logo

Maxsuslikni yo'qotish haqidagi teoremalar. Luivill teoremasi. Regulyar funksiyalarning yakkalangan maxsus nuqtalari. Butun va meromorf funksiyalar

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

217 KB
  Maxsuslikni yo'qotish haqidagi teoremalar.  Luivill teoremasi.
Regulyar funksiyalarning yakkalangan maxsus nuqtalari. Butun va
meromorf funksiyalar 
   Reja:
1. Bir nuqtadagi maxsuslikni yo’qotish haqidagi teorema.
2. Liuvill teoremasi.
3. Regilyar   funksiyalarning   yakkalangan   maxsus   nuqtalari   va   ularning
xillari.
4. Butun va meromorf funksiyalar.
133 Bir nuqtadagi maxsuslikni yo’qotish haqidagi teorema.
  1 - Teorema.   Agar     funksiya   biror   D   sohaning     nuqtasidan
tashqari qolgan barcha nuqtalarida regulyar bo’lib,     bo’lsa, bu
yerda  , u holda   funksiya D sohada regulyardir.
Isbot.   Umumiylikni   kamaytirmasdan   D   sohaning   chegarasi   biror
bo’lakli-silliq   yopiq   Jordan   chizig’idan   iborat   bo’lib,   unda   funksiya
regulyar   deb   faraz   qilamiz,   a   nuqtaning   shunaqa     atrofini   olamizki,
  bo’lsin,     belgilaymiz. U holda     funksiya yopiq
  sohada   regulyar   bo’ladi.   Ixtiyoriy     uchun   ko’p   bog’lamli   sohalar
uchun Koshining integral formulasiga binoan
                                    (17.1)                         
Ikkinchi  integralni  baholaymiz.  17.1-Teorema  shartiga  muvofiq  shunaqa  
ketma-ketlikni tanlaymizki,
                                              
(17.2)                                     
bo’lsin.   Ikkinchi   integralda     deb   olib   va   (17.2)   munosabatdan
foydalanib, uni modul bo’yicha quyidagicha baholash mumkin:
Demak, (17.1) da   deb olib,   limitga o’tsak, u holda
                                
(17.3)                            
tenglikni   hosil   qilamiz.   Regulyar   funksiyaning   cheksiz
differensiallanuvchanligi   haqidagi   teoremaga   ko’ra   (17.3)   munosabatning
o’ng   tomonidagi   funksiya     sohada   regulyardir.   U   holda   (17.3)   integral
134   funksiyaning     sohadan     sohaga analitik davomidan   iborat ekan.
17.1-Teorema isbot bo’ldi.
  1 - Misol .     Agar     shartni   kamaytirsak,   u   holda   teorema
o’rinli   bo’lmaydi.   Masalan,     bo’lgani   uchun,   bu
funksiyani   nuqtaga analitik davom ettirib bo’lmaydi.
 .2. Luivill teoremasi.
 2-Teorema   (Liuvill).   Agar   funksiya butun kompleks tekislik  
da   regulyar   bo’lib,     shart   bajarilsa,   u   holda   u   darajasi    
dan oshmaydigan ko’phaddir, bunda  .
Isbot . Hosilalar uchun Koshining integral formulasiga ko’ra
                            .
(17.4)
Teorema shartiga binoan shunaqa   ketma-ketlik mavjudki,
                                   .                                    (17.5)
(17.4)   munosabatda     deb   olib,   uning   o’ng   tomonini   modul   jihatdan
baholaymiz:
Demak,  .   funksiyaning boshlang’ich funksiyasi 
                                               
 bo’lib,  bu yerdan 
                                                                     va 
                                                 
   2 -teorema isbot bo’ldi.
135   .3.   Regulyar   funksiyalarning   yakkalangan   maxsus   nuqtalari   va
ularning xillari.
  .1-Ta’rif.   Agar     funksiya   biror    
halqaga   regulyar   bo’lib,     nuqtada   aniqlanmagan   bo’lsa,   u   holda  
nuqta   funksiyaning yakkalangan maxsus nuqtasi deyiladi.
  funksiyaning     nuqta   atrofidagi   xarakteriga   qarab
yakkalangan maxsus nuqtalar uch xilga ajraladi.
.   Agar     bo’lsa,   u   holda     yakkalangan   maxsus
nuqta yuqotilib bo’ladigan (yoki bartaraf qilinadigan) maxsus nuqta deyiladi.
Bu  holda,   agar     deb  olsak,   bu  funksiya     nuqtada   ham  regulyar
bo’ladi.   Haqiqatan   ham,   bu   holda     shart     nuqta   atrofida
bajariladi  va  shuning  uchun     funksiyani     nuqtaga  analitik  davom
ettirish mumkin.
  Agar     bo’lsa,   u   holda   yakkalangan   maxsus  
nuqta qutb maxsus nuqta deb aytiladi.
  Agar     mavjud   bo’lmasa,   u   holda   yakkalangan   maxsus
 nuqta muhim maxsus nuqta deyiladi.
17.2-Ta’rif.   Agar     funksiya     nuqtaning   biror   atrofida
  ifodalanib,   bu   yerda     nuqtada   regulyar   va
  bo’lsa,   u   holda     nuqta     funksiya   uchun   n-tartibli   nol
deyiladi.
17.3-Ta’rif.   Agar     funksiya     nuqtaning   biror   atrofida
  ifodalanib, bunda     nuqtada regulyar va  
bo’lsa, u holda   nuqta   funksiyaning n-tartibli noli deyiladi.
17.4-Ta’rif.     funksiyaning     nuqtadagi   nolining
tartibiga   funksiyaning   nuqtadagi qutbining tartibi deyiladi.
136 Birinchi   tartibli   nol   yoki   qutb   oddiy     nol   yoki   qutb   deyiladi.Agar
  bo’ib,     funksiya shu nuqtada regulyar bo’lsa, u holda n-tartibli
nolning   quyidagi   alomati   o’rinli:     nuqtaning     funksiya   uchun   n-
tartibli nol bo’lishligining zaruriy va yetarli sharti 
munosabatdan iborat.
17.1-Lemma .   Agar     va     funksiyalar     nuqtada   regulyar
bo’lsa, u holda     funksiya shu nuqtada yo regulyar yoki     nuqta bu
nisbat uchun qutb maxsus nuqta bo’ladi  (Isbotlang!).
17.4. Butun va meromorf funksiyalar.
17.5-Ta’rif.   Butun   kompleks   tekislikda   regulyar   funksiya   butun
funksiya deyiladi.
Masalan,   butun funksiyalardir.
17.6-Ta’rif.   Agar     funksiya   G   sohaning   har   bir   yopiq   qismida
chekli sondagi  qutblardan  tashqari  regulyar bo’lsa  (qutblar soha  chegarasi
atrofida   to’planishi   mumkin),   u   holda   bu   funksiya   G   sohada   meromorf
funksiya deyiladi.
Masalan,     funksiyalar   butun   kompleks   tekislikda
meromorf funksiyalardir.
Yangi   mavzuni   mustahkamlash   (10   daqiqa):   Talabalardan   mavzu
yuzasidan   savol-javob   o’tkazish,   oson   yechiladigan   misollar   so’rash,
tushinilmagan   tasdiq,   teorema   va   formulalarni   qayta   izohlash   va   misollar
asosida tushuntirish. 
Uy   vazifa   berish   va   baholash   (5   daqiqa):   Mavzuni   o’qish   va
konspektlashtirish,   mavzudagi   tayanch   iboralarni   yodlash   va   mohiyatini
137 tushunish,   muammoli   topshiriqlarga   mustaqil   javob   berishni   tayinlash.   Dars
davomida faol qatnashgan va qoniqarsiz qatnashgan talabalarni ta’kidlash va
yanada faolroq bo’lishga chorlash. Qo’yilgan  ballarni  e’lon qilish. 
17 -  ma’ruza bo’yicha o’z-o’zini tekshirish savollari
1. Bir nuqtadagi maxsuslikni yo’qotish haqidagi teoremani isbotlang.
2. Luivill  isbotlang.
3.   Regulyar   funksiyalarning   yakkalangan   maxsus   nuqtalari   va   ularning
xillarini aniqlang.
4. Yuqotilib   bo’ladigan   (yoki   bartaraf   qilinadigan)   maxsus   nuqta   deb
nimaga aytiladi? (misollar keltiring)
5. Qutb maxsus nuqta deb nimaga aytiladi?
6.   Muhim maxsus nuqta deb nimaga aytiladi?
7. Regulyar funksiyaning n-tartibli noli deb nimaga aytiladi?
8. Butun va meromorf funksiyalar deb qanday funksiyalarga aytiladi?
9. Bir   nuqtadagi   maxsuslikni   yo’qotish   haqidagi   teorema   deb   nimaga
aytiladi?
10.   Luivill teoremasini ayting. 
11.   Regulyar   funksiyalarning   yakkalangan   maxsus   nuqtalari   va
ularning xillarini  bilasizmi? (misollar keltiring)
12.   Butun   va   meromorf   funksiya   deb   nimaga   aytiladi?   (misollar
keltiring).
1 7 - ma’ruza bo’yicha  muammoli topshiriqlar
138 1. 17.1-Teorema ni  isbotlang. 
2. Regulyar funksiyalarning yakkalangan maxsus nuqtalari xillari farqini
ko’rsating.
3.     Regulyar   funksiyaning   noli   va   qutbi   orasidagi   bog’lanishni
ko’rsating.
139

Maxsuslikni yo'qotish haqidagi teoremalar. Luivill teoremasi. Regulyar funksiyalarning yakkalangan maxsus nuqtalari. Butun va meromorf funksiyalar Reja: 1. Bir nuqtadagi maxsuslikni yo’qotish haqidagi teorema. 2. Liuvill teoremasi. 3. Regilyar funksiyalarning yakkalangan maxsus nuqtalari va ularning xillari. 4. Butun va meromorf funksiyalar. 133

Bir nuqtadagi maxsuslikni yo’qotish haqidagi teorema. 1 - Teorema. Agar funksiya biror D sohaning nuqtasidan tashqari qolgan barcha nuqtalarida regulyar bo’lib, bo’lsa, bu yerda , u holda funksiya D sohada regulyardir. Isbot. Umumiylikni kamaytirmasdan D sohaning chegarasi biror bo’lakli-silliq yopiq Jordan chizig’idan iborat bo’lib, unda funksiya regulyar deb faraz qilamiz, a nuqtaning shunaqa atrofini olamizki, bo’lsin, belgilaymiz. U holda funksiya yopiq sohada regulyar bo’ladi. Ixtiyoriy uchun ko’p bog’lamli sohalar uchun Koshining integral formulasiga binoan (17.1) Ikkinchi integralni baholaymiz. 17.1-Teorema shartiga muvofiq shunaqa ketma-ketlikni tanlaymizki, (17.2) bo’lsin. Ikkinchi integralda deb olib va (17.2) munosabatdan foydalanib, uni modul bo’yicha quyidagicha baholash mumkin: Demak, (17.1) da deb olib, limitga o’tsak, u holda (17.3) tenglikni hosil qilamiz. Regulyar funksiyaning cheksiz differensiallanuvchanligi haqidagi teoremaga ko’ra (17.3) munosabatning o’ng tomonidagi funksiya sohada regulyardir. U holda (17.3) integral 134

funksiyaning sohadan sohaga analitik davomidan iborat ekan. 17.1-Teorema isbot bo’ldi. 1 - Misol . Agar shartni kamaytirsak, u holda teorema o’rinli bo’lmaydi. Masalan, bo’lgani uchun, bu funksiyani nuqtaga analitik davom ettirib bo’lmaydi. .2. Luivill teoremasi. 2-Teorema (Liuvill). Agar funksiya butun kompleks tekislik da regulyar bo’lib, shart bajarilsa, u holda u darajasi dan oshmaydigan ko’phaddir, bunda . Isbot . Hosilalar uchun Koshining integral formulasiga ko’ra . (17.4) Teorema shartiga binoan shunaqa ketma-ketlik mavjudki, . (17.5) (17.4) munosabatda deb olib, uning o’ng tomonini modul jihatdan baholaymiz: Demak, . funksiyaning boshlang’ich funksiyasi bo’lib, bu yerdan va 2 -teorema isbot bo’ldi. 135

.3. Regulyar funksiyalarning yakkalangan maxsus nuqtalari va ularning xillari. .1-Ta’rif. Agar funksiya biror halqaga regulyar bo’lib, nuqtada aniqlanmagan bo’lsa, u holda nuqta funksiyaning yakkalangan maxsus nuqtasi deyiladi. funksiyaning nuqta atrofidagi xarakteriga qarab yakkalangan maxsus nuqtalar uch xilga ajraladi. . Agar bo’lsa, u holda yakkalangan maxsus nuqta yuqotilib bo’ladigan (yoki bartaraf qilinadigan) maxsus nuqta deyiladi. Bu holda, agar deb olsak, bu funksiya nuqtada ham regulyar bo’ladi. Haqiqatan ham, bu holda shart nuqta atrofida bajariladi va shuning uchun funksiyani nuqtaga analitik davom ettirish mumkin. Agar bo’lsa, u holda yakkalangan maxsus nuqta qutb maxsus nuqta deb aytiladi. Agar mavjud bo’lmasa, u holda yakkalangan maxsus nuqta muhim maxsus nuqta deyiladi. 17.2-Ta’rif. Agar funksiya nuqtaning biror atrofida ifodalanib, bu yerda nuqtada regulyar va bo’lsa, u holda nuqta funksiya uchun n-tartibli nol deyiladi. 17.3-Ta’rif. Agar funksiya nuqtaning biror atrofida ifodalanib, bunda nuqtada regulyar va bo’lsa, u holda nuqta funksiyaning n-tartibli noli deyiladi. 17.4-Ta’rif. funksiyaning nuqtadagi nolining tartibiga funksiyaning nuqtadagi qutbining tartibi deyiladi. 136

Birinchi tartibli nol yoki qutb oddiy nol yoki qutb deyiladi.Agar bo’ib, funksiya shu nuqtada regulyar bo’lsa, u holda n-tartibli nolning quyidagi alomati o’rinli: nuqtaning funksiya uchun n- tartibli nol bo’lishligining zaruriy va yetarli sharti munosabatdan iborat. 17.1-Lemma . Agar va funksiyalar nuqtada regulyar bo’lsa, u holda funksiya shu nuqtada yo regulyar yoki nuqta bu nisbat uchun qutb maxsus nuqta bo’ladi (Isbotlang!). 17.4. Butun va meromorf funksiyalar. 17.5-Ta’rif. Butun kompleks tekislikda regulyar funksiya butun funksiya deyiladi. Masalan, butun funksiyalardir. 17.6-Ta’rif. Agar funksiya G sohaning har bir yopiq qismida chekli sondagi qutblardan tashqari regulyar bo’lsa (qutblar soha chegarasi atrofida to’planishi mumkin), u holda bu funksiya G sohada meromorf funksiya deyiladi. Masalan, funksiyalar butun kompleks tekislikda meromorf funksiyalardir. Yangi mavzuni mustahkamlash (10 daqiqa): Talabalardan mavzu yuzasidan savol-javob o’tkazish, oson yechiladigan misollar so’rash, tushinilmagan tasdiq, teorema va formulalarni qayta izohlash va misollar asosida tushuntirish. Uy vazifa berish va baholash (5 daqiqa): Mavzuni o’qish va konspektlashtirish, mavzudagi tayanch iboralarni yodlash va mohiyatini 137