Mavzu: MATLABda ma’lumotlarni va fayllarni toifalarga bo’lish va xossalari. Reja: I. Kirish. II. Asosiy qism. 1. MATLAB tizimini vazifalari va imkoniyatlari. 2. Tizim k е ngaytmasi. Yordam tizimi. 3. MATLABda ma’lumotlar toifalari. 4. Fayllarning toifalari. M-fayl. 5. Ishchi fayllar.Stenariy fayllarning tuzilishi va xossalari. 6. Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish. MATLAB tizimi - kompyuterda turli yo`nalishdagi: matematika, fizika, mexanika, boshqaruv va muhandislik masalalarini yechish, turli xil energetik, mexanik va dinamik tizimlarni modellashtirish, loyihalash, tavsiflash va tahlil qilish masalalarining aniq, tez va samarali hal etish uchun mo`ljallangan tizim va turli xil sohali foydalanuvchilarga mo`ljallangan dasturlash tilidir. MATLAB dasturlash tili sifatida 1970 - yillarning oxirida Kliv Mouler (Cleve Mouler) tomonidan yaratilgan. MATLAB atamasi inglizcha Matrix Laboratory so`zlaridan kelib chiqqan bo`lib, matritsa Tajribasi degan ma`noni anglatadi [1]. MATLABda matematik hisoblashlar, modellash algoritmlarini yaratish, ma`lumotlarni tahlil, tadqiq qilish hamda vizuallashtirish, ilmiy va injinerlik grafikasi va ilovalarni loyihalash va boshqalarda foydalanish mumkin. MATLAB yordamida aniq masalalarni yechish boshqa skalyar dasturlash tillaridagiga (masalan, C++) nisbatan bir necha marta tez bajariladi. MATLABning boshqa dasturlash tillaridan farq qiluvchi xususiyati shuki, u o`z ishida ma`lumotlarni matritsalar shaklida tashkil etish usulidan foydalaniladi. MATLAB tarkibiga buyruqlar interpretatori, grafik qobiq, tahrirlagich, buyruqlar kutubxonasi, kompilyator, analitik hisoblashlarni o‘tkazish uchun Maple paketining simvol yadrosi, C/C++ dagi MATLAB matematik kutubxonasi, hisobotlar generatori, instrumentlarga boy panel (Toolboxes) kiradi. MATLAB interfeysi zamonaviy qoidalarga to‘la javob beradi. U ko‘p oynali va turli tizim komponentlariga to‘g‘ridan to‘g‘ri kirish xuquqiga ega Instrumentlar qatori (paneli)dagi quyidagi tugmalarga e’tiborni qaratamiz: NewM-file - yangi M- fayl yaratish(); OpenFile - matlab fayllarini yuklash(saklash) uchun oyna ochish; Simulink - Simulink kutubxona brauzeri oynasini ochish; Help - Ma’lumotlar oynasini ochish.

1.MATLAB tizimini vazifalari va imkoniyatlari. Matlab – mat е matik va ilmiy-t е xnik xisoblashlarni amalga oshirishga mo’ljallangan eng qadimiy, uzoq vaqtlar davomida ishlab chiqilgan va t е kshirilgan, avtomatlashtirilgan tizimlardan biri bo’lib, u matritsa va matritsaviy amallarni k е ngaytirilgan talqini ustiga qurilgan. Mazkur tushuncha uning nomida o’z aksini topgan, ya'ni MATLAB – matrix laboratory – matritsali laboratoriya. Ma'lumki, juda ko’plab dasturlar va ular ustida amallar bajarish sikllar orqali amalga oshiriladi. Bu esa dasturni ishlashini s е kinlashtiradi va ba'zi bir amallarni bajarishni dasturlash tillarida ko’p o’lchamli, xususan, ikki o’lchamli, ya'ni matritsalarni e'lon qilishni murakkablashtiradi. Matlabda asosiy ob' е kt sifatida matritsalardan foydalanish sikllar sonini k е skin kamaytiradi. 2. Tizim k е ngaytmasi. Yordam tizimi. MATLAB dasturchilarga quyidagi sohalardagi paketlar kengaytmasini taqdim etdi: harbiy sanoat majmualari, energetika, aerokosmik va avtomobil qurilishi va b. MATLAB+Simulink tipik kompleksi katta qiymatdagi MATLAB paketlar instrumentlar “qutisi” Toolboxes va visualmo’ljallangan blokli imitatsion modellashgan Simulink dinamik tizimini imkoniyatlarni kengaytiruvchi Blocksets dan iborat. Simulink paketi Matlab bilan birga o’rnatiladi. 2-rasm. MATLAB + Simulink tizimi tuzilishi

Simulink paketu to’grisida keyingi darslarimizda batafsil ma’lumot berib boramiz. Yordam tizimi >> help; buyrug’i yoki menu panelining help bo’limidan olish mumkin. Help bo’limi Matlab so’rovnoma qismi va Matlab dasturi ishlab chiqarish haqida ma’lumot beradi. Help komandasi b е rilgandan k е yin ekranda formatida yordam faylining mundarijasi chiqadi. K е rakli bo’limni tanlab help komandasi kiritiladi. Shundan k е yin ekrandagi shu bo’limdagi funksiya, o’zgaruvchi va op е ratorlarning ro’hati chiqadi. Konkr е t funksiya bo’yicha yordamni olish help komandasidan foydalaniladi. Agar biror kalit so’z bizga ma’lum bo’lsa qidirayotgan narsamizni quyidagi buyruq yordamida topamiz: lookfor

3. Matlabda ma’lumotlar toifalari. Matlab tizimidagi dasturlar matn formatidagi m-fayllardir. Matlab tizimida dasturlash tili quyidagi vositalarga ega:  Har xil turdagi ma’lumotlar;  Konstantalar va o’zgaruvchilar;  Operatorlar(matematik ifodal а rning operatorlarini ham o’z ichiga oladi) ;  Biriktirilgan komanda va funksiyalar;  Foydalanuvchining funksiyalari;  Boshqaruvchi strukturalar;  Sistema operatorlari va funksiyalar;  Dasturlash tilining kengaytirish vositalari. Matlab tizimida dasturlash kodlari yuqori darajali tild а yoziladi va ushbu til tipik interpretator bo’lib hisoblanadi, ya’ni dasturning har xil instruksiyasi darhol taniladi va bajariladi. Hamma instruksiyalarni, ya’ni to’liq dasturni kompilyatsiya qilish etapi mavjud emas. Matlab bajariluvchi dasturlarni yaratmaydi. Dasturlar faqat m-fayllar ko’rinishida mavjud bo’ladi. Dasturlarning ishlash uchun Matlab muhiti zarur. Lekin М atlabda yozilgan dasturlarni C va C++ dasturlash tillariga translayatsiya qiluvchi kompelyatorlar yaratilgan. Ular Matlab muhitida tayyorlangan dasturlarni bajariluvchi dasturlarga aylantirish masalasini hal qilish imkoniyatini beradi. Matlab tizimi uchun kompilyatorlar mustaqil dasturiy vositalardir. Shuni esda tutish kerakki, Matlabning hamma instruksiyalari ham kompilyatsiya beravermaydi, ya’ni kompilyatsiyadan oldin bunday dasturni qayta ishlash talab qilinadi. Kompilyatsiya qilish dasturlarning bajarish tezligi 10-15 martagacha ortishi mumkin. Matlabda quyidagi toifadagi ma’lumotlardan foydalaniladi: -sonli toifa; -qatorlar va simvollar;