Pyhonda chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi jarayonlarni hisoblash lab

Yuklangan vaqt:

11.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

585.939453125 KB

Ko'chirib olish

1-labaratoriya ishi
Mavzu: Pyhonda chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi jarayonlarni
hisoblash
Reja:
1. Pythonda chiziqli dasturlar
2. Pythonda tarmoqlanuvchi dasturlar
3. Pythonda takrorlanuvchi dasturlar
Algoritm so‘zi buyuk matematik Al-Xorazmiyning nomi bilan bog‘liq bo‘lib, u
birinchi bo‘lib arab raqamlaridan foydalangan holda arifmetik amallarni bajarish
qoidasini bayon etdi.
Har qanday qo‘yilgan masalani kompyuterda echish uchun oldin uning echish
usulini tanlab, keyin uning algoritmini ishlab chiqish kerak bo‘ladi. Demak, hech
bir masala yo‘qki uning echilish yo‘llarini bilmasdan va algoritmini tasavvur
qilmasdan turib uni kompyuterda echib bo‘lmaydi.
Algoritm va uning xossalari
Elektron hisoblash mashinalarining vujudga kelishiga qadar algoritmga har xil
ta’rif berib kelindi. Lekin ularning barchasi ma’no jihatdan bir-biriga juda yaqin
bo‘lib, bu ta’rif hozirgi kunda quyidagicha talqin qilinadi.
Ta’rif . Algoritm deb, qo‘yilgan masalani echish uchun ma’lum qoidaga binoan
bajariladigan amallarning chekli qadamlar ketma-ketligiga aytiladi.
Har qanday algoritm ma’lum ko‘rsatmalarga binoan bajariladi va bu
ko‘rsatmalarga buyruq deyiladi.
Algoritm quyidagi muhim xossalarga ega:
Aniqlik va tushunarlilik - deganda algoritmda ijrochiga berilayotgan ko‘rsatmalar
aniq mazmunda bo‘lishi tushuniladi.
Ommaviylik - deganda har bir algoritm mazmuniga ko‘ra bir turdagi
masalalarning barchasi uchun ham o‘rinli bo‘lishi tushuniladi.
Natijaviylik - deganda algoritmda chekli qadamlardan so‘ng albatta natija bo‘lishi
tushuniladi.
Diskretlik - deganda algoritmlarni chekli qadamlardan tashkil qilib bo‘laklash
imkoniyati tushuniladi.
Algoritm turlari
Algoritmning uchta turi bor: chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi.
CHiziqli algoritm - deb hech qanday shartsiz faqat ketma-ket bajariladigan
jarayonlarga aytiladi.

Tarmoqlanuvchi algoritm - deb ma’lum shartlarga muvofiq bajariladigan
ko‘rsatmalardan tuzilgan algoritmga aytiladi.
Takrorlanuvchi algoritm - deb biron bir shart tekshirilishi yoki biron
parametrning har xil qiymatlari asosida algoritmda takrorlanish yuz beradigan
jarayonlarga aytiladi.
Algoritmlarni turli usullarda tasvirlash mumkin. Masalan: so‘z bilan ifodalash;
formulalarda berish; blok-sxemalarda tasvirlash; dastur shaklida ifodalash va
boshqalar.
Algoritmlarni blok-sxema ko‘rinishda tasvirlash qulay va tushunarli bo‘lgani
uchun ko‘p ishlatiladi. Bunda algoritmdagi har bir ko‘rsatma o‘z shakliga ega.
Masalan: parallelogramm ko‘rinishdagi belgi ma’lumotlarni kiritish va chiqarish;
to‘g‘ri to‘rtburchak belgisi hisoblash jarayonini; romb belgisi shartlarning
tekshirilishini bildiradi.
Hayotimizda algoritmlarni turli sohalarda ba’zan bilgan holda ba’zan esa bilmagan
holda ishlatamiz. Algoritmlar faqat matematik xarakterga ega bo‘lmasdan ularni
oddiy hayotiy turmushimizda ham ko‘p qo‘llaymiz. Masalan, ovqat tayyorlash,
choy damlash, biror berilgan ishni bajarish va boshqa. Bu ishlarni bajarishda
ma’lum bo‘lgan aniq ko‘rsatmalarni ketma ket bajaramiz. Agar bu ko‘rsatmalar
aniq bir ketma ketlik tartibida bajarilmasa kerakli natijani olaolmaymiz.
Algoritmik tillar
Masalani echish algoritmi ishlab chiqilgandan so‘ng dastur tuziladi. Dastur - bu
berilgan algoritmga asoslangan biror bir algoritmik tilda yozilgan ko‘rsatmalar,
ya’ni buyruqlar yoki operatorlar to‘plamidir. Dasturlash - esa bu dastur tuzish
jarayoni bo‘lib, u quyidagi bosqichlardan iboratdir:
1.dasturga bo‘lgan talablar;
2.qo‘yilgan masala algoritmini tanlash yoki ishlab chiqish;
3.dastur kodlarini (matnlari, buyruqlarni) yozish;
4.dasturni to‘g‘rilash va test o‘tkazish.
Hozirgi kunda juda ko‘plab algoritmik tillar mavjud. Ularga dasturlash tillari deb
ataymiz. Algoritmik til - algoritmlarni bir xil va aniq yozish uchun ishlatiladigan
belgilashlar va qoidalar tizimidir. Algoritmik til oddiy tilga yaqin bo‘lib u
matematik belgilarni o‘z ichiga oladi. Tuzilgan algoritmlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri
mashinaga berib bo‘lmaydi, shu sababli yozilgan algoritmni biror bir algoritmik
tilga o‘tkazish zarur. Har qanday algoritmik til o‘z qo‘llanilish sohasiga ega.

Masalan, muxandislik hisob ishlarini bajarishda Paskal, Beysik va Fortran. Iqtisod
masalalarini echishda Paskal va Kobol. Mantiqiy dasturlash uchun Prolog va
boshqalar. O‘quv jarayonlari uchun Beysik, Paskal va boshqalar.
Paskal, Fortran va Kobol tillari universal tillardan hisoblanadi. Assembler tili
mashina tiliga ancha yaqin til bo‘lib o‘rta darajadagi tildir. Algoritmik til inson
tillariga qancha yaqin bo‘lsa, u tilga yuqori darajali til deyiladi. Mashina tili esa
eng pastki darajali tildir.
Masalalarni echish bosqichlari
Kompyuterda masalani echish bosqichlari quyidagilar:
1.Masalani qo‘yish va uning matematik modelini ishlab chiqish. Ushbu bosqichda
boshlang‘ich malumotlar tarkibi aniqlanadi. Masalani qo‘yish odatda echiladigan
masalaning asosiy xususiyatlarini og‘zaki tavsiflash bilan tugallanadi va so‘ngra,
masala matematik modeli yoziladi.
2.Echish usulini tanlash. Masala matematik ifodalanib bo‘lgandan so‘ng uni echish
usuli tanlanadi. Bunda izlanayotgan natijalarning boshlang‘ich ma’lumotlarga
bog‘liqligini aniqlaydi. Hozirgi zamon hisoblash matematikasi fan va texnikaga
oid turli masalalarni echish uchun ko‘plab sonli usullarga ega.
3.Masalani echish algoritmini ishlab chiqish. Bu bosqichda kompьyuterda
masalani echish uchun bajariladigan amallar (buyruqlar) ketma-ketligi tavsiflanadi.
Biz buni algoritmlash deb ataymiz.
4.Dasturlash. Bunda algoritm biror algoritmik tilga ko‘chiriladi.
5.Dasturni kiritish va xatolarini tuzatish.
6.Masalani bevosita kompьyuterda echish va natijalarni tahlil qilish. Bunda
dasturda kerakli boshlang‘ich qiymatlar berilib kompьyuterda natija olinadi va
tahlil qilinadi. Bu bosqichda agar kerak bo‘lsa algoritm va dastur modernizatsiya
qilinishi ham mumkin. YAngi olingan ma’lumotlar asosida kerakli xulosalar ishlab
chiqiladi. Bu ma’lumotlar qo‘yilgan masalani turlicha tahlil qilishga, murakkab
jarayonlarni tushunishga, olamshumul yangiliklarning ochilishiga, yangi
nazariyalarning, texnika mo‘‘jizalarining yaratilishiga xizmat qiladi. Umuman
olganda «Model-algoritm-dastur» uchligi modellashtirishning intelektual mag‘zini
tashkil etadi, bunday uchliksiz kompyuterda murakkab masalalarni echishda
muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi.

1.Chiziqli dasturlarda hech qanday shart operatorlari qatnashmaydi va sikl
jarayonlar bo’lmaydi.
2 son yig’indisi:
1. x = 10
2. y = 5
3. a = x + y
4. print ( a )
Dastur natijasi:
number = 43
answer1 = number / 10
answer2 = number % 10
print ( answer1 + answer2 )
Dastur natijasi:
number = 325
x1 = number / 100
x2 = number / 10 % 10
x3 = number % 10
answer = x1 + x2 + x3
print ( int ( answer ))
Dastur natijasi :

2. Tarmoqlanuvchi jarayonlariga shart operatorlari ya’ni if , elif va else operatorlar
kiradi. Tarmoqlanuvchi jarayonniga match , case operatori ham kiradi.
a = int ( input ())
b = int ( input ())
if a % 2 == 0 :
print ( "a juft son" )
if b % 2 == 0 :
print ( "b juft son" )
if b % 2 != 0 and a % 2 != 0 :
print ( "a va b ham juft emas" )
Dastur natijasi:
a = int ( input ())
b = int ( input ())
if a % 2 == 0 :
print ( "a juft son" )
elif b % 2 == 0 :
print ( "b juft son" )
elif b % 2 != 0 and a % 2 != 0 :
print ( "a va b ham juft emas" )

Dastur natijasi:
n = int ( input ())
m = int ( input ())
if n == m :
print ( "Teng " )
else :
print ( "Teng emas" )
Dastur natijasi:
a = int ( input ())
switch (a) :
case 1 : print ( "Dushanba" )
case 2 : print ( "Seshanba" )
case 3 : print ( "Chorshanba" )
case 4 : print ( "Payshanba" )
case 5 : print ( "Juma" )
case 6 : print ( "Shanba" )
case 7 : print ( "Yakshanba" )
Dastur natijasi:

3.Takrorlanuvchi jarayon ikki qismdan iborat bo’ladi bular jarayonlar soni aniq va
aniqmas. Siklda jarayonlar soni aniq bo’lsa for operatori orqali bajariladi va soni
aniq bo’lmasa while operatori orqali amalga oshiriladi.
Dastur – 1:
def main ( n ):
ls = []
for i in range ( n ):
ls . append ( i )
return ls
print ( main ( 5 ))
Dastur natijasi:
def main ( n ):
s = ""
for i in range ( 0 , n ):
s += str ( i ) + ","
return '"' + s [ 0 : len ( s ) - 1 ] + '"'
print ( main ( 5 ))
Dastur natijasi:

def main ( k , n ):
ls = []
for i in range ( n ):
ls . append ( k )
return ls
print ( main ( 5 , 3 ))
Dastur natijasi:
def main ( A , B ):

ls = []
for i in range ( A , B + 1 ):
ls . append ( i )
return ls
print ( main ( 3 , 7 ))
Dastur natijasi:
Dastur -5:

def main ( s ):
c = 0
a = 0
while a < len ( s ):
if s [ a ].isdigit():
c += 1
a += 1
return c
print ( main ( "python 2022" ))
print ( main ( "e324xE" ))
Dastur natijasi:
Dastur -6:
def main ( s ):

a = 0
c = 0
k = ""
while a < len ( s ):
if s [ a ].islower():
k += s [ a ]
c += 1
a += 1
return k , c
print ( main ( "CodeschoolUz" ))
Dastur natijasi :

Mavzu: Python dasturlash tilida sinflar va dasturlar
Reja:
1. Sinf tushunchasi
2. Python dasturlash tilida sinflar orqali dastur tuzish
Python ob'ektga yo'naltirilgan dasturlash paradigmasini qo'llab-quvvatlaydi,
ya'nibiz dastur komponentlarini sinflar sifatida belgilashimiz mumkin.
Sinf shablon yoki ob'ektning rasmiy tavsifi bo'lib, ob'ekt esa
ushbusinfningnamunasini, uning haqiqiy bajarilishini ifodalaydi. Biz quyidagi
o'xshashliknikeltirishimiz mumkin: hammamiz inson haqida qandaydir
tasavvurgaegamiz-ikkita qo'l, ikki oyoq, bosh, ovqat hazm qilish tizimi, asab
tizimi, miyavaboshqalar mavjudligi. Ba'zi shablon mavjud - bu shablonni sinf
debatashmumkin.Haqiqatan ham mavjud bo'lgan shaxs (aslida ushbu sinfning
namunasi) businfningob'ektidir.
Kod nuqtai nazaridan sinf ma'lum bir vazifani bajaradigan
funktsiyalarvao'zgaruvchilar to'plamini birlashtiradi. Sinf funksiyalari metodlar
debhamataladi.Ular sinfning xatti-harakatlarini belgilaydi. Va sinf o'zgaruvchilari
atributlardebataladi - ular sinf holatini saqlaydi
Sinf class kalit so'zi yordamida aniqlanadi:
class klass_nomi: klass_usullari
Sintaksis ob'ektini yaratish uchun quyidagi sintaksisdan foydalaniladi:
ob'ekt_nomi = sinf_nomi ([parametrlar])

class Person :
def __init__ ( self , name ):
self . name = name
x = Person ( "Shiorxon" )
print(x.name)
Person nomli class yaratildi. Class ichida funksiya yaratildi. Funksiyaga name
nomli parameter berildi. Classdan tashqarida x nomli obyekt yaratildi va unga
name = “Shiorxon” nomli qiymat berildi.
Natija:
class Person :
def __init__ ( self , name : str , age : int ):
self . name = name
self . age = age
data = Person ( "Xakimov Allamurod" , 18 )
print ( data . name , data . age )
Person nomli class yaratildi va uning ichida qabul qiladigan ikkita parametrga ega
funksiya yaratildi name, age nomli va funksiya ichida konstruktor amali bajarildi.
Data nomli obyekt yaratildi unga ikkita qiymat berildi.
Natija :

$class Name : def _ _init__ ( self , firsname : str , lastname : str , phone : int ): self . firsname = firsname self . lastname = lastname self . phone = phone def fullname ( self )-> str : return f "Ism : { self . firsname } Familya : { self . lastname } Telafon raqam : { self . phone } " name = Name ( "Xakimov" , "Allamurod" , 998938554640 ) print ( name . fullname ()) Name nomli class yaratildi va uning ichida ikkita funksiya yozildi birinchisi standart funksiya konstruktor vazifasini bajarmoqda, ikkinchisi natija qaytaryapti Natija:$

class Tortburchak :
def __init__ ( self , a : int , b : int ):
self . a = a
self . b = b
def parametr ( self ):
return 2 * ( self . a + self . b )
def yuza ( self ):
return self . a * self . b

class Kvadrat ( Tortburchak ):
def __init__ ( self , a : int ):
super (). __init__ ( a , a )
n = Kvadrat ( 6 )
print ( "Parametr = " , n . parametr ())
print ( "Yuzasi = " , n . yuza ())
Ushbu dasturda Tortburchak nomli class yaratildi bu class Kvadrat nomli classga
bosh class bo’lib yaratildi ya’ni ota class bo’lib.

3-Labaratoriya ishi
Mavzu:Pythonda matn va satrlar bilan ishlash.
REJA:
1. Satrlar haqida malumot.
2. Satrlar ustida amallar.
3. Satr metodlari.
Satrlar – bu belgilar ketma-ketligi. Ko'p hollarda satrlar so'zlar jamlanmasidan
tashkil topadi. Pythonda satrlar bilan ishlash juda qulay. Bir qancha satr literallari
mavjud. Pythonda satrlar qo’shtirnoq yoki bittalik tirnoqlar bilan ifodalanadi.
Ularni print() funksiyasi bilan ekranga chiqaramiz.
print ("Salom")
print ('Python')
Apostrof va qo`shtirnoqdagi satrlar bir narsa. Uni ikki xil variantda keltirilishiga
sabab literallarga apostrof va qo`shtirnoq belgilarini maxsus xizmatchi belgilardan
foydalanmasdan kiritish mumkinligi deb hisoblanadi.
Ism = "San'atbek"
Gap = 'Men "Python dasturlash tili" nomli kitob yozdim'
Satrni o’zgaruvchiga biriktirish

Satrni o’zgaruvchiga biriktirish uchun tenglik belgisi ishlatiladi:
a = "Salom"
print(a)
Ko’p qatorli satr Ko’p qatorli satrni hosil qilish uchun uchtalik qo’shtirnoq yoki
tirnoqlardan foydalaniladi. Bunda satr qanday holatda yozilgan bo’lsa
shundayligicha natija beradi:
a = """ Bu
ko'p
qatorli satr """
b = ''' Bu ham
ko'p qatorli
satr '''
print(a)
print(b)
Satr konstantalarini birlashtirish uchun ularni yonma-yon joylashtirishning o'zi
kifoya. Python avtomat ularni birlashtiradi. Misol uchun:
"Ismingiz" "kim?" avtomat "Ismingiz kim?" ga aylanadi.
Eslatma: Bir tirnoq va qo'sh tirnoqdagi satrlar bir-biridan hech ham farq qilmaydi.
Satr – bu massiv
Satrni alohida belgilar ketma-ketligidan tashkil topgan massiv deb hisoblash
mumkin. Pythonda belgini ifodalovchi ma’lumot turi yo’qligi uchun bitta belgi
deb, bitta elementdan tashkil topgan satrga aytiladi. Satrning istalgan elementiga
murojaat qilish mumkin. Buning uchun kvadrat qavslardan foydalanamiz va
elementning satrdagi o’rnini kiritamiz. Eslatma: Elementning satrdagi o’rnini
ifodalash uchun sanoq o dan boshlanadi. Ya’ni satrdagi birinchi elementning o’rni

$0 ga, ikkinchi elementning o’rni 1 ga teng va hokazo. Quyidagi misolimizda biz ikkinchi elementni ekranga chiqaramiz: a = "Dasturlash" print(a[1]) Satrlar ustida amallar upper() metodi: ism = 'Ahad' familiya = 'Qayum' # 2 va undan ortiq satrni birlahstirish uchun f-srtingdan foydalaniladi ism_familya = f"{ism} {familiya}" #upper() metodi matndagi har bir harfni katta harfga o'zgartiradi. print(ism_familya.upper()) Natija: AHAD QAYUM Lower() metodi: ism = 'Ahad' familiya = 'Qayum' # 2 va undan ortiq satrni birlahstirish uchun f-srtingdan foydalaniladi ism_familya = f"{ism} {familiya}" #upper() metodi matndagi har bir harfni kichik harfga o'zgartiradi. print(ism_familya.lower()) Natija: ahad qayum$ $title() va capitalize(): ism = 'Ahad' familiya = 'Qayum' # 2 va undan ortiq satrni birlahstirish uchun f-srtingdan foydalaniladi ism_familya = f"{ism} {familiya}" #capitalize() metodi matndagi birinchi harfni katta harfga o'zgartiradi. print(ism_familya.capitalize()) #title() metodi matndagi so'zlarning birinchi harfni katta harfga o'zgartiradi. print(ism_familya.title()) Natija: Ahad qayum Ahad Qayum Matnlarni qo’shish operatori(+) ism = 'Ahad' familiya = 'Qayum' print(ism + familiya) strip() , rstrip() va lstrip() metodlari Bu metodlar matnning boshi va oxiridagi bo'sh joylarni olib tashlaydi.  lstrip() — matn boshidagi bo'shliqni,  rstrip() – matn oxiridagi bo'shliqni,  strip() — matn boshi va oxiridagi bo'shliqlarni olib tashlaydi meva = " olma " print("Men " + meva.lstrip() + " yaxshi ko'raman")$

print("Men " + meva.rstrip() + " yaxshi ko'raman")
print("Men " + meva.strip() + " yaxshi ko'raman")
print("Men " + meva + " yaxshi ko'raman")
Natija:
Men olma yaxshi ko'raman
Men olma yaxshi ko'raman
Men olma yaxshi ko'raman
Men olma yaxshi ko'raman
Labaratoriya ishi 4
Mavzu: Tkinter, Turtle, PyQt kutubxonalari yordamida
foydalanuvchi dinamik interfeysini yaratish.
Reja:
1) Tkinter bilan Foydalanuvchi Interfeysi
2) Turtle bilan dastur yaratish
3) PyQt va uning vazifalari
Tkinter, Python dasturlash tilidagi standart GUI (Grafik Foydalanuvchi Interfeysi)
kutubxonalaridan biridir. Ushbu kutubxona orqali, siz o'zingizning ilovangizda
grafik foydalanuvchi interfeysini (GUI) yaratishingiz mumkin. Buning uchun
tkinter modulini chaqirishingiz kerak.
tkinter modulining asosiy vazifalari quyidagilar:
O'yin yaratish: tkinter orqali oynalar (windows) yaratish, ularni boshqarish,

vaqtincha yoki doimiy o'ynalarga o'zgartirishlar qo'shish.
Widgetlar (tugmalar, matn maydonchalar, ro'yhatlar, kiritish maydonchalari,
vaqtincha xabar oynalari kabi qisqa elementlar) yaratish: tkinter orqali siz
o'zingizga mos keladigan ko'rinishdagi widgetlarni yarating.
Biror amalni bajarish uchun hodisa (event)lar bilan ishlash:
Foydalanuvchining tarmoq bo'yicha amalini kuzatish uchun, masalan, tugma
bosilganda, matn kiritilganda yoki o'ynaga boshqa hodisalar bo'lganda, kerakli
amallarni bajarish.
Xabarlar oynasida, xato xabarlarini chiqarish: Foydalanuvchiga yo'l qo'ymoq
uchun xabarlar oynasini yaratish, xato xabarlarni chiqarish.
Koordinatalar yordamida chizim qilish: tkinter orqali siz o'zingizga mos bo'lgan
chizimlarni yaratish, yoki mavjud chizimlarni o'zgartirish uchun usullar mavjud.
Quyidagi misol sizni boshlash uchun yaxshi ko'rsatish mumkin:
import tkinter as tk
def button_click ():
label . config ( text = "Salom, " + entry . get ())
root = tk . Tk ()
root . title ( "Salom Tkinter" )
label = tk . Label ( root , text = "Ismingizni kiriting:" )
label . pack ()
entry = tk . Entry ( root )
entry . pack ()
button = tk . Button ( root , text = "Salom" , command = button_click )

button . pack ()
root . mainloop ()
# Natija:

Tkinter Python da grafik foydalanuvchi interfeyslarini yaratish uchun
ishlatiladigan standart kitobxonadir. Ushbu kitobxona orqali, siz o'zingizga mos
bo'lgan foydalanuvchi interfeysini yaratishingiz mumkin.
Quyidagi kod ni misol sifatida ko'rsataman:
import tkinter as tk
from tkinter import messagebox
def button_click ():
messagebox . showinfo ( "Salom" , "Assalomu alaykum!" )
# Asosiy oyna
root = tk . Tk ()
root . title ( "Salom O'yin" )
# Matn kiritish uchun maydon
label = tk . Label ( root , text = "Salom, Foydalanuvchi!" )
label . pack ()
# Bosish tugmasi
button = tk . Button ( root , text = "Bosing" , command = button_click )
button . pack ()

# Oynani boshlash
root . mainloop () #
Natija:
Bu tugmani bosgada esa yana quyidagi natija chiqadi:
Bu kodda, tkinter modulidan Tk oynasini yaratamiz va uni root deb nomlaymiz.
Keyin, oynada Label va Button qilib matn va tugma qo'shamiz. Tugma bosilganda
button_click funksiyasi chaqiriladi va oyna mainloop() metodi orqali ishga
tushiriladi.
Turtle moduli, Python dasturlash tilida grafik amallarni bajarish uchun
foydalaniladi. Ushbu modul orqali, chizimlarni yaratish, koordinatalar yordamida
harakatlanish, ranglarni o'zgartirish va boshqa amallarni bajarish mumkin.
Quyidagi misol sizga turtle modulini qanday ishlatishni ko'rsatadi:
import turtle

# Turtle obyekti yaratish
t = turtle . Turtle ()
# Obyektga rang berish
t . color ( "blue" )
# Qalamni olib, boshlash nuqtaga o'tish
t . penup ()
t . goto ( - 50 , - 50 )
t . pendown ()
# Kvadratni chizish
for _ in range ( 4 ):
t . forward ( 100 )
t . right ( 90 ) # Dasturni tugatish
turtle . done ()
# Natija:

Bu misolda, turtle modulidan foydalanib, o'rtasida kichik kvadrat chizamiz. Kodni
izlashdan oldin, turtle oynasining chiqqanini ko'rish uchun dasturni boshqaruv

oynasining oldiga kelishingiz mumkin.
Dasturning tugmalarini bosish orqali (turtle.done()), siz o'zingizning chizimlarini
yaratishingiz mumkin. turtle moduli bilan ishlash oson va jiddiy grafiklar yaratish
uchun juda qulaydir. Siz o'zingizning tajribangizni oshirish uchun boshqa
amallarni ham qo'shishingiz mumkin.
import turtle
# Turli shakllardan tashkil topgan murakkabroq
def draw_complex_shape ():
for i in range ( 36 ):
turtle . forward ( 100 )
turtle . right ( 170 )
# Murakkabroqni ko'rsatish
def show_complex_shape ():
for _ in range ( 5 ):
draw_complex_shape ()
turtle . penup ()
turtle . forward ( 120 )
turtle . pendown ()
# Asosiy oyna
turtle . speed ( 20 )
show_complex_shape ()
# Dasturni tugatish
turtle . done ()

Bu misolda, draw_complex_shape funksiyasi bizga murakkabroqni tuzish uchun
kerak bo'lgan kodni beradi. Keyin esa, show_complex_shape funksiyasi turli
shakllardan tashkil topgan murakkabroqni ko'rsatadi. U har bir murakkabroqni
chizib turib, keyin yana birinchi turdagi murakkabroqni boshidan boshlash uchun
turtle.penup(), turtle.forward(120), va turtle.pendown() buyruqlaridan
foydalaniladi. Va quyiodagi natija hosil bo’ladi.PyQt, Python dasturlash tilidagi bir
kutubxona (library) bo'lib, GUI (Grafik
Foydalanuvchi Interfeysi) yaratish uchun ishlatiladi. U bu, Qt toolkit'ini Python
tiliga integratsiyalashdiradi va keng qo'llaniladigan bir dastur yaratish uchun qulay
imkoniyatlar taqdim etadi. PyQt, PyQt5 va PyQt6 kabi versiyalari mavjud bo'lib,
har biri Qt toolkit'ini o'z ichiga oladi.
PyQt kutubxonasi quyidagi vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi:
Foydalanuvchi interfeysi (UI) yaratish : PyQt orqali siz o'zingizning
ilovangizning foydalanuvchi interfeysini, yani GUI oynasini yaratishingiz mumkin.
Bu, tugmalar, matn maydonchalari, ro'yhatlar, tashqi fayllar oynasi, tasvir oynasi
va boshqa GUI komponentlarini o'z ichiga oladi.
Hodisalarga javob bermoq : Foydalanuvchi bilan amalni bajarish, masalan, tugma
bosilganda, matn kiritilganda yoki ro'yhatdan tanlanganda qanday amal bajarish
kerakligini belgilash.

Ranglarni boshqarish : PyQt orqali siz o'zingizning ilovangizda chizish va
ranglarni boshqarish uchun imkoniyatlardan foydalanishingiz mumkin.
Foydalanuvchi interfeysini boshqarish: Oyning o'lchamini o'zgartirish, oynani
kengaytirish, oynani boshqarish va boshqa interfeysni o'zgartirish imkoniyatlari
mavjud.
Taqdimotlar va malumotlar bazalari bilan ishlash : PyQt orqali siz ma'lumotlar
bazasidan malumotlar olish, o'zgartirish va o'zgartirilgan malumotlarni ko'rsatish
uchun imkoniyatlardan foydalanishingiz mumkin.
Quyidagi kod misoli, PyQt kutubxonasi orqali o'zining ilovasining oynasini
yaratishni ko'rsatadi:
from PyQt5 . QtWidgets import QApplication , QWidget , QPushButton ,
QVBoxLayout
class MyWindow ( QWidget ):
def __init__ ( self ):
super (). __init__ () # Asosiy oyna xususiyatlarini o'rnating
self . setWindowTitle ( "PyQt Misol" )
self . setGeometry ( 100 , 100 , 300 , 200 )
# Tugma yaratish
self . button = QPushButton ( "Salom, PyQt!" , self )
# Tugmani bosishga oid hodisa (event)
self . button . clicked . connect ( self . show_message )
# Oynani tuzish
layout = QVBoxLayout ( self )
layout . addWidget ( self . button )

# Tugma bosilganda chiqadigan xabar
def show_message ( self ):
print ( "Salom, PyQt!" )
if __name__ == "__main__" :
app = QApplication ([])
window = MyWindow ()
window . show ()
app . exec_ ()
Bu kod misoli, PyQt orqali o'zining ilovasining oynasini yaratadi va o'z ichiga
olgan QPushButton (tugma) komponentini oynaga joylashtiradi. Tugma bosilganda
show_message metodiga oid hodisa (event) chaqiriladi, va konsolga "Salom,
PyQt!" xabarini chiqaradi. Quyidagi kod misoli, PyQt kutubxonasi orqali o'zining
ilovasining oynasini yaratishni ko'rsatadi:
Tugma bosilganda show_message metodiga oid hodisa (event) chaqiriladi, va
konsolga "Salom, PyQt!" xabarini chiqaradi.

Mavzu : Matplotlib dastur interfeysi grafiklar bilan ishlash
Matplotlib yordam dasturlarining aksariyati pyplot submodul ostida joylashgan, va
odatda plt taxallus: ostida import qilinadi
import matplotlib.pyplot as plt
Endi Pyplot paketini plt deb atash mumkin.
Misol:
Diagrammada (0,0) pozitsiyadan (6,250) pozitsiyaga chiziq torting:
import matplotlib . pyplot as plt
import numpy as np
xpoints = np . array ([ 0 , 6 ])
ypoints = np . array ([ 0 , 250 ])
plt . plot ( xpoints , ypoints )
plt . show ()
Natija:

X va y nuqtalarini chizish
plot() funksiyasi diagrammadagi nuqtalarni (markerlarni) chizish uchun
ishlatiladi.
Sukut bo yichaʻ plot() funksiya nuqtadan nuqtaga chiziq chizadi.
Funktsiya diagrammadagi nuqtalarni belgilash uchun parametrlarni oladi.
1-parametr x o‘qi dagi nuqtalarni o‘z ichiga olgan massivdir.
2-parametr y o‘qi dagi nuqtalarni o‘z ichiga olgan massivdir.

Agar (1, 3) dan (8, 10) gacha bo'lgan chiziqni chizishimiz kerak bo'lsa, biz ikkita
massivni [1, 8] va [3, 10] chizma funktsiyasiga o'tkazishimiz kerak.
Misol
Diagrammada (1, 3) pozitsiyadan (8, 10) pozitsiyaga chiziq torting:
import matplotlib . pyplot as plt
import numpy as np
xpoints = np . array ([ 5 , 10 ])
ypoints = np . array ([ 4 , 15 ])
plt . plot ( xpoints , ypoints )
plt . show ()
Natija:

Chiziqsiz chizish
Faqat markerlarni chizish uchun siz qisqa yorliq qatori belgilanishidan 'o'
parametridan foydalanishingiz mumkin, bu 'o' ;ringlar'.
import matplotlib . pyplot as plt
import numpy as np
xpoints = np . array ([ 1 , 8 ])
ypoints = np . array ([ 3 , 10 ])
plt . plot ( xpoints , ypoints , 'o' )
plt . show ()
Natija:

Bir nechta nuqta
Siz xohlagancha ko'p nuqta chizishingiz mumkin, faqat ikkala o'qda bir xil
miqdordagi nuqtalar mavjudligiga ishonch hosil qiling.
import matplotlib . pyplot as plt
import numpy as np
xpoints = np . array ([ 1 , 2 , 6 , 8 ])
ypoints = np . array ([ 3 , 8 , 1 , 10 ])
plt . plot ( xpoints , ypoints )
plt . show ()
Natija:

Chiziq uslubi
Siz linestyle yoki undan qisqaroq ls kalit so zdan foydalanishingiz mumkin.ʻ
chizilgan chiziq uslubini o'zgartirish:
import matplotlib . pyplot as plt
import numpy as np
ypoints = np . array ([ 3 , 8 , 1 , 10 ])
plt . plot ( ypoints , linestyle = 'dotted' )
plt . show ()
Natija:

Syujet uchun teglar yaratish
Pyplot bilan xlabel() va ylabel() funksiyalaridan x va y o qlari uchun yorliqʻ
o rnatishingiz mumkin.
ʻ
import numpy as np
import matplotlib . pyplot as plt
x = np . array ([ 80 , 85 , 90 , 95 , 100 , 105 , 110 , 115 , 120 , 125 ])
y = np . array ([ 240 , 250 , 260 , 270 , 280 , 290 , 300 , 310 , 320 , 330 ])
plt . plot ( x , y )
plt . xlabel ( "X o'qqa nisbatan" )
plt . ylabel ( "Y o'qqa nisbatan" )
plt . show ()

Natija:
axvline va axhline cheksiz vertikal / chizish gorizontal chiziqlar,
berilgan x / y pozitsiyalarda. Ular odatda belgilash uchun ishlatiladi maxsus
ma'lumotlar qiymatlari, masalan. bu misolda ning markaz va chegara qiymatlari
sigmasimon funktsiya
axline ixtiyoriy yo'nalishlarda cheksiz to'g'ri chiziqlar chizadi.
import matplotlib . pyplot as plt
import numpy as np
t = np . linspace ( - 10 , 10 , 100 )
sig = 1 / ( 1 + np . exp ( - t ))
plt . axhline ( y = 0 , color = "black" , linestyle = "--" )
plt . axhline ( y = 0.5 , color = "black" , linestyle = ":" )

plt . axhline ( y = 1.0 , color = "black" , linestyle = "--" )
plt . axvline ( color = "grey" )
plt . axline (( 0 , 0.5 ), slope = 0.25 , color = "black" , linestyle = ( 0 , ( 5 , 5 )))
plt . plot ( t , sig , linewidth = 2 )
plt . xlim ( - 10 , 10 )
plt . xlabel ( "t" )
plt . legend ( fontsize = 14 )
plt . show ()
Natija:

1-labaratoriya ishi Mavzu: Pyhonda chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi jarayonlarni hisoblash Reja: 1. Pythonda chiziqli dasturlar 2. Pythonda tarmoqlanuvchi dasturlar 3. Pythonda takrorlanuvchi dasturlar Algoritm so‘zi buyuk matematik Al-Xorazmiyning nomi bilan bog‘liq bo‘lib, u birinchi bo‘lib arab raqamlaridan foydalangan holda arifmetik amallarni bajarish qoidasini bayon etdi. Har qanday qo‘yilgan masalani kompyuterda echish uchun oldin uning echish usulini tanlab, keyin uning algoritmini ishlab chiqish kerak bo‘ladi. Demak, hech bir masala yo‘qki uning echilish yo‘llarini bilmasdan va algoritmini tasavvur qilmasdan turib uni kompyuterda echib bo‘lmaydi. Algoritm va uning xossalari Elektron hisoblash mashinalarining vujudga kelishiga qadar algoritmga har xil ta’rif berib kelindi. Lekin ularning barchasi ma’no jihatdan bir-biriga juda yaqin bo‘lib, bu ta’rif hozirgi kunda quyidagicha talqin qilinadi. Ta’rif . Algoritm deb, qo‘yilgan masalani echish uchun ma’lum qoidaga binoan bajariladigan amallarning chekli qadamlar ketma-ketligiga aytiladi. Har qanday algoritm ma’lum ko‘rsatmalarga binoan bajariladi va bu ko‘rsatmalarga buyruq deyiladi. Algoritm quyidagi muhim xossalarga ega: Aniqlik va tushunarlilik - deganda algoritmda ijrochiga berilayotgan ko‘rsatmalar aniq mazmunda bo‘lishi tushuniladi. Ommaviylik - deganda har bir algoritm mazmuniga ko‘ra bir turdagi masalalarning barchasi uchun ham o‘rinli bo‘lishi tushuniladi. Natijaviylik - deganda algoritmda chekli qadamlardan so‘ng albatta natija bo‘lishi tushuniladi. Diskretlik - deganda algoritmlarni chekli qadamlardan tashkil qilib bo‘laklash imkoniyati tushuniladi. Algoritm turlari Algoritmning uchta turi bor: chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi. CHiziqli algoritm - deb hech qanday shartsiz faqat ketma-ket bajariladigan jarayonlarga aytiladi.

Tarmoqlanuvchi algoritm - deb ma’lum shartlarga muvofiq bajariladigan ko‘rsatmalardan tuzilgan algoritmga aytiladi. Takrorlanuvchi algoritm - deb biron bir shart tekshirilishi yoki biron parametrning har xil qiymatlari asosida algoritmda takrorlanish yuz beradigan jarayonlarga aytiladi. Algoritmlarni turli usullarda tasvirlash mumkin. Masalan: so‘z bilan ifodalash; formulalarda berish; blok-sxemalarda tasvirlash; dastur shaklida ifodalash va boshqalar. Algoritmlarni blok-sxema ko‘rinishda tasvirlash qulay va tushunarli bo‘lgani uchun ko‘p ishlatiladi. Bunda algoritmdagi har bir ko‘rsatma o‘z shakliga ega. Masalan: parallelogramm ko‘rinishdagi belgi ma’lumotlarni kiritish va chiqarish; to‘g‘ri to‘rtburchak belgisi hisoblash jarayonini; romb belgisi shartlarning tekshirilishini bildiradi. Hayotimizda algoritmlarni turli sohalarda ba’zan bilgan holda ba’zan esa bilmagan holda ishlatamiz. Algoritmlar faqat matematik xarakterga ega bo‘lmasdan ularni oddiy hayotiy turmushimizda ham ko‘p qo‘llaymiz. Masalan, ovqat tayyorlash, choy damlash, biror berilgan ishni bajarish va boshqa. Bu ishlarni bajarishda ma’lum bo‘lgan aniq ko‘rsatmalarni ketma ket bajaramiz. Agar bu ko‘rsatmalar aniq bir ketma ketlik tartibida bajarilmasa kerakli natijani olaolmaymiz. Algoritmik tillar Masalani echish algoritmi ishlab chiqilgandan so‘ng dastur tuziladi. Dastur - bu berilgan algoritmga asoslangan biror bir algoritmik tilda yozilgan ko‘rsatmalar, ya’ni buyruqlar yoki operatorlar to‘plamidir. Dasturlash - esa bu dastur tuzish jarayoni bo‘lib, u quyidagi bosqichlardan iboratdir: 1.dasturga bo‘lgan talablar; 2.qo‘yilgan masala algoritmini tanlash yoki ishlab chiqish; 3.dastur kodlarini (matnlari, buyruqlarni) yozish; 4.dasturni to‘g‘rilash va test o‘tkazish. Hozirgi kunda juda ko‘plab algoritmik tillar mavjud. Ularga dasturlash tillari deb ataymiz. Algoritmik til - algoritmlarni bir xil va aniq yozish uchun ishlatiladigan belgilashlar va qoidalar tizimidir. Algoritmik til oddiy tilga yaqin bo‘lib u matematik belgilarni o‘z ichiga oladi. Tuzilgan algoritmlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri mashinaga berib bo‘lmaydi, shu sababli yozilgan algoritmni biror bir algoritmik tilga o‘tkazish zarur. Har qanday algoritmik til o‘z qo‘llanilish sohasiga ega.

Masalan, muxandislik hisob ishlarini bajarishda Paskal, Beysik va Fortran. Iqtisod masalalarini echishda Paskal va Kobol. Mantiqiy dasturlash uchun Prolog va boshqalar. O‘quv jarayonlari uchun Beysik, Paskal va boshqalar. Paskal, Fortran va Kobol tillari universal tillardan hisoblanadi. Assembler tili mashina tiliga ancha yaqin til bo‘lib o‘rta darajadagi tildir. Algoritmik til inson tillariga qancha yaqin bo‘lsa, u tilga yuqori darajali til deyiladi. Mashina tili esa eng pastki darajali tildir. Masalalarni echish bosqichlari Kompyuterda masalani echish bosqichlari quyidagilar: 1.Masalani qo‘yish va uning matematik modelini ishlab chiqish. Ushbu bosqichda boshlang‘ich malumotlar tarkibi aniqlanadi. Masalani qo‘yish odatda echiladigan masalaning asosiy xususiyatlarini og‘zaki tavsiflash bilan tugallanadi va so‘ngra, masala matematik modeli yoziladi. 2.Echish usulini tanlash. Masala matematik ifodalanib bo‘lgandan so‘ng uni echish usuli tanlanadi. Bunda izlanayotgan natijalarning boshlang‘ich ma’lumotlarga bog‘liqligini aniqlaydi. Hozirgi zamon hisoblash matematikasi fan va texnikaga oid turli masalalarni echish uchun ko‘plab sonli usullarga ega. 3.Masalani echish algoritmini ishlab chiqish. Bu bosqichda kompьyuterda masalani echish uchun bajariladigan amallar (buyruqlar) ketma-ketligi tavsiflanadi. Biz buni algoritmlash deb ataymiz. 4.Dasturlash. Bunda algoritm biror algoritmik tilga ko‘chiriladi. 5.Dasturni kiritish va xatolarini tuzatish. 6.Masalani bevosita kompьyuterda echish va natijalarni tahlil qilish. Bunda dasturda kerakli boshlang‘ich qiymatlar berilib kompьyuterda natija olinadi va tahlil qilinadi. Bu bosqichda agar kerak bo‘lsa algoritm va dastur modernizatsiya qilinishi ham mumkin. YAngi olingan ma’lumotlar asosida kerakli xulosalar ishlab chiqiladi. Bu ma’lumotlar qo‘yilgan masalani turlicha tahlil qilishga, murakkab jarayonlarni tushunishga, olamshumul yangiliklarning ochilishiga, yangi nazariyalarning, texnika mo‘‘jizalarining yaratilishiga xizmat qiladi. Umuman olganda «Model-algoritm-dastur» uchligi modellashtirishning intelektual mag‘zini tashkil etadi, bunday uchliksiz kompyuterda murakkab masalalarni echishda muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi.

1.Chiziqli dasturlarda hech qanday shart operatorlari qatnashmaydi va sikl jarayonlar bo’lmaydi. 2 son yig’indisi: 1. x = 10 2. y = 5 3. a = x + y 4. print ( a ) Dastur natijasi: number = 43 answer1 = number / 10 answer2 = number % 10 print ( answer1 + answer2 ) Dastur natijasi: number = 325 x1 = number / 100 x2 = number / 10 % 10 x3 = number % 10 answer = x1 + x2 + x3 print ( int ( answer )) Dastur natijasi :

2. Tarmoqlanuvchi jarayonlariga shart operatorlari ya’ni if , elif va else operatorlar kiradi. Tarmoqlanuvchi jarayonniga match , case operatori ham kiradi. a = int ( input ()) b = int ( input ()) if a % 2 == 0 : print ( "a juft son" ) if b % 2 == 0 : print ( "b juft son" ) if b % 2 != 0 and a % 2 != 0 : print ( "a va b ham juft emas" ) Dastur natijasi: a = int ( input ()) b = int ( input ()) if a % 2 == 0 : print ( "a juft son" ) elif b % 2 == 0 : print ( "b juft son" ) elif b % 2 != 0 and a % 2 != 0 : print ( "a va b ham juft emas" )

O'xshashlar

Python da chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi jarayonlarni hisoblash

PHP da tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi jarayonlarni ifodalovchi operatorlar. Funksiyalar

Tarmoqlanuvchi jarayonlarni dasturlash.

Tarmoqlanuvchi jarayonlarni dasturlash

Takrorlanuvchi jarayonlarni dasturlash.