O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon arxiv tizimi
![O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon arxiv tizimi
REJA:
1. Idoraviy arxivlar
2. Davlat arxivlari
3. Fuqarolarning shaxsiy arxivlari](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_1.png)
![O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng xalqimizning haqiqiy
tarixiga bo’lgan qiziqishi beqiyos darajada o’sdi, ma’naviy qadriyatlarni
qayta tiklash hayotiy zaruratga aylandi. Bu esa xalq tarixiy xotirasining
ajralmas qismi bo’lmish arxivlar faoliyatini tubdan yaxshilash vazifasini kun
tartibiga qo’ymoqda.
Respublikamizda o’tgan davrlarda shakllangan va o’z samaradorligini
amalda isbotlagan arxiv tizimi asosan saqlanib qoldi. Bu urushdan keyin
shakllanib, asosan davlat arxivlari, idoraviy arxivlar va shaxsiy arxivlarni o’z
ichiga olgan tizimdir. Mustaqillik yillarida faqatgina sobiq partiya (KPSS)
arxivlari qayta tuzildi. Toshkentdagi sobiq O’zkompartiya Markaziy Komiteti
arxivi va viloyatlar partiya komitetlari arxivlari negizida Prezident Devoni
arxivi va uning viloyatlardagi bo’limlari tashkil etildi.
Mustaqillik yillarida respublika arxivlari faoliyatida chuqur sifat
o’zgarishlari ro’y berdi. Eng avvalo 1999 15 aprelda O’zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan “Arxivlar to’g’risida”gi
Qonunni eslab o’tish joizdir. Bu qonun arxivlar faoliyatining huquqiy
negizidir. Mazkur qonunda Dalvat arxiv fondi, hujjatlariga bo’lgan
mulkdorlik, hujjatlarni saqlash tartibi, davlat arxivlarini moliyalash,
arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish, hujjatlardan foydalanish kabi
masalalar o’z yechimini topgan. Qonunda O’zbekiston Respublikasining
hozirgi zamon arxiv tizimi o’z aksini topdi.
Idoraviy arxivlar O’zbekistonning hozirgi zamon arxiv tizimi idoraviy arxivlar,
davlat arxivlari va shaxsiy arxivlardan iborat. O’zbeiston Respublikasida
davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, korxonalar, muassasalar va
tashkilotlar qoshida hujjatlarni vaqtincha saqlash, ulardan xizmat, ishlab Му ам м ол и савол : Ўз бе к истон архив тиз им и қ андай
тарк ибий қ исм л ардан иборат?](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_2.png)
![chiqarish, ilmiy va boshqa maqsadlarda foydalanish maqsadida idoraviy
arxivlar tashkil etilgan. Qonunda belgilanganidek, zarurat tug’ilganda
idoraviy arxiv o’rniga birlashgan idoraviy yoki idoralararo arxivlar ham
tuzilishi mumkin. Idoraviy arxivlarda hujjatlar vaqtincha saqlanadi.
Belgilangan muddatdan so’ng idoraviy arxivlarning hujjatlari davlat arxiviga
topshiriladi. Hujjatlarni idoraviy arxivlarda saqlash, ulardan foydalanish va
o’z vaqtida davlat arxivlariga topshirish uchun mazkur idora yoki muassasa
rahbarlari javobgardirlar. Idoraviy arxivlarning faoliyati, hujjatlarni idoraviy
arxivlardan davlat arxivlariga o’tkazish tartibi “Arxivlar to’g’risida”gi Qonun
va Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Bosh Arxiv boshqarmasi tasdiqlagan
nizomlar asosida amalga oshiriladi.
Idoraviy arxivlarda hujjatlar nizomlarda belgilangan muddat davomida
saqlanadi. Bu muddatning qancha davom etishi u yoki bu muassasaning ish
faoliyati xususiyatlari bilan bog’liqdir. Shahar, tuman va qishloqlar
muassasalarning idoraviy arxivlarda hujjatlar 5 yil davomida saqlanadi.
Viloyat muassasalari va tashkilotlari hujjatlari ularning arxivlarida 10 yil
davomida saqlanishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi oliy davlat va
hokimiyat boshqaruv organlarining hujjatlari idoraviy arxivlarda 15 yil
davomida saqlanadi. Tashqi ishlar vazirligi hujjatlari 30 yil davomida,
fuqarolik holatlarini qayd etish (ZAGS) hujjatlari esa 75 yil davomida
idoraviy arxivlarda saqlanishi nazarda tutilgan. Mavjud nizomlarga binoan
shaxsiy tarkibga doir hujjatlar idoraviy arxivlarda 40 yil davomida saqlanishi
kerak.
Idoraviy arxivlar davlat arxivlarini yangi hujjatlar bilan to’ldirib
boruvchi asosiy manbadir.
Davlat arxivlar O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon davlat arxiv tizimi
respublikaning siyosiy-ma’muriy tuzilishi negizida tashkil etilgan.](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_3.png)
![Respublika davlat arxiv tizimiga quyidagi arxivlar kiradi:
1. Qoraqalpog’iston Respublikasi markaziy davlat arxivi, viloyat davlat
arxivlari va ularning filiallari, Toshkent shahar davlat arxivi;
2. Respublika Markaziy davlat arxivlari
Hozirgi kunda Qoraqalpog’iston Respublikasi markaiy davlat arxivi,
Andijon, Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Navoiy, Namangan, Samarqand,
Surxondaryo, Sirdaryo, Toshkent, Farg’ona, Xorazm viloyatlari davlat
arxivlari hamda Toshkent shahar davlat arxivi faoliyat ko’rsatmoqda.
Joylarda ularning 55 filiali mavjud. Viloyat arxivlarida asosan Oktyabr
to’ntarishidan keyingi davrda joylardagi siyosiy ahvol, mintaqalar hamda
viloyatlarning iqtisodiy va madaniy taraqqiyotiga oid hujjatlar saqlanmoqda.
Masalan, Farg’ona viloyat davlat arxivi fondlari Farg’ona viloyati va
Farg’ona shahri tarixini, qisman bir vaqtlar Farg’ona viloyat tarkibiga kirgan
Andijon va Namangan viloyatlari tarixini ham aks ettiradi. Farg’ona viloyat
ishchi, soldat va dehqon deputatlari Sovetining fondi (121-f.) vodiyda
Sho’rolar hokimiyatining o’rnatilishi, ocharqilik va ishsizlikka qarshi kurash,
istiqlolchilik harakati, ayollarni ozodlikka chiqarish kabi masalalarni yoritadi.
Arxiv fondlaridagi hujjatlari viloyatda sanoat korxonalarining bunyod
etilishi, sug’orish shoxobchalari, jumladan, Katta Farg’ona kanalining
qurilishi, maorif va madaniyatning rivojlanishi haqida batafsil ma’lumotlar
beradi. Farg’ona viloyat davlat arxivida fotosuratlar fondi ham mavjud bo’lib,
bu rasmlarda ishga tushirilgan korxonalar, sug’orish inshootlari, bunyod
etilgan qasaba (posyolka) larning umumiy ko’rinishi aks ettirilgan.
Deputatlar, faxriylar, ishlab chiqarish ilg’orlarining ham suratlari saqlanadi.
Marg’ilon va Qo’qon shaharlarida Farg’ona viloyat davlat arxivining filiallari
faoliyat ko’rsatmoqda.
Respublika markaziy davlat arxivlari tizimiga quyidagi arxivlar kiradi:](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_4.png)
![1. O’zbekiston Respublikasi markaziy davlat arixivi (O’zR MDA);
2. O’zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va medisina hujjatlari
markaziy davlat arxivi;
3. O’zbekiston Respublikasi kinofotofonohujjatlar markaziy davlat
arxivi.
Shuningdek respublika arxiv tizimida Prezident Devoni arxivi va uning
viloyatlardagi filallari ham muhim o’rin tutadi.
Tarixiy hujjatlarni saqlashda O’zbekiston Respublikasi markaziy davlat
arxivi (O’zR MDA) yetakchi rolp o’ynaydi. Mazkur arxivda Turkiston va
O’zbekiston tarixiga oid nodir hujjatlar jamlangan. Bu yerdagi hujjatlar
asosan O’rta Osiyoning Rossiya tomonidan istilo qilishidan to hozirgi
kungacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi.
Turkiston viloyat harbiy gubernatori va qo’shin qo’mondoni fondi
(336-f.) va Viloyat markazi aholisini boshqaruvchisi fondida (450-f.) 1865-
1868 yillarga mansub hujjatlar jamlangan bo’lib, ularda Turkiston
viloyatining chegaralari, ma’muriy tuzilishi va aholisi xususida ma’lumotlar
keltiriladi.
Turkiston general-gubernatori mahkamasi fondi (1-f.), Turkiston
general-gubernatori xuzuridagi diplomatik amaldor fondi (2-f.), Buxorodagi
Rossiya siyosiy agentligi fondida (3-f.), Rossiyaning G’arbiy Xitoy,
Afg’oniston, Eron, Xiva va Buxoro bilan diplomatik aloqalariga doir
materiallar to’plangan. Hujjatlar Turkiston o’lkasi va alohida mintaqalarning
ma’muriy tuzilishi haqida, shaharlar boshqaruvi va shahar nizomining joriy
etilishi to’g’risida, madrasa va masjidlarning miqdori va ahvoli haqida
ma’lumot beradi.
Turkiston general-gubernatori mahakamasi fondida, Turkiston rayon
muxofaza bo’limi fondida (461-f.), viloyatlar boshqaruvi, uyezd boshliqlari,
sud orgnalari fondlarida O’rta Osiyo xalqlarining milliy-ozodlik harakati o’z](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_5.png)
![aksini topgan. 1885 yilda Farg’onada, 1910 yilda Buxoroda, 1916 yilda butun
Turkiston o’lkasida ro’y bergan qo’zg’olon va g’alayonlar to’g’risida
ma’lumotlar bor. Sanoatning rivojlanishi, temir yo’llarning qurilishi, qishloq
xo’jaligining ahvoli haqidagi ma’lumotlar savdo-sanoat shirkatlari,
dehqonchilik va davlat mulki boshqarmasi fondlarida uchraydi.
Turkistonning madaniy hayoti, o’quv va madaniy-oqartuv muassasalari,
ilmiy jamiyatlar fondlarida o’z aksini topgan.
Xiva xoni mahkamasi fondi (1874-1917 yy; 125-f) va Buxoro amiri
Qushbegiisi fondida (XIX asrning oxiri-1920 y; 126-f) xonliklarning siyosiy-
iqtisodiy ahvoli, milliy munosabatlar, O’rta Osiyo xalqlarining turmushi va
madaniyati to’g’risidagi ma’lumotlar mavjud.
Fevralp inqilobidan to Oktyabrg’ to’ntarishigacha bo’lgan davr
Muvaqqat hukumatning Turkiston komiteti hamda Ishchi soldat deputatlari
O’lka Soveti fondlarida yoritiladi.
Turkiston ASSR MIK, XKS va xalq komissarliklari fondlarida o’lkada
sovet hokimiyatining o’rnatilishi, istiqlolchilik harakati va fuqarolar urushi,
milliy davlat chegaralanishi va O’zbekiston SSR ning tashkil topishi bilan
bog’liq voqyealar o’z aksini topgan.
O’zR MDA da Buxoro va Xorazm xalq respublikalari markaziy va
mahalliy muassasalarining hujjatlari (1920-1924 yy) saqlanmoqda. Ular bu
respublikalardagi siyosiy, iqtisodiy va madaniy qurilish xususida ma’lumotlar
beradi.
Arxivda O’zbekiston SSR sovetlari syezdlari hujjatlari, O’zSSR MIK
va XKS hujjatlari, boshqa sovet idora va muassasalarining hujjatlari ham
saqlanmoqda. Bu hujjatlar va undan keyingi davrga mansub hujjatli
materiallar O’zbekistonning butun sovet davridagi hayoti haqida batafsil
ma’lumotlar beradi.
O’zR MDAda shaxsiy fondlar ham keng o’rin olgan. Bu yerda P. A.](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_6.png)
![Kobozev, D. I. Manjara, H. M. Abdullayev, J. I. Abdullaxonov, A. V.
Almatinskaya, L. A. Abdullayev va boshqa qator partiya va davlat arboblari,
fan va madaniyat arboblarining shaxsiy fondlari mavjud.
Markaziy Davlat Arxivida talay arxiv kolleksiyalari ham mavjud
bo’lib, ular orasida XIII-XVI asrlarga mansub vaqf hujjatlari kolleksiyasi
diqqatga sazovordir.
Respublika ahamiyatiga molik arxivlardan yana biri – bu O’zbekiston
Respublikasi ilmiy-texnikaviy va medisina hujjatlari markaziy davlat arxivi
bo’lib, u 1962 yilda tashkil etilgan. Arxivda ilmiy-tadqiqot, loyihalashtirish,
kostruktorlik muassasalarining hujjatlari saqlanmoqda. Arxiv fondlarida
O’zbekistonda turli davrlarda bunyod etilgan sanoat korxonalari, sug’orish
inshootlari, ma’muriy va grajdan binolarining loyihalari mavjud.
Kostruktorlik hujjatlari esa turli davrlarda yaratilgan paxta terish,
to’qimachilik mashinalari va uskunalari loyihalari va boshqa grafik
materiallardan iboratdir. Mazkur arxivda tibbiyot ilmiy-tekshirish
institutlarida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijalari ham saqlanmoqda.
O’zbekiston Respublikasi kinofotofonohujjatlar markaziy davlat arxivi
1943 yilda tashkil etilgan. 1959 yilda u O’zbekiston Markaziy Tarix
arxivining bir bo’limiga aylantirildi. 1974 yildan e’tiboran yana mustaqil
arxiv sifatida faoliyat ko’rsatib kelmoqda. Arxivda saqlanayotgan 1917
yildan oldingi davrga taalluqli fotosuratlarda Turkiston o’lkasidagi milliy-
ozodlik va inqilobiy harakatlardan lavhalar (1898, 1905. 1907 yy), chor
Rossiyasi vakillari tomonidan o’lkaning boshqarilishi, ularning mahalliy
aholiga bo’lgan munosabati, sud organlarining faoliyati, Xiva xonligi va
Buxoro amirligining xalqaro aloqalari, musulmonlarning turmushi va diniy
marosimlar o’z aksini topgan.
Sovet davri foto- va kinohujjatlarida O’zbekistonning 74 yil davomida
bosib o’tgan yo’li aks ettirilgan. Fonohujjatlar esa davlat va jamoat arboblari,](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_7.png)
![fan, adabiyot va san’at namoyandalari, ishlab chiqarish ilg’orlarining yozib
olingan nutq va intervpyularidan, eski bolpsheviklar, fuqarolar urushi va
ikkinchi jahon urushi qatnashchilarining esdaliklaridan iboratdir. Arxivda
mualliflar ijrosida badiiy asarlar yozib olingan magnit lentalari hamda taniqli
san’atkorlar va jamoalar tomonidan ijro etilgan kuy va qo’shiqlar
audiokassetalari saqlanmoqda.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Devoni arxivi va uning barcha
viloyatlardagi bo’limlarida sobiq O’zkompartiya va O’zbekiston komsomoli
hujjatlari bilan bir qatorda hozirgi kunda faoliyat ko’rsatayotgan muassasa va
tashkilotlar, jumladan Prezident Devoni, viloyatlar, shahar va tumanlar
hokimliklari, O’z XDP va “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakatining hujjatlari
saqlanmoqda.
Fuqarolarning shaxsiy arxivlari Har bir shaxsning hayoti va faoliyati davomida
uning ixtiyorida ma’lum hujjatlar to’planadi. Bu hujjat va materiallar o’sha
fuqaroning shaxsiy arxivini tashkil etadi. Unday arxivlar garchi fuqarolarning
shaxsiy mulki bo’lsa-da, ularda davlat ahamiyatiga molik hujjatlar ham
saqlanishi ehtimoldan holi emas. Shuning uchun ham bunday hujjatlar
ekspertiza qilingandan so’ng O’zbekiston Milliy arxivi fondiga kiritiladi va
bu hujjatlarning egalarining saqlanishini ta’minlashlari zarur. Shaxsiy
arxivlardagi bunday hujjatlarni egasining roziligi bilan mulk huquqi
saqlangan xolda davlat arxivlari, muzey va kutubxonalarda shartnoma
asosida doimiy yoki depozitar (vaqtincha) asrovga olinishi mumkin.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, hozirgi kunda O’zbekistonda
davlat, idoraviy va shaxsiy arxivla mavjud bo’lib, bu arxivlarda
respublikamizning o’tmishi va hozirgi kunini o’zida aks ettirgan bebaho
hujjatli manbalar saqlanmoqda. Ularni nes-nobud qilmasdan kelajak](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_8.png)
![avlodlarga yetkazish arxiv xodimlari va barcha fuqarolarning muqaddas
burchidir.](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_9.png)
![Manbalar va adabiyotlar
Arxivlar to’g’risida: O’zbekiston Respublikasining 1999 yil 15 aprelp
Qonuni // O’zbekistonning yangi qonunlari. 21-son. Toshkent, 1999.
Gosudarstvennqye arxiv ы SSSR. Spravochnik. Chastg’ 2. Moskva, 2000.](/data/documents/eef4d547-db3d-46d8-aef1-33cc4262c120/page_10.png)
O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon arxiv tizimi REJA: 1. Idoraviy arxivlar 2. Davlat arxivlari 3. Fuqarolarning shaxsiy arxivlari
O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng xalqimizning haqiqiy tarixiga bo’lgan qiziqishi beqiyos darajada o’sdi, ma’naviy qadriyatlarni qayta tiklash hayotiy zaruratga aylandi. Bu esa xalq tarixiy xotirasining ajralmas qismi bo’lmish arxivlar faoliyatini tubdan yaxshilash vazifasini kun tartibiga qo’ymoqda. Respublikamizda o’tgan davrlarda shakllangan va o’z samaradorligini amalda isbotlagan arxiv tizimi asosan saqlanib qoldi. Bu urushdan keyin shakllanib, asosan davlat arxivlari, idoraviy arxivlar va shaxsiy arxivlarni o’z ichiga olgan tizimdir. Mustaqillik yillarida faqatgina sobiq partiya (KPSS) arxivlari qayta tuzildi. Toshkentdagi sobiq O’zkompartiya Markaziy Komiteti arxivi va viloyatlar partiya komitetlari arxivlari negizida Prezident Devoni arxivi va uning viloyatlardagi bo’limlari tashkil etildi. Mustaqillik yillarida respublika arxivlari faoliyatida chuqur sifat o’zgarishlari ro’y berdi. Eng avvalo 1999 15 aprelda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan qabul qilingan “Arxivlar to’g’risida”gi Qonunni eslab o’tish joizdir. Bu qonun arxivlar faoliyatining huquqiy negizidir. Mazkur qonunda Dalvat arxiv fondi, hujjatlariga bo’lgan mulkdorlik, hujjatlarni saqlash tartibi, davlat arxivlarini moliyalash, arxivlarni yangi hujjatlar bilan to’ldirish, hujjatlardan foydalanish kabi masalalar o’z yechimini topgan. Qonunda O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon arxiv tizimi o’z aksini topdi. Idoraviy arxivlar O’zbekistonning hozirgi zamon arxiv tizimi idoraviy arxivlar, davlat arxivlari va shaxsiy arxivlardan iborat. O’zbeiston Respublikasida davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar qoshida hujjatlarni vaqtincha saqlash, ulardan xizmat, ishlab Му ам м ол и савол : Ўз бе к истон архив тиз им и қ андай тарк ибий қ исм л ардан иборат?
chiqarish, ilmiy va boshqa maqsadlarda foydalanish maqsadida idoraviy arxivlar tashkil etilgan. Qonunda belgilanganidek, zarurat tug’ilganda idoraviy arxiv o’rniga birlashgan idoraviy yoki idoralararo arxivlar ham tuzilishi mumkin. Idoraviy arxivlarda hujjatlar vaqtincha saqlanadi. Belgilangan muddatdan so’ng idoraviy arxivlarning hujjatlari davlat arxiviga topshiriladi. Hujjatlarni idoraviy arxivlarda saqlash, ulardan foydalanish va o’z vaqtida davlat arxivlariga topshirish uchun mazkur idora yoki muassasa rahbarlari javobgardirlar. Idoraviy arxivlarning faoliyati, hujjatlarni idoraviy arxivlardan davlat arxivlariga o’tkazish tartibi “Arxivlar to’g’risida”gi Qonun va Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Bosh Arxiv boshqarmasi tasdiqlagan nizomlar asosida amalga oshiriladi. Idoraviy arxivlarda hujjatlar nizomlarda belgilangan muddat davomida saqlanadi. Bu muddatning qancha davom etishi u yoki bu muassasaning ish faoliyati xususiyatlari bilan bog’liqdir. Shahar, tuman va qishloqlar muassasalarning idoraviy arxivlarda hujjatlar 5 yil davomida saqlanadi. Viloyat muassasalari va tashkilotlari hujjatlari ularning arxivlarida 10 yil davomida saqlanishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi oliy davlat va hokimiyat boshqaruv organlarining hujjatlari idoraviy arxivlarda 15 yil davomida saqlanadi. Tashqi ishlar vazirligi hujjatlari 30 yil davomida, fuqarolik holatlarini qayd etish (ZAGS) hujjatlari esa 75 yil davomida idoraviy arxivlarda saqlanishi nazarda tutilgan. Mavjud nizomlarga binoan shaxsiy tarkibga doir hujjatlar idoraviy arxivlarda 40 yil davomida saqlanishi kerak. Idoraviy arxivlar davlat arxivlarini yangi hujjatlar bilan to’ldirib boruvchi asosiy manbadir. Davlat arxivlar O’zbekiston Respublikasining hozirgi zamon davlat arxiv tizimi respublikaning siyosiy-ma’muriy tuzilishi negizida tashkil etilgan.
Respublika davlat arxiv tizimiga quyidagi arxivlar kiradi: 1. Qoraqalpog’iston Respublikasi markaziy davlat arxivi, viloyat davlat arxivlari va ularning filiallari, Toshkent shahar davlat arxivi; 2. Respublika Markaziy davlat arxivlari Hozirgi kunda Qoraqalpog’iston Respublikasi markaiy davlat arxivi, Andijon, Buxoro, Jizzax, Qashqadaryo, Navoiy, Namangan, Samarqand, Surxondaryo, Sirdaryo, Toshkent, Farg’ona, Xorazm viloyatlari davlat arxivlari hamda Toshkent shahar davlat arxivi faoliyat ko’rsatmoqda. Joylarda ularning 55 filiali mavjud. Viloyat arxivlarida asosan Oktyabr to’ntarishidan keyingi davrda joylardagi siyosiy ahvol, mintaqalar hamda viloyatlarning iqtisodiy va madaniy taraqqiyotiga oid hujjatlar saqlanmoqda. Masalan, Farg’ona viloyat davlat arxivi fondlari Farg’ona viloyati va Farg’ona shahri tarixini, qisman bir vaqtlar Farg’ona viloyat tarkibiga kirgan Andijon va Namangan viloyatlari tarixini ham aks ettiradi. Farg’ona viloyat ishchi, soldat va dehqon deputatlari Sovetining fondi (121-f.) vodiyda Sho’rolar hokimiyatining o’rnatilishi, ocharqilik va ishsizlikka qarshi kurash, istiqlolchilik harakati, ayollarni ozodlikka chiqarish kabi masalalarni yoritadi. Arxiv fondlaridagi hujjatlari viloyatda sanoat korxonalarining bunyod etilishi, sug’orish shoxobchalari, jumladan, Katta Farg’ona kanalining qurilishi, maorif va madaniyatning rivojlanishi haqida batafsil ma’lumotlar beradi. Farg’ona viloyat davlat arxivida fotosuratlar fondi ham mavjud bo’lib, bu rasmlarda ishga tushirilgan korxonalar, sug’orish inshootlari, bunyod etilgan qasaba (posyolka) larning umumiy ko’rinishi aks ettirilgan. Deputatlar, faxriylar, ishlab chiqarish ilg’orlarining ham suratlari saqlanadi. Marg’ilon va Qo’qon shaharlarida Farg’ona viloyat davlat arxivining filiallari faoliyat ko’rsatmoqda. Respublika markaziy davlat arxivlari tizimiga quyidagi arxivlar kiradi:
1. O’zbekiston Respublikasi markaziy davlat arixivi (O’zR MDA); 2. O’zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va medisina hujjatlari markaziy davlat arxivi; 3. O’zbekiston Respublikasi kinofotofonohujjatlar markaziy davlat arxivi. Shuningdek respublika arxiv tizimida Prezident Devoni arxivi va uning viloyatlardagi filallari ham muhim o’rin tutadi. Tarixiy hujjatlarni saqlashda O’zbekiston Respublikasi markaziy davlat arxivi (O’zR MDA) yetakchi rolp o’ynaydi. Mazkur arxivda Turkiston va O’zbekiston tarixiga oid nodir hujjatlar jamlangan. Bu yerdagi hujjatlar asosan O’rta Osiyoning Rossiya tomonidan istilo qilishidan to hozirgi kungacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Turkiston viloyat harbiy gubernatori va qo’shin qo’mondoni fondi (336-f.) va Viloyat markazi aholisini boshqaruvchisi fondida (450-f.) 1865- 1868 yillarga mansub hujjatlar jamlangan bo’lib, ularda Turkiston viloyatining chegaralari, ma’muriy tuzilishi va aholisi xususida ma’lumotlar keltiriladi. Turkiston general-gubernatori mahkamasi fondi (1-f.), Turkiston general-gubernatori xuzuridagi diplomatik amaldor fondi (2-f.), Buxorodagi Rossiya siyosiy agentligi fondida (3-f.), Rossiyaning G’arbiy Xitoy, Afg’oniston, Eron, Xiva va Buxoro bilan diplomatik aloqalariga doir materiallar to’plangan. Hujjatlar Turkiston o’lkasi va alohida mintaqalarning ma’muriy tuzilishi haqida, shaharlar boshqaruvi va shahar nizomining joriy etilishi to’g’risida, madrasa va masjidlarning miqdori va ahvoli haqida ma’lumot beradi. Turkiston general-gubernatori mahakamasi fondida, Turkiston rayon muxofaza bo’limi fondida (461-f.), viloyatlar boshqaruvi, uyezd boshliqlari, sud orgnalari fondlarida O’rta Osiyo xalqlarining milliy-ozodlik harakati o’z