SIYDIK AYIRISH A’ZOLARIDA O’TKAZILADIGAN OPERATSIYALAR REJA: 1. Anatomo – topografik ma’lumotlar. 2. Jinsiy a’zo nevrlarini og’riksizlantirish. 3. Operasiya yulim bilan filor va para fillorni davolash 4. Otlarda jinsiy a’zosini aputi siyasi 5. Chop oblastidagi operasiyalar: anatomo – topografik ma ’ lumot, uretrotomiya, uretrostomiya. 6. Siydik pufagidagi operasiyalar; anatomo – topografik ma ’ lumot, sistotomiya .

Jinsiy a’zo - penis murakkab tuzilgan b o’ lib, mu h im vazifani bajaradi, urug’donda tayyorlangan jinsiy xujayralarni ugochi hayvonlar jinsiy organiga kirtish, shuningdek, siydik chikarish uchun xizmat kiladi. Jinsiy a’zoning orka kismi uning negiz deyiladi, bu kism tos suyagining kuymich burtigidan boshlanadi vash u joyda ikkita oyokcha – erura penis xosil kiladi. Oyokchalarning xar kaysisi kuymich – novak muskuli – m.ischocavernosus bilan koplangan. Jinsiy a’zoning oyokchalari birlashib jinsiy a’zo negizi – radix penis ni xosil kiladi. Kavak tana yukoridan ok parda bilan koplangan (tunica alhuganea) undan bir kancha tusik ipchalar tarkalib, galvir shaklini xosil kiladi. Ereksiya vaktida anna shu galvirsimon bulimlarga kon kuyiladi. Jinsiy a’zo uch kismdan iborat: negiz, tana va bosh tana – corpus penis urtasian ung va chap kismdarisha bulingan, boshi – glans penis jinsiy a’zoing eng oldingi kismi xisoblanadi. Tanasini dorzan yuzasida kon tomirlar va nervlar uchun arikcha, ventral yuzasida esa siydik – jinsiy kanali (analis urognitalis) joylashgan. (Jinsiy a’zo ikki kismdan iborat: fiksasiya (boglangan) kilingan va bush. Jinsiy a’zoning ustki kismini urab turgan teri ichki va tashki kavatlardan iborat. Teri xalta jinsiy a’zoni ximoya kilish uchun xizmat kiladi. Tashki kavati – lamina cutanea bilan, ichki kavati lanius vercirales orasida teri xalta (perkusiya) bushligi - cavaum praeputi bulib, unda xaltani moylab turadigan suyuklik smegma tuplanadi. Teri xalta b o’ shli g’ iga xalta teshigi – ostium praeputiale ochiladi. Jinsiy a’zo ereksiyaga kelganda teri xalta taranglanib tekisolanadi. Bunga xalta taranglovchi muskul m.praeputiale cranialis yordam beradi. Jinsiy a’zoning boshi jinsiy a’zo muskuli – m.retractor penis orkali xalta ichiga tortiladi. Jinsiy a’zo kavsh kaytaruvchi va cho’chqalarda yorgokning orasida «S» simon burma xosil kiladi. Otlarning jinsiy a’zosi juda salmokli bulib,

yon tomoni sikikrok, govak tanasi juda rivojlangan bulib, boshi kalpokcha – corona glandis xosil kiladi. Jinsiy a’zo uchta fassiyadan iborat, xususan, chukur va yuza. Siydik – jinsiy kapal ( canalis upogenitalis uretra- siydik pufagini pastki kismidan boshlanib to jinsiy a’zoni bosh kismida tugaydi. U ichkari tarafdan shilimshik parda bilan tashki tarafdan govak pardadan tashkil topgan. Unga urug’ kanallari va prostata, piyozchasimon bezlar ochiladi. Kon bilan ta’minlanishi – jinsiy a’zo aretriyalari va yonuvchi arteriya orkali Innervasiyasi – kuyidagi nevrlar bilan ta’minlanadi, jinsiy a’zo nervi, tugri ichak nervi. Jinsiy a’zo nervi – n.pudendus dumgazaning uchinchi va turtinchi juft nevrlaridan paydo buladi. Shu nervlar ogriksizlantiri ladi. Kursatma – jinsiy ogrikni chikarib urganish va uzidagi utkaziladigan operasiyalar vaktida texnikasi – otlarda chap kul bilan anusni tagida kuymiya artyagini yoysimon kesik topiladi. №1090 igna chap va ung tarafdan to suyakka temincha yuboriladi va siljitib 20 mm 3 % novakain eritmasi yuboriladi 5 – 7 minut keyin a’zo xaltadan asta – sekin tushadi 2 soat davom etadi. Tovuklarda – ignaning sanchish nuktasi dumgshazada kuymich payining urta kismining ichkari tarafida. Buning uchun 2 igna kerak: yuboruvchi va inneksiya kilish, tebrov va 10120, 12120 igna. Inga sanchiladi yunalishi kranno – ventral, butun uzunligiga va 40 ml 2 % novakain eritmasi yuboirladi. Bunda tugri ichak nervi xam ogriksizlantiriladi. 1,5 – 2 soatgacha davom etadi. Otlarda jinsiy a’zosini am p utasiyasi

Kursatma: nekroz, yalliglanish,usimta, sinish, falaj, parafimod, kattik shikastlanish. O g’ riksizlantirish – narkoz va jinsiy a’zo nevralrini og’riqsizlantirish Operasiya texnikasi – shikastlangan joyga nisbatan amputasiyasi pastik va yukori kismida uchtkazish mumkin. Past amput as iyasi – Otni fiksasiyasi yonbosh tomonda auksi bosh kismi yoki Lekozo kiskichi yordamida ushlanadi. Kon okishini oldini olish uchun yukori kismida rezin ligatura kuyiladi. Kaysi yordamida ventral yuzasidan uretra va boshka to’qimalar kesiladi to xaltani visseral kavati jinsiy a’zoga utguncha uretrani shillik pardasi 7 – 8 sm uzunligida teriga tiniladi. Pastki kismida kalin ligatura bilan boglanadi, shundan 2 – 3 sm pastdan jarohatlangan a’zo olib tashlanadi. 10 – 15 kundan keyin boglamgan to’qima chultok bitib tushib ketadi. 2. Chultos koldirib amputasiya kilish. Yuqo rida aytilgandek operasiya kilib boriladi. Uretrani shillik pardasi tikilgandan sung, pastki kismida 2 sm uzunligida uretra preparovka kilinib ajratiladi. Shu joyda jinsiy a’zo kesib tashlanadi va darzo – ventral yupkalikda tugunsimon chok kuyiladi. Kolgan chultoka uretra tu g’r ilanib topiladi , teri va fas s iyani qo’ shib yukori amputasiya qilinadi. K o’ rsatma – jinsiy a’zoni kup kismi jarohatlangan vaktda . Texnikasi – Operasiya ikki kismidan iborat, birinchidan chat oblastida siydik chikarish kanalida texnik xosil kilinadi (uretrostomiya). Yukori kismida teri kesiladi, aylana shaklida va ligatura yordamida bo g’ lanadi. Bo g’ langan joydan 2 – 3 sm pastdagi a’zo olimb tashlanadi, chultok bitib 12 – 15 kundan keyin tushib ketadi. Erkak hayvonlarni chot oblastidagi operasiyalar

Anatomo–topografik ma’lumot – chot oblasti orka teshigidan to urug’don xaltasigacha bo’lgan kismini egallaydi. Ikki kismdan iborat orka teshik va siydik jinsiy, ogrigisida jinsiy a’zo va uretra joylashadi. Kon bilan taminlanishi – chot va yopuvchi aretiyalar yordamida I n nervasiyasi – jinsiy a’zo nevri tomonidan K o’ rsatma – ulstrotomiya va uretrostomiya operasiyalar vaktida Texnikasi – tugri ichak chukurligida kuymich suyagshini yoysimon kesim ustida igna yuboriladi orka teshikdan bir barmok ung tarafdan va 5 ml 3 % novakain eritmasi yuboriladi, 0,5 sm chukurlashtirib yana kayta yuboriladi. Chap tarafdan xuddi shunday kilinadi. Siydik jinsiy kanalini kesish uretrotomia Otlarda o’tkaziladi. Kursatma – toshlarni siydik xaltasi va uretradan olib tashlash uchun . Og’riqsizlantirish – yukorida aytilagndek Operasiya texnikasi – tik xalta fiksasiya kilinadi. Siydik – jinsiy kanaliga Paster yuboriladi. Chot oblastida keyestrga q arama– q arshi t qo’ imalar kesiladi, uzunligi 6 sm. Kon okim tuxtatiladi kesilgan joydan uroyetriga kiska yuboriladi vash u yordamida toshlar olib tashlanadi. Keyin to’qimalar ikki kavatli tikiladi Bukalarda – ular or q a yo tgan xolatda fiksasiya q ilinadi. Kesish joyi urug’don xaltadan 5 sm orka tarafidan uzunligi 10 sm. jinsiy a’zoni kismi kul yordamida chikariladi va uretra kesilib tosh olib tashlanadi. Uretra va teri tikiladi. Siydik jinsiy kanalida sun’iy teshik xosil kilish. Uretrostonia Kursatma – siydik batamom o’ tkazilmagan vaktida va a’zo aputisiyasi vaktida Texnikasi – Operasiya uretrotomiya uxshab kilinadi, lekin shilimshik parda teriga tikiladi yara tuzalgandan sung, teshikdan siydik chikadi.