logo

Xarakterestik funksiya tarifi va uning xossalari.Uzluksiz moslik xaqidagi teoremalar

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

212.04296875 KB
  Mavzu:        Xarakterestik funksiya tarifi va uning  
xossalari.Uzluksiz moslik xaqidagi teoremalar.        
Reja.
1. Xarakteristik funksiya va uning xossalari.
2. Xarakteristik funksiya orqali taqsimot funksiyani ifodalash 
formulasi.
3. Funksiyaning uzluksizligi .
4. Uzluksiz funksiyaning xossalari.
5. Uzluksiz funksiyalarga doir teoremalar.
                     Xarakteristik funksiya va uning xossalari
  ehtimollik fazosida     tasodifiy	 miqdor	 berilgan	 bo’lsin.
       Ta’rif.      Tasodifiy	
 miqdorning   xarakteristik funksiyasi   deb	 
haqiqiy	
 o’zgaruvchining	 ushbu	 funksiyasiga	 aytiladi:
                                                (1)
bu	
 yerda     t -haqiqiy	 son,     esa     ning	 taqsimot	 
funksiyasi.	
 Agar     tasodifiy	 miqdorning    	zichlik    	funksiyasi    
mavjud	
 bo’lsa,    	u holda
bo’ladi,    	
bu	 esa     funksiya	 Fur’e    	almashtirishning    	o’zidir.
Umuman	
 olganda,     xarakteristik	 funksiya     taqsimot	 
funksiyaning    	
Fur’e-Stilt’es    	almashtirishdir.
Ushbu                                                                                    
tengsizlikdan     ixtiyoriy     tasodifiy   miqdorning     xarakteristik    
funksiyasi   mavjudligi   kelib   chiqadi .
                  Bog ’ liq     bo ’ lmagan     tasodifiy   miqdorlar     yig ’ indisining    
xossalarini   o ’ rganishda     xarakteristik     funksiyalar     metodi     juda  
qulay     metodlardan     biri   hisoblanadi .
Xarakteristik    funksiyaning    xossalari.
1.                         Ihtiyoriy     tasodifiy    	
miqdor    	uchun       va	 
barcha     t   lar	
 uchun   .
2.          
Darhaqiqat,     3.           Agar     o’zaro    bog’liq    	bo’lmagan    	tasodifiy    	miqdorlar
bo’lsa,    	
u holda         yig’indining    	xarakteristik  
funksiyasi             ga	
 teng.
                  Isbot.
4.                 xarakteristik	
 funksiya     da	 tekis    	uzluksizdir.
Isbot.
Bu   yerda   berilgan     uchun   N     ni   tanlash     hisobiga     qilish  
mumkin ,     so ’ ngra     ni   shunday     tanlashimiz   mumkinki ,       bo ’ ladi ,
natijada          
5.           bu	
 year	 funksiya	 ustidagi	 chiziqcha	 
kompleks	
 qo’shmani	 bildiradi.	 Bu	 xossaning	 isboti
                                                                           
tenglikdan	
 kelib	 chiqadi.
6.                                 Poya teoremasi    .     Faraz	
 qilaylik,   funksiya	 
quyidagi	
 shartlarni	 qanoatlantirsin:
a)          
b)           uzluksiz,	
 juft	 va	 botiq,	 u xolda       biror	 taqsimot	 
funksiyaning    	
xarakteristik    	funksiyasi    	bo’ladi.
Bu	
 teoremani	 isbotini	 keltirmaymiz.
7.           Agar     bo’lsa,     xarakteristik	
 funksiya     n- tartibli    
uzluksiz	
 hosilaga	 ega	 va	 quyidagi	 tengliklar	 o’rinli:  
 
 
 
                 bu	 yerda     da   va	 barcha   t   larda
                  Isbot.    	
Quyidagi    	ifodani    	qaraymiz:
                 	
Ma’lumki,     hamda    	shartga	 ko’ra     da  
                 	
U	 holda    	majorant    	yaqinlashish     haqidagi    	teoremag	 a binoan
                 	
mavjud	 va           ifodaga	 teng,	 shuning	 uchun
Shunga	
 o’xshash,	                                     
tengsizlikdan	
 foydalanib,       formula	 isbotlanadi,    	hamda    
dan     kelib	
 chiqadi.
                    ni	
 isbotlash	 uchun	 Teylor	 formulasidan	 foydalanamiz,    
u	
 holda	 haqiqiy     y   lar	 uchun
Shuning	
 uchun Bu yerda     va   -tasodifiy	 miqdorlar	 va  
Endi	
                                                                 
hamda  
Funksiya	
 uchun	 majorant    	yaqinlashish    	haqidagi    
teoremani	
 e’tiborga	 olsak,     Shunday	 qilib,     ga	 
asosan     kelib	
 chiqadi.
                 	
Endi	 ko’p	 ishlatiladigan	 taqsimot	 funksiyalarning	 
xarakteristik	
 funksiyalarini	 hisoblaylik.
                  1-misol .	
 Agar	 bir	 ehtimol	 blan   bo’lsa,  
bo’ladi.
                  2-misol .	
 Faraz	 qilaylik,     tasodifiy	 miqdor    
uchun     bo’lsin,	
 u 
xolda  
                  3- misol .	
 O’zaro	 bog’liq	 bo’lmagan	 bir	 xil	 
taqsimlangan     tasodifiy	
 miqdorlar	 ketma-ketligi	 
berilgan	
 bo’lsin	 va
Quyidagi   yig ’ indini     tuzamiz .	
  U   holda  	3-	  xossaga  
ko ’ ra
Agar	
 normallashtirilgan    	va	 markazlashtirilgan
Tasodifiy	
 miqdorni    	olsak,    	u holda	 2-xossaga	 asosan 4-misol .   Faraz qilaylik,     standart     N (0,1)	 normal	 qonun	 
bo’yicha	
 taqsimlangan	 bo’lsin.    	U	 xolda
Agar     tasodifiy	
 miqdor       normal	 qonun	 bo’yicha	 
taqsimlangan	
 bo’lsa,    	u holda    	2-xossaga	 asosan
Buni     o ’ zingiz     mustaqil     isbotlashga     urinib     ko ’ ring .
 
   Xarakteristik funksiya orqali taqsimot
funksiyani ifodalash formulasi
                 	
Har	 bir	 tasodifiy	 miqdor	 uchun	 unga	 mos	 xarakteristik	 funksiya
mavjudligini    	
avvalgi    	paragrafda    	ko’rdik.	 Turli	 taqsimot    
funksiyalarga	
 turli	 xarakteristik    	funksiyalar	 mos    	keladi    	hamda	 
taqsimot	
 funksiya	 xarakteristik	 funksiya	 orqali    	bir	 qiymatli	 
aniqlanadi.
                  Teorema .	
 Agar   funksiyalar	 mos	 ravishda     tasodifiy
miqdorning    	
xarakteristik    	va    	taqsimot    	funksiyalari    	bo’lsa    	hamda    
va         funksiyaning	
 uzluksiz	 nuqtalari    	bo’lsa,	 u holda
                                                                                  Bu teoremadan	 quyidagi	 atijani	 isbotlash	 mumkin:	 agar    
absolyut	
 integrallanuvchi    	bo’lsa,	 u holda     mavjud,	 uzluksiz,
chegaralangan	
 va    
Isbot.   Quyidagi	
 integralni	 hisoblaymiz:
Agar	
 integral	 ostidagi	 funksiyalarning     oraliqda	 
chegaralanganini    	
e’tiborga	 olsak,
Matematik	
 analiz	 kursidan	 ma’lumki,
                                                                                                                 
Ushbu                                                                                                                              
ifoda   c   bo’yicha	
 tekis	 chegaralangandir.	 Demak,
Bevosita    	
ishonch    	hosil	 qilish	 mumkinki,     va     lar	 uchun
Natijada
                                                         
Shu	
 bilan	 birga     dan	 va   funksiyaning	 juftligidan Agar     va       nuqtalarni     funksiyaning     uzluksiz     nuqtalari  
ekanligini   e ’ tiborga   olsak ,  oxirgi   tenglikdan
                                                             
ifoda	
 hosil	 bo’ladi.	 Agar   integralni
ko ’ rinishda   ifodalash   mumkinligini   e ’ tiborga   olsak ,   ,     lardan   va  
oxirgi   tenglikdan   teorema   isboti   kelib   chiqadi .
                  Natija. Yagonalilik teoremasi .   Taqsimot	
 funksiya    	o’z    
xarakteristik	
 funksiyasi	 orqali	 bir	 qiymatli	 aniqlanadi.	 
Agar     ayirma     da     funksiyani	
 bir	 qiymatli	 
aniqlashini    	
e’tiborga	 olsak,	 u holda	 yuqoridagi	 teoremadan	 
natijaning	
 isboti	 kelib	 chiqadi.
                 	
Xarakteristik	 funksiyalardan	 foydalanib,	 normal	 qonuning	 
quyidagi	
 muhim	 xossasini	 keltiramiz.	 Normal	 qonun	 bo’yicha	 
taqsimlangan	
 bog’liq	 bolmagan     va     tasodifiy	 miqdorlarning	 
yig’indisi	
 yana	 normal	 taqsimotga	 ega	 bo’ladi.
                 	
Xaqiqatdan	 ham,	 bog’liq	 bo’lmagan     va   tasodifiy	 miqdorlar	 
mos	
 ravishda     va   parametrlar	 bo’yicha	 taqsimlangan	 
bo’lsa,	
 u holda     yig’indining	 xarakteristik	 funksiyasi: Demak,   yig’indi parametrli    normal	 taqsimotga	 ega.
                 	
Aksincha,     va     xarakteristik	 funksiyalar	 uchun
bo ’ lsa ,	
  u   holda
     
bo ’ lishligini       G .	
  Karmer   isbotlagan ,	  ya ’ ni   o ’ zaro   bog ’ liq  
bo ’ lmagan     va     tasodifiy   miqdorlar   yig ’ indisi     normal   qonun  
bo ’ yicha   taqsimlangan   bo ’ lsa ,	
  u   holda   qo ’ shiluvchilarning     har   biri  
ham   normal   qonun   bo ’ yicha   taqsimlangan   bo ’ ladi .
                    parametrli    	
Puasson	 qonuni	 bo’yicha	 taqsimlangan	 tasodifiy	 
miqdor	
 berilgan	 bo’lsin.	 Uning    	xarakteristik    	funksiyasi	 quyidagiga	 
teng:
                  Endi   o ’ zaro   bog ’ liq   bo ’ lmagan     va     tasodifiy   miqdorlar   mos  
ravishda     va     parametrli   Puasson   qonuni   bo ’ yicha   taqsimlangan  
bo ’ lsin .     Ular	
 yig’indisining    	xarakteristik    	funksiyasi	 quyidagiga	 
teng:
Demak,     tasodifiy	
 miqdor     parametrli	 Puasson	 qonuni	 
bo’yicha	
 taqsimlangan	 bo’ladi.
                Funksiyaning uzluksizligi
  Fаrаz 	qilаylik,	 	bizgа   Х   sоhаdа	 	аniqlаngаn   y=f(x)   funksiya
bеrilgаn	
 bo`lsin.	 Аgаr   y=f(x)   funksiyaning	 аrgumеnti   х=х
0   nuqtаdа
аniqlаngаn	
 bo`lib,	 ungа	 birоr  	 х   оrttirmа	 bеrsаk,	 u hоldа	 shu	 nuqtаgа
mоs	
 kеlgаn	 funksiyaning	 оrttirmаsi	 hаm   y+	 y=f(x
0 +	 x)   bo`ladi.
Bizgа	
 	bеrilgаn	 	funksiyani   x=x
0   nuqtаdаgi  	 x   оrttirmаsigа	 	mоs
kеlgаn  	
 y   оrttirmаni	 tоpаdigаn	 bo`lsak,	

y=f(x
0 +	 x)-f(x)
bo`ladi.
 
Tа’rif.   y=f(x)   funksiyaning	
 аrgumеnti   x	 x
0   dа	 funksiyaning	 o`zi
shu	
 	nuqtаdаgi	 	uning	 	хususiy	 	qiymаtigа	 	intilsа,
ya’ni   f(x)	
 f(x
0 )   bo`lsa,	 	u
hоldа   y=f(x)   funksiyasi   Х   to`plаmni   x=x
0   nuqtаsidа   uzluksiz   dеyilаdi
vа	
 limit   quyidagicha   yozilаdi.
  f(x)=f(x
0 )
Tа’rifdаn	
 	ko`rinаdiki,   y=f(x)   funksiya	 	birоr   x=x
0   dа	 	uzluksiz
bo`lishi	
 uchun	 quyidаgi	 shаrtlаr	 bаjаrilishi	 kеrаk:
1.   y=f(x)   funksiya   x=x
0   nuqtаdа	
 аniqlаngаn
2.   y=f(x)   funksiyaning   x=x
0   nuqtаdаgi	
 limit	 qiymаti	 mаvjud
  f(x)
3.   y=f(x)   funksiyaning   x=x
0   dаgi	
 	limit	 	qiymаti	 	uning	 	shu
nuqtаdаgi	
 хususiy	 qiymаtigа	 tеng	 , ya’ni   f(x)=f(x
0 )
Yuqоridа	
 	аytib	 	o`tilgаn	 	uchtа	 	shаrt
bаjаrilgаndа   y=f(x)   funksiya   x=x
0   nuqtаdа	
 	uzluksiz	 	funksiya
dеyilаdi,	
 	аks	 	hоldа	 	esа   y=f(x)   funksiya   x=x
0   nuqtаdа   uzulishgа
egа   dеyilаdi.      
Misоl .   y=2x+1          
funksiyasini   x=2   nuqtаdаgi	 	uzluksizligi
ko`rsаtilsin Yechish .   (2x+1)=5;      f(2)=5
Uzluksizlik 	tushunchаsigа  	   vа  	   tilidа	 	quyidаgi	 	tа’rif
bеrilgаn.                                                    
1-ta’rif   (Koshi   ta’rifi).   	
    	>	    0	 son	 uchun	 shunday  	   =  	 (	 )>0
son	
 	topilsaki,	 	funksiya	 	argumenti   x   ning	 	| x - x
0 |<	   tengsizlikni
qanoatlantiruvchi	
 	barcha	 	qiymatlarida	 	| f ( x )- f ( x
0 )|<	   tengsizlik
bajarilsa,   f (x)	
 funksiya	 x
0   nuqtada	 uzluksiz	 deyiladi,     f(x)=f(x
0 ).
1-misol .   Ushbu   f ( x )=   funksiyaning   x
0 =5	
 nuqtada	 uzluksiz
ekanini	
 ko ` rsating.
Yechish.   	
    	>   0	 son	 olib,	 bu      songa	 ko`ra  	   >0	 soni  	     =
4	
   bo`lsin	 deb	 qaralsa,	 u holda	 | x -5|<	    	bo`lganda
bu	
 esa	 qurilayotgan	 funksiyaning   x
0 =5	 nuqtada	 uzluksiz	 ekanini
bildiradi.
2-ta’rif   (Geyne   ta’rifi).   Agar   X   to`plamning	
 	elementlaridan
tuzilgan	
 va   x
0   ga	 intiluvchi	 har	 qanday	 { x
n }	 ketma-ketlik	 olinganda
ham	
 funksiya	 qiymatlaridan	 tuzilgan	 mos	 { f ( x
n )}	 ketma-ketlik
hamma	
 vaqt	 yagona   f ( x
0 )	 ga	 intilsa,   f ( x )	 funksiya   x
0   nuqtada	 uzluksiz
deb	
 ataladi.
Agar     munosabat	
 	o`rinli	 	bo`lsa,
ushbu   munosabat	
 ham	 o`rinli	 bo`ladi.
Odatda   x - x
0   ayirma	
 	argument	 	orttirmasi,   f ( x )- f ( x
0 )	 	esa
funksiyaning   x
0   nuqtadagi	
 	orttirmasi	 	deyiladi.	 	Ular	 	mos
ravishda  	
 x   va  	 y   (  f ( x
0 ))	 	kabi	 	belgilanadi,	 	ya’ni:  	 x = x -
x
0 ,  	
 y =	 f ( x
0 )= f ( x )- f ( x
0 ).
Demak,   x = x
0 +	
 x ,  	 y = f ( x
0 +	 x )- f ( x )	 	natijada,    
munosabat     ko`rinishga
 ega	 bo’ladi. Shunday 	qilib,   f ( x )	 	funksiyaning   x
0   nuqtada	 	uzluksizligi	 	bu
nuqtada	
 argumentning	 cheksiz	 kichik	 orttirmasiga	 funksiyaning	 ham
cheksiz	
 kichik	 orttirmasi	 mos	 kelishi	 sifatida	 ham	 ta’riflanishi
mumkin.
T а ’rif .   y=f(x)   funksiyasining   а rgum е nt   о rttirm а si  	
 x	 0   d а   ung а  
m о s	
 	k е luvchi	 	funksiya   о rttirm а si  	 y	 0   bo`lsa,	 	u
h о ld а   y=f(x)   funksiya   x=x
0   da	
 	uzluksiz	 	d е yil а di	 	v а	 y=0   kabi
yozil а di.             x=x
0 +	
 x,      	 x=x-x
0 ,        	 y=f(x
0 +	 x)-f(x
0 ),        	 y=f(x)-
f(x
0 )	

y= (f(x
0 +	 x)-f(x
0 ))= (f(x
0 +x- х
0 )-f(x
0 ))= (f(x)-
f(x
0 ))=0   Mis о llar
1)   y=2x+1   funksiyaning	
 uzluksizligi	 ko`rs а tilsin.
y+	
 y=2(x+	 x)+1,    ayirmani topamiz  	 y=2x+2	 x+1-2x-1,  	 y=2	 x	

y= 2	 x =0
2)   y=x 3
y+	
 y=(x+	 x) 3            	

y=x 3
+3x 2	
x+3x(	 x) 2
+	 x 3                                	
y=x 3
+3x 2	
x+3x	 x 2
+	 x 3
-
x 3	

y=	 x(3x 2
+3x	 x+	 x 2
)                	

y=   (3x 2
+3x	 x+	 x 2
)	 x=0.
3)   f ( x )=cos x   funksiyaning    x
0  R   nuqtada	
 	uzluksiz	 	bo`lishini
ko`rsating.
Yechish .    x
0  R   nuqtani	
 	olib	 	unga  	 x   orttirma	 	beraylik.
Natijada   f ( x )=cos x   ham	
 	ushbu  	 y =cos( x
0 +	 x )-cos x
0   orttirmaga	 	ega
bo`lib,va	
 - <	 x <	    	bo`lganda
|	
 y |	 =	 |cos( x
0 +	 x )	 - cos x
0 |=
munosabatga	
 ega	 bo`lamiz.	 Bundan	 esa  	 x  0	 da  	 y  0	 bo`lishi	 kelib
chiqadi. Aytaylik,   y = f ( x ) 	funksiya   x  R   to`plamda	 	aniqlangan
bo`lib,   x
0 ( x
0  X )	
 to`plamning	 (o’ng	 va	 chap)	 limit	 nuqtasi	 bo`lsin.
Bunda   x  x
0   da   f ( x )	
 funksiya	 uchun	 quyidagi	 uch	 holdan	 bittasigina
bajariladi:
1)                               chekli   f ( x
0 -0),   f ( x
0 +0)	
 chap	 va	 o`ng	 limitlar	 mavjud	 va
f ( x
0 -0)= f ( x
0 +0)= f ( x
0 )	
 tenglik	 o`rinli.	 Bu	 holda   f ( x )	 funksiya   x = x
0   da
uzluksiz	
 bo`ladi;
2)   f ( x
0 -0),   f ( x
0 +0)	
 lar	 mavjud,	 lekin   f ( x
0 -0)= f ( x
0 +0)= f ( x
0 )	 tengliklar
bajarilmaydi,	
 u	 holda   f ( x )  x = x
0   nuqtada	 bir	 tur	 uzilishga	 ega
deyiladi;
3)   f ( x
0 -0),   f ( x
0 +0)	
 larning	 birortasi	 cheksiz	 yoki	 mavjud	 emas.   Bu
holda	
 x
0   nuqtada	 2 tur	 uzilishga	 ega	 deyiladi;
4)   f ( x
0 -0)= f ( x
0 +0)  f ( x
0 )	
 bo`lsa	 bunday	 uzilish,	 bartaraf	 qilish
mumkin	
 bo`lgan	 uzilish	 deyiladi.
Misol .	
 Ushbu   f ( x )=[ x ]	 funksiyaning   x
0 =2	 nuqtada	 birinchi	 tur
uzulishga	
 ega	 ekanligini	 ko`rsating.
Yechish .   Demak,   [ x ]=1,     =2
Bundan	
 esa	 berilgan	 funksiyaning   x
0 =2	 nuqtada	 birinchi	 tur
uzulishga	
 ega	 ekanligi	 kelib	 chiqadi.
 
Uzluksiz funksiyaning xossalari
 
Berilgan   f ( x )	
 	va   q ( x )	 	funksiyalar   X   to`plamda	 	aniqlangan
bo`lib,   x
0  X   nuqta   X   to`plamning	
 limit	 nuqtasi	 bo`lsin.
1-teorema .	
 Agar   f ( x )	 va   q ( x )	 funksiyalar   x
0   nuqtada	 uzluksiz
bo`lsa	
 	u	 	holda   f ( x )  q ( x ),     f ( x )  q ( x ),     :
( q ( x )  0),    x  X     funksiyalar	
 ham   x
0   nuqtada	 uzluksiz	 bo’ladi.
1-misol .   Ushbu   f ( x )=3 x 3
+sin 2
x   funksiyaning   x = R   da
 uzluksizligini
ko`rsating. Yechish .   ( x )= x ,   q ( x )=sin x   funksiyalar   R   uzluksiz.	 	Bunda   f ( x )
funksiyani   f ( x )=3  x  x  x +sin x  sin x   ko`rinishda	
 yozamiz,	 u	 holda
uzluksiz	
 	funksiyalar	 	ustidagi	 	arifmetik	 	amallarga	 	ko`ra,   f ( x )
funksiyaning	
 R	 da	 uzluksizligi	 kelib	 chiqadi.
2-teorema .   Agar   y=f(x)   funksiya   [a,b]   kesmada	
 uzluksiz	 bo`lsa,
u	
 holda   [a;b]   kesmada	 funksiya	 o`zining	 eng	 kichik	 va	 eng	 katta
qiymatiga	
 erishadi,	 ya’ni    	shunday     nuqtalar	 mavjudki,
barcha   lar	
 	uchun     va     tengsizliklar
o`rinli	
 bo`ladi.
Funksiyani   qiymatini   y=f(x)   funksiyaning   [a,b]   kesmadagi
eng	
 katta	 qiymati	 deb,     ni	 esa	 eng	 kichik	 qiymati	 deb	 ataymiz.
Bu	
 teorema	 qisqacha	 bunday	 ifodalanadi:                        	kesmada	 uzluksiz
funksiya	
 hech	 bo`lmaganda	 bir	 marta	 eng	 katta   M   qiymatga	 va	 eng
kichik   m   qiymatga	
 erishadi.
 	
      3-teorema .   Agar   y=f(x)   funksiya   [a,b]   kesmada	 uzluksiz
bo`lib,	
 bu	 kesmaning	 uchlarida	 turli	 ishorali	 qiymatlarni	 qabul	 qilsa,
u	
 holda   [a,b]   kesmada	 hech	 bo`lmaganda	 shunday	 bir   x=c   nuqta
topiladiki,	
 bu	 nuqtada	 funksiya	 nolga	 aylanadi:    f(c)=0; a<c<b .
Misol.   funksiya	
 berilgan.	 Bu	 funksiya	 [1;	 2]	 kesmada
uzluksiz.   Demak,	
 bu	 	kesmada   nolga	 aylanadigan	 nuqta
mavjud.	
 Haqiqatdan	 ham     da   y=0
4-Teorema . y=f(x)   funksiya	
 [a,b]	 kesmada	 aniqlangan	 va
uzluksiz	
 bo`lsin.	 Agar	 kesmaning	 uchlarida	 funksiya	 teng bo`lmagan   f(a)=A, f(b)=B   qiymatlarni qabul	 qilsa,	 u holda
funksiya   A   va   B   sonlar	
 orasidagi	 barcha	 qiymatlarni	 qabul	 qiladi.	 U
holda	
 A< <B   shartni	 qanoatlantiradigan	 ixtiyoriy     son	 uchun
kamida	
 bitta	 c  [a;b]	 nuqta	 mavjudki,	 unda     tenglik	 to`g`ri
bo`ladi.
3-teorema	
 bu	 teoremaning	 xususiy	 holi,	 chunki   A   va   B   lar	 turli
ishoralarga	
 ega	 bo`lsa,	 u holda     ni	 o‘rnida	 O	 ni	 olish	 mumkin.
Uzluksiz funksiyalarga doir teoremalar
 
1.     x
0   nuqtaning	
 yetarli	 kichik	 atrofida	 funksiya	 chegaralangan
bo`ladi.
2.	
 Agar   f ( x
0 )  0	 bo`lsa,   x
0   nuqtaning	 yetarli	 kichik	 atrofida   f ( x )
o’z	
 ishorasini	 saqlaydi.
Aytaylik,   y = f ( x )	
 	funksiya   X   to`plamda	 	va   z =	 ( y )
funksiya   Y   to`plamda	
 aniqlangan	 bo`lib,	 ular	 yordamida   z =	 ( f ( x ))
murakkab	
 funksiya	 tuzilgan	 bo`lsin.
Teorema   (murakkab   funksiya   uzluksizligi   haqida).   Agar   f ( x )
funksiya   x
0   nuqtada,   z =	
 ( y )	 funksiya   x
0   ga	 mos	 kelgan   f ( x
0 )	 nuqtada
uzluksiz	
 bo`lsa   z =	 ( f ( x ))	 funksiya     x
0   nuqtada	 uzluksiz	 bo`ladi.
Teorema   (Boltsano-Koshining   1-teoremasi) .   Agar   f ( x )	
 funksiya
[ a ,   b ]	
 	segmentda	 	aniqlangan	 	va	 	uzluksiz	 	bo`lib,
segmentning   a   va   b   nuqtalarida	
 har	 xil	 ishorali	 qiymatlarga	 ega
bo`lsa,	
 u	 holda	 shunday   c   ( a < c < b )	 nuqta	 topiladiki,	 u	 nuqtada
funksiya	
 0 ga	 aylanadi,     f ( c )=0.
Teorema   (Veyershtrassning   1-teoremasi).   Agar   f ( x )	
 	funksiya
[ a ,b]	
 segmentda	 aniqlangan	 va	 uzluksiz	 bo`lsa,	 u	 holda	 shu
segmentda	
 chegaralangan	 bo`ladi. Teorema   (Veyershtrassning   2-teoremasi).   Agar   f ( x ) 	funksiya
[ a ,   b ]	
 segmentda	 aniqlangan	 va	 uzluksiz	 bo`lsa,	 funksiya	 shu
segmentda	
 o`zining	 aniq	 yuqori	 hamda	 aniq	 quyi	 chegaralariga
erishadi.
Misol.   Ushbu   f ( x )=   funksiyani	
 uzluksizlikka	 tekshiring
Y echish.   Ma’lumki,    
bundan	
 foydalanib,    
x =0	
 	nuqtada	 	funksiya	 	aniqlanmagan	 	bo`lib,  
,     munosabatlar	
 o`rinlidir,	 bu	 esa	 ta’rifga	 ko’ra   x =0
nuqta   f ( x )	
 funksiya	 uchun	 2 tur	 uzilish	 nuqtasi	 ekanligini	 bildiradi.
 

Mavzu: Xarakterestik funksiya tarifi va uning xossalari.Uzluksiz moslik xaqidagi teoremalar. Reja. 1. Xarakteristik funksiya va uning xossalari. 2. Xarakteristik funksiya orqali taqsimot funksiyani ifodalash formulasi. 3. Funksiyaning uzluksizligi . 4. Uzluksiz funksiyaning xossalari. 5. Uzluksiz funksiyalarga doir teoremalar.  

Xarakteristik funksiya va uning xossalari   ehtimollik fazosida     tasodifiy  miqdor  berilgan  bo’lsin. Ta’rif.   Tasodifiy  miqdorning   xarakteristik funksiyasi   deb   haqiqiy  o’zgaruvchining  ushbu  funksiyasiga  aytiladi:                                                 (1) bu  yerda     t -haqiqiy  son,     esa     ning  taqsimot   funksiyasi.  Agar     tasodifiy  miqdorning     zichlik     funksiyasi     mavjud  bo’lsa,     u holda bo’ladi,     bu  esa     funksiya  Fur’e     almashtirishning     o’zidir. Umuman  olganda,     xarakteristik  funksiya     taqsimot   funksiyaning     Fur’e-Stilt’es     almashtirishdir. Ushbu                                                                                     tengsizlikdan     ixtiyoriy     tasodifiy   miqdorning     xarakteristik     funksiyasi   mavjudligi   kelib   chiqadi .                   Bog ’ liq     bo ’ lmagan     tasodifiy   miqdorlar     yig ’ indisining     xossalarini   o ’ rganishda     xarakteristik     funksiyalar     metodi     juda   qulay     metodlardan     biri   hisoblanadi . Xarakteristik funksiyaning xossalari. 1.                         Ihtiyoriy     tasodifiy     miqdor     uchun       va   barcha     t   lar  uchun   . 2.           Darhaqiqat,    

3.           Agar     o’zaro    bog’liq     bo’lmagan     tasodifiy     miqdorlar bo’lsa,     u holda         yig’indining     xarakteristik   funksiyasi             ga  teng.                   Isbot. 4.                 xarakteristik  funksiya     da  tekis     uzluksizdir. Isbot. Bu   yerda   berilgan     uchun   N   ni   tanlash     hisobiga     qilish   mumkin ,     so ’ ngra     ni   shunday     tanlashimiz   mumkinki ,       bo ’ ladi , natijada           5.           bu  year  funksiya  ustidagi  chiziqcha   kompleks  qo’shmani  bildiradi.  Bu  xossaning  isboti                                                                             tenglikdan  kelib  chiqadi. 6.                                 Poya teoremasi .   Faraz  qilaylik,   funksiya   quyidagi  shartlarni  qanoatlantirsin: a)           b)           uzluksiz,  juft  va  botiq,  u xolda       biror  taqsimot   funksiyaning     xarakteristik     funksiyasi     bo’ladi. Bu  teoremani  isbotini  keltirmaymiz. 7.           Agar     bo’lsa,     xarakteristik  funksiya     n- tartibli     uzluksiz  hosilaga  ega  va  quyidagi  tengliklar  o’rinli:

                         bu  yerda     da   va  barcha   t   larda                   Isbot.     Quyidagi     ifodani     qaraymiz:                   Ma’lumki,     hamda     shartga  ko’ra     da                     U  holda     majorant     yaqinlashish     haqidagi     teoremag  a binoan                   mavjud  va           ifodaga  teng,  shuning  uchun Shunga  o’xshash,                                       tengsizlikdan  foydalanib,       formula  isbotlanadi,     hamda     dan     kelib  chiqadi.                     ni  isbotlash  uchun  Teylor  formulasidan  foydalanamiz,     u  holda  haqiqiy     y   lar  uchun Shuning  uchun

Bu yerda     va   -tasodifiy  miqdorlar  va   Endi                                                                   hamda   Funksiya  uchun  majorant     yaqinlashish     haqidagi     teoremani  e’tiborga  olsak,     Shunday  qilib,     ga   asosan     kelib  chiqadi.                   Endi  ko’p  ishlatiladigan  taqsimot  funksiyalarning   xarakteristik  funksiyalarini  hisoblaylik.                   1-misol .  Agar  bir  ehtimol  blan   bo’lsa,   bo’ladi.                   2-misol .  Faraz  qilaylik,     tasodifiy  miqdor     uchun     bo’lsin,  u  xolda                     3- misol .  O’zaro  bog’liq  bo’lmagan  bir  xil   taqsimlangan     tasodifiy  miqdorlar  ketma-ketligi   berilgan  bo’lsin  va Quyidagi   yig ’ indini     tuzamiz .   U   holda   3-   xossaga   ko ’ ra Agar  normallashtirilgan     va  markazlashtirilgan Tasodifiy  miqdorni     olsak,     u holda  2-xossaga  asosan