymiz, chunki uning ma’nosi o‘z-o‘zidan o‘rnatiladi. Buning uchun explode funksiyasidan foydalaniladi: explode: sintaksisi explode massivi (separator qatori, string qatori , int limit) Bu funksiya string qatorini separator taqsimlagichi yordamida qismlarga bo‘ladi va olingan qatorlar massivini qaytaradi. Bizning holatda taqsimlagich sifatida probel “ ” ni olish kera, bo‘lish uchun boshlang‘ich qator sifatida esa – maydon bayroqlari qatorini. Misol . Artifacts jadvaliga ma’lumot kiritish uchun forma (index.php) <?php $dblocation = "localhost"; $dbname = "book"; $dbuser = "root"; $dbpasswd = ""; $dbcnx = @mysql_connect($dblocation,$dbuser,$dbpasswd); @mysql_select_db($dbname,$dbcnx); if(isset($_POST['save_hide'])) { $title=($_POST['title']); $query = "INSERT INTO Artifacts (title) VALUES ('$title')"; if(@mysql_query($query)) {echo "<HTML><HEAD><META HTTP-EQUIV='Refresh' CONTENT='0; URL=index.php'></HEAD></HTML>"; } else { print mysql_error(); error("Ma’lumotni bazaga ezishda xatolik");} } else { ?> <TABLE width="100%" align=center border=0><TR><TD> <form method="POST" name="save" action="" enctype="multipart/form-data" > <input type=hidden name=save_hide value=save_hide>

<TABLE width="100%" align=center border=0><TR> <TD>Eksponat nomini kiriting </TD> <TD><INPUT class="input" size=“35” name=“title” value=""></TD> </TR></TABLE> <input type="submit" value="Saqlash" class="batton" /> </form></TD></TR></TABLE> <? } ?> Ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlar yozish Ma’lumki, ma’lumotlarni jadvalga yozish uchun SQL tilidagi INSERT buyrug‘i ishlatiladi: mysql> INSERT INTO Artifacts SET title='Eksponat nomi'; PHP skriptda bunday buyruqdan foydalanish uchun mysql_query() funksiyasi mavjud. mysql_query sintaksisi mysql_query resursi (query qatori) mysql_query() SQL-so‘rovni MySQL ma’lumotlar bazasining ma’lumotlar bazasiga jo‘natadi. Agar ochiq aloqa bo‘lmasa, funksiya parametrsiz mysql_connect() funksiyasiga o‘xshash holda MBBT bilan bog‘lanishga urinadi. So‘rov natijasi buferlanadi. HTML ning konstruktsiyasi TEG lar d е yiladi. Brauz е r TEG larni oddiy matnlardan farqlashi uchun ular burchak qavslarga olinadilar. TEG tasvirlash jarayoni hatti harakatlarining boshlanishini bildiradi. Agar bu harakat butun hujjatga talluqli bo’lsa, bunday teg o’zining yopiluvchi juftiga ega bo’lmaydi. Juft teglarning ikkinchisi birinchisining harakatini yakunlaydi. Masalan, har bir Web sahifa <html> tegi bilan boshlanib </html> tegi bilan yopilishi k е rak. Etibor b е rgan bo’lsangiz yopiluvchi teg ochiluvchidan « / » b е lgisi bilan farq qiladi. Teg nomlari katta yoki kichik harflar bilan yozilishi mumkin, bularni brauz е r bir xil qabul qiladi. HTML tilida boshqa kompyut е r tillaridagi kabi izoh b е rish imkoniyati mavjud. Izoh quyidagi «<- - » va «- ->» b е lgilar orasiga yoziladi. Masalan: <-- Bu izoh --> Har qanday Web sahifa ikkita qismdan tashkil topadi. Bular sarlavha qismi va asosiy qism . Sarlavha qismida Web sahifa haqidagi malumot joylashadi, asosiy qismda esa Web sahifaning mazmuni bilan tasvirlanish qoidalari joylashadi. Sarlavha qismi quyidagi ochiluvchi <head> va yopiluvchi </head> teglari orasida joylashadi. Asosiy qism esa <body> va </body> teglari orasida joylashadi. Odatda sarlavha qismi oldidan qo’llanilayotgan HTML standartlari haqida malumot yoziladi. Har qanday Web sahifaning umumiy ko’rinishi quyidagicha bo’ladi:

O'xshashlar

malumotlar bazasi haqida tushuncha

Ma’lumotlar bazasi

Sinflardagi ichki malumotlar turlari.

Malumotlar bazasini boshqarish tizimlari.

Ma’lumotlar bazasi tizimi