O’zbekistonning o’ziga xos istiqlol va taraqqiyot yo’li
![M avzu:O’zbekistonning o’ziga xos istiqlol va taraqqiyot yo’li.
Reja
1.Taraqqiyotning «O’zbek modeli». O’zbekistonning o’ziga xos va o’ziga mos
taraqqiyot yo’lining jahon hamjamiyati tomonidan e’tirof etiliishi. Bozor
infratuzilmasining shakllanishi.
2.“Ta’lim to’g’risida”gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi». Ilm-
fanning rivojlanishi. Madaniyat va sa’nat.
3.Tinchliksevar mustaqil O’zbekiston tashqi siyosat asoslarining ishlab
chiqilishi, uning tamoyillari
4.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev tomonidan ijtimoiy –
iqtisodiy islohotlarni yanada jadallashtirishi. 2017-2021 yillarga mo’ljallangan
O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish Harakatlar strategiyasi.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_1.png)
![Tayanch so’z va iboralar : Iqtisodiy islohotlar. Strategik maqsadlar.
Xususiylashtirish. Kichik va o’rta biznes. Agrar islohotlar. Bozor infratuzilmasi.
Mashinasozlik sanoati. Yoqilg’i mustaqilligi. G’alla mustaqilligi. Ma’naviy
islohotlar. Ma’naviy merosning tiklanishi. Diniy qatriyatlar. Madaniyat ravnaqi.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Milliy istiqlol g’oyasi. Xalqaro ahvol. Tinchlikka
xavf soluvchi tahdidlar. O’zbekistonning geosiyosiy o’rni. Tashqi siyosat tamoyillari.
O’zbekiston va BMT. O’zbekiston va EXHT. O’zbekiston va Evropa Ittifoqi.
O’zbekiston va MDH. MOIH. MOH. O’zbekiston va Osiyo mamlakatlari.
O’zbekiston va AQSH. O’zbekiston va Evropa mamlakatlari hamkorligi. «O’zbek
modeli».
Jahon tajribasi shuni ko’rsatadiki, dunyodagi hamma mamlakatlar uchun maqbul
bo’lgan bir xil taraqqiyot yo’li, bir xil andoza bo’lishi mumkin emas. Mustaqillikka
erishgan har bir mamlakat o’ziga xos taraqqiyot yo’lini izlaydi, yangi jamiyat barpo
etishda o’z andozasini ishlab chiqishga intiladi. O’zbekiston oldida ham nazariy-
ilmiy va amaliy jihatdan puxta asolangan o’ziga xos yo’lni ishlab chiqish zarur edi.
O’zbekistonning taraqqiyot yo’li bozor iqtisodiyoti va demokratik tamoyillar qaror
topgan ilg’or davlatlar tajribasiga, respublikamiz iqtisodiyotining haqiqiy holati va
imkoniyatlariga, xalqning mentaliteti va tarixiy an’analariga, aholining tub
o’zgartirishlarga Taraqqiyotning «O’zbek modeli» tayyorlik darajasiga tayangan
holda Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan ishlab chiqildi. O’zbekistonning
o’ziga xos taraqqiyot yo’li Islom Karimovning asarlari, ma’ruza va nutqlarida yangi
ma’no-mazmuni bilan to’ldirilib, aniqlashtirilib borildi. 1993 yilda nashr etilgan
«O’zbekiston-bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos yo’li» nomli asarida Islom
Karimov yangi jamiyat qurishning besh tamoyilini asoslab berdi.
1. Iqtisodiyotni mafkuradan to’la xoli qilish, iqtisodning siyosatdan ustunligi,
o’ziga xos ichki qonunlarga muvofiq rivojlanishi.
2. Davlat - bosh islohotchi, iqtisodiy o’zgarishlarning tashabbuskori.
3. Qonun ustivorligi, islohotlarning mustahkam huquqiy asoslarga qurilishi,
qonun oldida hammaning baravarligi va hammaning qonunga bo’ysunishi.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_2.png)
![4. Bozor iqtisodiyotiga o’tishning barcha bosqichlarida kuchli ijtimoiy siyosat
yuritish, aholining muhtoj tabaqalarini ijtimoiy himoyalashning ustivorligi.
5. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich va izchil ravishda o’tish, ya’ni
islohotlarni inqilobiy sakrashlarsiz amalga oshirish.
Shunday qilib, O’zbekistonning o’ziga xos taraqqiyot yo’li nazariy va amaliy
jihatdan puxta belgilab olindi. Taraqqiyotning «o’zbek modeli» bundan oldin
yaratilgan va mavjud bo’lgan modellarning birortasini takrorlamagan holda, o’z
mohiyati va mazmuni jihatidan butunlay yangi taraqqiyot modelidir. Bu yo’l xalqimiz
tomonidan ham, xalqaro maydonda ham taraqqiyotning «O’zbek modeli» deb qabul
qilindi.
Bozor infratuzilmasi Iqtisodiy islohotlarning muhim yo’nalishlaridan biri
bozor infratuzilmasini yaratishdan iborat bo’ldi. Shu boisdan respublikamizda bozor
munosabatlarini shakllantirish va rivojlantirishga xizmat qiluvchi infratuzilmaning
asosiy bo’g’inlari – turli muassasalar, tashkilotlar va korxonalar majmuasi yaratildi.
Avvalombor, ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi transport, aloqa, suv va
energetika ta’minoti, yo’l va ombor xo’jaligi tuzilmalari yaratildi. Xo’jalik
yurituvchi sub’ektlar uchun xizmat qiluvchi 58 ta tovarlar va xomashyo birjalari, 24
ta biznes inkubator, 496 ta auditorlik va konsalting firmalari, ko’plab savdo uylari,
auksionlar, tijoratchilik idoralari, reklama firmalari, savdo-sotiq va ularni nazorat
qiluvchi davlat muassasalari tashkil etildi. Bozor munosabatlarini rivojlantirishda
axborot infratuzilmasi alohida ahamiyatga ega. Shu boisdan iqtisodiy faoliyat
uchun zarur bo’lgan axborotlar, xabarlar va ma’lumotlarni to’plovchi,
umumlashtiruvchi vositalar, firmalar vujudga keldi.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni moliya-kredit munosabatlariga xizmat
qiluvchi infratuzilma - yangi bank tizimi, o’z-o’zini kreditlash idoralari, sug’urta
kompaniyalari, moliya kompaniyalari, soliq undirish idoralari, pul jamg’armalari
yaratildi. Bozor iqtisodiyotiga xizmat qiluvchi bank-moliya tizimi yaratildi. 2002
yildanda 37ta bank, shu jumladan 13 ta xususiy bank faoliyat ko’rsatdi. Banklarning
17 tasi dunyodagi eng nufuzli banklar bilan korrespondentlik aloqalari o’rnatgan.
Respublikada davlat ishtirokida tuzilgan bozor munosabatlariga xizmat qiluvchi](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_3.png)
![«Kafolat», «Agrosug’urta», «O’zbekinvest» kabi yirik sug’urta kompaniyasi
faoliyat ko’rsatmoqda. Ko’plab xususiy sug’urta kompaniyalari, shuningdek, xorijiy
mamlakatlar bilan hamkorlikda ishlaydigan qo’shma sug’urta kompaniyalari ham
vujudga keldi va moliya bozorida xizmat ko’rsatmoqda. Bozor iqtisodiyotiga o’tish
sharoitida ish bilan bandlik masalasi jiddiy muammoga aylanadi. Negaki, iqtisodiy
tizim o’zgarayotgan paytda malakasiz kishilargina emas, ma’lum ixtisosga ega
bo’lgan xodimlarga ham talab cheklanadi, ishsizlar toifasi kengayadi. Bunday
sharoitda ishsizlar sonining ko’payishiga yo’l qo’ymaslik tadbirlari ko’rildi.
Respublika bo’yicha 225 dan ortiq mehnat birjasini o’z ichiga oluvchi katta tormoq
barpo etildi. Har bir tumanda mehnat birjasi tashkil etildi. Ishsizlarni ro’yxatga olish,
ularning kasbini o’zgartirish mexanizmi yaratildi, ishsizlik bo’yicha nafaqa to’lash
yo’lga qo’yildi. Yangi ish o’rinlarini tashkil etishga e’tibor berildi. 1993 yilda
Respublikada 185,1 ming yangi ish o’rinlari tashkil etilgan bo’lsa, 1998 yilda bu
ko’rsatkich 345,9 mingni tashkil etdi yoki 1,8 marta ko’p ish o’rinlari yaratildi. 2000
yilda faqat kichik va xususiy biznes rivoji hisobiga 192,5 ming yangi ish o’rinlari
yaratilgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2004 yilda 425 mingdan oshdi. 2003 yil 1 yanvarda
iqtisodiyot sohasida band bo’lganlarning 76,6 foizi nodavlat sektor hissasiga to’g’ri
keldi. Iqtisodiy islohotlar borasida qo’yilgan yana bir muhim qadam - 1994 yil 1
iyuldan milliy valyutamiz-so’ming muomalaga kiritilishi bo’ldi. Bu tadbir katta
siyosiy ahamiyatga, e’tiborga molikdir, chunki o’z milliy valyutasiga ega bo’lmagan
davlat chinakam mustaqil bo’la olmaydi. Respublika hukumati milliy valyuta qadrini
mustahkamlash, uning erkin aylanishini taminlash choralarini amalga oshirib bordi.
2003 yil 15 oktyabrdan boshlab so’m qisman konvertatsiyalanadigan valyuta
maqomiga ko’tarildi. Muxtasar qilib aytganda, mustaqillik yillarida amalga oshirilgan
iqtisodiy islohotlar natijasida bozor iqtisodiyoti asoslari shakllandi. Ko’p ukladli
iqtisodiyotni, mulkdorlar tabaqasini shakllantirishdan iborat strategik vazifa
amalda ro’yobga chiqdi. 2004 yil boshlarida respublikamizda mulkchilikning
nodavlat sektori xususiy mulk egalari, fermer, shirkat va dehqon xo’jaliklari,
aksiyadorlik jamiyatlari, qo’shma korxonalar, kooperativlar, jamoa mulki, mas’uliyati](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_4.png)
![cheklangan jamiyatlar, jamoat tashkilotlari) ulushi 90,2 foizga etdi. Davlat
tasarrufidagi korxonlar ulushi esa 9,2 foizga tushdi.
Ta’lim ravnaqi Ma’naviy-ma’rifiy sohadagi yutuqlarimiz ta’lim tizimidagi tub
o’zgarishlarda yaqqol namayon bo’lmoqda. Xalq ta’limini isloh qilish, kadrlar
tayyorlash tizimini mustahkamlash sohasida muhim chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Yangi oliy o’quv yurtlari tashkil etilib bilimlarning yangi tarmoqlari bo’yicha kadrlar
tayyorlash yo’lga qo’yildi Oliy ta’lim tizimidagi 16 universitetning 12 tasi
mustaqillik yillarida tashkil etildi. Mustaqillik yillarida eng zarur zamonaviy
mutaxassisliklar bo’yicha o’nlab yangi oliy o’quv yurtlari – Mudofaa vazirligi
qoshida Harbiy akademiya, Ichki ishlar vazirligi qoshida Ichki ishlar akademiyasi,
Bank-moliya akademiyasi, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti, Toshkent
aviatsiya instituti, Navoiy tog’- konchilik instituti, Toshkent Moliya instituti va
boshqalar tashkil etildi. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan ta’limni
tubdan isloh qilish yo’llari ishlab chiqildi. 1997 yil 27 avgustda Oliy Majlisning IX
sessiyasida O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida» Qonuni va «Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi. Milliy dasturning maqsadi ta’lim sohasini
tubdan isloh qilish, uni o’tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to’la
xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy
talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini
yaratishdan iboratdir.
Mustaqil tadqiqotchilik
Milliy dastur asosiga ko’ra yoshlar umumiy o’rta ta’limni 9 yillik maktablarda
oladilar, yana uch yil davomida yangidan tashkil etilgan akademik litseylar va kasb-
hunar kollejlarida o’rta maxsus bilim va kasb-hunar o`rganadilar. Kadrlar tayyorlash
milliy dasturida belgilangan vazifalarni bajarish umumxalq, umummillat ishiga
aylandi. 2001 yilda Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirishning birinchi
bosqichi yakunlandi. 2001 yilda Respublikamizda 6742 ta maktabgacha ta’lim
muassasalarida 608500 nafar o’g’il-qizlar tarbiyalandi. Ularda 65862 nafar pedagog,
tarbiyachi va boshqa xodimlar xizmat qildi. 9727 ta umumta’lim maktablarida
440762 nafar o’qituvchi 6,3 mln. o’quvchiga ta’lim bermoqda. Umumiy o’rta ta’lim](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_5.png)
![bo’yicha barcha o’quv fanlaridan Davlat ta’lim standartlari ishlab chiqildi va ular 346
ta maktabda tajribadan o’tkazildi, ta’lim jarayoniga joriy etildi. Davlat ta’lim
standartlariga mos o’quv dasturlari va darsliklari yaratildi. Kadrlar tayyorlash milliy
dasturini eng muhim, O’zbekistonga xos xususiyati yangi turdagi 3 yillik o’rta
maxsus, kasb-hunar ta’limi tizimini yaratishdir. 1998-2004 yillar davomida
zamonaviy o’quv- laboratoriya uskunalari bilan jihozlangan 54 ta akademik litsey va
533 ta kasb-hunar kolleji barpo etildi. Bu maqsadlar uchun 135 mlrd. so’m mablag’
sarflandi. O’rta maxsus o’quv yurtlariga zarur bo’lgan jihozlar sotib olish uchun jalb
qilingan chet el investitsiyalarining miqdori 150 mln. AQSH dollarini tashkil etdi.
Davlat ta’lim standartlari, o’quv dasturlari ishlab chiqildi, amaliyotga kiritildi va
darsliklar yaratildi. 2003-2004 o’quv yilida akademik litseylarda 26,2 ming, kasb-
hunar kollejlarida 531,6 ming o’quvchi ta’lim oldi.
Oliy ta’lim tizimida katta o’zgarishlar qilindi. Oliy ta’lim ikki bosqichdan -
bakalavriat va magistraturadan iborat etib qayta tashkil etildi. 62 ta oliy o’quv
yurtlarida ta’lim olayotgan bo’lajak bakalavr va magistrantlar soni 2003-2004 o’quv
yilida 254400 nafarni tashkil etdi. 18486 nafar professor-o’qituvchilar mehnat
qilmoqdalar, ularning 1462 nafari fan doktori, 7201 nafari fan nomzodidir. O’tgan 4
yil davomida barcha yo’nalishlar bo’yicha bakalavr va magistrlar uchun qo’yiladigan
talablarni o’zida mujassamlashtirgan Davlat ta’lim standartlari, o’quv dasturlari
yaratildi. Oliy ta’lim uchun 1129 nomdagi darslik va o’quv adabiyotlari nashr etildi
va Oliy o’quv yurtlari kutubxonlariga tarqatildi. Mamlakatimizda iqtidorli yoshlarni
izlab topish, ularga ko’maklashish, qo’llab-quvvatlash bo’yicha davlat siyosati sobit
qadamlik bilan olib borilmoqda. Iste’dodli yoshlarni moddiy va ma’naviy
rag’batlantirish, chet elda o’qishini qo’llab-quvvatlash maqsadida «Respublika
bolalar fondi», «Sog’lom avlod uchun», «Iste’dod» jamg’armalari tashkil topdi.
Ta’lim sohasida AKSELS, AYREKS, AQSH kollejlari konsorsiumi, SARE, Tinchlik
korpusi (AQSH), Konrad Adenauer fondi, Britaniya kengashi, SAUD Al-Baptin
fondi (Misr) kabi xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik yo’lga qo’yildi. 2000 dan ortiq
talaba va mutaxassislar chet elda o’qib keldi. O’zbekiston ta’lim tizimi dunyo
miqyosida kata qiziqish uyg’otmoqda. Moskvadagi Oliy ta’lim Xalqaro Fanlar](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_6.png)
![akademiyasi prezidenti V.SHukshunov O’zbekistonda ishlab chiqilgan bu Milliy
dasturni mazmun-mohiyati jihatidan tengi yo’q hujjat, deb ta’rifladi. O’zbekistonda
yaratilayotgan ta’lim tizimi «Ta’limning o’zbek modeli» deb e’tirof etildi
Mustaqillik yillarida ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyot
Jamiyat ma’naviyati mamlakat barqarorligi va taraqqiyotinig muhim sharti va
kafolatidir. Biron-bir mamlakat o’z ma’naviy imkoniyatlarini, odamlar ongida
ma’naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay, xalqning milliy ruhini uyg’otmay
va mustahkamlamay turib yuksak taraqqiyot darajasiga ko’tarila olmaydi. S h uning
uchun ham jamiyat ma’naviyatini yuksaltirish O’zbekiston taraqqiyotining ustivor
yo’nalishi deb belgilandi. Tarixdan ma’lumki, mamlakatimiz bir necha bor ajnabiy
bosqinchilar hujumiga duchor bo’lgan, qaramlik va zulm ostida qolgan. Buning
oqibatida xalqimizning boy ma’naviy merosi, urf-odatlari qadrsizlanishga mahkum
bo’lgan. Ayniqsa, chor mustamlakachiligi va sovetlar tuzumi davrida milliy
qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz oyoq osti qilindi. Ona tilimiz, boy ma’naviy
merosimiz qadrsizlantirildi, ko’plab masjidu-madrasalar, milliy maktablar, tarixiy
yodgorliklar buzildi, qarovsiz qoldi. O’zbekiston davlat mustaqilligini qo’lga kiritgan
kundan boshlaboq mamlakatimizda boy ma’naviy merosimizni tiklash va
rivojlantirish, jamiyat ma’naviyatini yuksaltirish davlat siyosati darajasiga ko’tarildi.
Jamiyat ma’naviyatini tiklash va yuksaltirishni ta’minlovchi ma’naviy-ma’rifiy
islohotlarning yo’nalishlari belgilab olindi. «Moddiy islohotlar, iqtisodiy islohotlar
o’z yo’liga. Ularni hal qilish mumkin. Xalqning ta’minotini ham amallab turish
mumkin. Ammo, ma’naviy islohotlar - qullik va mutelik iskanjasidan ozod bo’lish,
qadni baland tutish, ota-bobalarimizning udumlarini tiklab, ularga munosib voris
bo’lish – bundan og’irroq va bundan sharafliroq vazifa yo’q bu dunyoda».
Mustaqillik yillarida boy ma’naviy merosimizni tiklash tadbirlari amalga oshirildi.
Milliy madaniyatimizga, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga buyuk hissa qo’shgan
bobolarimiz-Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Bahouddin Naqshband, Xo’ja Ahmad
YAssaviy, Al-Xorazmiy, Al-Farg’oniy, Ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy,
Zahiriddin Bobur va boshqa ko’plab ajdodlarimizning milliy va ma’naviy merosi
xalqimizga qaytarildi, tavallud topgan kunlari butun mamlakat bo’yicha nishonlandi,](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_7.png)
![ruhlari shod etildi, asarlari nashr etildi. Ularning ma’naviy merosi bugungi kunda
xalqimizga yangi jamiyat qurishda ma’naviy kuch-qudrat bag’ishlamoqda,
jamiyatimizni ma’naviy yuksaltirishga xizmat qilmoqda.
Ma’naviy merosning tiklanishi va rivojlanishi
Jamiyat ma’naviyatini yuksaltirishda tarixiy xotira, ajdodlar tarixini bilish,
milliy axloqiy qadriyat hamda an’analar va muqaddas dinimizning o’rni va ahamiyati
katta. Biron-bir xalq o’z tarixini bilmay, asrlar osha yaratilgan ma’naviy merosga
tayanmay va uni yanada rivojlantirmay turib o’z kelajagini tasavvur eta olmaydi. Shu
bois mustabid tuzum davrida soxtalashtirilgan xalqimiz tarixini xolisona, haqqoniy
yoritish,barcha o’quv maskanlarida Vatan tarixini o’qitish borasida muhim tadbirlar
amalga oshirildi. O’zbek xalqi va o’zbek davlatchiligi tarixini, tariximizning boshqa
sahifalarini xolisona ilmiy asosda yoritish vazifalari Prezident I.A.Karimovning bir
guruh tarixchilar bilan 1998 yil iyun oyida bo’lgan suhbatida, Vazirlar
Mahkamasining 1998 yil 27 iyulda qabul qilingan «O’zbekiston Respublikasi Fanlar
akademiyasi tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to’g’risida»gi qarorida
belgilab berildi. Mustaqillik yillarida Vatanimiz tarixini yoritish va o`rganish
masalalari partiyaviylik, sinfiylik yondashuvlardan, hukmron kommunistik mafkura
ta’siridan xalos etildi. Necha 10 yillar davomida buzib ko’rsatilgan yoki so’z
yuritilmay kelgan tarixiy voqealarni xolislik, tarixiylik, haqqoniylik tamoyillari
asosida yoritilgan qator ilmiy asarlar, darsliklar va o’quv adabiyotlari yaratildi.
Prezident Farmoni bilan 1996 yil Amir Temur yili deb e’lon qilindi. Amir Temur
tavalludining 660 yilligini nishonlashga bag’ishlangan tadbirlar O’zbekistonda,
dunyoning 50 dan ortiq mamlakatlarida o’tkazildi. YUNESKO qarori bilan
Sohibqiron yubileyi jahon miqyosida nishonlandi. Parijda Amir Temurga
bag’ishlangan madaniyat haftaligi, «Temuriylar davrida fan, madaniyat va
maorifning gullab yashnashi» mavzuida xalqaro konferensiya va ko’rgazmalar bo’lib
o’tdi. Toshkent shahrida Amir Temurga haykal qo’yildi, Temuriylar tarixi davlat
muzeyi tashkil etildi, uning nomi bilan bog’liq tarixiy yodgorliklar ta’mirlandi. 1999
yil vatanparvar siymo, xalq qahramoni Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800
yilligi, xalq dahosi yaratgan Alpomish dostonining 1000 yilligining nishonlanishi,](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_8.png)
![Urganch va Termizda ular xotirasiga barpo etilgan yodgorlik majmuasi jamiyat
ma’naviyatini yuksaltirishga, milliy ong va milliy g’ururni ko’tarishga xizmat
qilmoqda. Vatanimiz ozodligi yo’lida shahid ketgan Abdulla Qodiriy, Cho’lpon,
Fitrat, Usmon Nosir va boshqa xalq jigarbandlarining nomi, izzat-ikromi, hurmati o’z
joyiga qo’yildi, asarlari chop etildi. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan
Toshkentda mustamlakichilik davri qurbonlari xotirasini abadiylashtirish maqsadida
«Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui, «Qatag’on qurbonlari xotirasi» muzeyi,
fashizmga qarshi janglarda jon fido etgan xalqimizning farzandlari xotirasini
abadiylashtirish maqsadida «Xotira maydoni» majmuasi barpo etildi. Bu tadbirlar
xalqimizda milliy ongni yuksaltirishga, tarixiy xotirani tiklanishiga, yoshlarni milliy
istiqlol g’oyalari ruhida tarbiyalashga xizmat qilmoqda. Mustaqillik sharofati bilan
diniy qadriyatlar, diniy e’tiqod qayta tiklandi. Ramozon hayiti, Qurbon hayiti,
qadimiy xalq bayrami Navro’z qayta tiklandi, bu kunlar Prezident Farmoni bilan dam
olish, bayram kuni bo’lib qoldi. Musulmonlar O’zbekiston xalqi tarixida birinchi
marta bevosita hukumat homiyligida har yili Haj va Umra amallarini ado etish
imkoniyatlariga ega bo’ldilar. Prezident Farmoni bilan tuzilgan «Ma’naviyat va
ma’rifat» jamoatchilik markazi, «Oltin meros» xalqaro xayriya jamg’armasi
jamiyatning ma’naviy- ma’rifiy ravnaqi yo’lida xizmat qilmoqda.
Respublikada 17 diniy konfessiya ro’yxatga olingan va rasman faoliyat
ko’rstamoqda. 170 dan ortiq diniy tashkilotlar ishlab turibdi va ularda O’zbekistonda
yashovchi 130 millat va elat vakillari o’zlarining diniy ehtiyojlarini qondirmoqdalar.
1,7 mingdan ortiq masjidlar, xristian ibodatxonalari, sinagoglar va boshqa diniy
markazlar ta’mirlandi va yangidan qurildi. 10 ta diniy ta’lim muassasasi faoliyat
ko’rsatmoqda. 1999 yilda Toshkentda Islom Universiteti ochildi. O’zbekiston
hududida xalqning ulug’vor va shonli tarixiga oid 2000 dan ortiq yodgorliklar
ta’mirlandi. O’zbek xalqining ming yillar davomida shakllangan, mustamlakachilik
davrida oyoq-osti qilingan, insonparvar urf-odatlari va an’analari, madaniy
qadriyatlari ehtiyotlab tiklandi va yangi ma’no-mazmun bilan boyitildi.
Maqomchilar, to’y-marosim qo’shiqlari, shoir-baxshilar va folklor-etnografik
dastalarning o’nlab ko’rik-tanlovlari o’tkazildi. Pianinochi va skripkachilarning](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_9.png)
![simfonik va kamer musiqalari, zamonaviy estrada guruhlarining festival va tanlovlari
bo’lib o’tmoqda. Mamlakatimizda o’zbek tilining xalq va davlat turmushidagi o’rni
va ahamiyati qayta tiklandi. Davlat tili haqidagi qonunda o’zbek tili o’zbek xalqining
ma’naviy mulki ekanligi, uning ravnaqi, qo’llanilishi va muhofazasi davlat
tomonidan ta’minlanishi belgilab qo’yildi. Oliy davlat hokimiyati, mahalliy
hokimiyat va boshqaruv organlarida, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ish
yuritish asosan o’zbek tilida olib borilmoqda. Respublikamizning ma’muriy-hududiy
birliklari, ko’chalari, geografik o’rinlarning nomlariga yagona milliy shakl berildi va
o’zbek tilida yozib qo’yildi. Natijada o’zbek xalqining milliy qadr-qimmati qayta
tiklandi va mustahkamlandi. SHuningdek, O’zbekistonda istiqomat qilayotgan barcha
millat va elatlarning tillari, qadr-qimmati ham o’z o’rniga qo’yilgan.
Badiiy adabiyot Mustaqillik yillarida badiiy adabiyotda milliylik, ming yillik
tarixiy ijodiy an’analar, umuminsoniy qadriyatlar, erkin fikr yuritish tamoyillari
tiklandi. Badiiy adabiyot sinfiylik, partiyaviylik, kommunistik mafkuraviylik kabi
aqidalar hukmronligi illatlaridan ozod bo’ldi. Badiiy adabiyotda mustaqillikni asrab-
avaylash, ozod va obod Vatan qurish, barkamol insonni tarbiyalash, milliy o’zlikni
anglash kabi masalalar bosh mavzu bo’lib qoldi. Abdulla Oripov, Odil YOqubov,
Primqul Qodirov, Xurshid Davron kabi ijodkorlarning tarixiy roman, pesa va
qissalarida ulug’ bobokalonlarimiz Amir Temur, Mirzo Ulug’bek, Z.M.Bobur va
boshqalarning siymolari umuminsoniy va milliy qadriyatlarga mos tarzda yangicha
talqinda yoritildi. Xalqaro SHoloxov mukofoti laureati To’lepbergen
Qayipbergenovning «U dunyoga, bobomga xat» asari, SHukrulloning «Kafansiz
ko’milganlar» romanida, Nazar Eshonqulovning «Qora kitob» povestida, O’tkir
Hoshimovning «Tushda kechgan umrlar», Tog’ay Murodning «Otamdan qolgan
dalalar» singari asarlarda mustabid sovet davrida xalq boshiga solingan behad
kulfatlar, g’am-alamlar haqqoniy tasvirlangan. Tohir Malikning «SHaytanat» (4
kitob), Hojiakbar SHayxovning «Tutqin odamlar» asarlarida insonni iymon va
vijdondan ozdirishga, razolat va qabohat ummoniga botirishga urinuvchi yomonlik
dunyosi, mafiya olami shaytonlari fosh qilinadi, ularga nisbatan nafrat tuyg’ulari
tarannum etiladi. Omon Muxtorning «To’rt tomon qibla» nomli trilogiyasi, Barat](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_10.png)
![Boyqobulovning «O’zbeknoma» tarixiy-falsafiy dostoni, Abduqhhor Ibrohimovning
«Biz kim, o’zbeklar» badiiy-tarixiy asari, Azim Suyunning «Oq va qora»,
A.Qutbiddinning «Izohsiz lug’at» she’riy asarlari zamonaviy o’zbek adabiyotining
yorqin ifodasidir.
Me’morchilik va amaliy san’at O’zbek xalqi me’morchiligi mohiyat e’tibori
jihatidan buyuk bunyodkorlik san’atidir. Mustaqillik yillarida me’morchilik san’ati
yanada rivojlanib, takomillashib bormoqda. Me’morchilikda ikki asosiy tamoyil
ko’zga tashlanadi. Ulardan biri sharqona me’moriyatning an’anaviy qonun-
qoidalariga rioya etishdir. Bu tamoyil Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Turkiston
saroyi, Oliy Majlis, Senat, Toshkent shahar hokimiyati binolari timsolida o’z aksini
topgandir. Me’morchilikdagi ikkinchi tamoyil esa O’zbekistonning jahon
hamjamiyatidan munosib o’rin olish sari intilishini namoyish etuvchi jahon
me’morchiligining eng yaxshi yutuqlaridan foydalanishda namoyon bo’lmoqda.
Bunday binolar jumlasiga «Meridian», «Afrosiyob» (Samarqand), «Buxoro»
«Interkontinental», «Sheraton» mehmonxonalari, «O’zekspomarkaz», Milliy bank,
Markaziy bank, «Toshkentplaza» savdo markazi, Respublika birja markazi,
banklararo moliyaviy xizmatlar Markazi, O’zbekiston Davlat konservatoriyasi va
boshqa binolarni kiritish mumkin. Toshkent shahri ko’rkiga ko’rk qo’shib turgan
«Oloy», «Chorsu», «Otchopar», «Yunusobod», «Mirobod», «Parkent», «Qo’yliq» va
boshqa bozor binolari, shuningdek, «Yunusobod» tennis markazi, «Jar» sport
markazi singari zamonaviy inshootlar barpo etildi.
O’zbekistonning qadimiy shaharlaridagi tarixiy binolarni tiklash ishlari jadallik
bilan olib borildi. Bunga Toshkent, Samarqand, Shahrisabz, Buxoro, Xiva
shaharlarida qayta tiklangan o’nlab binolar, obidalar misol bo’laoladi. Kadrlar
tayyorlash milliy dasturini hayotga tadbiq etish jarayonida yuzlab akademik litsey va
kasb-hunar kollejlari uchun mahobatli binolar bunyod etildi. Mustaqillik yillarida
haykaltaroshlik san’ati jadal o’sdi. Haykaltarosh I.Jabborov va K.Jabborovlar
tomonidan Toshkentda Amir Temurning otliq haykali, Samarqand va SHahrisabzda
Amir Temur haykallari, Farg’ona va Quvada al-Farg’oniy (1998), Xorazmda
Jaloliddin Manguberdi haykallari (1999) yaratildi. Haykaltarosh R.Mirboshiev](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_11.png)
![ijodiga mansub «Z.M.Bobur» (1993, Andijon), «Abdulla Qodiriy» (1994, Toshkent),
«CHo’lpon» (1997, Andijon), «Ona» (1999, Jizzax shahri) kabi bir qator haykal va
yodgorliklar yaratildi. 1999 yilda Termizda «Alpomish» haykali va majmua-
kompozitsiyasi (A.Rahmatullaev va boshqalar) bunyod etildi. O’zbekistonda
qadimdan amaliy san’at o’ziga xos tarzda rivojlanib kelgan. Mustaqillik yillarida
badiiy kulolchilik, pichoqchilik, zargarlik, ganchkorlik, yog’och o’ymakorligi,
naqqoshlik, kashtachilik, zardo’zlik, gilamdo’zlik, bezakchilik kabi amaliy san’at
turlari tiklandi va yangi ma’no-mazmun bilan rivojlanib bormoqda. Mustaqillik
sharofati bilan dizayn san’ati ham jadal rivojlanmoqda. Tasviriy san’at, rassomchilik
san’atining rivojida 1997 yilda tashkil etilgan O’zbekiston Badiiy akademiyasi va
«Tasviriy oyina» respublika ijodiy uyushmasi muhim rol o’ynadi. O’zbekiston xalq
rassomlari Malik Nabiev, Bahodir Jalolov va boshqalar xalqimiz ongida milliy
g’urur, Vatanga sadoqat tuyg’ularini uyg’otuvchi qator san’at asarlari yaratdilar.
Amir Temur, Mirzo Ulug’bek, Bobur Mirzo portretlari shular jumlasidandir. Tasviriy
va miniatura san’ati yangi ma’no-mazmun bilan boyidi. SHahar ko’chalariga bugungi
hayotimizni tasvirlovchi rasmlar o’rnatildi, binolarning devorlari odamlarga huzur-
halovat, zavq bag’ishlaydigan naqshlar bilan bezatildi.
Kino san’ati Mustaqillik yillarida kino san’ati rivoj topdi. 1996 yilda
«O’zbekfilm» tasarrufida 8 ta kinostudiya, 30ga yaqin mustaqil ijodiy studiyalar
faoliyat yuritdi. 1996 yilda tashkil etilgan «O’zbekkino» davlat aksionerlik
kompaniyasi, uning davlat tomonidan moddiy jihatdan qo’llab- quvvatlanishi kino
san’atining rivojida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. 1991-2002 yillarda 60 ga yaqin
badiiy filmlar yaratildi. «Temir xotin», «Dallol», «Sharif va Ma’rif», «Tilla bola»,
«Buyuk Amir Temur», «Yulduzingni ber, osmon», «Kenja singil» va boshqa
filmlarda milliylik va zamonaviylik uyg’unligi yaqqol namoyon bo’ldi. 1997 yil 22-
29 may kunlari XII Xalqaro Toshkent kinofestivali bo’lib o’tdi. Unda 32 ta davlat va
8 ta xalqaro tashkilotdan vakillar, kino san’ati ustalari qatnashdi. «Buyuk Amir
Temur» filmi ijodkori R.Ibrohimovga festival bosh sovrini – «Neksiya» avtomobili
berildi. Mustaqillik yillarida o’nlab hujjatli filmlar yaratildi. «O’zbekiston bahorlari»,](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_12.png)
![«Ulkan odim», «Ular Germaniyada o’qigan edilar», «O’zbekiston qahramonlari»,
«Umid qaldirg’ochi», «Istiqlol fidoyilari» va boshqalar shular jumlasidandir.
Teatr Mustaqillik yillarida amalga oshirilayotgan ma’naviy-ma’rifiy islohotlar
jarayonida teatr san’ati ham rivojlandi. 1993 yilda foydalanishga topshirilgan
«Turkiston» saroyi Vatanimiz va xorijlik teatr arboblarining, ijodiy guruhlarning
sahna asarlari namoyish etiladigan dargohga aylandi. Andijonda jamoatchilik asosida
faoliyat ko’rsatayotgan yoshlar teatri, Abbos Bakirov nomli yoshlar va bolalar
teatriga aylantirildi. Respublika Prezidentining 1995 yil 20 oktyabrdagi
«O’zbekistonda teatr va musiqa san’atini yanada rivojlantirishni qo’llab-quvvatlash
va rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi, 1998 yil 26 martdagi «O’zbekiston
teatr san’atini rivojlantirish to’g’risida»gi farmonlari asosida teatrlar davlat byudjeti
hisobiga qo’llab-quvvatlandi. Farmonga binoan Madaniyat ishlari vazirligi tizimida
va teatr ijodiy xodimlari uyushmasi qoshida 1998 yilda «O’zbekteatr» ijodiy-ishlab
chiqarish birlashmasi tashkil etildi. Birlashma teatr jamoalariga xalqimizning boy
ma’naviy olamini, uning madaniy merosi, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga
hurmat hissini uyg’otuvchi spektakllar yaratishda, iste’dodli yoshlarni teatrga jalb
qilishda, teatrlarning moddiy-texnikaviy bazasini mustahkamlashda, ijodiy
xodimlarni ijtimoiy himoya qilishda ko’maklashdi. Alisher Navoiy nomli Davlat
akademik katta opera va balet teatri Yaponiya tomonidan 1995 yilda bepul ajratilgan
47 mln. ien (1500 ming AQSH dollari) qiymatiga teng yangi uskunalar bilan
jihozlandi. Respublikamizda 41 ta professional teatr faoliyat ko’rsatmoqda. Har bir
viloyatda qo’g’irchoq teatrlari bolalarga xizmat qilyapdi. 2001 yilda respublika teatr
san’atida muhim tarixiy voqea sodir bo’ldi. Hamza nomidagi O’zbek akademik
drama teatri binosi muhtasham koshona shaklida qayta qurildi, zamonaviy teatr
uskunalari va mebellar bilan jihozlandi. Prezident farmoni bilan unga Milliy teatr
maqomi berildi. Respublika teatrlari Vatan tarixini sahna asarlari orqali yoritishga
alohida e’tibor berdilar. Milliy akademik drama teatri va Qashqadaryo musiqali
drama teatri jamoalari «Sohibqiron», Xorazm viloyati musiqali drama va komediya
teatri «Jaloliddin Manguberdi», Abror Hidoyatov nomli o’zbek davlat teatri «Buyuk
ipak yo’li» kabi tarixiy dramalarni sahnaga qo’ydilar. 1997 yil oktyabrda Toshkentda](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_13.png)
![bo’lib o’tgan «Teatr: Sharq-G’arb» xalqaro festivalda Yaponiya, Hindiston,
Gonkong, Turkiya, Rossiya, Buyuk Britaniya teatr san’atkorlarining chiqishlari
bo’ldi. Amir Temur tavalludining 660 yilligiga bag’ishlangan festivalda O’zbekiston,
Qozog’iston, Qirg’iziston teatrlarining 15 ta eng yaxshi tarixiy sahna asarlari
namoyish etildi. O’zbekiston teatr ustalari Germaniya, Fransiya, Slovakiya,
Hindiston, AQSH, Belgiya, Misr, Rossiya teatr festivallarida qiziqarli spektakllar
bilan ishtirok etdilar. Muxtasar aytganda, respublikamiz teatr san’ati xalqimiz,
ayniqsa, yoshlarimiz ma’naviyatini boyitish, ular ongiga Milliy istiqlol g’oyasini
singdira borish, vatanparvarlik tuyg’ularini kuchaytirish, axloqiy, estetik tarbiya
maktabi bo’lib xizmat qilmoqda.
O’zbek sirki 1992 yilda «O’zbekdavlatsirk» respublika birlashmasining tashkil
etilishi sirk san’atining rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Toshkent sirki
zamonaviy talablar asosida qayta ta’mirlandi, unga O’zbekiston xalq artisti
Toshkenboy Egamberdiev nomi berildi. An’anaviy sirk san’atining unitilgan turlari
tiklandi va rivojlandi. Iste’dodli yoshlarga amaliy yordam berish maqsadida 1996
yilda estrada-sirk kolleji ochildi. O’zbekiston sirkchilarining chet ellarga gastrol
safarlariuyushtirildi. Misr, Iordaniya, Falastin, Pokiston, Malayziya, Hindiston,
Xitoy, Suriya, Livan, Eron, Birlashgan Arab Amirligida gastrol safarlarida bo’lgan
respublikamiz sirk ustalari o’zbek milliy sirk san’atini namoyish etdilar. Olimjon
Toshkenboev rahbarligidagi «O’zbekiston dorbozlari» guruhi 1996 yildan boshlab
Evropa mamlakatlarida gastrol safarida bo’lib, 2000 dan ziyod tomosha ko’rsatdilar.
15 yoshli Karima Zaripova 1997 yil yanvarda Parijdagi Buglion sirkida bo’lgan yosh
sirk artistlarining xalqaro festivalida qatnashib, «Plastik etyud» (besuyak uyini)
janrida festivalning eng oliy mukofoti – oltin medalni qo’lga kiritdi. 1998 yilda
Toshkent sirkida iste’dodli yoshlarga ko’maklashuvchi bolalar studiyasi ochildi.
O’zbek sirkchilari 1999 yilda Birlashgan Arab Amirligining Dubay shahrida, 1999
yilda Saratov shahrida bo’lib o’tgan Butunrossiya sirk festivalida, 2000 yilda
Xitoyning Uxan shahrida bo’lib o’tgan xalqaro sirk festivalida, 2001 yil yanvarda
Belgiyaning Lej shahrida bo’lib o’tgan Evropa sirklarining 10-festivalida
muvaffaqiyatli qatnashib, sovrinli o’rinlarni egalladilar. Sirkchilarimizning sa’y-](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_14.png)
![harakatlari natijasida O’zbek sirkiga xos turli nomer va attraksionlar xalqaro sirk
dasturlaridan o’rin egalladi.
Milliy musiqa va qo’shiqchilik Mustaqillik yillarida milliy musiqa va
qo’shiqchilik san’ati rivojlandi. Respublika madaniyat ishlari vazirligi, 1992 yilda
tashkil etilgan «Xalq ijodi va madaniy-ma’rifiy ishlar respublika Markazi», uning
viloyatlardagi bo’limlari musiqa va qo’shiqchilik san’atini, havaskorlik va folklor
jamoalari faoliyatini rivojlantirish, unutilgan xalq ohanglarini tiklash maqsadida turli
xil ko’rik tanlovlar, festivallar tashkil etdilar. 1992 yilda Toshkentda «Asrlarga
tengdosh navolar» va «Boqiy ovozlar», Xorazm viloyatida folklor jamoalari, askiya,
qiziqchi va masxarabozlarning, Qo’qonda katta ashula, lapar va yalla ijrochilarining
ko’rik-tanlovlari o’tkazildi. 1994 yil may oyida Parijda bo’lib o’tgan «SHarq
musiqasi» festivalida Munojot Yo’lchieva va Shavkat Mirzaevlar ishtirok etib,
o’zbek milliy qo’shiqchilik san’atini jahonga namoyish etdilar. 1996 yil aprel oyida
Turkiston saroyi, «Bahor» majmuasi va boshqa ijodiy konsert tashkilotlari negizida
tashkil etilgan «O’zbeknavo» gastrol-konsert birlashmasi orqali xalq orasidan
iste’dodli qo’shiqchilarni izlab topish va ko’rik-tanlovlarga jalb etish, musiqa va
qo’shiqchilik san’ati bo’yicha xalqaro hamkorlikni rivojlantirish kabi tadbirlar
amalga oshirildi. Respublika Prezidentining 1996 yil 27 avgustdagi ««O’zbekiston –
Vatanim manim» qo’shiqlar bayrami to’g’risida»gi farmoni qo’shiqchilik san’atini
rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko’rsatdi. 1996 yilda o’tkazilgan barcha viloyat, shahar
va tumanlarida «O’zbekiston - Vatanim manim» qo’shiq tanlovida 54 mingdan ziyod
qo’shiqchilar qatnashdi. Bunday ko’rik tanlov har yili avgust oyida o’tkaziladigan
bo’ldi va avgust oyining uchinchi yakshanba kuni «O’zbekiston – Vatanim manim»
qo’shiq bayrami kuni deb belgilandi. Bu tanlov jarayonida Vatan, mustaqillikni
e’zozlovchi yuzlab yangi qo’shiqlar yaratildi. «O’zbekiston – Vatanim manim»,
«Men seni sevaman, O’zbekiston», «Vatan yagonadir», «Mustaqillik gullari», «Ona
yurtim», «O’zbekiston askarlari» qo’shiqlari shular jumlasidandir. 1997 yil 11 martda
qabul qilingan Respublika hukumatining ««Sharq taronalari» Xalqaro musiqa
festivalini o’tkazish to’g’risida»gi qarori musiqa san’atining noyob namunalarini
keng targ’ib qilish, rivojlantirishda dasturamal bo’lib xizmat qildi. 1997 yil 25 avgust](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_15.png)
![– 2 sentyabr kunlari Samarqandda bo’lib o’tgan «SHarq taronalari» birinchi Xalqaro
festivalida dunyoning 40 dan ortiq mamlakatidan ijrochilar, san’atshunoslar, jamoat
arboblari ishtirok etdi, festivalda yangragan o’zbek ohanglari, kuy-qo’shiqlari jahon
uzra taraldi. Har ikki yilda Samarqandda «SHarq taronalari» Xalqaro festivalini
o’tkazish an’ana tusini oldi. O’zbekistonda musiqa va qo’shiqchilik san’atini rivojiga
har yili 31 avgust va 21 mart kunlari o’tkazilayotgan Mustaqillik va Navro’z
kunlariga bag’ishlangan bayram tantanalari ijobiy ta’sir ko’rsatmoqda. Mustaqillik
yillarida O’zbekistonda yashayotgan 130 ga yaqin turli millat va elat urf-odatlari va
an’analari birdek rivojlanib bormoqda. Hozirgi paytda O’zbekistonda 120 ta milliy
madaniyat markazlari faoliyat yuritmoqda. Milliy- madaniy markazlar o’z
millatdoshlarining tili, madaniyati, urf-odatlari, rasm-rusumlarini tiklash, tarixiy
Vatani bilan aloqani jonlantirish kabi masalalar bilan shug’ullanib kelmoqdalar.
Milliy-madaniy markazlar qoshida milliy musiqa, raqs, hunar va boshqa
yo’nalishlardagi to’garaklar tashkil etilgan. 1992 yilda turli milliy madaniy
markazlarga ko’maklashuvchi Respublika Baynalmilal markazi tuzildi. Uning
faoliyatida respublikamizda istiqomat qiluvchi turli millat va e’latlarni jipslashtirish
asosiy o’rin tutmoqda. Har bir millatga mansub rassomlar, yozuvchilar, shoirlar,
olimlar, madaniyat va san’at arboblariga bag’ishlangan yig’ilishlar, ko’rgazmalar
tashkil etilmoqda. Milliy - madaniy markazlar o’z faoliyati bilan respublikada
madaniyat ravnaqiga muhim hissa qo’shmoqdalar.
Muzey Jamiyat madaniy-ma’rifiy hayotida, aholida tarixiy xotirani tiklash va
mustahkamlashda muzeylarning ahamiyati katta. Shu boisdan ham mustaqillik
yillarida mavjud muzeylarni ta’mirlash, ularni yangi eksponatlar bilan boyitish, yangi
muzeylar barpo etishga alohida e’tibor berildi. Namanganda ulug’ o’zbek shoiri
Boborahim Mashrab muzeyi, Xorazmda hofiz Hojixon Boltaev nomli maqomchilar
muzeyi, Urganchda Xorazm amaliy san’ati va tarixi muzeyi, Buxoroda temirchilik
muzeyi, Samarqand viloyatining Oqtosh shahrida xalq baxshisi Islom shoir Nazar
o’g’lining uy-muzeyi, Toshkentda o’zbek ayo’llari orasidan chiqqan birinchi
huquqshunos olima Hadicha Sulaymonova muzeyi, o’zbek raqqosasi Mukarrama
Turg’unboeva muzeyi singari uy muzeylari tashkil etildi. SHuningdek oliy ta’lim](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_16.png)
![muassasalarida ko’plab muzeylar ochildi. 1996 yil 1 sentyabr kuni Toshkentda
Osiyoda yagona bo’lgan Olimpiya shon-shuhrat muzeyi faoliyat ko’rsata boshladi.
Bu muzey o’zbekistonlik sportchilarning xalqaro musobaqalardagi muvaffaqiyatlarini
namoyish etadigan, mamlakatimizda sport harakatini rivojlantirish markazi bo’lib
qoldi. 1996 yil 18 oktyabrda Toshkentda Temuriylar tarixi davlat muzeyi ochildi.
Muzey temuriylar davri ruhini aks ettiruvchi o’sha davrga xos tarixiy jihozlar, qurol-
aslahalar, lashkarboshilar va oddiy jangchilarning kiyim-boshlari, oltindan yasalgan
uy-buyum ashyo’lari, musiqa asboblari, Amir Temur, Bobur qo’lyozmalari,
Ulug’bekning astronomik qurilmalari va boshqa 2000 dan ortiqroq tarixiy, madaniy
yodgorliklar bilan jihozlangan. Temuriylar tarixi davlat muzeyi O’zbekistonda
amalga oshirilayotgan madaniy, ma’naviy, ma’rifiy ishlar, ilmiy tafakkur markaziga
aylandi. 2002 yilda Termizda Arxeologiya muzeyi bunyod etildi. O’zbekiston
Prezidentining 1998 yil 12 yanvardagi «Muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va
takomillashtirish to’g’risida»gi farmoni va uning bajarilishini ta’minlashga qaratilgan
Respublika hukumatining 1998 yil 5 dekabrda qabul qilingan «Muzeylar faoliyatini
qo’llab-quvvatlash masalalari to’g’risida»gi qarori mamlakatimizda muzey ishini
rivojlantirish istiqbollarini belgilab berdi. Madaniyat ishlari vazirligi, «Oltin meros»
jamg’armasi, Badiiy Akademiya, Moliya vazirligi, Mehnat vazirligi muzeylar
rahbariyati bilan hamkorlikda muzeylarning rivojlanishi va moliyaviy ta’minoti
bo’yicha dastur ishlab chiqildi. Muzeylar davlat muhofazasiga olindi, ularni
ta’mirlash, muzey eksponatlarini boyitish davlat byudjeti hisobidan moliyaviy
jihatdan qo’llab-quvvatlandi. Muzeylar faoliyatini muvofiqlashtirish, ilmiy-uslubiy
yordam ko’rsatish, moddiy jihatdan qo’llab-quvvatlash maqsadida 1998 yilda
«O’zbekmuzey» Respublika jamg’armasi tuzildi. Aholining muzeyshunoslik
madaniyatini oshirishga ko’maklashuvchi «Moziydan sado» jurnali ta’sis etildi va u
1999 yildan boshlab o’zbek, rus va ingliz tillarida nashr etila boshlandi. Faqat 1999
yilda muzeylarning asosiy fondi 7544 ta tarixiy va madaniy yodgorliklar bilan boyidi.
O’zbekistonda umumiy maydoni 137150 kv.m.ni tashkil etadigan 510 ta muzey
faoliyat ko’rsatmoqda. Ularda 1,3 milliondan ortiq ajdodlarimiz tarixi, betakror
madaniyatini aks ettiruvchi nodir buyumlar-eksponatlar saqlanmoqda va aholiga](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_17.png)
![namoyish etilmoqda. Mamlakatimizning me’moriy yodgorliklarga boy 10 ta shahri
tarixiy shaharlar ro’yxatiga kiritilgan. 2500 ta me’moriy obida, 2700 ta arxeologik
yodgorlik, 1800 monumental san’at asari davlat muhofazasiga olingan. Buxoro,
Samarqand va Xiva shaharlaridagi 3 ta muzey-qo’riqxonalarida butun dunyoda eng
nodir tarixiy yodgorliklar, me’moriy obidalar, monumental san’at asarlari saqlanib
qolgan, davlat muhofazasida yangidan chiroy ochayotgan muzeylar sifatida e’tirof
etilgan. O’zbekiston muzeylari aholi orasida o’lkamiz tarixi, xalq amaliy san’ati
asarlaridan iborat etnografik ko’rgazmalarni namoyish etib, jamiyatimiz ma’naviy
kamoloti yo’lida xizmat qilmoqda. Minglab xorijiy sayyohlar respublikamiz muzey-
qo’riqxonalariga tashrif buyurib, ajdodlarimizdan qolgan tarixiy yodgorliklar,
obidalar, monumental san’at asarlari oldida ta’zim etmoqdalar. Fransiya, Turkiya,
Eron, Pokiston, Koreya, Xitoy va boshqa mamlakatlarda O’zbekiston muzeylarining
eksponatlari namoyish etildi.
Sport Mustaqillik yillarida sport O’zbekiston milliy madaniyatining tarkibiy
qismi sifatida rivojlantirildi. 1992 yil 5 fevralda qabul qilingan O’zbekiston
Respublikasining «Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida»gi qonuni sportni ommaviy
ravishda rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar yaratdi. 46 mingdan ortiq sport
inshootlari – sport sog’lomlashtirish klublari, bolalar-o’smirlar sport maktablari,
olimpiya o’rinbosarlari bilim yurtlari, oliy sport mahorati maktablari, o’yingohlar,
sport zallari, maydonlari, hovuzlar barpo etildi va ta’mirlandi. Ularda 7 mln. kishi
jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanish imkoniyatiga ega bo’ldi. 1992 yil
yanvarda O’zbekiston Milliy olimpiya qo’mitasi tuzildi va 1993 yil sentyabrda
xalqaro olimpiya qo’mitasining 101-sessiyasida rasmiy e’tirof etildi. Sportning boks
turi jadal o’sdi. 17 marta jahon chempioni Artur Grigoryan, Sidney Olimpiadasi
chempioni Muhammadqodir Abdullaev kabi bokschilarimiz nomi jahonga mashhur.
1999 yil avgust oyida Amerikaning Xyuston shahrida o’tkazilgan X jahon
chempionatida O’zbekiston boks komandasi 83 mamlakat o’rtasida AQSH va Kuba
komandalaridan keyin faxrli uchinchi o’rinni egalladi. Vatanimizda sportning tennis
turi rivojlandi. 168 ta tennis korti, eng zamonaviy Yunusobod tennis majmui barpo
etildi. YUnusobod tennis saroyida 1994-2002 yillarda O’zbekiston Prezidenti kubogi](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_18.png)
![uchun 9 marta xalqaro tennis musobaqalari o’tkazildi. 1999 yilning iyul oyida
Londonda o’tgan tennis bo’yicha yoshlar xalqaro turnirida toshkentlik sportchi Iroda
To’laganova Uimbldon uchrashuvida g’olib chiqib, kumush kubokning
kichraytirilgan nusxasini qo’lga kiritdi. 1998 yil may oyida mamlakatimiz alpinistlari
Himolay tog’ining eng baland «Everest» cho’qqisiga ko’tarilib, O’zbekiston
dovrug’ini dunyoga taratdilar. Mustaqillik sharofati bilan milliy o’zbek kurashi
tiklandi. 1992 yilda Termiz va Shahrisabz shaharlarida dastlabki milliy kurash
bo’yicha xalqaro musobaqa o’tkazildi. Milliy kurashimizning nazariy jihatlari va
qoidalari ishlab chiqildi va xalqaro ekspertlar tomonidan e’tirof etildi, xalqaro sport
turlari qatoridan o’rin oldi. 1999 yil may oyida Toshkentda dunyoning 50 dan ortiq
mamlakatlaridan kelgan sportchilar ishtirokida kurash bo’yicha birinchi jahon
chempionati bo’lib o’tdi. Unda o’zbekistonlik kurashchilar 3 ta oltin, 3 ta kumush, 3
ta bronza medallarini qo’lga kiritdilar. Akobir polvon, Kamol polvon, Toshtemir
polvonlar nomi butun jahonga taraldi. Xalqaro kurash assotsiatsiyasi tuzildi, uning
faxriy Prezidenti etib Islom Karimov saylandi. Buyuk Britaniyada 2000 yildan
e’tiboran har yili Islom Karimov nomi bilan ataluvchi xalqaro turnir bo’lib o’tmoqda.
2002 yil oktyabrda Xalqaro kurash assotsiatsiyasi Xalqaro sport federatsiyasi
a’zoligiga qabul qilindi. O’zbek milliy kurashi xalqaro sport turi sifatida dunyoda
e’tirof topdi. Mustaqillik yillarida O’zbekiston sportchilari Olimpiadalar, Osiyo
o’yinlari, Jahon va Osiyo chempionatlari va boshqa musobaqalarda qatnashib, 3000
dan ortiq oltin, kumush va bronza medallarini qo’lga kiritdilar. SHaxmat bo’yicha
jahon chempioni Rustam Qosimjonov, boks bo’yicha jahon chempioni
Muhammadqodir Abdullaev kabi sportchilar O’zbekiston xalqining iftixoridir.
SHunday qilib, mustaqillik yillarida O’zbekistonda sport rivojlandi, yangi ma’no-
mazmun bilan boyidi, jahon sportiga qo’shildi va xalqaro maydonda salmoqli o’rinni
egalladi. Ma’naviy-madaniy sohada erishilgan yutuqlar o’z samarasini ko’rsatmoqda.
Ma’naviy hayotimizda uyg’onish yuz berdi, odamlarning tafakkuri va hayotga
munosabati o’zgardi. Kishilarimiz ongida demokratik qadriyatlar mustahkamlandi,
aholining faolligi oshdi, mamlakatimizning kelajagiga ishonchi mustahkamlandi.
Demokratik islohotlar natijasida erishgan katta yutug’imiz – bu umumiy](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_19.png)
![xonadanimizda qaror topgan tinchlik va barqarorlik, millatlararo va fuqarolararo
totuvlikdir, odamlarimiz tomonidan bu qadriyatlarning beqiyos ahamiyatini anglab
etayotganidir.
Xalqaro vaziyatning o’zgarishi XXI asr bo’sag’asida jahon tapaqqiyotininr
mazmuni tubdan o’zgardi. Ilgari bir-biriga qarama-qarshi bo’lgan - SSSR va AQSH
etakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok mavjud edi.
Dunyoning tinchligi va xavfsizlik tizimi shu ikki sistemaning blokning o’zaro
muxoliflik muvozanatiga asoslangan edi. Dunyoda "sovuq urush" siyosati
hukmronlik qilardi. Butun insoniyat yadro urushi xavfi ostida yashardi. XX asrning
90-yillariga kelib, sotsialistik dunyoning echakchisi bo’lgan ulkan imperiya - SSSR
parokanda bo’ldi, sotsialistik sistema h alokatga uchradi. Varshava S h artnomasi bloki
tarqalib ketdi. Dunyoda yangi mustaqil davlatlar vujudga keldi. Birgina SSSRning
parchalanishi natijasida 15 ta mustaqil davlat, jumladan mustaqil O’zbekiston davlati
bunyod etildi. «Sovuq urush» siyosati barham topdi. Xalqaro vaziyatda tub
o’zgarishlar sodir bo’lsada, dunyo tinchligiga tahdid soluvchi xavf-xatarlar,
ziddiyatlar saqlanib qoldi. Bu quyidagi hollarda namoyon bo’lmoqda.
Turli darajada rivojlangan mamlakatlar o’rtasida ijtimoiy-iqtisodiy notenglik va
ziddiyatlar yanada o’sdi. Mamlakatlar o’rtasida ilmiy-texnikaviy bilimlar, ilg’or
texnologiya, erkin sarmoyalarni to’plash va joylashtirishda hamon tafovutlar katta.
Dunyoning katta qismida iqtisodi zaif, aholisi qashshoq yashayotgan mamlakatlar
mavjud. Bir qator mintaqalarda, hatto bir mamlakat fuqarolari o’rtasida milliy-etnik
va diniy nizolar kelib chiqib mojarolarga, qonli urushlarga aylanmoqda. Mintaqaviy
mojarolar tufayli 30 millionga yaqin odam o’zi yashaydigan joylarni tashlab, boshqa
mamlakatlarga qochoq sifatida ketishga majbur bo’lgan. Umumiy, mintaqaviy va
milliy xavfsizlikka terrorizm, ayirmachilik va diniy ekstremizm tahdid qilmoqda.
Xalqaro terroristlar, dinni siyosiylashtirish natijasida vujudga kelgan ekstremistlar,
shu jumladan, islom fundamentalistlari odamlar o’rtasida "xaqiqiy" va "soxta"
dindorlik belgilari bo’yicha qarama-qarshilik chiqarishga, millatlarni parchalashga,
islom sivilizatsiyasi bilan boshqa sivilizatsiyalar o’rtasida yangi qarama-qarshiliklar,
mojarolar keltirib chiqarishga urinmoqdalar. Xalqaro terroristlarning O’zbekiston,](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_20.png)
![AQSH, Rossiya va boshqa mamlakatlarda sodir etgan terrorchilik urinishlari dunyo
ahlini tashvishlantirmoqda.
• "Sovuq urush" siyosatiga chek qo’yilishi natijasida yalpi yadro urushi xavfi
kamaygan bo’lsada, bu turdagi ommaviy qirg’in qurolining ko’p miqdorda
saqlanayotganligi,yadro quroliga ega bo’lgan davlatlar sonining ko’payib
borayotganligi (Hindiston, Pokiston) dunyo uzra umumiy xavfsizlikka jiddiy tahdid
bo’lib qolmoqda.
• Jahon miqyosida atrof-muhitning ifloslanganligi, nosog’lom ekologik vaziyat,
jumladan, Markaziy Osiyodagi ekologik tanglik, biogenetik buzilishlar insoniyat
boshiga xavf solib turibdi.
• Tobora kuchayib borayotgan korrupsiya, uyushgan jinoyatchilik,
giyohvandlik,yashirin kurol oldi-sottisi insoniyatni tashvishlantirmoqda. Bularning
barchasi dunyo hali ham ilgaridek mo’rt bo’lib turganligidan dalolat beradi. Bizni
qurshab typran olam g’oyat murakkab va muammoli bo’lib keldi, hozir ham shunday
bo’lib qolmoqda. Bugungi kunda butun insoniyatning taqdiri, ijtimoiy taraqqiyot
istiqbollari xalqaro munosabatlarga bog’liq bo’lib qoldi.
Xalqaro maydondagi har bir siyosiy tanglik, mojaro barcha mamlakatlar va
xalqlar manfaatig daxldor bo’lib qoldi. Hatto ayrim olingan mamlakat ichkarisidagi
nizoli jarayonlarni, urushlarni bartaraf etish ham jahon hamjamiyatining vazifasiga
aylandi. Davrimizning muhim xususiyati aholi talab extiyojlarining g’oyat darajada
o’sganligi bilan belgilanadi. Alohida olingan bir mamlakat resurslari bilan uning
aholisi talablari, ehtiyojlarini qondirib bo’lmaydi. Hatto rivojlangan mamlakat uchun
ham boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy, madaniy, ilmiy - texnikaviy hamkorlik
qilish ob’ektiv zaruriyat bo’lib qoldi. Hozirgi dunyoda biron-bir mamlakat, shu
jumladan, O’zbekiston Respublikasi ham, boshqalardan ajralgan hudud emas.
Sayyoramiz yaxlit va bo’linmasdir. SHu boisdan barcha mamlakatlar, xalqlar bir-biri
bilan bog’langan, o’zaro aloqadadir.
O’zbekiston xalqaro aloqalarni yo’lga qo’yish nuqtai nazaridan va o’z taraqqiyot
istiqbollari jihatidan qulay jug’rofiy-strategik imkoniyatlarga ega.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_21.png)
![• Qadim zamonlarda Sharq bilan G’arbni bog’lab turgan Buyuk ipak yo’li
O’zbekiston xududi orqali o’tgan. Bu erda savdo yo’llari tutashtan, tashqi aloqalar
hamda typli madaniyatlar tutashib bir-birini boyitgan. Bugungi kunda ham Evropa va
Osiyoni bog’laydigai yo’llar Markaziy Osiyodan, uning o’rtasida joylashgan
O’zbekistondan o’tmoqda.
• Markaziy Osiyoda jug’rofiy-siyosiy jihatdan markaziy o’rin tutgan
O’zbekiston ushbu mintaqada kuchlar nisbati va muvozanatini saqlash, barqarorlikni
ta’minlash, hamkorlikni mustahkamlash imkoniyatlariga ega.
• O’zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, suv tizimi markazida
joylashgan.
• Aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan mintaqada
etakchi o’rida turadi.
• Tabiiy-iqlim sharoiti qulay, ulkan mineral-xomashyo zahiralari va strategik
materiallarga ega, dexqonchilik madaniyati rivojlangan, oziq-ovqat bilan o’zini
ta’minlashga qodir.
• O’zbekiston sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoqlariga ega, o’zini neft,
gaz, rangli metallar bilan ta’minlabgina qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga
ega.
• YUrtimizning jahonga mashhur boy ma’naviy merosi bor, shu tufayli insoniyat
sivilizaliyasida salmoqli o’rin egallab, dunyoning ma’naviy va siyosiy jarayonlariga
ta’sir o’tkazish salohiyatga ega. Jug’rofiy-siyosiy jihatdan O’zbekistonda
qiyinchiliklar tug’diruvchi omillar ham mavjud.
Jumladan:
• O’zbekiston o’zining jug’rofiy-siyosiy holati jihatidan kollektiv xavfsizlik
tizimi izchil yo’lga qo’yilmagan mintaqada joylashgan. O’zbekiston fors ko’rfazi,
Kaspiy dengizi havzasi va Tarim havzasining neft va gazga juda boy konlari
joylashgan yarim xalqaning strategik markazida joylashgan. Shu boisdan bu hududda
butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida ko’pgina yirik davlatlar va bizga
qo’shni davlatlarning geografik manfaatlari bir-biri bilan kelishmasligi kuzatilmoqda.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_22.png)
![• Yana bir noqulaylik shundan iboratki, O’zbekistonni etnik, demografik,
iqtisodiy va boshqa muammolar yuki ostida qolgan mamlakatlar kurshab turibdi.
Buning ustiga, yurtimiz mintaqadagi diniy ekstrimizm, etnik murosasizlik,
narkobiznes va har xil tashqi kuchlar tomonidan rag’batlantirib kelinayotgan, ichki
mojaro avj olgan Afgoniston kabi beqarorlik o’chog’i bilan chegaradosh.
• Sovetlar davrida Markaziy Osiyoda, jumladan, O’zbekistonda
kommunikatsiyalar nomaqbul ravishda shakllantirilgan. Janubiy yo’nalishda transport
komunikatsiyalari amalda rivoj topmagan. O’zbekiston bevosita dengizga chiqa
olmaydigan, buning ustiga dengiz bandargohlaridan eng uzoqda joylashgan
mamlakat. Bu bir necha davlatlar hududidan o’tadigan olis yo’l bo’lib,
O’zbekistonning iqtisodiy aloqalarini chegaralaydi, yuk tashishni qimmatlashtirib,
mahsulotlarning raqobatga bardosh berishiga salbiy ta’sir etadi.
• Suv resurslarining cheklanganligi, ekologik muammolar, Orol fojiasi ham
mamlakatimiz uchun noqulay omildir.
Mustaqillikning dastlabki kunlaridayoq O’zbekistonning milliy manfaatlariga
mos keladigan puxta tashqi siyosiy yo’lni belgilash, jahon hamjamiyatiga qo’shilish,
horijiy mamlakatlar bilan siyosiy, diplomatik iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy
aloqalar o’rnatish masalalari dolzarb vazifa sifatida ko’ndalang bo’lib turardi. Bu
osongina echiladigan vazifalar emas edi. Masalaning murakkabligi shundan iborat
ediki, Ittifoq davrida tashqi siyosat yuritish, tashqi dunyo bilan aloqa qilish, tashqi
savdoni tashkil etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib borilar edi.
Respublikalar esa, jumladan, O’zbekiston ham tashqi dunyodan ajralgan, to’g’ridan-
to’g’ri aloqa qilolmaydigan yopiq mamlakat edi. SHu bois davlatimiz tashqi siyosat
yuritish tajribasiga ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy faoliyatni biladigan
kadrlarga ham ega emas edi. Respublikada bunday kadrlar tayyoplovchi birorta ham
o’quv yurti yo’q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarni
shakllantirishni talab qilmoqda edi.
Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning «O’zbekistonning o’z istiqlol va
taraqqiyot yo’li» va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish qoidalari
nazariy va amaliy jihatdan puxta asoslab berildi. O’zbekiston Respublikasi](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_23.png)
![Konstitutsiyasining 17-moddasida tashqi siyosat qoidalari qonunlashtirildi va u
jahondagi ko’plab mamlakatlar bilan hamkorlik jarayonlari ortga qaytmasligining
huquqiy kafolati bo’lib xizmat qilmoqda. O’zbekistonni xalqaro huquq sub’ekti
sifatida belgilaydigan, respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini
tartibga soladigan qonunlar qabul qilindi. «O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy
faoliyatining asosiy prinsiplari to’g’risida»gi, «Chet el investitsiyalari va xorijiy
ivestorlar faoliyatining kafolatlari to’g’risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat
to’g’risida»gi va boshqa qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir.
Bular faol va keng ko’lamli hamkorlik uchun mustahkam huquqiy kafolat yaratib
berdi. Tashqi aloqalarni ta’minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil etildi.
Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi, Tashqi iqtisodiy faoliyat
Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo firmalari shular jumlasidandir. Jahon
iqtisodiyoti va diplomatiyasi universiteti, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
huzuridagi Davlat va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi
siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo’lga
qo’yildi.
Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, hamkorlik yo’li asos qilib olindi.
O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari quyidagilardan
iborat:
• mafkuraviy qarashlardan qati nazar hamkorlik uchun ochiqlik,umuminsoniy
qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga
sodiqlik;
• davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish; •
boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
• nizolarni tinch yo’l bilan hal etish;
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmatlash;
• ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum
e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_24.png)
![• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash
maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo’stliklarga kirish va ulardan ajralib chiqish;
• tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;
• davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o’zaro manfaatdorlik, davlat milliy
manfaatlarining ustunligi;
• tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko’p tomonlama kelishuvlar
asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish xisobiga boshqasidan
uzoqlashmaslik.
Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo’lib tushgan
tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil davlat cifatida tezda tan olinishini
ta’minladi. O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi nufuzli
davlatlar tan oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-
texnikaviy va madaniy aloqalar o’rnatildi. Toshkentda 43 mamlakatning elchixonasi
ochildi. Bular jumlasiga AQSH, Turkiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya,
Xitoy, Hindiston Pokiston va boshqalarni kiritish mumkin. SHuningdek,
O’zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 hukumatlararo
va 13 ta nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko’rsatmoqda.
Dunyodagi 30 dan ortiq davlatda - AQSH, Turkiya, Germaniya, Fransiya, Xitoy,
Pokiston va boshqalarda O’zbekistonning elchixonalari va konsulliklari ishlab
turibdi.
O’zbekiston Respublikasi o’zining xohish irodasi va taklifiga ko’ra 1992 yil 2
martda jahondagi eng nufuzli xalqaro tashkilot - Birlashgan Millatlar Tashkilotiga
qabul qilindi. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatining to’la teng huquqli a’zosi bo’ldi.
Birinchi Prezidentimiz I.Karimovning BMT Bosh Assambleyasining 1993 yilda
bo’lgan 48-sessiyasida ishtirok etishi va unda 27 sentyabrda qilgan ma’ruzasi
O’zbekistonni jahonga qo’hna va yosh navqiron davlat sifatida namoyon etdi.
O’zbekiston Respublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va
hamkorlik masalalari bo’yicha BMT ning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini
chaqirish, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish va
boshqa macalalap bo’yicha bir qator takliflar o’rtaga qo’yildi.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_25.png)
![1993 yil 24 oktyabrda Toshkentda BMT ning vakolatxonasi ochildi va u ish
boshladi. O’zbekiston rahbariyati va BMT rahbarlarining sa’y-harakatlari natijasida
O’zbekiston BMTning Xalqaro telekommunikatsiya uyushmasi, Xalqaro taraqqiyot
assotsiatsiyasi, Qochoqlar ishi bo’yicha oliy ko’mitasi, Jahon sog’liqni saqlash
tashkiloti, Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti, Xalqaro atom energiyasi agentligi,
Aholi joylashish jamg’armasi, Narkotik moddalarni nazorat qilish dasturi, Sanoat
taraqiyoti tashkiloti, Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti singari ixtisoslashgan
muassasalarga a’zo bo’ldi.
O’zbekistonning tashabbusi bilan va BMT rahnamoligida 1995 yil 15-16
sentyabr kunlari Markaziy Osiyoda xavfsizlik va hamkorlik masalalariga
bag’ishlangan Toshkent kengash-seminari bo’lib o’tdi. Xalqaro kengashda ishtirok
etgan 31 davlat va 6 xalqaro tashkilotdan kelgan muxtor vakillar mintaqa
xavfsizligining, mojarolarning oldini olish, integratsiya jarayonlarini
chuqurlashtarishning ishonchli tizimini barpo etish masalalari yuzasidan o’z
fikrlarini, takliflarini aytdilar. Kengash yakunlari yuzasidan qabul qilingan Bayonot
jahon xalqlarini, xususan Markaziy Osiyo xalqlarini, turli siyosiy kuchlarni
mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashga, iqtisodiy va ekologik hamkorlik
tizimlarini barpo etishga chaqirdi. O’zbekistonning BMT bilan hamkorligining yorqin
sahifalaridan yana biri Markaziy Osiyo mintaqasini yadro kurolidan xoli zonaga
aylantirish masalasida o’z ifodasini topdi. O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov
BMT Bosh Assambleyasining 48-sessiyasi minbaridan turib so’zlagan nutqida
Markaziy Osiyoni yadro qurolidan xoli zonaga aylantirish g’oyasini ilgari surgan edi.
O’zbekistonning bu tashabbusi xalqaro hamjamiyat tomonidan qo’llab-quvvatlandi.
1997 yil 15-16 sentyabr kunlari Toshkentda "Markaziy Osiyo –yadro qurolidan
xoli zona" mavzuida xalqaro konferensiya bo’lib o’tdi. Uning ishida 56 davlat va 16
xalqaro tashkilotdan vakillar ishtirok etdi. Ushbu masala yuzasidan Markaziy Osiyo
mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklarining Bayonoti imzolandi. Markaziy Osiyo
mintaqasining yadro qurolidan xoli zonaga aylanishi mazkur mintaqa xavfsizligini
mustahkamlaydi. 2000 yil oktyabr oyida Toshkentda Markaziy Osiyoda xavfsizlik va
barqarorlikni mustahkamlash, giyohvand moddalar tijorati, uyushgan jinoyatchilik va](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_26.png)
![terrorizmga qarshi kurash mavzusida xalqaroo konferensiya bo’lib o’tdi. O’zbekiston
Prezidenti tashabbusi bilan 2001 yilda BMT Xavfsizlik Kengashining terrorizmga
qarshi kurash bo’yicha maxsus qo’mitasi ta’sis etildi. 2002 yil 18-20 oktyabr kunlari
BMT Bosh kotibi Kofe Annanning O’zbekistonga tashrifi mamlakatimizning xalqaro
jamiyatdagi o’rni mustahkamlanib, obro’-e’tibori ortib borayotganining dalilidir.
YUNESKO bilan hamkorlik O’zbekistonning BMT homiyligidagi ta’lim, fan
va madaniyat bilan shug’ullanuvchi xalqaro tashkilot – YUNESKO bilan aloqalari
tobora mustahkamlanib bormoqda. 1993 yil 29 oktyabrda YUNESKO ning Parijdagi
qarorgohida O’zbekistonni YUNESKO ga a’zolikka qabul qilish marosimi bo’ldi.
O’sha kuni Ulug’bek tavalludining 600 yilligini nishonlash YUNESKO dasturiga
kiritildi. 1994 yil oktyabrida Parijda Ulug’bek haftaligi tantana bilan o’tdi. Xiva va
Buxoro YUNESKO ning jahon madaniy qadriyatlar ro’yxatiga kiritildi. Bu ro’yxatda
411 ta ob’ekt bor. 1994 yil dekabrda respublikamizda YUNESKO ishlari bo’yicha
O’zbekiston Respublikasi milliy komissiyasi tashkil etildi, u idoralararo organ bo’lib,
tarkibiga ta’lim, fan, madaniyat va axborot sohasidagi vazirliklar va idoralardan 49
kishi a’zo bo’ldi. YUNESKO Markaziy Osiyo taraqqiyotini o’rganish, tiklash va
ommalashtirishga katta ahamiyat bermoqda. "Ipak yo’li - muloqot yo’li" deb
nomlangan yirik tadqiqotda Markaziy Osiyoga birinchi darajali ahamiyat berildi.
1995 yil iyul oyida YUNESKO qaroriga binoan Samarqandda Markaziy Osiyo tad
iqotlari xalqaro instituti tashkil etildi. YUNESKO Bosh direktorii Federiko
Mayorning O’zbekistondagi rasmiy tashrifi chog’ida 1995 yil iyul oyida mazkur
institut ochildi. YUNESKO bobomiz Amir Temur tavalludining 660 yilligini xalqaro
miqyosda nishonlashga qaror qildi va 1996 yil oktyabrda Parijda Amir Temurga
bag’ishlangan bir haftalik xalqaro anjuman bo’lib o’tdi. Amir Temur tavallud topgan
SHahrisabz shahri YUNESKOning madaniy qadriyatlar ro’yxatiga kiritildi. 1997
yilda jahon madaniyatning durdonalaridan hisoblangan Buxoro va Xiva
shaharlarining 2500 yillik muborak sanalari Parijda keng nishonlandi, xalqaro
anjuman va ko’rgazmalar o’tkazildi. Bu O’zbekiston bilan BMTning nufuzli xalqaro
tashkiloti YUNESKO o’rtasidagi hamkorlikning yana bir yorqin ifodasi bo’ldi. 1997
yil 19-20 oktyabr kunlari Vatanimizda Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 yilligi](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_27.png)
![munosabati bilan bo’lib o’tgan ulkan tantanalarda BMT, YUNESKO va boshqa
ko’plab xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlarning elchilari va vakillari, bir qator
mehmonlar ishtirok etdilar.
O’zbekiston BMT doirasidagi ixtisoslashgan muassasalar -Jahon sog’liqni
saqlash tashkiloti, Xalqaro mehnat tashkiloti, Jahon intellektual mulk tashkiloti,
Xalqaro bolalar jamg’armasi (YUNISEF), Xalqaro pochta ittifoqi, Elektr aloqasi
bo’yicha xalqaro ittifoq, Jahon meteorologiya tashkiloti, Xalqaro Olimpiada
qo’mitasi, Xalqaro avtomobilchilar ittifoqi va boshqa tashkilotlarning a’zosi, ular
bilan hamkorlik qilmoqda. O’zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishga,
uning jahon hamjamiyati bilan integratsiyalashuviga xalqaro moliyaviy, iqtisodiy
tashkilotlar - Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi,
Evropa tiklanish va taraqqiyot banki ham ko’maklashmoqdalar. Xalqaro savdo
markazi (YUNKTAD), Tariflar va savdo Bosh bitimi (GATT) bilan hamkorlik
qilinmoqda.
EXHT bilan hamkorlik O’zbekiston 1992 yil fevral oyida dunyodatinchlikni
mustahkamlash, inson huquqlarini himoya qilish bo’yicha katta tadbirlarni amalga
oshirayotgan nufuzli xalqaro tashkilot -Evropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti -
EXHT ga a’zo bo’lib kirdi. I.Karimovning 1992 yil 9-10 iyulda bo’lgan Evropada
xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining majlisida ishtirok etishi, unda nutq so’zlashi va
Kengashning 10 iyulda bo’lgan majlisiga raislik qilishi O’zbekistonning jahon
hamjamiyatida munosib o’rin egallayotganligining dalilidir. I. Karimov o’z nutqida u
yoki bu mintaqada tinchlik va barqarorlikni buzishi mumkin bo’lgan mojarolar
yaqinlashuvining oldini olish, mojarolarga yo’l qo’ymaslik muammolari bilan
shug’ullanuvchi mexanizmni vujudga keltirish, tashkilot qabul qilayotgan
hujjatlarning ta’sirchanligini oshirish, hujjatlar mojarolarni oldini olish, yo’l
qo’ymaslik ruhida bo’lishini ta’minlash takliflarini ilgari surdi.
1999 yil noyabr oyida bo’lgan EXHTning Istanbul sammiti Islom Karimovning
xalqaro terrorchilikka qarshi kurashuvchi xalqaro markaz tuzish haqidagi taklifi ham
ma’qullandi. 1996 yil fevral oyida O’zbekiston bilan Evropa Ittifoqi o’rtasida
hamkorlik o’rnatish bo’yicha muzokaralar bo’ldi. Shu yil iyul oyida Florensiya](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_28.png)
![shahrida Evropa Itgifoqi bilan O’zbekiston o’rtasida sherikchilik va hamkorlik
to’g’risida Bitim imzolandi. Bu hujjat O’zbekistonning Evropa Ittifoqi va unga a’zo
bo’lgan 15 ta mamlakat bilan o’zaro munosabatlarining huquqiy negizi bo’lib siyosiy,
iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy aloqalar uchun keng imkoniyatlar ochdi. Evropa
Ittifoqi bilan hamkorlik O’zbekistonning xavfsizligi va taraqqiyotini ta’minlovchi
muhim omillardan biri bo’lib xizmat qilmoqda.
O’zbekiston mustaqil davlat sifatida sayyoramiz ozon qatlamini muhofaza qilish
bo’yicha Vena Konvensiyasiga, ozon qatlamini kamaytiradigan moddalar xaqidagi
Monreal Protokoliga, atrof-muhitga ta’sir etuvchi vositalarni harbiy yoki boshqa
dushmanlik maqsadida qo’llashni taqiqlovchi Konvensiyaga, Yadro qurolini
tarqatmaslik xaqidagi shartnomaga qo’shilgan. Shunday qilib, O’zbekiston tarixan
qisqa bir davrda jahon hamjamiyatiga qo’shildi, xalqaro va mintaqaviy muammolarni
hal qilishda, umumiy va mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashda faol
qatnashayotgan nufuzli davlat darajasiga ko’tarildi. 1996 yilda Shanxayda, 1997 yilda
Moskvada bo’lib o’tgan Xitoy, Rossiya, Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston davlat
rahbarlarining sammitlarida harbiy sohada hamda chegara hududlarida o’zaro
ishonchni mustahkamlash, qurolli kuchlarni qisqartirish to’g’risida shartnomalar
imzolangan edi. Shu tariqa, «Shanxay forumi» yoki «Shanxay beshligi» tashkiloti
tuzilgan edi. 2001 yil 14-15 iyun kunlari Xitoyda navbatdagi Shanxay sammiti bo’lib
o’tdi. Uning ishida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov qatnashdi va
O’zbekistonning «Shanxay forumi»ga to’la huquqli a’zo bo’lishi to’g’risida bayonot
imzolandi.
O’zbekistonning «Shanxay forumi»ga kirishi munosabati bilan uning nomi
SHanxay hamkorlik tashkiloti – SHHT, deb o’zgartirildi. O’zbekiston uning
asoschilaridan biri bo’ldi. 2001 yil iyunda bo’lgan sammit yakunida S h anxay
hamkorlik tashkilotini tuzish to’g’risida deklaratsiya hamda terrorchilik, ayirmachilik
va ekstremizmga qarshi kurash borasidagi S h anxay konvensiyasi imzolandi. 2002 yil
6-7 iyun kunlari SHHT ga a’zo mamlakatlar davlat boshliqlarining Sankt-Peterburg
shahrida navbatdagi sammiti bo’lib o’tdi. Muzokaralar yakunida SHHTga a’zo
davlatlar rahbarlarining Deklaratsiyasi, tashkilotning ta’sis hujjati - SHHT Xartiyasi,](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_29.png)
![SHHTga a’zo davlatlar o’rtasida Mintaqaviy antiterror tuzilmasi haqidagi bitim
imzolandi. 2003 yil 29 may kuni Moskvada bo’lib o’tgan sammitda SHHT ning
doimiy amal qiluvchi idoralari – Pekinda Kotibiyat va Toshkentda Mintaqaviy
aksilterror tuzilmasi (MATT) ijroiya qo’mitasini ishga tushirishga qaror qildi. Bu
tashkilotlar 2004 yil yanvardan boshlab ish boshladilar.
2004 yil 17 iyun kuni Toshkentda SHHT ga a’zo davlatlar rahbarlarining
sammiti bo’lib o’tdi. Unda ikki asosiy masala – xavfsizlik va savdo-iqtisodiy
hamkorlik bo’yicha muzokaralar bo’ldi. Sammitda 2004 yil mart oyida
O’zbekistonda sodir etilgan terrorchilik harakati nafaqat O’zbekiston, balki butun
Markaziy Osiyo mintaqasida vaziyatni izdan chiqarishga qaratilganligi qayd etildi.
Butun dunyoda terrorchilik kuchayib, yadroviy, kimyoviy, biologik, elektron
terrorchilik xavfi paydo bo’lganligi, terrorchilarning bazalarini yo’qotish,
odamlarning ongini zaharlaydigan, terrorchilikni moliyalashtiradigan markazlarga
qarshi keskin kurash olib borish zarurligi ta’kidlandi.
Shu boisdan Toshkentda tashkil etilgan MATT zimmasiga axborot almashish,
chegara va bojxona qo’mitalarining, maxsus xizmatlarning hamkorligini
muvofiqlashtirish, shu orqali terrorchilik oldini olish vazifasi yuklangan. SHHT ning
Toshkent sammitida savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish masalasiga alohida
e’tibor berildi. Sammitda SHHT ga a’zo Shanxay hamkorlik tashkiloti
mamlakatlarni xavfsizlik orqali hamkorlik sari boshlaydigan tashkilotdir, deb
ta’kidlandi. Sammitda iqtisodiy hamkorlikning quyidagi yo‘nalishlarini
rag‘batlantirishga kelishib olindi:
transport infratuzilmasini rivojlantirish;??????
?????? tabiiy mineral xomashyo zahiralarini o‘zlashtirish;
?????? suv-energetika zahiralaridan unumli foydalanish;
?????? ekologiyaga oid masalalar, xususan, ichimlik suvi muammolarini hal qilish;
?????? fan-texnika va yuqori texnologiya, energetika sohalarida integratsiyalashish;
?????? investitsiyalar xavfsizligini kafolatlaydigan huquqiy poydevor yaratish, bu
sohadagi to‘siq va muammolarni bartaraf etish.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_30.png)
![Xitoy Xalq Respublikasi raisi XU Szintao Xitoy hukumati SHHT doirasadagi
iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga 900 mln. AQSH dollari miqdorida kredit
ajratishini ma’lum qildi. Sammit yakunida Toshkent deklaratsiyasi, SHHT ning
vakolatlari va immunitetlari to’g’risidagi konvensiya, Narkotik vositalar va psixotrop
moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik to’g’risidagi bitim,
tashkilot va uning organlari faoliyatiga doir hujjatlar – jami o’nta hujjat imzolandi.
GUUAM tashkiloti 1996 yilda Venada Gruziya, Ukraina, Ozarbayjon va
Moldova davlatlari rahbarlari uchrashib, ikki tomonlama va mintaqaviy
hamkorlik aloqalarini kengaytirish maqsadida o’ziga xos tuzilmaga asos solgan
edi. 1999 yil aprel oyida O’zbekiston ham unga qo’shildi va bu tashkilot uyushgan
davlatlarning nomidan olingan bosh harflar asosida GUUAM deb yuritiladi.
GUUAM mamlakatlari 1993 yilda Bryuselda asos solingan Evropa-Kavkaz-Osiyo
transport yo’lagini barpo etishni ko’zda tutuvchi TRASEKA loyihasini amalga
oshirish masalasida hamkorlik qilmoqda. TRASEKA dasturining amalga oshishi
xalqaro yuk tashishning global tizimini shakllantirish, SHarq va G’arb
mamlakatlarini bog’lovchi Buyuk ipak yo’lini tiklash, mamlakatlar o’rtasida o’zaro
manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, tinchlik va barqarorlikni mustahkamlashga
xizmat qiladi. MDHning tashkil topishi 1991 yil 8 dekabrda Minskda uch slavyan
respublikasi - Rossiya, Ukraina, Belorus rahbarlari-B.Elsin, L.Kravchuk
S.SHushkevichlarning uchrashuvi bo’ldi. O’sha kuni Belovejskoe Pushcheda uch
davlat boshliqlari Mustaqil Davlatlar hamdo’stligi (MDH)ni tuzish to’g’risida
Shartnoma imzoladilar. Shartnomada yagona iqtisodiy makon, yagona valyuta va
moliya-bank sistemasi bo’ladi, fan, ta’lim, madaniyat va boshqa sohalarda
hamkorlik qilinadi, tashqi siyosat, armiya sohasidagi siyosat kelishilgan holda
yuritiladi, deb belgilangan edi. Hujjatda SSSRning mavjudligi va SSSR
Konstitutsiyasi to’xtatiladi, deb e’lon qilindi. Ukraina, Belorussiya, Rossiya
parlamentlari MDHni tuzish haqidagi shartnomani ratifikatsiya qildilar va 1922 yil 30
dekabrdagi SSSRni tuzish to’g’risidagi shartnomani bekor etdilar. Qozog’iston,
O’zbekiston, Qirg’iziston, Tojikiston va Turkmaniston Prezidentlari MDHga uni
ta’sis etuvchilar rolida kirishga tayyor ekanligini bildirdilar.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_31.png)
![H ar bir davrning o’ z tara qq iyot omillari, e h ti yo jlari, talablari va h ayotiy
tamoyillari b o’ ladi. Tabiiyki, bularning barchasini shakllantirish va rivojlantirishga ,
ularga alo h ida ma’no-mazmun ba g’ ishlashga, bu davrda davlat, jamiyat h ayoti,
ijtimoiy-siyosiy institutlar faoliyatining ani k y o’ nalishlarini belgilab beradigan ulkan
ta rixiy vo q ealar bo’ladi.
2016 yil 4 dekabrda mamlakatimizda bo’lib o’tgan O’zbekiston Respublikasi
Prezident i sayl o vi , hech shubhasiz, yangi tariximizdagi ana shunday b eq iyos
hodisa bo’ldi. CHunki aynan ana shu saylovda butun O’ zbekiston hal q i o’ zining
buyuk siyosiy irodasi, h u q u q iy madan iyatini namoyon etib, mamlakatimizning
isti q boldagi tara kk iyot, xal q imiz, farzandlarimizning yoru g’ kelajagi, farovon
h ayot uchun ongli ravishda ovoz berdi. Demokratik talablarga t o’ li k mo s tarzda,
milliy saylov k onunchiligi va xal q aro standart l ar doirasida, ochi k va oshkora
o’ tgan saylov jarayonini 5 ta nufuzli xal q aro tashkilot va 46 ta davlat kelgan 600
ga ya q i n vakil kuzatib bordi.
YUksak saviyada o’ tgan O’ zbekiston Respublika s i Prezident i saylovida
tadbirkor l ar va ishbilarmonlar x arakati O’ zbekiston Liberal-demokratik part iyasidan
nomzod SHavkat Miromonovich Mirziyoev 88.61 foiz ovoz oldi .
O’ zbekiston Respublika s i Prezident i lavozimiga kirish ga bag’ishlangan tantanali
marosimi d a Oliy Majlis qonunchilik palatasi va Senatining Toshkent shahrida 2016
yil 14 dekabr da bo’lib o’tgan qo’shma majlisi da Shavkat Mirziyoyev nutk so’zladi.
Davlatimiz ra h bari ya k in isti k bolda mamlakatimiz oldida turgan eng mu h im va
dolzarb vazifalarga atroflicha t o’ xtaldi. «Bizning vazifamiz t o’ plangan tajriba va
il g’ or hal k aro amaliyotga suyangan h olda ,- dedi Shavkat Mirziyoyev - o’zimizning
tara kk iyot va yangilanish modelimizni qatiy amalga oshirishdan iborat. S h u borada
yakin va o’rta muddatga belgilangan marralarga erishish uchun qat’iyat bilan harakat
qilishimiz zarur. Shu maqsadda 2017-2021 yillarda O’zbekistonni yanada
rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasini ishlab chiqish yakin kunlarda
yakunlanadi» 1
.
1 «Эркин ва фаровон. демократик Ўзбекистон давлатини мард ва олийжаноб х ал қ имиз билан
қ урамиз. Ш. Мирзиёевнинг Ўзбекистон Руспубликаси Президенти лавозимига киришиш тантанали
маросимига ба ғ ишланган Олий Мажлис палаталарининг қ ў шма мажлисидаги нут қ и. « Х алк сўзи »
газетаси. 2016 йил 15 декабрь.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_32.png)
![Prezidentimizniig bevosita ra h barligi ostida «Xalk bilan muloqot va inson
manfaatlari yili» Davlat dasturini ham o’z ichiga oladigan mazkur k e ng ko’lamli
dasturiy hujjat har tomonlama pu x ta ishlab chiqildi. Prszidentning « O’ zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish b o’ yi cha H arakatlar strategiyasi to’g’risida» gi
2017 yil 7 fevralda imzolangan Farmoniga muvofi q uni h ayotga joriy etish b o’ yicha
q onuniy tamoyil va meha n izmlar ishlab chikildi . Farmonga berilgan shar h da
H arakatlar strategiyasining a h amiyati alo h ida ta’kidlanib, bu boradagi loyi h alarni
tayyorlash davomida a h oliniig keng q atlamlari orasida k iz g’ in mu h okamalar olib
borilgani , ular turli ahborot maydonlariga joylashtirilgani, buniig natijasida k o’ plab
taklif va mulo h azalar tushgani, hususan, « Q onun h ujjatlari ta’sirini ba h olash tizimi»
portalida gi mu h okamalar tufayli 1310 ga taklif-mulo h oza asosida «Xal k bilan
mulo k ot va inson manfaatlari yili» Davlat dasturining 41 ta bandi q ayta k o’ rib
chi q ilgani q ayd eti ladi.
Prezident M.Mirziyoev tomonidan ishlab chi q ilgan 2017-2021 yillarda
O’ zbekis ton Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor y o’ nalishi b o’ yicha
H arakatlar strategiyasi bugungi kunda mam l akatimiz oldida turgan buyuk
ma q sad l arga etish, ulkan vazifalarni h al etishda dasturulamal vazifasini bajarmo q da.
2017-2021 yillarda Uzbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yunalishi buyicha Xarakatlar strategiyasi mamlakatimizda xam, chet el ijtimoiy-
siyosiy doiralari tomonidan xam katta kizikish va e’tibor bilan o’rganilmokda. Bu
borada atokli olimlar, nufuzli ekspert va kuzatuvchilar, turli darajadagi kuzga
kuringan raxbarlar uz fikr-muloxazalarini bildirmokdalar. Xarakatlar strategiyasining
xar bir yciyeop yunalishi mamlakatimiz tarakkiyotn uchun g’oyat muxim axamiyatga
ega bulib, ular kuyidagilardan iborat.
Birinchi iunalishda davlat va jamiyat kurilishi tizimini takomillashti- rishning
ustuvor yunalishlari aloxida belgilab beriladi. Unda demokratik isloxotlarni
chukurlashtnrish. mamlakatni modernizatsiya kilishda Oliy Majlis va siyosiy
parpgiyalarning rolini yanada kuchaytirish. shu orkali konun ustuvorligiga eri- shish
asnosida jamiyatda boshkaruvning erkin va xalk xokimnyatchiligi tamoyillarini
chukurlashtirnshga erishiladi. Davlat bogi karu v i tizimini liberallashtirnsh, gurli](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_33.png)
![byurokratik tusiklarni kamaytirish, davlat boshkaruvida keng jamoatchilikning faol
ishtirokini ta’minlash choralarini kurish buyicha anik goyalar ilgari suriladi. Ochik
jamiyat kurish, davlat va fukaro munosabatlarini mustaxkamlash va natijada
Uzbekiston Respublikasining Konstitupiyasida muxrlab kuyilganidek, davlatning
ngoia va bir- dan-bir manbai xalk ekani, davlat xalk manfaatlarini ximoya kilishi,
ayni pay gda xalk uz maks al va intilishlarini, orzu-umndlarini davlat timsol i da gi
prinsip va koidalarni tulik amalga oshirish asosiy maksad kilib kuyilgan.
Ikkinchi iunalish krnun ustuvorligini ta’minlash va sud-xukuk, tizimini yanada
islo. silishningustuvor yunalishlaridan iborat. Bunda sud xokimiyatnnish chinakam
samaradorligini ta’minlash, sudning nufuzini oshirish, sud tizimini demok-
ratlashtirish va takomillashtirish ustuvor vazifa kilib kuyildi.
Mazkur yunalishda fukarolarning xukuk va erkinliklarinn ishonchli ximoya
kilish kafolatlarini ta’minlash, konun ustuvorligiga erishish orkali inson manfaatlarini
ximoya kilish, kabul kilingan barcha konunlarnnng tula va samarali ishlashi buyicha
tegishli chora-tadbirlarni amalga oshirishga j i ddiy e’tibor beriladi. Oliy sud
faoliyatini islox kilish, uning zamonaviy, xozirgi kun talablari asosida ishlaydigan
tizimini vujudga keltirish borasida yangi goyalar ilgari surildi. Jumladan. ma’mu- riy.
jinoyat. fukarolik va xujalik konunchiligini takomillashtirish orkali adolatli, xalkchil,
fukarolar manfaatlarini tula ximoya kila oladigan, ularning muammolarini uz vaktida
xal kilib beradigan sud tizimini vujudga keltirish talab etila i.
Jinoyatchilikka karshi kurashish, eng muximi, turli xukukbuzarliklarning oldini
olish, ularning sodir etnlmasligi choralarini kurish. profilaktika tizimini yanada
chukurlashtnrish va samaradorligini oshirish mexanizmlarini takomillashtirish, sud-
xukuk tizimida konuniylikpi yanada mustaxkamlash. konush a rioya kilish va konun
ustu v orligiga erishish orkali sud va sudlovning yuksak madan i yatiga erishish yul-
yuriklari anik-ravshan aks ettiriladi.
Yuridik yordam va xizmat kursatish tizimini takomillashtirish orkali sud-xukuk
organlarini «jazolovchi organdan fukarolar manfaatini ximoya kiladigan, ularning
kundalik yumushlariga yo rdam beradigan, xar kanday muammolarini konun doirasida
xal kilib beradigan xizmatlar organiga aylantirish» (Islom Karimov) mexanizmi- ning](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_34.png)
![yukori saviyada ishlashini ta’minlash buyicha amaliy echim va takliflar ilgari
suriladi.
Uchi n chi yunalish iktisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning us tuvor
yunalishlarini o’ zida ifoda e tadi. Bunda makro iq ti s odiy bar q arorlikni yanada
mustaxkamlash va yu q ori i q tisodiy o’ sish sur’atlarini sa q lab q olish, i q tisodiyotning
etakchi tarmo q larini modernizatsiya va diversifikatsiya q ilish h isobidan ishlab
chikar i layotgan maxsulotlarning ra q obatdoshliligini oshirish. mamlakat eksport
saloxiyatnni kuchaytirish bosh vazifa kilib q uyilgan.
Qishlok xujaligini modernizatsiya qilish, tuproq unumdorligini va ekinlar
xosildorligini oshirish, yangi va xaridorgir maxsulotlar etishtirish orqali jaxon
bozoriga chikishning yangi yunalishlarini joriy etish nazarda tutiladi.
Iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy mulk xukukini ximoya
kilish, mulkka egalik kilish va uning xajmini oshirish orkali yukori samaradorlikka
erishish. kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirish, uni
ragbatlantirish muljallanmokda. Viloyat. tuman va shaxarlarni ularning tabiiy-
geografik imkoniyatlari, er sharoiti va dexqonchilik madaniyatini nazarda tutgan
xolda. xududiy extnyoj va manfaatlar nuqtai nazaridan iqtisodiy rivojlantirish
choralarini kurish belgilangan.
To` rtinchi yo’nalishda ijtimoiy soxrani rivojlantirishning ustuvor yuna lishlari
o’z ifodasini topgan. Bunda axoli bandligi va uning real daromadlarini izchil
oshirish, jumladan, mehnatga layoqatli axoli qatlami uchun yangi ish o’rinlari
yaratish, mehnat faoliyatining yangi shakl va turlarnni joriy etish nazarda tutilmoqda.
Axolini ijtimoiy himoya qilish va sog’likni saqlash tizimini takomillashtirish, xotin-
qizlarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish orqali jamiyatda sog`lom turmush
tarzini yanada chuqurlashtirish masalalariga alohida ahamiyat berilmoqda.
Shuningdek, aholini arzon uy-joylar bilan ta’minlash. xayot sharoitlarini yaxshilash,
yul-transport. muxandislik-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilmalarni
modernizatsiya qilish orqali uzoq istiqbolga mo`ljallangan va munosib turmush
darajasini ta’minlaydigan yuksak madaniyatli yashash sharoitiga erishish chora-
tadbirlarini ko’rish eng muxim vazifa qilib qo`yilgan.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_35.png)
![Ta’lim-tarbiya va ilm-fan soxasini rivojlantirishga. xar tomonlama barkamol,
etuk inson yuqori malakali mutaxassisni tarbiyalashga alohida e’tibor beriladi. Bu esa
yoshlarga oid davlat siyosatini butun choralar bilan takomillashtirishni ta q ozo etadi.
Beshinchi yo` nalish xavf s izlik , millapishraro totuvlik va diniy ba g’ rikenglikni ,
ta’minlash, chu q ur o` ylangan, o’ zaro manfaatli va amaliy tash q i siyosat so h asidagi
ustuvor vazifalir bilan bog ` li q b o’ lib, bunda dunyo q alqib turgan. turli minta q a l arda
urush davom etayotgan, q on tukilayotgan bir sharoitda milliy xavf s izlikni
ta’minlash g a j i ddiy e’tibor berish eng muxim vazifalardan bir i sifatida belgilangan.
O’ndan orti q diniy konfessiyalar. 130 dan ziyod millat va elat vakillari yashayotgan
O’ zbeki s tonda tinchlik va barkarorlikni ta’minlash, o’ zaro ishonch. bir-birini
tushunish, turli e`ti q od va madaniyatlarni hurmat q ilish singari bag`rikenglnk
fazilatlarini yanada chu q urlashtirishning a h amiyati be q iyos e kanligi ta’kidlanadi.
O’ zbekiston deb atalga n umumiy xonadonimiz, 32 millionli oilamiz isti q boli uchun
diniy eti q odi, milliy mansubligi, kasbu kori va yoshidan q at’i nazar, xar bir fu q aro
mas’ul ekanini anglash, farzandlarimizni shu ruxda tarb i yalash asosiy vazifa etib
belgilangan.
O’ zbekistonning tash q i siyosatida, O’ zbekiston Respublikaei Konstitutsiya s ida
belgilanganidek. davlatlarning suverenitetini, h ududiy yaxlitligini h urmat kilish, kuch
ishlatmaslik yoki kuch bilan taxdid kilmaslik, chegaralarning daxlsizligini sa q lash,
n izolarni tinch yul bilan h al etish, bosh q a davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik
q oidalariga va xal q aro xu q u q niig umume’tirof etilgan boshka q oida va normalariga
asoslanib. o’ zaro manfaatli va amaliy tash q i siyosat olib borish buyicha ustuvor
yunalishlarini ishlab chi q ish mu h im vazifa q ilib qo’ yilgan.
Aytish mumkinki. 2017 2021 yillarda O’ zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yunalishi buyicha Xarakatlar strategiyasi o`tgan 25
yil davomida mamlakatimiz erishgan ulkan yutu q lar. tarixiy tajribalarni
umumlashtirib, xozirgi kunda davrning o’ zi oldimizga q o`yayotgan dolzarb
masalalarni h isobga olib, keyingi besh yilga va undan keyingi davrga m o’ ljallangan
tarixiy tara qq iyotning yangi uf q larini ochib b e rishga q aratilgan bo`lib, u o’ zining](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_36.png)
![mohiyat e’tibori bilan O’ zbekistonni yangi rivojlanish bos q ichiga ko`tarishni
ta’minlaydshan strategik dasturdir.
Sinov savollari
1. O’zbekistonning o’ziga xos taraqqiyot yo’lini ishlab chiqishda nimalar asos
qilib olindi?
2 . O’zbekistonda milliy huquqiy davlat qurilishida qanday tamoyillarga
asoslandi?
3 . O’zbekiston Respublikasi parlamenti - Oliy Majlisning tashkil topishi va
faoliyati haqida so’zlab bering.
4 . Vazirlar Mahkamasining tuzilishi, tarkibi, vazifalari haqida nimalarni bilasiz?
5 . O’zbekistonda qanday sud organlari faoliyat yuritmoqda?
6 . Mahalliy davlat hokimiyatining tuzilishi va uning vazifalari haqida so’zlab
bering.
7 . O’zbekistonda qanday vazirliklar va davlat qo’mitalari mavjud?
8 . O’zbekiston fuqarolarining huquqlari, erkinliklari, burchlarini bilasizmi?
9 . Ombudsman nima, u qachon ta’sis etilgan?
10 . O‘zbekistonning saylov tizimi haqida so‘zlab bering.
11. O‘zbekiston bozor munosabatlariga o‘tishda qanday yo‘lni tanladi?
12. Bozor infratuzilmasining yaratilishi haqida so‘zlab bering
Adabiyotlar ro’yxati.
1. Каримов И.А. Инсон унинг ҳуқуқ ва эркинликлари - олий қадрият. Т.
14. - Тошкент: Ўзбекистон, 2006.
2. Каримов И.А. Юксак маънавият-енгилмас куч. -Тошкент: Маънавият,
2008.
3. Каримов И.А. Демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва
фуқоролик жамиятини шакллантириш-мамлакатимиз тараққиётининг асосий
мезонидир. Т.19. – Toshkent: O’zbekiston, 2011.
4. Каримов И.А. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. –
Тошкент: Ўзбекистон, 2011.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_37.png)
![5. Каримов И.А. Тарихий хотира ва инсон омили – буюк келажагимиз
гаровидир. Халқ сўзи. 2012, 10 май.
6. Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида
хизмат қилиш – энг олий саодатдир. - Тошкент: Ўзбекистон. 2015.
7. Мустакил Ўзбекистан тарихининг дастлабки сахифалари. - Тошкент, 2000.
8. Эркаев А. Ўзбекистон йўли. - Тошкент: Маънавият, 2011.
9. Мустақиллик: Изоҳли илмий-оммабоп луғат // М.Абдуллаев ва
бошқалар: тўлдирилган учинчи нашр. - Тошкент: Шарқ, 2006.
10. 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг
бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси. – Тошкент:
Maънавият, 2017.
11. Мустақил Ўзбекистон тарихи. Масъул муҳаррир А.Сабиров. - Тошкент:
Академия, 2013.
12. Новейшая история Узбекистана. Руководителъ проекта и редактор:
М.А.Рахимов. - Тошкент: Адабиёт учқунлари, 2018.](/data/documents/6631fd00-0687-4ec2-8a94-d05e1063bcc6/page_38.png)
M avzu:O’zbekistonning o’ziga xos istiqlol va taraqqiyot yo’li. Reja 1.Taraqqiyotning «O’zbek modeli». O’zbekistonning o’ziga xos va o’ziga mos taraqqiyot yo’lining jahon hamjamiyati tomonidan e’tirof etiliishi. Bozor infratuzilmasining shakllanishi. 2.“Ta’lim to’g’risida”gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi». Ilm- fanning rivojlanishi. Madaniyat va sa’nat. 3.Tinchliksevar mustaqil O’zbekiston tashqi siyosat asoslarining ishlab chiqilishi, uning tamoyillari 4.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev tomonidan ijtimoiy – iqtisodiy islohotlarni yanada jadallashtirishi. 2017-2021 yillarga mo’ljallangan O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish Harakatlar strategiyasi.
Tayanch so’z va iboralar : Iqtisodiy islohotlar. Strategik maqsadlar. Xususiylashtirish. Kichik va o’rta biznes. Agrar islohotlar. Bozor infratuzilmasi. Mashinasozlik sanoati. Yoqilg’i mustaqilligi. G’alla mustaqilligi. Ma’naviy islohotlar. Ma’naviy merosning tiklanishi. Diniy qatriyatlar. Madaniyat ravnaqi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Milliy istiqlol g’oyasi. Xalqaro ahvol. Tinchlikka xavf soluvchi tahdidlar. O’zbekistonning geosiyosiy o’rni. Tashqi siyosat tamoyillari. O’zbekiston va BMT. O’zbekiston va EXHT. O’zbekiston va Evropa Ittifoqi. O’zbekiston va MDH. MOIH. MOH. O’zbekiston va Osiyo mamlakatlari. O’zbekiston va AQSH. O’zbekiston va Evropa mamlakatlari hamkorligi. «O’zbek modeli». Jahon tajribasi shuni ko’rsatadiki, dunyodagi hamma mamlakatlar uchun maqbul bo’lgan bir xil taraqqiyot yo’li, bir xil andoza bo’lishi mumkin emas. Mustaqillikka erishgan har bir mamlakat o’ziga xos taraqqiyot yo’lini izlaydi, yangi jamiyat barpo etishda o’z andozasini ishlab chiqishga intiladi. O’zbekiston oldida ham nazariy- ilmiy va amaliy jihatdan puxta asolangan o’ziga xos yo’lni ishlab chiqish zarur edi. O’zbekistonning taraqqiyot yo’li bozor iqtisodiyoti va demokratik tamoyillar qaror topgan ilg’or davlatlar tajribasiga, respublikamiz iqtisodiyotining haqiqiy holati va imkoniyatlariga, xalqning mentaliteti va tarixiy an’analariga, aholining tub o’zgartirishlarga Taraqqiyotning «O’zbek modeli» tayyorlik darajasiga tayangan holda Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan ishlab chiqildi. O’zbekistonning o’ziga xos taraqqiyot yo’li Islom Karimovning asarlari, ma’ruza va nutqlarida yangi ma’no-mazmuni bilan to’ldirilib, aniqlashtirilib borildi. 1993 yilda nashr etilgan «O’zbekiston-bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos yo’li» nomli asarida Islom Karimov yangi jamiyat qurishning besh tamoyilini asoslab berdi. 1. Iqtisodiyotni mafkuradan to’la xoli qilish, iqtisodning siyosatdan ustunligi, o’ziga xos ichki qonunlarga muvofiq rivojlanishi. 2. Davlat - bosh islohotchi, iqtisodiy o’zgarishlarning tashabbuskori. 3. Qonun ustivorligi, islohotlarning mustahkam huquqiy asoslarga qurilishi, qonun oldida hammaning baravarligi va hammaning qonunga bo’ysunishi.
4. Bozor iqtisodiyotiga o’tishning barcha bosqichlarida kuchli ijtimoiy siyosat yuritish, aholining muhtoj tabaqalarini ijtimoiy himoyalashning ustivorligi. 5. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich va izchil ravishda o’tish, ya’ni islohotlarni inqilobiy sakrashlarsiz amalga oshirish. Shunday qilib, O’zbekistonning o’ziga xos taraqqiyot yo’li nazariy va amaliy jihatdan puxta belgilab olindi. Taraqqiyotning «o’zbek modeli» bundan oldin yaratilgan va mavjud bo’lgan modellarning birortasini takrorlamagan holda, o’z mohiyati va mazmuni jihatidan butunlay yangi taraqqiyot modelidir. Bu yo’l xalqimiz tomonidan ham, xalqaro maydonda ham taraqqiyotning «O’zbek modeli» deb qabul qilindi. Bozor infratuzilmasi Iqtisodiy islohotlarning muhim yo’nalishlaridan biri bozor infratuzilmasini yaratishdan iborat bo’ldi. Shu boisdan respublikamizda bozor munosabatlarini shakllantirish va rivojlantirishga xizmat qiluvchi infratuzilmaning asosiy bo’g’inlari – turli muassasalar, tashkilotlar va korxonalar majmuasi yaratildi. Avvalombor, ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi transport, aloqa, suv va energetika ta’minoti, yo’l va ombor xo’jaligi tuzilmalari yaratildi. Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar uchun xizmat qiluvchi 58 ta tovarlar va xomashyo birjalari, 24 ta biznes inkubator, 496 ta auditorlik va konsalting firmalari, ko’plab savdo uylari, auksionlar, tijoratchilik idoralari, reklama firmalari, savdo-sotiq va ularni nazorat qiluvchi davlat muassasalari tashkil etildi. Bozor munosabatlarini rivojlantirishda axborot infratuzilmasi alohida ahamiyatga ega. Shu boisdan iqtisodiy faoliyat uchun zarur bo’lgan axborotlar, xabarlar va ma’lumotlarni to’plovchi, umumlashtiruvchi vositalar, firmalar vujudga keldi. Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni moliya-kredit munosabatlariga xizmat qiluvchi infratuzilma - yangi bank tizimi, o’z-o’zini kreditlash idoralari, sug’urta kompaniyalari, moliya kompaniyalari, soliq undirish idoralari, pul jamg’armalari yaratildi. Bozor iqtisodiyotiga xizmat qiluvchi bank-moliya tizimi yaratildi. 2002 yildanda 37ta bank, shu jumladan 13 ta xususiy bank faoliyat ko’rsatdi. Banklarning 17 tasi dunyodagi eng nufuzli banklar bilan korrespondentlik aloqalari o’rnatgan. Respublikada davlat ishtirokida tuzilgan bozor munosabatlariga xizmat qiluvchi
«Kafolat», «Agrosug’urta», «O’zbekinvest» kabi yirik sug’urta kompaniyasi faoliyat ko’rsatmoqda. Ko’plab xususiy sug’urta kompaniyalari, shuningdek, xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikda ishlaydigan qo’shma sug’urta kompaniyalari ham vujudga keldi va moliya bozorida xizmat ko’rsatmoqda. Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida ish bilan bandlik masalasi jiddiy muammoga aylanadi. Negaki, iqtisodiy tizim o’zgarayotgan paytda malakasiz kishilargina emas, ma’lum ixtisosga ega bo’lgan xodimlarga ham talab cheklanadi, ishsizlar toifasi kengayadi. Bunday sharoitda ishsizlar sonining ko’payishiga yo’l qo’ymaslik tadbirlari ko’rildi. Respublika bo’yicha 225 dan ortiq mehnat birjasini o’z ichiga oluvchi katta tormoq barpo etildi. Har bir tumanda mehnat birjasi tashkil etildi. Ishsizlarni ro’yxatga olish, ularning kasbini o’zgartirish mexanizmi yaratildi, ishsizlik bo’yicha nafaqa to’lash yo’lga qo’yildi. Yangi ish o’rinlarini tashkil etishga e’tibor berildi. 1993 yilda Respublikada 185,1 ming yangi ish o’rinlari tashkil etilgan bo’lsa, 1998 yilda bu ko’rsatkich 345,9 mingni tashkil etdi yoki 1,8 marta ko’p ish o’rinlari yaratildi. 2000 yilda faqat kichik va xususiy biznes rivoji hisobiga 192,5 ming yangi ish o’rinlari yaratilgan bo’lsa, bu ko’rsatkich 2004 yilda 425 mingdan oshdi. 2003 yil 1 yanvarda iqtisodiyot sohasida band bo’lganlarning 76,6 foizi nodavlat sektor hissasiga to’g’ri keldi. Iqtisodiy islohotlar borasida qo’yilgan yana bir muhim qadam - 1994 yil 1 iyuldan milliy valyutamiz-so’ming muomalaga kiritilishi bo’ldi. Bu tadbir katta siyosiy ahamiyatga, e’tiborga molikdir, chunki o’z milliy valyutasiga ega bo’lmagan davlat chinakam mustaqil bo’la olmaydi. Respublika hukumati milliy valyuta qadrini mustahkamlash, uning erkin aylanishini taminlash choralarini amalga oshirib bordi. 2003 yil 15 oktyabrdan boshlab so’m qisman konvertatsiyalanadigan valyuta maqomiga ko’tarildi. Muxtasar qilib aytganda, mustaqillik yillarida amalga oshirilgan iqtisodiy islohotlar natijasida bozor iqtisodiyoti asoslari shakllandi. Ko’p ukladli iqtisodiyotni, mulkdorlar tabaqasini shakllantirishdan iborat strategik vazifa amalda ro’yobga chiqdi. 2004 yil boshlarida respublikamizda mulkchilikning nodavlat sektori xususiy mulk egalari, fermer, shirkat va dehqon xo’jaliklari, aksiyadorlik jamiyatlari, qo’shma korxonalar, kooperativlar, jamoa mulki, mas’uliyati
cheklangan jamiyatlar, jamoat tashkilotlari) ulushi 90,2 foizga etdi. Davlat tasarrufidagi korxonlar ulushi esa 9,2 foizga tushdi. Ta’lim ravnaqi Ma’naviy-ma’rifiy sohadagi yutuqlarimiz ta’lim tizimidagi tub o’zgarishlarda yaqqol namayon bo’lmoqda. Xalq ta’limini isloh qilish, kadrlar tayyorlash tizimini mustahkamlash sohasida muhim chora-tadbirlar amalga oshirildi. Yangi oliy o’quv yurtlari tashkil etilib bilimlarning yangi tarmoqlari bo’yicha kadrlar tayyorlash yo’lga qo’yildi Oliy ta’lim tizimidagi 16 universitetning 12 tasi mustaqillik yillarida tashkil etildi. Mustaqillik yillarida eng zarur zamonaviy mutaxassisliklar bo’yicha o’nlab yangi oliy o’quv yurtlari – Mudofaa vazirligi qoshida Harbiy akademiya, Ichki ishlar vazirligi qoshida Ichki ishlar akademiyasi, Bank-moliya akademiyasi, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti, Toshkent aviatsiya instituti, Navoiy tog’- konchilik instituti, Toshkent Moliya instituti va boshqalar tashkil etildi. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan ta’limni tubdan isloh qilish yo’llari ishlab chiqildi. 1997 yil 27 avgustda Oliy Majlisning IX sessiyasida O’zbekiston Respublikasining «Ta’lim to’g’risida» Qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi. Milliy dasturning maqsadi ta’lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o’tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to’la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratishdan iboratdir. Mustaqil tadqiqotchilik Milliy dastur asosiga ko’ra yoshlar umumiy o’rta ta’limni 9 yillik maktablarda oladilar, yana uch yil davomida yangidan tashkil etilgan akademik litseylar va kasb- hunar kollejlarida o’rta maxsus bilim va kasb-hunar o`rganadilar. Kadrlar tayyorlash milliy dasturida belgilangan vazifalarni bajarish umumxalq, umummillat ishiga aylandi. 2001 yilda Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirishning birinchi bosqichi yakunlandi. 2001 yilda Respublikamizda 6742 ta maktabgacha ta’lim muassasalarida 608500 nafar o’g’il-qizlar tarbiyalandi. Ularda 65862 nafar pedagog, tarbiyachi va boshqa xodimlar xizmat qildi. 9727 ta umumta’lim maktablarida 440762 nafar o’qituvchi 6,3 mln. o’quvchiga ta’lim bermoqda. Umumiy o’rta ta’lim