logo
Русский O'zbekcha
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. Surxandaryo viloyatida turizm

Surxandaryo viloyatida turizm

Yuklangan vaqt:

02.03.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1016.1 KB
Ko'chirib olish shartlari
Surxandaryo viloyatida turizm 1 Mundareja 1 KIRISH 3-5 1.1 Kurs ishi mavzusining dolzarbligi 3 1.2 Kurs ishi mavzusining obyekti 4 1.3 Kurs ishi mavzusining maqsadi 4 1.4 Kurs ishi mavzusining vazifalari 5 2 Asosiy qism 6-60 2.1 Surxandaryo viloyatida turizm turlari 6 2.2 Surxandaryo viloyati turizm salohiyati 9 2.3 Ichki turizmni rivojlantir bo'yicha takliflar. 35 2.4. Surxandaryo viloyati infratuzilmasini rivojlantirish 41 2.5. Ekoturizm va sog’lamlashtirish turizimini rivojlantirish 47 3 XULOSA 61 4 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 62 2 KIRISH Surxandaryo viloyati, O‘zbekistonning janubida joylashgan bo‘lib, o‘zining boy tarixi, madaniyati va tabiiy go‘zalligi bilan ajralib turadi. Viloyat, nafaqat hududiy jihatdan, balki turizm sohasida ham o‘zining katta salohiyatiga ega. Surxandaryo viloyatining tabiati va manzaralari, qadimiy yodgorliklar, qadimgi shaharlari, qadimiy madaniy merosi va yaratadi. Viloyatda, tarixiy va arxeologik obidalar, ayniqsa, Termiz, Denov, Sho‘rchi kabi tumanlarda joylashgan qadimiy yodgorliklar sayyohlarni o‘ziga tortadi. Bundan tashqari, tabiiy resurslar, masalan, Oltinsoy va Boysun kabi hududlarda joylashgan tog‘lar, milliy bog‘lar va suv manbalariga ega bo‘lib, bu yerlarda ekoturizmni rivojlantirish imkoniyatlari mavjud. Surxandaryo viloyati o‘zining mehmondo‘stligi, milliy taomlari va o‘ziga xos madaniy merosi bilan sayyohlarni jalb etishga tayyor. Biroq, ichki turizmni rivojlantirishda hali ko‘plab imkoniyatlar va muammolar mavjud. Viloyatning ichki turizm salohiyatini oshirish uchun infratuzilmani rivojlantirish, turistik xizmatlarni yaxshilash, xavfsizlikni ta’minlash, shuningdek, mahalliy aholi va tadbirkorlarni turizmni rivojlantirishga jalb etish zarur. Shu bilan birga, viloyatda turizm sohasini samarali boshqarish va targ‘ibot ishlarini kuchaytirish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu ishlar amalga oshirilsa, Surxandaryo viloyati nafaqat ichki, balki xalqaro turizmda ham sezilarli o‘rin egallashi mumkin. Kurs ishining dolzarbligi. Turizm iqtisodiyotni rivojlantirishning muhim omili sifatida: Ichki turizmni rivojlantirish hududiy iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish, yangi ish o‘rinlari yaratish va mahalliy aholining turmush darajasini oshirish uchun muhim vosita hisoblanadi. Surxondaryo viloyati bu borada ulkan turistik salohiyatga ega. 1. Madaniy va tarixiy merosni saqlash va targ‘ib qilish zarurati: Surxondaryo viloyati o‘zining boy tarixiy va madaniy merosiga ega. Bu yodgorliklarni saqlash 3 va ularni turistlar uchun jozibador qilish orqali madaniy boyliklarni ommalashtirish va kelajak avlodlarga yetkazish dolzarb vazifa hisoblanadi. 2. Tabiiy resurslardan samarali foydalanish: Viloyatning tog‘li va tabiiy go‘zallikka boy hududlari ekoturizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlarga ega. Ushbu resurslardan samarali foydalanish turizmni ekologik xavfsiz tarzda rivojlantirishga imkon beradi. 3. Ichki turizmga talabning oshishi: So‘nggi yillarda ichki turizmga bo‘lgan qiziqish ortib bormoqda. Pandemiya va boshqa global omillar xalqaro sayohatlarni cheklab, ichki turizmga e’tiborni kuchaytirdi, bu esa mahalliy turistik imkoniyatlarni rivojlantirish zaruratini oshirdi. 4. Surxondaryoning noyobligi: Surxondaryo viloyati O‘zbekistonning boshqa hududlaridan o‘zining betakror tabiiy, ijtimoiy va madaniy jihatlari bilan ajralib turadi. Bu noyoblikni ichki turizm uchun samarali targ‘ib qilish muhimdir. Ushbu sabablar Surxondaryo viloyatida ichki turizmni rivojlantirish bo‘yicha izlanishlar olib borish va amaliy choralar ko‘rishning dolzarbligini tasdiqlaydi. Kurs ishining obekti. Surxondaryo viloyatidagi turistik salohiyat va resurslar , jumladan:  Viloyatning tarixiy, madaniy va arxeologik yodgorliklari (Qoratepa, Fayoztepa, Hakim at-Termiziy maqbarasi va boshqalar).  Tabiiy resurslar va manzarali joylar (Boysuntog‘, Surxon daryosi, Oksuv kabi tabiiy obidalar).  Hududdagi ekoturizm imkoniyatlari (tabiiy va milliy bog‘lar, o‘rmon va tog‘ mintaqalari).  Ichki turizm infratuzilmasi (mehmonxonalar, transport tarmoqlari, yo‘llar, restoran va dam olish maskanlari).  Turizm bo‘yicha xizmatlar va sohadagi kadrlar tayyorlash tizimi.  Hududiy turistik oqimlar va ichki turistlar ehtiyojlari. Bu predmet ichki turizmni rivojlantirish jarayonida muhim bo'lgan barcha jihatlarni o'rganish va tahlil qilishga yo'naltirilgan bo‘ladi. 4 Kurs ishining maqsadi .Surxondaryo viloyatining turistik salohiyatini o‘rganish va baholash. Ichki turizmni rivojlantirish orqali viloyatning iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotiga hissa qo'shish imkoniyatlarini o'rganish. Turistlarni jalb qilish uchun infratuzilmani rivojlantirish yo‘llarini tahlil qilish. Hududdagi tarixiy, madaniy va tabiiy boyliklarni targ'ib qilish va ommalashtirish strategiyasini ishlab chiqish. Viloyatda ichki turizm sohasini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar berish. Bu maqsadlar ichki turizmni yanada rivojlantirish uchun amaliy yechimlarni taklif qilishga yordam beradi. Kurs ishining vazifasi.Hududning turistik resurslarini tahlil qilish : Surxondaryo viloyatining tarixiy, madaniy va tabiiy meroslarini o‘rganish, ulardan ichki turizmni rivojlantirishda foydalanish imkoniyatlarini aniqlash. 1. Turizm infratuzilmasini rivojlantirish imkoniyatlarini aniqlash : Hududdagi mehmonxonalar, transport tarmoqlari, restoranlar va boshqa xizmat ko'rsatish obyektlarining holatini o'rganish va rivojlantirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish. 2. Ichki turizm bozorini tahlil qilish : Hududiy turistlar oqimini o‘rganish, ichki turizm bilan bog‘liq muammolarni aniqlash va ularga yechim topish. 3. Marketing strategiyasini ishlab chiqish : Surxondaryo viloyatini ichki turistlar uchun jozibador maskan sifatida targ'ib qilish, reklama va brendlashtirish bo‘yicha tavsiyalar berish. 4. Viloyatning turistik xizmatlar ko'rsatish darajasini oshirish yo‘llarini taklif qilish : Ichki turizm sohasida xizmat ko‘rsatuvchi kadrlarni malakasini oshirish, turistlarga sifatli xizmat ko‘rsatish yo‘llarini ishlab chiqish. 5. Ekologik turizmni rivojlantirish bo‘yicha takliflar tayyorlash : Surxondaryo viloyatining tabiiy resurslarini ekologik turizm uchun samarali foydalanish bo‘yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqish. Bu vazifalar viloyatda ichki turizmni rivojlantirish bo‘yicha amaliy choralarni ishlab chiqishga va uning potensialini to‘liq ishga solishga xizmat qiladi. 5 6 2Asosiy qism 2.1. Surxandaryo viloyatida turizm turlari Surxandaryo viloyati o‘zining boy tarixiy va madaniy merosi bilan mashhur. Viloyatdagi qadimiy obidalar, arxeologik yodgorliklar, maqbaralar, madaniy joylar madaniy turizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Termiz shahri: Bu shaharda joylashgan qadimiy Termiz arxeologik muzeyi, Xoja Iskandar maqbarasi, Nariyabad qal’asi, Buddist yodgorliklarva boshqa tarixiy obidalar turizmni rivojlantirishda asosiy o‘rin tutadi. Termiz, shuningdek, Islomva Buddamadaniyatlarini birlashtirgan shaharlardan biri sifatida tarixiy ahamiyatga ega. Boysun: Boysun shahri va uning atrofidagi hududlar ham qadimiy tarixga ega. Boysunning o‘ziga xos folklori, hunarmandchilikva me’morchilik merosisayyohlarni jalb qilishda muhim rol o‘ynaydi. Boysunning etnografik va madaniy xususiyatlari, uning o‘ziga xos hayoti va an’analari madaniy turizmni rivojlantirishga yordam beradi. Shahrisabz: Ushbu shahar O‘zbekistonning tarixiy markazlaridan biri bo‘lib, Amir Temurning vatani sifatida mashhur. Shahrisabzdagi Aksaray maqbarasi, Qushtepa qal’asi, Ulug‘bek madrasasikabi tarixiy obidalar o‘tmish va bugungi kunda ham sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. 2. Ekoturizm Surxandaryo viloyatining tabiati o‘zining go‘zalligi va xilma-xilligi bilan ekoturizmni rivojlantirish uchun ajoyib imkoniyatlarni yaratadi. Viloyatdagi tog‘lar, daryolar, milliy bog‘lar va tabiiy zaxiralar sayyohlar uchun qiziqarli va ekologik safarlarni tashkil etishga imkon beradi. Boysun tog‘lari: Boysun, Jarkurgon, Sherobodva boshqa hududlarda joylashgan tog‘li landshaftlar o‘zining tabiiy go‘zalligi bilan tanilgan. Ekoturizmga qiziqqan sayyohlar bu yerda tabiiy yo‘nalishlar, piyoda sayohatlar, tabiatni 7 o‘rganish, va yovvoyi hayotni kuzatishkabi faolliklar bilan shug‘ullanishlari mumkin. Oltinsoy daryosiva Jarkurgon daryosibo‘yidagi ekoturizmni rivojlantirish uchun sayyohlar uchun qayiqda sayr qilish, suv sportlari, va tabiatni asrashfaoliyatlarini tashkil qilish mumkin. Surxandaryo milliy bog‘i: Bu hududdagi tabiiy resurslar va hayvonot olami, ekologik sayohatlar uchun yirik imkoniyatlar yaratadi. Bu turdagi sayohatlar, asosan, tabiatni saqlashva yovvoyi hayotni kuzatishni istaganlar uchun qiziqarli bo‘lishi mumkin. 3. Piyoda va tog‘ sayohatlari (Trekking) Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlari, ayniqsa Boysun, Sherobodva Jarkurgontumanlarida trekking, piyoda sayohatlar va tog‘-safarlari uchun katta imkoniyatlar mavjud. Bu sayohatlar orqali sayyohlar viloyatning tabiatini yaqinroq ko‘rish, tog‘lar va vodiylar bo‘ylab sayr qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Boysun tog‘lariva Sherobod tog‘laridagi trekking yo‘llarisayyohlar uchun mashhur joylardir. Bu yo‘llarda sayyohlar tog‘lar va yaylovlar bo‘ylab yurib, tabiiy go‘zalliklarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rishlari mumkin. Shuningdek, viloyatdagi boshqa tog‘li hududlar, masalan, Shovotva Jarkurgontumanlaridagi tabiiy go‘zalliklar orqali trekking yo‘llarini tashkil etish mumkin. 4. Adrenalin turizmi (Ekstremal turizm) Viloyatning tog‘li hududlari, daryolar va boshqa tabiiy resurslari orqali ekstremal turizmni rivojlantirish mumkin. Bu yo‘nalish, asosan, adrenalinni sevuvchi sayyohlar uchun mo‘ljallangan. Surxandaryo viloyatidagi tabiiy joylar, masalan: Rafting: Oltinsoyva Jarkurgon daryolaridarafting (suvda qayiqda sayr qilish) kabi ekstremal turizm turlarini rivojlantirish mumkin. 8 Alpinizm: Boysun va Sherobod tog‘larida alpinistlar uchun qiyin va qiziqarli yo‘llar mavjud. Bu joylar, ayniqsa, yuqori darajali alpinistlar va ekstremal sayohatchilar uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. 5. Agrar turizm (Qishloq turizmi) Agrar turizm, ya'ni qishloq turizmi, Surxandaryo viloyatida rivojlantirish mumkin bo‘lgan yana bir yo‘nalishdir. Viloyatdagi ko‘plab qishloqlar va dehqonchilik tumanlari sayyohlar uchun o‘zining asliy hayot tarzini ko‘rsatishi, an'anaviy qishloq hayotiga oid faoliyatlarni taqdim etishi mumkin. Sayyohlar qishloq xo‘jaligi bilan tanishish, ko‘kalamzorlashtirishva qishloq ishlaribilan shug‘ullanish, shuningdek, mahalliy meva-sabzavotlar va qo‘l mehnati mahsulotlarini sinash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Mahalliy an’analarva qishloq madaniyatini o‘rganish, qishloqdagi mehmonlarga milliy taomlar tayyorlashni o‘rgatish va ularni o‘rgatish qishloq turizmini yanada rivojlantirishi mumkin. 6. Sog‘liqni saqlash turizmi Surxandaryo viloyatining tabiati, ekotizimi va iqlimi sog‘liqni saqlash turizmi uchun ham mos keladi. Viloyatda joylashgan tog‘lar va daryolar tabiiy resurslar va terapiya imkoniyatlari yaratadi. Masalan: Termal buloqlarva suv manbalarimavjud bo‘lib, bu joylar sog‘lomlashtiruvchi va dam olish uchun ideal joy bo‘lishi mumkin. Sanatoriyalarva dam olish maskanlarida ekologik va sog‘lomlashtiruvchi turizmni rivojlantirish mumkin, ayniqsa, sog‘liqni saqlash va dam olishni birlashtirgan xizmatlar bilan. 9 2.2. Surxandaryo viloyati turizm salohiyati Surxandaryo viloyati, o‘zining boy madaniy va tarixiy merosi bilan O‘zbekistonning eng qadimiy va o‘ziga xos hududlaridan biridir. Bu viloyat, tarixan turli madaniyatlar va tsivilizatsiyalarning uchrashgan joyi sifatida rivojlangan bo‘lib, uning hududida ko‘plab qadimiy shaharlar, arxeologik obidalar, diniy yodgorliklar va xalqning boy folklor merosi saqlanib qolgan. Surxandaryo viloyatidagi madaniy va tarixiy turizm, asosan, bu hududning tarixiy joylarini o‘rganish va o‘sha davrlarning madaniy xususiyatlarini taqdim etishga qaratilgan. 1. Termiz shahri va uning tarixiy yodgorliklari Termiz shahri, Surxandaryo viloyatining markazi bo‘lib, O‘zbekistonning eng qadimiy va tarixiy jihatdan eng muhim shahri hisoblanadi. Termiz, tarixiy jihatdan Buddizm, Islomva boshqa madaniyatlarning uchrashgan nuqtasi bo‘lgan. Shaharda joylashgan qadimiy yodgorliklar va arxeologik topilmalar nafaqat O‘zbekiston, balki butun Markaziy Osiyo tarixining bir qismidir. Termiz arxeologik muzeyi: Bu muzeyda Termiz shahridan topilgan qadimiy buyumlar, arxeologik topilmalar va tarixiy yodgorliklar namoyish etiladi. Muzeyda, ayniqsa, Buddizmga oid yodgorliklar va Islomdavriga oid eksponatlar diqqatga sazovordir. Xoja Iskandar maqbarasi: Bu yodgorlik Termizning eng mashhur maqbaralaridan biri bo‘lib, 10-11 asrga oid arxitektura yodgorligi sifatida ajralib turadi. U Islomtarixi uchun muhim ahamiyatga ega. Nariyabad qal’asi: Bu qal’a Termiz shahridan 10 kilometr masofada joylashgan bo‘lib, qadimiy Buddistqoyalari va yodgorliklari bilan mashhur. Arxeologik qazishmalar davomida bu yerda ko‘plab Budda haykallari va boshqa diniy obidalar topilgan. Buddist monastiri va xramlar: Termizda joylashgan qadimiy buddist monastiri va xramlar, ayniqsa, I poytaxt - Kushan imperiyasidavridagi ajralmas qismi 10 bo‘lgan. Bu hududda buddizm tarixi va madaniyatiga oid ko‘plab topilmalar mavjud. Jomiy masjidi: Termiz shahridagi eng qadimiy masjidlardan biri bo‘lib, Islom arxitekturasining noyob namunalaridan hisoblanadi. 2. Shahrisabz va Amir Temur merosi Shahrisabz shahri, Amir Temurning vatani bo‘lib, O‘zbekiston tarixidagi eng buyuk shaxsiyatlardan birining merosini o‘zida saqlaydi. Shahrisabz, shuningdek, o‘zining ajoyib me’moriy yodgorliklaribilan tanilgan va bu yodgorliklar dunyo miqyosida e’tirof etilgan. Aksaray maqbarasi: Bu ulug‘vor maqbara Amir Temurning ota-onasi uchun qurilgan. Aksaray, Shahrisabzdagi eng yirik me’moriy yodgorliklardan biri bo‘lib, O‘rta Osiyo arxitekturasi tarixida o‘ziga xos o‘rinni egallaydi. Qushtepa qal’asi: Bu qadimiy qal’a, Shahrisabzning yonida joylashgan bo‘lib, arxeologik qazishmalar davomida ko‘plab qadimiy haykallar va turli arxitektura yodgorliklari topilgan. Ulug‘bek madrasasi: Shahrisabzda joylashgan bu madrasaning qurilishi 15- asrga to‘g‘ri keladi. Madrasada o‘rta asr ilm-fani, madaniyati va san’ati rivojlanib, ko‘plab mashhur olimlar va san’atkorlar tarbiyalangan. 11 Dorut-Tilovat majmuasi: Bu majmua Shahrisabzning muhim me’moriy obidalaridan biridir. Bunda o‘ziga xos Islom arxitekturasi elementlari va ta’sirchan me’moriy detallari mavjud. 3. Boysun va uning etnografik merosi Boysun tumanining tabiati, madaniyati va aholisi uning o‘ziga xosligini yaratadi. Boysun, O‘zbekistonning folklorva etnografikmerosi bilan mashhur. Bu yerda qishloq an’analari, o‘ziga xos san’ati, hunarmandchilik va milliy kiyimlar sayyohlarni jalb etadi. Boysun folklori va hunarmandchilik: Boysunning an’anaviy hunarmandchiligi, xususan, yog‘och o‘ymakorligi, to‘qimachilik, kulolchilikva boshqa qo‘l mehnati mahsulotlari, sayyohlarni jalb qilishda katta rol o‘ynaydi. Boysunning an’anaviy yashash tarzi: Boysunning qishloq joylarida qadimiy uylar va yashash usullari saqlanib qolgan. Sayyohlar Boysunning oddiy qishloq hayoti bilan tanishishlari mumkin. 4. Sherobod tumanidagi tarixiy yodgorliklar 12 Sherobod tumanida ham tarixiy yodgorliklar mavjud. Ushbu hududda joylashgan qadimiy madaniyat va arxitektura obidalariga oid arxeologik qazishmalar davomida muhim topilmalar amalga oshirilgan. Sheroboddagi qadimiy qishloqlar: Bu qishloqlar, ayniqsa, Shahrisabzva Termizo‘rtasidagi savdo yo‘llariga yaqin joylashgan bo‘lib, o‘zining tarixiy ahamiyatiga ega. 5. Farg‘ona vodiysi va uning madaniy ta’siri Surxandaryo viloyati o‘zining madaniy va tarixiy ahamiyati bilan Farg‘ona vodiysining janubiy qismida joylashgan bo‘lib, bu hudud orqali ko‘plab savdo yo‘llari o‘tgan. Ushbu hudud, asosan, Yunon-Rim, Toqayxonva boshqa qadimiy tsivilizatsiyalarning ta’sirida bo‘lgan. Surxandaryo viloyati, o‘zining betakror tabiiy go‘zalligi, toza havo, tog‘lar, daryolar va o‘rmonlari bilan ekoturizmni rivojlantirish uchun katta salohiyatga ega. Ekoturizm, asosan, tabiatni asrash va sayyohlarni ekologik jihatdan barqaror yo‘llar bilan sayohat qilishga jalb qilishga qaratilgan turizm turi bo‘lib, Surxandaryo viloyatining tabiiy resurslari bu turizmni rivojlantirish uchun ideal imkoniyatlar yaratadi. Viloyatdagi tog‘li hududlar, daryolar, yovvoyi tabiatva milliy bog‘larekoturizmni rivojlantirishda asosiy omil bo‘lib xizmat qiladi. Ekoturizm orqali nafaqat tabiiy resurslarni saqlab qolish, balki mahalliy iqtisodiyotni qo‘llab- quvvatlash va aholi turmushini yaxshilash mumkin. 1. Boysun tog‘lari va ekologik sayohatlar Boysuntumanining tog‘li hududlari ekoturizm uchun juda mos keladi. Boysun tog‘lari, Boysun milliy bog‘iva uning atrofidagi tabiat manzaralari ekologik sayohatlar uchun ajoyib imkoniyat yaratadi. Ushbu hududda tabiiy go‘zallikni saqlab qolish va tabiatni asrash orqali sayyohlar ekologik jihatdan toza va xavfsiz sayohatlar o‘tkazishlari mumkin. 13 Boysun milliy bog‘i: Boysun tumanida joylashgan milliy bog‘, o‘zining biologik xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bu bog‘da turli xil o‘simlik va hayvon turlarimavjud, shuningdek, tabiatni asrash, ekologik ta’lim va tabiatni o‘rganish bo‘yicha turli dasturlarni amalga oshirish mumkin. Trekking va piyoda sayohatlar: Boysun tog‘lari va vodiylari bo‘ylab trekking yo‘llari tashkil etish mumkin. Sayyohlar Boysunning tabiiy manzaralari va o‘simlik dunyosini o‘rganib, piyoda sayohat qilishlari mumkin. 2. Sherobod va Jarkurgon daryolari Sherobod va Jarkurgon daryolari, ekoturizmni rivojlantirish uchun yaxshi imkoniyatlar yaratadi. Ushbu daryolar atrofida sayohatlar tashkil etish, qayiqda sayr qilishva suv sportlarikabi faoliyatlar orqali ekologik turizmni rivojlantirish mumkin. 14 Ayniqsa, suv manbalarining toza va tabiiy holatini saqlash, sayyohlar uchun ekologik toza va jozibador joylarni yaratishga yordam beradi. Rafting va qayiqda sayr qilish: Sherobod va Jarkurgon daryolarida qayiqda sayr qilish yoki raftingni rivojlantirish sayyohlarni daryolar atrofidagi go‘zalliklardan bahramand qilish imkonini beradi. Ushbu faoliyatlar orqali sayyohlar ekologik jihatdan toza va sarguzashtli tajribalar olishlari mumkin. 3. Oltinsoy tog‘lari va tabiiy go‘zallik Oltinsoytumanidagi tog‘li hududlar ham ekoturizmni rivojlantirish uchun mos keladi. Tog‘lar, yaylovlar, tog‘ o‘rmonlari va yovvoyi hayot bilan boy bo‘lgan bu hudud, sayyohlarni o‘ziga jalb etadi. Oltinsoy va atrofidagi hududlar, ayniqsa tabiatni asrashva o‘simlik va hayvonlarni kuzatishbo‘yicha faoliyatlar uchun ajoyib joydir. 15 Tog‘li sayohatlar va tabiatni kuzatish: Sayyohlar Oltinsoy tog‘larida tog‘ yurishlari, o‘simlik va hayvonlar olamini o‘rganishlari mumkin. Bu hududda sayyohlar uchun turli ekologik yo‘nalishlar, jumladan, piyoda sayohatlar, fotografiya safarlari, va tabiatni o‘rganishimkoniyatlari mavjud. Hayvonot olami va yovvoyi tabiatni kuzatish: Oltinsoy va Boysun tog‘larida yovvoyi hayvonlarni, masalan, sherlar, qo‘ng‘izlar, qushlarva boshqa turlarni kuzatish imkoniyatlari mavjud. Sayyohlar o‘zlarining tajribalarini o‘zgacha tarzda yovvoyi tabiat bilan bog‘lashlari mumkin. 4. Shovot va Boysun ekosistemi Shovotva Boysuntumanlari, o‘zining tabiiy muhitini saqlab qolgan hududlardan biridir. Shovotdagi suv omborlari, Boysunning qishloq o‘rmonlariva daryo havzalaritabiatni asrash va ekologik turizmni rivojlantirish uchun qulay joylardir. Ekologik ta’lim va tabiatni o‘rganish: Bu hududda ekologik ta’lim beruvchi sayohatlar, tabiatni asrash bo‘yicha treninglar va mahalliy ekologik xususiyatlarni o‘rganish imkoniyatlari mavjud. 16 5. Mahalliy aholi bilan hamkorlik va ekologik turizmni qo‘llab-quvvatlash Ekoturizmni rivojlantirishda mahalliy aholining faol ishtiroki muhimdir. Mahalliy aholi, tabiiy resurslarni saqlash va ekologik turizmni qo‘llab-quvvatlash orqali iqtisodiy jihatdan foyda olishlari mumkin. Sayyohlar uchun ekoturizmga oid qishloq turlari, mahalliy qo‘l mehnati mahsulotlariva hunarmandchilik ko‘rgazmalariorqali o‘zlarining an’anaviy hayot tarzini namoyish etish imkoniyatlari mavjud. 6. Ekoturizmni rivojlantirish uchun infratuzilma Ekoturizmni rivojlantirish uchun viloyatdagi mavjud infratuzilmani takomillashtirish va yangi turistik yo‘nalishlarni tashkil etish zarur. Bunga quyidagilarni kiritish mumkin: Yoyilgan turizm markazlari: Boysun, Sherobod, Oltinsoy va boshqa joylarda ekologik markazlar yaratish, bu joylarga tashrif buyuradigan sayyohlar uchun barcha qulayliklarni taqdim etish. Ekoturizm uchun yo‘nalishlar va xizmatlar: Ekoturizm bo‘yicha qo‘llanmalar, sayohatlar, mahalliy giya va hayvonlarni o‘rganish bo‘yicha turli xizmatlar, masalan, ekologik yo‘llar, tabiatni himoya qilish tadbirlari. Surxandaryo viloyati, uning tog‘li hududlari va tabiiy go‘zalliklari bilan, trekking va piyoda sayohatlari uchun juda mos keladi. Viloyatdagi tog‘lar, yaylovlar, daryolar va o‘rmonlar sayohatchilarga nafaqat ajoyib manzaralar, balki yovvoyi tabiatni o‘rganish va ekologik sayohatlar qilish imkoniyatini yaratadi. Trekking— bu piyoda sayohat qilish, asosan tog‘li hududlarda, uzoq masofalarni qiyinchilik bilan bosib o‘tish, sayohatchilarga tabiiy muhitni chuqurroq his qilish imkonini beradigan faoliyat turidir. Surxandaryo viloyatidagi trekking yo‘llari, nafaqat tabiiy go‘zalliklarni, balki yovvoyi hayotni va mahalliy madaniyatni o‘rganish imkoniyatlarini ham taqdim etadi. 1. Boysun tog‘lari: Ekoturizm va trekking Boysun tog‘lariva uning atrofidagi hududlar, Surxandaryo viloyatining eng mashhur trekking manzillaridan biridir. Boysun, o‘zining tog‘li landshaftlari, yaylovlari va tabiiy go‘zalligi bilan ajralib turadi. Bu yerda sayyohlar uchun bir 17 nechta trekking yo‘llari mavjud bo‘lib, ular orqali sayyohlar Boysunning tabiati, o‘simlik va hayvonot dunyosini o‘rganishlari mumkin. Boysun milliy bog‘i: Boysun milliy bog‘i — Surxandaryo viloyatidagi eng katta tabiiy yodgorliklardan biri bo‘lib, ekoturizm va trekking uchun juda yaxshi joy hisoblanadi. Bog‘da ko‘plab trekking yo‘llari, tog‘li yo‘nalishlar mavjud. Sayyohlar bu hududda piyoda sayohatlar qilish, o‘simliklar va hayvonot dunyosini kuzatish, shuningdek, tog‘larda bo‘lib, tabiat bilan birlashish imkoniyatiga ega. Trekking yo‘llari: Boysun tog‘larida uzoq va qiyin yo‘llar bo‘lib, sayyohlar trekking orqali tog‘larni kesib o‘tib, turli manzaralarni tomosha qilishlari mumkin. Bu yo‘llar, asosan, tabiiy go‘zallikni va yovvoyi tabiatni o‘rganish imkonini beradi. 2. Sherobod va Jarkurgon tog‘laridagi trekking Sherobodva Jarkurgontumanlari, tog‘li hududlari va tabiiy boyliklari bilan sayyohlarni o‘ziga jalb etadi. Bu hududlar nafaqat trekkingni sevuvchi sayyohlar uchun, balki tabiiy go‘zalliklarni sevuvchi kishilar uchun ham juda mosdir. Sherobodning yuqori qismida joylashgan tog‘lar va vodiylar, trekking uchun ideal sharoitlar yaratadi. Sherobod tog‘lari: Sheroboddagi tog‘lar va yaylovlar, trekking uchun juda yaxshi joylar hisoblanadi. Ushbu hududda sayyohlar tog‘lar bo‘ylab sayohat qilish, toza havo va tabiiy go‘zallikdan bahramand bo‘lishlari mumkin. 18 Jarkurgon daryosi va tog‘li hududlar: Jarkurgon daryosi atrofidagi hududlar, yuqori tog‘lardan pastki qishloqlarga tushish yo‘llari va tabiiy manzaralar bilan sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Sayyohlar bu hududda trekking orqali yovvoyi hayotni, daryolarni va o‘rmonlarni ko‘rish imkoniyatiga ega. 3. Oltinsoy daryosi va tog‘lari: Trekking va tabiatni o‘rganish Oltinsoytumanidagi tog‘li hududlar va daryolar, trekking uchun yana bir qiziqarli manzildir. Oltinsoy tog‘larining balandligi va tabiiy manzaralari sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Bu hudud, ayniqsa, trekking va tabiatni sevuvchi sayyohlar uchun juda mosdir. Oltinsoy tog‘lari: Bu tog‘lar bo‘ylab sayohatlar, sayyohlarga Oltinsoy daryosi va atrofdagi tabiiy landshaftlarni tomosha qilish imkoniyatini yaratadi. Sayyohlar bu hududda tabiiy yo‘llar, o‘simliklar va hayvonlarni o‘rganishlari mumkin. Oltinsoy daryosi bo‘yida trekking: Oltinsoy daryosi bo‘yida sayohat qilish, sayyohlarga daryo havzasining go‘zalliklarini va uning atrofidagi tabiatni o‘rganish imkoniyatini beradi. 4. Shovot tog‘lari va trekkinng imkoniyatlari 19 Shovottumanidagi tog‘li hududlar ham trekkingni sevuvchi sayyohlar uchun yaxshi joy bo‘lib, bu hududda trekking orqali yovvoyi tabiatni va tog‘larni o‘rganish mumkin. Shovot tog‘larida trekking: Shovotning tog‘li hududlari, sayyohlar uchun qiyin, ammo jozibador trekking yo‘llari bilan tanilgan. Bu yerda sayyohlar tabiatni o‘rganib, tog‘larni kesib o‘tishlari mumkin. 5. Trekking yo‘llari va infratuzilma Surxandaryo viloyatidagi trekking yo‘llarini rivojlantirish uchun infratuzilma va xizmatlarni takomillashtirish zarur. Sayyohlar uchun quyidagi imkoniyatlarni yaratish mumkin: 20 Trekking yo‘llarini belgilash va xavfsizlik choralarini ko‘rish: Viloyatdagi tog‘li hududlarda trekkinng yo‘llarini belgilash, har bir yo‘lda xavfsizlikni ta’minlash va sayyohlar uchun qo‘llanmalar yaratish kerak. Trekking markazlari: Har bir trekking yo‘lining boshlanish va tugash nuqtalarida turistik markazlar tashkil etish, sayyohlarga qo‘llanma, oziq-ovqat va boshqa zarur xizmatlarni taqdim etish mumkin. Trekking uchun guruhli safarlar: Sayyohlar uchun trekking guruhlari tashkil etish, sayohatlar davomida malakali gidlar bilan yo‘l yurishni ta’minlash, bu yo‘llarda ko‘proq xavfsizlikni yaratishga yordam beradi. 6. Mahalliy aholi bilan hamkorlik Mahalliy aholi bilan hamkorlik qilish, trekking yo‘llarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Mahalliy aholi, sayyohlar uchun sayohatlarni yanada jozibador va xavfsiz qilishda yordam beradi. Shuningdek, mahalliy aholi trekking sayohatlari uchun an’anaviy xizmatlarni ko‘rsatishi mumkin, masalan, mehmonxona xizmatlari, ovqatlanish yoki o‘zlarining madaniy an’analarini namoyish etish. 21 Surxandaryo viloyati, uning tog‘li va daryoli hududlari, tabiiy go‘zalligi va yovvoyi tabiatiga ega bo‘lgani uchun adrenalin turizmi, ya’ni ekstremal turizm uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. Ekstremal turizm, sayohatchilarga xavfli va qiziqarli faoliyatlar orqali adrenalinni oshirish imkonini beradigan turizm turi bo‘lib, unda tabiiy muhit va sarguzashtlarga boy faoliyatlar asosiy o‘rin egallaydi. Surxandaryo viloyatining tog‘lari, daryolari, yaylovlari va qishloqlari bu turizmni rivojlantirish uchun juda yaxshi sharoit yaratadi. Adrenalin turizmi, asosan, yuqori riskli va jismoniy faollikni talab qiladigan sportlar va sarguzashtlarga asoslanadi. Bu turizm turi sayyohlarni nafaqat yangi tajribalar bilan tanishtiradi, balki ularni tabiat bilan yanada yaqinlashtiradi. Surxandaryo viloyatining tabiati va infratuzilmasini inobatga olgan holda, bu yerda adrenalin turizmiga oid bir nechta yo‘nalishlarni rivojlantirish mumkin. 1. Rafting (daryoda qayiqda sayr qilish) 22 Surxandaryo viloyatidagi daryolar, ayniqsa Sherobodva Jarkurgondaryolari, adrenalin turizmi uchun juda mos keladi. Ushbu daryolarda qayiqda sayr qilish (rafting) va suv sportlari orqali sayyohlar tabiatning yovvoyi tomonini kashf etishlari mumkin. Sherobod daryosi: Sherobod daryosi bo‘yida qayiqda sayr qilish yoki raftingni tashkil etish sayyohlar uchun ajoyib sarguzashtni taqdim etadi. Bu daryo bo‘ylab qiyin o‘tishlar, tez oqimlar va to‘siqlar sayyohlar uchun katta adrenalin manbai bo‘ladi. Jarkurgon daryosi: Jarkurgon daryosi ham suzish va qayiqda sayr qilish uchun ajoyib joydir. Bu daryoda yuqori oqimlar, tabiiy to‘siqlar va chiroyli manzaralar sayohatchilarni jalb qiladi. 2. Tog‘larda trekking va alpinizm Surxandaryo viloyatidagi tog‘li hududlar, adrenalinni sevuvchi sayyohlar uchun trekking va alpinizm uchun juda qulay joylardir. Boysun, Oltinsoy, Shovot va boshqa tog‘li hududlar, yuqori balandliklar, qiyin yo‘llar, tog‘ chiquvchi sayohatlar va alpinizm uchun yaxshi imkoniyatlar yaratadi. Boysun tog‘lari: Boysun tog‘larida balandliklar, qiyin yo‘llar va murakkab yo‘nalishlar orqali trekking va alpinizmni rivojlantirish mumkin. Bu yerda yuqori balandliklarga chiqish, tog‘larni kesib o‘tish sayyohlar uchun haqiqiy adrenalin manbaiga aylanadi. Oltinsoy tog‘lari: Oltinsoy tog‘larining qiyin va murakkab yo‘llari sayyohlar uchun ekstremal trekkingni tashkil etish uchun juda yaxshi imkoniyat yaratadi. Bu hududda alpinistlar uchun tog‘ga chiqish, balandliklardan manzaralarni tomosha qilish va yangi sarguzashtlarni kashf etish mumkin. Shovot tog‘lari: Shovot tog‘larida alpinizm va trekking yo‘llarini rivojlantirish, sayyohlar uchun o‘ziga xos adrenalin tajribalarini yaratish imkonini beradi. Bu yerda qiyin yo‘llar, tog‘lar va yovvoyi tabiat sayyohlar uchun haqiqiy ekstremal sayohatga aylanadi. 3. Paraplanerizm va balon uchish 23 Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlari va keng yaylovlari, paraplanerizm va balon uchish kabi ekstremal sport turlarini rivojlantirish uchun qulay joylardir. Ushbu faoliyatlar sayyohlar uchun ajoyib manzaralarni yuqoridan ko‘rish va adrenalinni his qilish imkoniyatini yaratadi. Paraplanerizm: Paraplanerizm — bu yuqoriga uchish va osmonni kashf qilish uchun ekstremal sportdir. Boysun, Oltinsoy va Shovot tog‘laridagi balandliklar paraplanerizmni rivojlantirish uchun juda mosdir. Sayyohlar tog‘larning, daryolar va o‘rmonlarning ajoyib manzaralarini osmondan tomosha qilishlari mumkin. Balon uchish: Balon uchish ham ekstremal turizmning mashhur turlaridan biridir. Surxandaryo viloyatidagi keng yaylovlar va tog‘lar balon uchish uchun juda yaxshi joydir. Sayyohlar balondan pastdagi go‘zallikni ko‘rib, yuqoridan adrenalinli tajriba olishlari mumkin. 4. Mototsikl sporti va off-road sayohatlari Surxandaryo viloyatidagi yo‘llar va tog‘li hududlar mototsikl sporti va off-road sayohatlarini rivojlantirish uchun ideal joydir. Bu hududda sayyohlar mototsikl va off-road transportlarida qiyin yo‘llar bo‘ylab sayohat qilishlari, tabiiy muhitni o‘rganishlari va ekstremal sarguzashtlarga qo‘l urishlari mumkin. Off-road sayohatlari: Boysun, Oltinsoy va Shovot tog‘lari bo‘yida off-road mashinalari bilan sayohatlar, sayyohlar uchun tabiiy va adrenalinli sayohatlarni tashkil etish imkoniyatini beradi. Bu hududlarda qiyin, chang‘li yo‘llar va daryolarni kesib o‘tish sayyohlar uchun haqiqiy sarguzashtni taqdim etadi. 5. Zip-line va alpinistik kabel yo‘llari Adrenalin turizmini yanada rivojlantirish uchun Surxandaryo viloyatida zip- line (arqonli skamper) va alpinistik kabel yo‘llarini tashkil etish mumkin. Bu turdagi faoliyatlar sayyohlar uchun yuksak balandliklarda, tezlikni his qilib, tabiatni yanada yaqinroq o‘rganish imkoniyatini beradi. Zip-line: Tog‘li hududlar va daryolar bo‘ylab zip-line yo‘llari tashkil etish, sayyohlarga yuqoridan tushish va adrenalinni his qilish imkoniyatini yaratadi. Bu faoliyat, ayniqsa, yuqori balandliklarga o‘rnatilgan arqonli yo‘llarda amalga oshirilsa, juda katta qiziqish uyg‘otadi. 24 6. Yovvoyi hayot va tabiatni kuzatish (safarilar) Yovvoyi hayotni kuzatish va tabiatni o‘rganish ham ekstremal turizmning bir turi sifatida qabul qilinadi, chunki bu faoliyatda sayyohlar, ba’zan xavfli, yovvoyi hayvonlar bilan yuzma-yuz kelishlari mumkin. Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlarida yovvoyi hayot va tabiatni kuzatish sayohatlarini tashkil etish mumkin. Safari sayohatlari: Boysun va Sheroboddagi yovvoyi hayotni kuzatish, sayyohlar uchun ekstremal sayohatlarni taqdim etadi. Bu safarilar orqali sayyohlar o‘rmonlar, daryolar va yaylovlarda yovvoyi hayvonlar, qushlar va boshqa tabiatni o‘rganishlari mumkin.. Surxandaryo viloyati, o‘zining boy qishloq xo‘jaligi, an’anaviy mehnat usullari va tabiat bilan chambarchas bog‘liq hayot tarziga ega bo‘lgan hudud sifatida agrar turizm(qishloq turizmi)ni rivojlantirish uchun ajoyib imkoniyatlarga ega. Agrar turizm, shuningdek, qishloq turizmiyoki agroturizmdeb ataladi, bu turizm turi sayyohlarni qishloq joylariga jalb qilish, ularga qishloq hayotini va qishloq xo‘jaligi faoliyatini yaqindan o‘rganish imkoniyatini taqdim etadi. Agrar turizm nafaqat sayyohlar uchun yangi va qiziqarli tajriba, balki mahalliy aholi uchun ham iqtisodiy foyda keltiradigan tarmoqdir. Surxandaryo viloyati, o‘zining ekotizimiga mos keladigan qishloq joylari, an’anaviy dehqonchilik, bog‘dorchilik, chorvachilik va hunarmandchilik bilan mashhur. Ushbu hududda agrar turizmni rivojlantirish, viloyatning iqtisodiy o‘sishiga hissa qo‘shishi, ekologik turizmni qo‘llab-quvvatlashi va mahalliy madaniyatni saqlashga yordam berishi mumkin. 1. Mahalliy qishloq hayoti va dehqonchilikni o‘rganish Surxandaryo viloyatining qishloq joylari, ayniqsa Boysun, Shovot, Oltinsoy, Sherobodva Jarkurgontumanlari, agrar turizmni rivojlantirish uchun juda yaxshi imkoniyatlar yaratadi. Bu hududlarda sayyohlar qishloq hayoti bilan tanishish, dehqonchilik va bog‘dorchilik faoliyatlarini o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Dehqonchilik va bog‘dorchilik: Sayyohlar qishloq xo‘jaligi bilan bog‘liq turli jarayonlarni kuzatishlari mumkin. Masalan, ekinlarni ekish, hosilni yig‘ish, yerni 25 ishqalash, meva va sabzavotlarni terish, go‘sht va sut mahsulotlarini olish kabi faoliyatlar. Qishloq hayoti bilan tanishish: Sayyohlar mahalliy aholi bilan yaqindan tanishib, ularning kundalik hayotini, an’anaviy mehnat usullarini o‘rganishlari mumkin. Bu tajriba sayyohlarga qishloq hayotining oddiy va tinchroq tomoni bilan tanishish imkoniyatini beradi. 2. Mahalliy oziq-ovqat va an’anaviy taomlarni tatib ko‘rish Agrar turizmi, sayyohlarga qishloq hayotini yanada yaqinroq his qilish uchun mahalliy oziq-ovqatva an’anaviy taomlarni tatib ko‘rish imkoniyatini taqdim etadi. Surxandaryo viloyatining qishloqlarida o‘ziga xos taomlar va ichimliklar mavjud. Mahalliy taomlar: Surxandaryo viloyatining qishloq joylarida an’anaviy taomlar, masalan, shashlik, plov, qurut, non, yog‘kabi taomlar tayyorlanadi. Sayyohlar bu taomlarni tayyorlash jarayonlarini o‘rganishlari va o‘zlari ham ishtirok etishlari mumkin. Mahalliy mahsulotlar: Sayyohlar qishloqdagi o‘simliklar(masalan, mevalar, sabzavotlar, g‘alla) va chorvachilik mahsulotlari(sut, go‘sht, tuxum) bilan tanishib, ularni to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlab chiqaruvchilardan xarid qilishlari mumkin. 3. Qishloq xo‘jaligi faoliyatlarida ishtirok etish Agrar turizmda sayyohlar qishloq xo‘jaligi faoliyatlarida ishtirok etishlari mumkin, bu esa ularga qishloq hayotining asl mohiyatini o‘rganish imkonini beradi. Sayyohlar quyidagi faoliyatlar bilan shug‘ullanishlari mumkin: Sabzavot va meva terish: Sayyohlar meva va sabzavotlarni o‘z qo‘llari bilan terib, hosilni yig‘ish jarayoniga bevosita aralashishlari mumkin. Bu tajriba ularga yer va mahsulotlar o‘rtasidagi aloqani his qilish imkonini beradi. Sut va go‘sht mahsulotlari ishlab chiqarish: Qishloq xo‘jaligida sut va go‘sht mahsulotlarini olish jarayonlari, masalan, sigirlarni moljallash, go‘shtni tayyorlash kabi faoliyatlar sayyohlar uchun qiziqarli bo‘lishi mumkin. Arbuz yoki uzum yig‘ish: Agrar turizmda eng mashhur faoliyatlardan biri bu arbuz, uzumyoki boshqa mevalarni yig‘ishdir. Surxandaryo viloyatining iqlimi bu kabi ekinlar uchun juda mosdir. 26 4. Qishloqda yashash va dam olish Sayyohlar uchun qishloq hududlarida maxsus mehmonxona yoki qishloq turistik markazlaritashkil etish, qishloq hayotining tinchligi va tabiiy go‘zalligidan bahramand bo‘lish uchun ajoyib imkoniyatdir. Sayyohlar qishloqda yashab, quyidagi faoliyatlardan bahramand bo‘lishlari mumkin: Qishloq mehmonxonalari va qo‘shni uylar: Qishloq turizmiga jalb qilingan sayyohlar uchun mahalliy aholi tomonidan mehmonxona yoki turar joylar tashkil etilishi mumkin. Bu joylar o‘zining tabiiy muhitida tinch dam olishni taqdim etadi. Qishloqdagi turistik markazlar: Qishloqdagi markazlar, sayyohlar uchun qishloq hayotining barcha jihatlarini o‘rganish va dam olish uchun zarur qulayliklarni yaratadi. Bu markazlar, qishloq sanoati, dehqonchilik, hunarmandchilik va an’anaviy san’at bilan bog‘liq dasturlarni taklif etishi mumkin. 5. Qishloq festivallari va an’anaviy tadbirlar Surxandaryo viloyatida agrar turizmni rivojlantirish uchun qishloq festivallariva an’anaviy tadbirlartashkil etish mumkin. Bunday festivallar sayyohlarni nafaqat qishloq hayoti bilan tanishtirish, balki mahalliy madaniyat va an’analarga oid tadbirlarda ishtirok etishga jalb qilish imkoniyatini beradi. 27 Hosilni nishonlash festivallari: Qishloq festivallari, masalan, hosil yig‘ish tadbirlari, an’anaviy musiqalar, raqslar, turli san’at ko‘rgazmalari, meva va sabzavotlarni ko‘rgazma sifatida taqdim etish orqali sayyohlarni jalb qilishi mumkin. Hunarmandchilik ko‘rgazmalari: Mahalliy hunarmandlar tomonidan tayyorlangan qo‘l mehnati mahsulotlari, masalan, gilamlar, choyshablar, idish- tovoqlar va boshqa an’anaviy buyumlar sayyohlar uchun katta qiziqish uyg‘otadi. 6. Ekologik va barqaror turizmni rivojlantirish Agrar turizm, tabiatni asrash va barqaror rivojlanishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Sayyohlar ekologik va barqaror qishloq xo‘jaligi usullari bilan tanishishlari, ekologik toza mahsulotlar iste’mol qilishlari mumkin. 28 Ekologik mahsulotlar: Mahalliy qishloqlarda ekologik toza va organik mahsulotlar yetishtirishni rivojlantirish orqali sayyohlar tabiiy va sog‘lom oziq- ovqatlar bilan tanishadilar. Barqaror qishloq turizmi: Qishloq turizmini rivojlantirishda barqarorlikni ta’minlash, energiya samaradorligini oshirishdan iborat. Surxandaryo viloyati O‘zbekistonning janubiy qismining ajralmas qismi bo‘lib, o‘zining boy tabiiy va madaniy merosi, tarixiy obidalari va an’anaviy hayoti bilan turizmni rivojlantirish uchun katta salohiyatga ega. Ushbu viloyat, Xorazm, Samarqand va Buxoro kabi qadimiy shaharlarga nisbatan unchalik mashhur bo‘lmasa-da, uning turizm salohiyati tobora ortib bormoqda. Surxandaryo viloyatining strategik joylashuvi, go‘zal tabiati, tarixiy va madaniy obidalari, shuningdek, qishloq turizmi va ekstremal turizm uchun imkoniyatlar yaratish viloyatni turistik sayohatlar uchun jozibador hududga aylantiradi. 1. Tabiiy go‘zalliklar va manzaralar 29 Surxandaryo viloyatining tabiati juda xilma-xil bo‘lib, bu yerda tog‘lar, daryolar, yaylovlar va o‘rmonlar bir-birini to‘ldiradi. Tabiiy resurslar va yovvoyi tabiat turizmi uchun eng yaxshi sharoitlarni yaratadi. Tog‘lar va yaylovlar: Boysun, Oltinsoy, Shovot va boshqa tog‘li hududlar viloyatning ajralmas qismi bo‘lib, trekking, alpinizm, mototsikl va off-road sayohatlari, zip-line kabi ekstremal turizm turlarini rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Suv resurslari: Sherobod va Jarkurgon daryolari rafting va suv sportlari uchun ideal hududlardir. Bu daryolarda qayiqda sayr qilish va boshqa suv sport turlari sayyohlar uchun qiziqarli sarguzashtlarni taklif etadi. Ekoturizm: Viloyatdagi qishloq hududlari va tabiiy muhit, ekoturizmni rivojlantirish uchun yaxshi imkoniyatlar yaratadi. Yovvoyi hayot, o‘rmonlar va tabiatni sevuvchilar uchun sayohatlar juda jozibali. 2. Tarixiy va madaniy obidalar Surxandaryo viloyatining tarixiy obidalari va madaniy merosi, viloyatni tarixiy turizm uchun ajralmas hududga aylantiradi. Viloyat, asosan, qadimiy Islom madaniyati va boshqa tarixiy davrlar izlarini o‘zida saqlaydi. Termiz shahri: Surxandaryo viloyatining markaziy shahri bo‘lmish Termiz, O‘zbekistonning eng qadimiy shaharlaridan biridir. Bu yerda ko‘plab tarixiy yodgorliklar mavjud, masalan: 30 Termiz arxeologik yodgorliklar: Termizda qadimiy asrlarning boy merosi saqlanib qolgan, shu jumladan Termiz arxeologik qishlog‘iva boshqa qadimiy obidalar. Bu yodgorliklar sayohatchilarni tarixiy sayohatlarga jalb qiladi. Hazrat Ali maqbarasi: Islom tarixida muhim o‘rin tutgan maqbara, sayyohlarni nafaqat diniy, balki madaniy maqsadlar uchun ham jalb etadi. Qur’an universiteti: Bu yerda Islom tarixining muhim xodimlari va ilmiy ishlar haqida ko‘plab tadqiqotlar olib borilgan. 31 Boysun tumani: Boysunning qadimiy madaniy obidalari, shu jumladan, Boysunning me’morchilik yodgorliklari, turistik tadbirlarga juda mos keladi. Boysun viloyatining an’anaviy me’morchiligi va xalq hunarmandchiligi viloyatga bo‘lgan sayohatni yanada boyitadi. Shovot va Jarkurgon: Ushbu hududlar ham tarixiy ahamiyatga ega bo‘lib, o‘zining qadimiy qal’alarini, tarixiy yodgorliklarini va madaniy resurslarini saqlaydi. Shovot va Jarkurgon sayyohlarni tarixiy, madaniy va arxitektura obidalari bilan tanishtirishi mumkin. 3. Qishloq turizmi (Agrar turizm) Surxandaryo viloyatida agrar turizm (qishloq turizmi)ni rivojlantirish imkoniyatlari juda katta. Viloyatdagi qishloqlar, tabiat va qishloq hayoti bilan yaqindan tanishish uchun ajoyib joylardir. 32 Dehqonchilik va bog‘dorchilik: Surxandaryo viloyatining qishloqlari, an’anaviy dehqonchilik va bog‘dorchilik bilan mashhur. Sayyohlar bu yerda hosil yig‘ish, meva va sabzavotlarni terish, bog‘larni parvarish qilish kabi faoliyatlarda ishtirok etishlari mumkin. Mahalliy oziq-ovqatlar: Sayyohlar qishloqdagi an’anaviy taomlarni tatib ko‘rish va ular bilan tanishish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Viloyatda o‘simliklar va qishloq mahsulotlari juda xilma-xil, bu esa agrar turizmni rivojlantirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Qishloq festivallari: Mahalliy festivallar, hosil yig‘ish tadbirlari va an’anaviy sanoat ko‘rgazmalari sayyohlarni jalb qilish imkoniyatini beradi. Bu tadbirlar orqali turistlar qishloq hayoti, madaniyati va an’analarini yaqindan o‘rganishlari mumkin. 4. Ekstremal turizm va adrenalin sayohatlari Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlari va qiyin o‘tishlarga ega bo‘lgan yo‘llari, ekstremal turizm va adrenalinni sevuvchilar uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. Viloyatda trekking, alpinizm, raftingva off-roadsayohatlari kabi turizm turlarini rivojlantirish mumkin. Trekking va alpinizm: Boysun, Oltinsoy va Shovotdagi tog‘lar, bu turdagi sayohatlar uchun juda qulay joylardir. Sayyohlar qiyin yo‘llar bo‘ylab sayr qilish va tog‘larning balandliklaridan ajoyib manzaralarni tomosha qilishlari mumkin. Rafting va suv sportlari: Sherobod va Jarkurgon daryolarida rafting va qayiqda sayr qilish imkoniyatlari sayyohlar uchun ajoyib adrenalin manbai bo‘lishi mumkin. Off-road va mototsikl sporti: Viloyatdagi qiyin yo‘llar, off-road va mototsikl sportini rivojlantirish uchun ideal muhit yaratadi. 5. Madaniy va diniy turizm Surxandaryo viloyati, Islom tarixining muhim joylaridan biri bo‘lgan hududdir. Bu yerda diniy va madaniy sayohatlar uchun ko‘plab joylar mavjud. 33 Hazrat Ali maqbarasi: Termizda joylashgan Hazrat Ali maqbarasi, Islom olamining muhim ziyoratgohlaridan biridir va bu yerga sayohatlar diniy turizmning muhim yo‘nalishi sifatida rivojlanmoqda. Qur’on universiteti va madaniy obidalar: Qur’on ilmiy markazlari va boshqa madaniy yodgorliklar, diniy sayohatchilarni jalb qilishda katta rol o‘ynaydi. Surxandaryo viloyati, O‘zbekistonning janubida joylashgan bo‘lib, tarixiy, madaniy va diniy merosning boyligi bilan ajralib turadi. Bu hudud nafaqat o‘zining go‘zal tabiati va qishloq hayoti bilan, balki qadimiy madaniyatlari va diniy an’analariga boy bo‘lib, madaniy va diniy turizmni rivojlantirish uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. Surxandaryo viloyati, musulmonlar uchun muhim ziyoratgohlar va tarixiy obidalar bilan boy bo‘lib, ushbu turlar sayohatchilarni jalb qilishda katta rol o‘ynaydi. 1. Hazrat Ali maqbarasi (Termiz) Hazrat Ali maqbarasi, Surxandaryo viloyatining Termiz shahrida joylashgan bo‘lib, butun Islom dunyosida muhim diniy ziyoratgoh sifatida tanilgan. Hazrat Ali (ra), Islomning to‘rtinchi xalifasi bo‘lib, o‘limidan keyin bu maqbarada dafn etilganligi aytiladi. Maqbara, nafaqat diniy ziyoratgoh sifatida, balki madaniy va tarixiy obida sifatida ham ahamiyatga ega. Sayohatlar va ziyoratlar: Hazrat Ali maqbarasi yil davomida minglab ziyoratchilarni qabul qiladi. Bu joy, sayyohlar uchun muqaddas ziyoratgoh bo‘lishi bilan birga, mahalliy an’ana va madaniyatni o‘rganish imkoniyatini beradi. Maqbaraga sayohatlar, nafaqat diniy, balki tarixiy va madaniy tadbirlar uchun ham muhim nuqtalardan biridir. Ziyoratgohni o‘rganish: Ziyoratchilar bu yerda Islom tarixi, Hazrat Ali (ra) ning hayoti va uning ahamiyatini o‘rganishlari mumkin. Maqbaraning o‘zgacha me’morchiligi va manzaralari ziyoratchilar uchun alohida qiziqish uyg‘otadi. 2. Termiz arxeologik yodgorliklari Termiz shahri, qadimiy tarixiy yodgorliklarga boy bo‘lib, nafaqat madaniy, balki diniy turizm uchun ham muhim nuqtadir. Termizda joylashgan Qur’on universitetiva Arkeologik qishloqkabi obidalar, Islom tarixining muhim 34 sahifalarini o‘rganish imkoniyatini beradi. Bu yerda qadimiy tarixiy yodgorliklar, diniy va ilmiy markazlar sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Termizdagi madaniy obidalar: Termizda ko‘plab qadimiy me’moriy yodgorliklar mavjud. Ulardan ba’zilari juda eski va Islomdan avvalgi davrlarga tegishli. Sayyohlar Termizdagi Qur’on universitetini ziyorat qilish, bu yerda Islom ilm-fanining rivojlanish tarixini o‘rganishlari mumkin. 3. Shah-i Zinda (Jarkurgon) Shah-i ZindaJarkurgon tumanida joylashgan diniy kompleks bo‘lib, o‘zining tarixiy va arxitektura jihatdan ahamiyatli joylaridan biridir. Bu yerda Islom olamidagi muhim shaxslarva diniy arboblarning maqbaralari joylashgan. Shah-i Zinda kompleksining me’moriy inshootlari, Islom san’ati va madaniyatining yuksak namunalarini ko‘rsatadi. Diniy va tarixiy ahamiyat: Shah-i Zinda, o‘zining tasviriy va tarixiy obidalari bilan sayyohlarni jalb qilishda katta ahamiyatga ega. Sayyohlar bu yerdagi qadimiy maqbaralar va diniy inshootlarni o‘rganish orqali Islom tarixiga oid ko‘plab bilimlarga ega bo‘lishlari mumkin. 35 4. Qur’on ilmiy markazlari Surxandaryo viloyatining diniy turizmida yana bir muhim nuqta Qur’on ilmiy markazlaridir. Bu markazlar, Qur’onni o‘rganish va uni chuqur anglash uchun qadam-baqadam yondoshuvlarni taklif qiladi. Qur’on markazlari, o‘zining diniy an’analari va madaniy ahamiyati bilan sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Qur’onni o‘rganish imkoniyatlari: Diniy ilm-fan va Qur’onning tadqiqoti bilan bog‘liq bo‘lgan ilmiy markazlar, sayyohlarga diniy bilimlarini kengaytirish va O‘zbekistonning tarixiy diniy obidalarini o‘rganish imkoniyatlarini beradi. 36 5. Boysunning diniy va madaniy yodgorliklari Boysuntumani, o‘zining an’anaviy arxitekturasi, qadimiy me’morchiligi va diniy obidalari bilan mashhur. Boysun shahrida joylashgan Madaniyat markaziva diniy yodgorliklarsayyohlarni diqqat bilan qarshi oladi. Madaniyat va diniy markazlar: Boysunning diniy va madaniy markazlari, sayyohlar uchun nafaqat ziyoratgohlar, balki madaniy tadbirlar, qo‘l mehnati ko‘rgazmalari va an’anaviy san’atlarni o‘rganish uchun ham ajoyib imkoniyatdir. 6. Xalqaro diniy va madaniy festivallar Surxandaryo viloyatida madaniy va diniy turizmni rivojlantirishning bir yo‘li — xalqaro festivallarni tashkil etishdir. Bu festivallar, nafaqat mahalliy, balki chet el sayyohlarini ham jalb qilishga yordam beradi. Ziyorat festivallari, Islom san’ati va madaniyati ko‘rgazmalari, mushtarak diniy tadbirlarkabi festivallar viloyatni turistik markazga aylantirishi mumkin. 7. Diniy turizmni rivojlantirishda infrastruktura Diniy va madaniy turizmni rivojlantirishda infrastrukturani yaxshilashmuhim ahamiyatga ega. Sayyohlarni eng yaxshi sharoitda qabul qilish uchun zamonaviy mehmonxona xizmatlari, transport tizimi va boshqa qulayliklarni yaratish zarur. Mahalliy aholi bilan hamkorlikda diniy va madaniy sayohatlarni tashkil etish, bu turlarni yanada jozibador va xavfsiz qilishga yordam beradi. 37 2.3. Ichki turizmni rivojlantir bo'yicha takliflar. Surxandaryo viloyatini ichki turizmini rivojlantirish bo'yicha bir qancha qaror va farmonlar ishlab chiqilgan bo'lib, jumladan: O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar MahkamasiningqaroriSurxondaryo viloyatida turizm sohasini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risidaO‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta’minlash chora- tadbirlari to‘g‘risida” 2018-yil 7-fevraldagi PQ-3514-son qarori ijrosini ta’minlash, shuningdek, Surxondaryo viloyatining turizm salohiyatidan foydalanish samaradorligini yanada oshirish, hududning noyob tarixiy-madaniy va me’moriy obidalari bilan turistlarni keng tanishtirish, zamonaviy turizm infratuzilmasini jadal rivojlantirish va ko‘rsatilayotgan turizm xizmatlari sifatini takomillashtirish, ichki turizmni faollashtirish, yangi ish o‘rinlari yaratish hamda aholi daromadlari o‘sishini rag‘batlantirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:1. Surxondaryo viloyati hokimligi O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi hamda manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda:2018-2019-yillarda Surxondaryo viloyatining turizm infratuzilmasi va namoyishi obyektlarini tashkil etish, mavjudlarini ta’mirlash, rekonstruksiya qilish bo‘yicha amalga oshiriladigan loyihalarning ro‘yxatini;2018-yilda Surxondaryo viloyatida mehmon uylarini tashkil etish bo‘yicha amalga oshiriladigan loyihalarning ro‘yxatini;2018-2019-yillarda Surxondaryo viloyatida o‘tkaziladigan madaniy, ko‘ngilochar va sport tadbirlari taqvimini tasdiqlasin.2. O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi Surxondaryo viloyati hokimligi bilan birgalikda:Surxondaryo viloyatida yangi tashkil etilgan turizm infratuzilmasi va namoyishi obyektlari hamda mehmon uylarini (keyingi o‘rinlarda turizm obyektlari deb yuritiladi) turizm yo‘nalishlariga kiritish maqsadida ular to‘g‘risidagi ma’lumotlarni respublikada faoliyat yuritayotgan turoperatorlarga yetkazilishini va keng targ‘ibot ishlarini amalga oshirilishini ta’minlasin;turizm obyektlarida sifatli xizmat ko‘rsatilishini tashkil etish maqsadida tegishli o‘quv mashg‘ulotlarini o‘tkazsin;doimiy ravishda xorijiy va mahalliy ommaviy axborot vositalari va turoperatorlar vakillari uchun tanishtiruv-axborot 38 turlarini tashkil etsin.3. Surxondaryo viloyati hokimligi ikki oy muddatda 2019- yilda Surxondaryo viloyatining turizm salohiyatini yanada rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarni hamda turistlar tashrif buyuradigan obyektlarga olib boruvchi yo‘llarni ta’mirlash bo‘yicha amalga oshiriladigan ishlarning manzilli dasturini ishlab chiqib, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining rivojlanish davlat dasturlarini shakllantirish va moliyalashtirishning yangi tartibini joriy etish to‘g‘risida” 2017-yil 18-dekabrdagi PQ-3437-son va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2018-yil uchun investitsiyaviy va infratuzilmaviy loyihalar ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida” 2018- yil 3-fevraldagi PQ-3507-son qarorlari talablariga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi va Iqtisodiyot vazirligiga taqdim etsin.4. O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi, Qurilish vazirligi hamda Surxondaryo viloyati hokimligining:Boysun tumanida Omonxona qishlog‘i, Zovboshi tog‘li hududi, Darband qishlog‘i hududlarini o‘z ichiga olgan — Boysun kichik turizm zonasini;Sariosiyo va Uzun tumanlarida Xonjiza tog‘ tizmalari yon bag‘irlarida hamda Sariosiyo tumani Sangardak qishlog‘i hududlarida — Sariosiyo kichik turizm zonasini;Sherobod tumani Shalqon qishlog‘i, Xo‘jaikon tuz koni hududlarida hamda hududdagi mevali bog‘larni o‘z ichiga olgan — Sherobod kichik turizm zonasini tashkil etish hamda ularda zamonaviy mehmonxona majmualari, madaniy-sog‘lomlashtirish, savdo- ko‘ngilochar va turizm ahamiyatiga ega bo‘lgan boshqa obyektlar qurish, shuningdek, zamonaviy muhandislik infratuzilmasi obyektlarini tashkil etish to‘g‘risidagi takliflari ma’qullansin.5. Surxondaryo viloyati hokimligi:O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasi, Qurilish vazirligi hamda manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda uch oy muddatda Boysun, Sariosiyo va Sherobod kichik turizm zonalarining aniq chegaralarini belgilash bo‘yicha;O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi, Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi, Iqtisodiyot vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda Boysun, Sariosiyo va Sherobod kichik turizm zonalarining aniq chegaralari belgilangandan so‘ng uch 39 oy muddatda ularning hududida yo‘l-transport, muhandislik-kommunikatsiya va ishlab chiqarish infratuzilmalarini rivojlantirish bo‘yicha takliflarini O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Erkin iqtisodiy zonalar va kichik sanoat zonalari faoliyati samaradorligini oshirish borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2017-yil 25-oktabrdagi PQ-3356-son qarori bilan tashkil etilgan Erkin iqtisodiy zonalar va kichik sanoat zonalari ma’muriy kengashlarining faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘yicha respublika kengashiga kiritsin.6. O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi Tashqi ishlar vazirligi va Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi bilan birgalikda kichik turizm zonalari hududida amalga oshiriladigan investitsiya loyihalarini moliyalashtirish maqsadida xalqaro moliya institutlari, xorijiy tashkilotlar, donor mamlakatlar va tashkilotlarning grantlari, beg‘araz moliyaviy yordamlarini hamda tijorat banklarining kreditlarini belgilangan tartibda jalb etilishini ta’minlasin.7. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari — Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi raisi S.R. Xolmuradov, O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi raisi A.A. Abduhakimov va Surxondaryo viloyati hokimi E.O. Turdimov zimmasiga yuklansin.O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOVToshkent sh.,2018-yil 3-may,324-son (Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 03.05.2018-y., 09/18/324/1145-son Surxandaryo viloyatining ichki turizmini rivojlantirish uchun bir qator takliflar va strategiyalarni ishlab chiqish lozim. Ushbu takliflar viloyatning tabiiy, madaniy va tarixiy salohiyatini hisobga olgan holda, sayyohlar oqimini ko‘paytirish va turizmni barqaror rivojlantirishga yordam beradi. Quyida keltirilgan takliflar ichki turizmni rivojlantirishga qaratilgan asosiy yo‘nalishlar va amaliy chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi. 1. Turizm infratuzilmasini yaxshilash Turizm sohasining muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun infratuzilma mustahkam bo‘lishi kerak. Surxandaryo viloyatida ichki turizmni rivojlantirish uchun quyidagi qadamlarni amalga oshirish zarur: 40 Transport tarmog‘ini rivojlantirish: Viloyatning markaziy shaharlari va turistik hududlari orasida yuqori sifatli yo‘l tarmoqlarini yaratish. Termiz, Boysun, Shovot kabi shaharlarga oson va qulay transport aloqalarini tashkil etish. Shuningdek, maxsus turistik avtobuslar, shuttles va rent-a-car xizmatlarini ko‘paytirish. Mehmonxonalar va turistik ob’ektlar: Turizmga jalb qilish uchun mehmonxona xizmatlari va turistik inshootlarni zamonaviy talablar asosida kengaytirish. Madaniy, tarixiy va ekologik turizm uchun maxsus mehmonxonalar, eko-resortlar va turistik komplekslarni qurish. Internet va mobil ilovalar: Turistik xizmatlarni internet orqali taqdim etish, shu jumladan mobil ilovalar va veb-saytlar orqali viloyatdagi turistik joylar, mehmonxonalar, restoranlar va sayohatlar haqida ma’lumotlar taqdim etish. 2. Madaniy va tarixiy obidalarni keng tanitish Surxandaryo viloyatining madaniy va tarixiy obidalari ichki turizmni jalb qilishda katta rol o‘ynaydi. Shu bois, quyidagi takliflarni amalga oshirish zarur: Tarixiy va madaniy festivallarni tashkil etish: Viloyatda an’anaviy xalq festivallari, madaniy tadbirlar, musiqiy va san’at ko‘rgazmalari o‘tkazishni boshlash. Bu festivallar sayyohlarni viloyatga jalb qilish va uning madaniy merosini targ‘ib qilishga yordam beradi. Qadimiy obidalarni ta’mirlash va modernizatsiya qilish: Termiz, Boysun, Shovot kabi hududlardagi tarixiy obidalarni yaxshilash va ular bilan bog‘liq sayohatlarni tashkil etish. Masalan, Hazrat Ali maqbarasi va Shah-i Zinda kabi muhim ziyoratgohlarni yangilash va zamonaviy infratuzilma bilan ta’minlash. Guides (yo‘lboshchilar) va sayohat xizmatlarini taklif etish: Tarixiy obidalar va yodgorliklar bilan bog‘liq sifatli yo‘lboshchilarni tayyorlash va sayyohlar uchun malakali turistik xizmatlar ko‘rsatish. Madaniy, diniy va tarixiy yo‘nalishlar bo‘yicha ekspert sayohatlarni tashkil etish. 3. Ekoturizm va tabiatni asrash Surxandaryo viloyatining tabiiy go‘zalliklari, o‘rmonlari, daryolari va tog‘lari ichki turizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Ekoturizmni rivojlantirish uchun quyidagilarni amalga oshirish zarur: 41 Ekoturizm yo‘nalishlarini yaratish: Boysun, Shovot, Oltinsoy kabi hududlarda ekoturizmga mo‘ljallangan maxsus yo‘nalishlarni yaratish. Trekking, alpinizm, yovvoyi tabiatni kuzatish kabi faoliyatlar uchun imkoniyatlar yaratish. Tabiatni asrash va ekoturizmni muvozanatlash: Ekoturizmni rivojlantirishda tabiiy resurslar va atrof-muhitni asrashga alohida e’tibor qaratish. Buning uchun maxsus ekoturizm markazlari ochish, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish va mahalliy aholini tabiatni asrashda ishtirok etishga jalb qilish zarur. Turistik marshrutlarni kengaytirish: Tog‘lar, daryolar va boshqa tabiiy hududlarni o‘z ichiga olgan turistik marshrutlar yaratish. Sayyohlar uchun tabiat bilan yaqin muloqot qilish imkoniyatini taqdim etadigan yo‘nalishlar va turar joylarni tashkil etish. 4. Qishloq turizmini rivojlantirish Qishloq turizmi, ya’ni agrar turizm Surxandaryo viloyati uchun alohida o‘rin tutadi. Bu turizm turi nafaqat viloyatning iqtisodiy rivojlanishiga yordam beradi, balki madaniy meros va an’anaviy qishloq hayotini targ‘ib qiladi. Quyidagi takliflar amalga oshirilishi kerak: Qishloq turizmi uchun maxsus paketlar yaratish: Mahalliy dehqonchilik, bog‘dorchilik va chorvachilik bilan tanishish uchun sayohat paketlarini taklif etish. Sayyohlar qishloq hayoti bilan yaqindan tanishish, hosil yig‘ish yoki oziq-ovqat ishlab chiqarish jarayonlariga jalb qilish imkoniyatiga ega bo‘lishlari mumkin. Mahalliy an’analar va taomlarni targ‘ib qilish: Qishloq turizmiga qatnashadigan sayyohlarga mahalliy taomlar va an’anaviy san’atni namoyish qilish. Meva va sabzavot yig‘ish, milliy kiyimlarni kiyish, mahalliy hunarmandchilik buyumlari bilan tanishish kabi faoliyatlarni tashkil etish. Qishloq festivallari va an’anaviy tadbirlar: Hosil yig‘ish festivallari, qishloq bozorlaridagi yarmarkalar va boshqa mahalliy tadbirlarni tashkil etish. Bu tadbirlar sayyohlarni qishloq hayoti bilan tanishtirishda va viloyatning madaniy xususiyatlarini targ‘ib qilishda muhim rol o‘ynaydi. 5. Turar joylar va mehmonxona xizmatlarini takomillashtirish 42 Ichki turizmni rivojlantirishda mehmonxona xizmatlari va turar joylarni yangilash va kengaytirish katta ahamiyatga ega: Zamonaviy mehmonxonalar va turar joylar: Turistlarga qulay va zamonaviy sharoitlar taqdim etadigan mehmonxonalar va qishloq turizmi uchun mos joylar yaratish. Eko-resortlar, jahon standartlariga mos mehmonxonalar va turistik komplekslar qurish. Sifatli turistik xizmatlar: Sayyohlar uchun mehmonxonalar, restoranlar, kafelar va do‘konlar kabi xizmatlarni takomillashtirish. Ularning turistik ehtiyojlarini qondirish uchun mehmonxona xodimlarini o‘qitish va mijozlarga xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish. 6. Marketing va reklama Ichki turizmni rivojlantirish uchun viloyatning turistik salohiyatini keng targ‘ib qilish zarur. Buning uchun quyidagi takliflarni amalga oshirish mumkin: Reklama va brend yaratish: Surxandaryo viloyatini ichki turizm yo‘nalishlarida tanitish uchun keng reklama kampaniyalari tashkil etish. Viloyatni madaniy, tarixiy va tabiiy jihatdan boy hudud sifatida tanitish. 43 2.4. Surxandaryo viloyati infratuzilmasini rivojlantirish Turistik veb-saytlar va ilovalar yaratish: Turistik xizmatlar va obidalar haqida ma’lumot beradigan rasmiy veb-saytlarni yaratish. Sayyohlar uchun viloyatdagi eng yaxshi joylar va xizmatlar haqida ma’lumot beradigan mobil ilovalar ishlab chiqish. Surxandaryo viloyatini turizm va iqtisodiy jihatdan rivojlantirish uchun infratuzilmani mustahkamlash va zamonaviylashtirish zarur. Viloyatning mavjud salohiyatini to‘liq amalga oshirish va turistlar uchun jozibador bo‘lishi uchun quyidagi asosiy sohalarda islohotlar amalga oshirilishi kerak: 1. Transport infratuzilmasini yaxshilash Yo‘l tarmoqlarini yangilash: Surxandaryo viloyatining markaziy shaharlarini (Termiz, Boysun, Shovot) va tog‘li hududlarini bir-biriga bog‘laydigan avtomobil yo‘llarini ta’mirlash va modernizatsiya qilish. Xususan, Termizdan Toshkent yoki Samarqandga bog‘lovchi yo‘llarni kengaytirish va yuqori sifatli asfaltlash zarur. Transport vositalarini rivojlantirish: Sayyohlar uchun maxsus turistik avtobuslar, minivenlar va taksi xizmatlarini yo‘lga qo‘yish. Jamoat transportining samaradorligini oshirish, xususan, viloyat ichida va shaharlarga ko‘proq qulay va tezkor transport tizimini yaratish. Havo va temir yo‘l aloqalarini yaxshilash: Termizda xalqaro va ichki reyslarni amalga oshirish imkoniyatlarini oshirish, shuningdek, Temir yo‘l tarmog‘ini kengaytirish, eng asosiysi tezkor poyezdlarni joriy qilish. 2. Mehmonxona va turistik inshootlarni rivojlantirish Mehmonxona tarmoqlarini kengaytirish: Yangi turistik komplekslar va mehmonxonalarni tashkil etish. Ixtisoslashgan mehmonxonalar (eko-resortlar, agrar turizm markazlari) qurish, shuningdek, mavjud mehmonxonalarni zamonaviylashtirish. Turistik markazlar: Surxandaryo viloyatining mashhur joylarida (Termiz, Boysun, Shovot) turistik markazlar va ko‘ngilochar komplekslar yaratish. Madaniy va tarixiy obidalar yaqinida turizm xizmatlarini kengaytirish, sayyohlarga maxsus ekskursiyalar va xizmatlar taklif qilish. 44 Sifatli turizm xizmatlari: Sayyohlar uchun xizmatlar ko‘rsatishni takomillashtirish. Yangi restoranlar, kafelar va suvenir do‘konlari ochish. Turistlarga maxsus qo‘llanmalar va xususiy turistik xizmatlar taklif etish. 3. Energetika va kommunikatsiyalar Barqaror energiya manbalari: Viloyatda turizmning rivojlanishi uchun energiya ta’minoti muhim rol o‘ynaydi. Quyosh energiyasidan foydalanishni kengaytirish, shuningdek, tabiiy gaz va elektr tarmoqlarini yangilash va barqarorlashtirish. Internet va telekommunikatsiyalar: Turistlar uchun yuqori sifatli internet va Wi-Fi xizmatlarini taqdim etish. Yangi texnologiyalarni joriy qilish, shu jumladan, mobil ilovalar va onlayn turizm xizmatlari platformalarini rivojlantirish. 4. Yashil hududlar va atrof-muhitni saqlash Tabiatni asrash va ekologik infratuzilma: Ekoturizmni rivojlantirish uchun tabiiy hududlarni asrash, ekologik toza yo‘nalishlar yaratish va atrof-muhitni muhofaza qilish. Maxsus tabiat qo‘riqxonalarini tashkil etish va yovvoyi tabiatni saqlash. Chiroyli jamoat joylari: Termiz va boshqa shaharlarning markaziy qismlarida yashil hududlar va jamoat bog‘larini yaratish, sayyohlar va mahalliy aholiga qulay sharoitlar taqdim etish. 5. Ta’lim va malaka oshirish Turizmni rivojlantirish uchun o‘quv markazlari: Mahalliy aholini turizm va mehmonxona xizmatlari bo‘yicha malaka oshirish kurslari va o‘quv markazlari tashkil etish. Bu orqali viloyatda turizm xizmatlarini ko‘rsatuvchi mutaxassislar sonini oshirish. Mehmonxona va restoranlar xodimlarini o‘qitish: Turistik infratuzilma rivojlanishida mehmonxona va restoran xodimlarini zamonaviy xizmat ko‘rsatish standartlariga o‘qitish. 6. Sog‘liqni saqlash va xavfsizlik Sog‘liqni saqlash infratuzilmasini rivojlantirish: Turistlar uchun maxsus sog‘liqni saqlash markazlari va tibbiy xizmatlarni tashkil etish. Yangi shifoxonalar va poliklinikalar qurish, shuningdek, tibbiy turizmni rivojlantirish. 45 Xavfsizlik va xavfsiz turizm: Viloyatdagi turistik joylarda xavfsizlikni ta’minlash, sayyohlar uchun maxsus xavfsizlik xizmatlarini ko‘rsatish. Turistik hududlarda patrul xizmati va tez yordam stansiyalarini tashkil etish. Surxandaryo viloyatining iqtisodiy va turistik salohiyatini kengaytirish uchun energiya va kommunikatsiyalar infratuzilmasini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. Energetika va kommunikatsiyalar tarmoqlarining zamonaviy va samarali ishlashi viloyatning barqaror rivojlanishiga, ayniqsa turizm, sanoat va qishloq xo‘jaligi sohalarida o‘sishga yordam beradi. Quyida viloyatning energetika va kommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha takliflar keltirilgan: 1. Energiya manbalarini diversifikatsiya qilish Surxandaryo viloyatining energetika tizimi asosan tabiiy gazga tayanadi, ammo kelajakda barqaror energiya manbalariga bo‘lgan ehtiyoj ortadi. Shuning uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur: Quyosh energiyasidan foydalanishni kengaytirish: Viloyatning janubiy hududlari, ayniqsa, Termiz va Boysun kabi shaharlar, quyosh nuri bo‘yicha yuqori potensialga ega. Quyosh fotovoltaik (PV) stansiyalari va quyosh kollektorlarini o‘rnatish orqali energiya ishlab chiqarishni ko‘paytirish. Bu nafaqat energiya ta’minotini diversifikatsiya qiladi, balki atrof-muhitni saqlashga ham yordam beradi. Veterinarny energiya tizimlarini rivojlantirish: Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlarida shamol energiyasidan foydalanish imkoniyatlari mavjud. Shamol energiyasini ishlab chiqarish stansiyalarini qurish orqali, viloyatni qo‘shimcha energiya manbalari bilan ta’minlash mumkin. Biomassa va biogaz ishlab chiqarish: Qishloq xo‘jaligi chiqindilari va organik materiallar orqali biomassa va biogaz ishlab chiqarish. Bu, ayniqsa, agrar turizm va qishloq xo‘jaligi rivojlangan hududlar uchun foydali bo‘ladi. Biomassa va biogaz stansiyalarini qurish, tabiiy gaz iste’molini kamaytirishga yordam beradi. 2. Energiya samaradorligini oshirish Viloyatdagi mavjud energetika tizimining samaradorligini oshirish uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur: 46 Energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etish: Yangi qurilayotgan mehmonxonalar, turistik markazlar, jamoat binolari va boshqa turistik ob’ektlarda energiya tejovchi texnologiyalarni o‘rnatish. LED chiroqlar, energiya samarali isitish va sovutish tizimlari, quyosh energiyasini qayta ishlash tizimlarini joriy qilish. Izolyatsiya va qayta tiklanadigan materiallardan foydalanish: Binolarni yuqori sifatli izolyatsiya materiallari bilan ta’minlash va ekologik jihatdan toza materiallardan foydalanish. Bu viloyatda yashash va ishlash uchun energiya tejovchi sharoitlarni yaratadi. Smart texnologiyalarni joriy etish: Elektr tarmoqlarida "aqlli" texnologiyalarni joriy qilish. Bu energiya ta’minotini nazorat qilish va tartibga solish imkoniyatini beradi, shu bilan birga energiya resurslaridan samarali foydalanishni ta’minlaydi. 3. Kommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish Surxandaryo viloyatining kommunikatsiya tarmog‘ini rivojlantirish, ayniqsa, ichki turizmni rivojlantirish uchun katta ahamiyatga ega. Zamonaviy va yuqori tezlikdagi internet tarmoqlari, mobil aloqalar, telefon tarmoqlari va boshqa kommunikatsion vositalar viloyatning turistik salohiyatini oshirishga yordam beradi. Yuqori tezlikdagi internet: Termiz, Boysun, Shovot va boshqa turistik shahar va tumanlarda yuqori tezlikdagi internetni kengaytirish. Bu nafaqat mahalliy aholi uchun, balki turistlar uchun ham muhimdir, chunki ular onlayn xizmatlardan foydalanishlari mumkin, masalan, mehmonxona bronlash, ekskursiyalarni buyurtma qilish va boshqa turistik faoliyatlar. Mobil aloqa tarmog‘ini yaxshilash: Barcha hududlarda mobil aloqa signalini kengaytirish va sifatini oshirish. Ayniqsa, tog‘li va chekka hududlarda mobil aloqani yaxshilash, turizmning xavfsizligini ta’minlash va sayyohlarning onlayn xizmatlardan foydalanishini qulaylashtirish. 47 Raqamli xizmatlarni rivojlantirish: Turizmni raqamlashtirish orqali sayyohlar uchun maxsus mobil ilovalar yaratish. Bu ilovalar sayyohlarga viloyatdagi turistik joylar, mehmonxonalar, transport xizmatlari, restoranlar va boshqa xizmatlar haqida real vaqt rejimida ma’lumot taqdim etadi. 4. Suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimlarini rivojlantirish Surxandaryo viloyatida ichki turizmni rivojlantirish uchun toza suv va kanalizatsiya tizimlari zarur. O‘zbekistonning janubiy hududlari uchun suv ta’minoti tizimlarini modernizatsiya qilish, ayniqsa, sayyohlar soni ko‘paygan va turistik ob’ektlar ko‘paygan hududlarda muhim ahamiyatga ega. Toza suv ta’minoti: Termiz, Boysun, Shovot kabi viloyatning asosiy shaharlarida toza suv ta’minotini yaxshilash. Ayniqsa, turistik markazlar va mehmonxonalarda muntazam toza suv ta’minotini ta’minlash uchun zamonaviy filtrlash va dezinfektsiya tizimlarini joriy qilish. Kanalizatsiya tizimlarini yaxshilash: Har bir yangi turistik ob’ekt va mehmonxona uchun zamonaviy kanalizatsiya tizimlarini qurish, ekologik toza va xavfsiz chiqindilarni qayta ishlash tizimlarini tashkil etish. Bu, shuningdek, viloyatning ekologik barqarorligini ta’minlaydi. 48 5. Atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror rivojlanish Atrof-muhit monitoringi: Surxandaryo viloyatida energiya ishlab chiqarish va turizmni rivojlantirish jarayonida ekologik xavfsizlikni ta’minlash uchun atrof- muhit monitoringini tashkil etish. Bu atmosferaga zararli gazlarning chiqarilishini kamaytirish, tabiiy resurslardan samarali foydalanishni ta’minlashga yordam beradi. Yashil texnologiyalarni rivojlantirish: Turizm infratuzilmasini barqaror rivojlantirish uchun ekologik toza texnologiyalarni qo‘llash. Masalan, suvni tejash tizimlari, energiya samarali qurilish va chiqindilarni qayta ishlash texnologiyalarini kengaytirish. 49 2.5.Ekoturizm va sog’lamlashtirish turizimini rivojlantirish Surxandaryo viloyatining atrof-muhitini muhofaza qilish va barqaror rivojlanishni ta’minlash turizm va boshqa sohalarning barqaror o‘sishini qo‘llab- quvvatlash uchun muhim ahamiyatga ega. Viloyatning tabiiy boyliklarini saqlab qolish, ekologik xavf-xatarlardan himoya qilish va ularni ehtiyotkorlik bilan boshqarish, nafaqat mahalliy aholi, balki sayyohlar uchun ham muhimdir. Shuningdek, atrof-muhitni muhofaza qilish orqali viloyatning iqtisodiy salohiyati oshadi va yangi turizm yo‘nalishlari yuzaga keladi. Quyida Surxandaryo viloyatida atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror rivojlanishyo‘lida amalga oshirilishi kerak bo‘lgan asosiy chora-tadbirlar keltirilgan: 1. Ekologik ta’sirni baholash va monitoring qilish 50 Atrof-muhitni muhofaza qilishning birinchi bosqichi — bu ekologik ta’sirni baholash va doimiy monitoring tizimini yaratish. Bu nafaqat sanoat faoliyatining, balki turizm va qishloq xo‘jaligi faoliyatining ham ekologik oqibatlarini kuzatish imkonini beradi. Ekologik monitoring tizimini joriy etish: Surxandaryo viloyatining asosiy tabiiy hududlarida (masalan, Boysun tog‘lari, Amudaryo va Surxandaryo daryolari bo‘ylarida) ekologik monitoring tizimlarini joriy etish. Bu tizim orqali havo, suv va yer resurslarining ifloslanishini aniqlash va o‘z vaqtida choralar ko‘rish mumkin. Tabiatni asrash uchun ilmiy tadqiqotlar: Viloyatdagi tabiiy resurslar va ekologik tizimlarni o‘rganish va muhofaza qilish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar o‘tkazish. Bu orqali atrof-muhitga ta’sir qiluvchi faktorlarni aniqlash va barqaror boshqaruvni amalga oshirish mumkin. 2. Barqaror turizmni rivojlantirish Surxandaryo viloyatining turistik salohiyatini rivojlantirishda ekologik jihatlarni hisobga olish muhimdir. Barqaror turizm, ya’ni tabiatga zarar yetkazmaydigan, mahalliy jamiyatni qo‘llab-quvvatlaydigan turizmni rivojlantirish kerak. 51 Ekoturizmni rivojlantirish: Surxandaryoning tabiiy go‘zalliklari va yovvoyi tabiatini saqlab qolish uchun ekoturizmni rivojlantirish zarur. Ekoturizm faqat tabiiy resurslardan foydalanishga imkon beribgina qolmay, balki mahalliy aholi uchun yangi ish o‘rinlari yaratadi va tabiiy merosni saqlashga yordam beradi. Boysun va Termizdagi o‘rmonlar, tog‘li hududlar va tabiiy rezervatlar turizm yo‘nalishlariga aylantirilishi mumkin. Tabiiy hududlarga kirishni nazorat qilish: Ekologik muhofaza qilinadigan hududlarda (masalan, tabiiy qo‘riqxonalar yoki milliy bog‘lar) turistlar uchun maxsus marshrutlar va ruxsatnomalar tizimini joriy etish. Bu orqali tabiiy hududlarga haddan tashqari yuklanishni oldini olish mumkin. Barqaror turizmni targ‘ib qilish: Sayyohlar uchun ekologik toza turizm xizmatlarini yaratish va ularni mahalliy madaniyat bilan tanishtirish. Turistlarga ekologik toza transport vositalari, qayta ishlanadigan materiallardan foydalanish va tabiiy resurslarni tejash haqida ma’lumot berish. 3. Qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish Viloyatning energetika tizimini barqarorlashtirish va ekologik ta’sirni kamaytirish uchun qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish zarur. 52 Quyosh energiyasidan foydalanish: Surxandaryo viloyatining janubiy hududlarida quyosh nuri yetarlicha kuchli bo‘lib, quyosh panellari yordamida elektr energiyasini ishlab chiqarishni kengaytirish mumkin. Ayniqsa, mehmonxona va turizm infratuzilmasi uchun quyosh energiyasini qayta ishlash texnologiyalarini joriy qilish. Biomassa va biogaz ishlab chiqarish: Qishloq xo‘jaligi chiqindilarini qayta ishlash orqali biomassa va biogaz ishlab chiqarishni rivojlantirish. Bu, ayniqsa, qishloq turizmi va agrar turizmga qaratilgan hududlar uchun muhimdir. Shamol energiyasidan foydalanish: Viloyatning tog‘li hududlarida shamol energiyasi resurslari mavjud. Shamol energiyasini ishlab chiqarish uchun maxsus shamol generatorlarini o‘rnatish va ularni viloyatning energiya tizimiga ulash. 4. Qayta ishlash va chiqindilarni boshqarish Atrof-muhitni saqlash va barqaror rivojlanishni ta’minlash uchun chiqindilarni boshqarish tizimini joriy qilish va uni yaxshilash zarur. Bu nafaqat ekologik tozalikka, balki mahalliy iqtisodiyotning samaradorligiga ham yordam beradi. Chiqindilarni ajratish va qayta ishlash: Har bir turistik hududda va shaharlarda chiqindilarni ajratish tizimini tashkil etish. Plastik, shisha, qog‘oz, va organik chiqindilarni alohida yig‘ish va qayta ishlash zavodlariga yo‘llash. Bu viloyatning ekologik tozaligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Yashil iqtisodiyotni rivojlantirish: Qayta ishlanadigan materiallar va ekologik toza mahsulotlar ishlab chiqarishga alohida e’tibor qaratish. Mahalliy aholini chiqindilarni qayta ishlash va tabiiy resurslardan samarali foydalanishga rag‘batlantirish. 5. Biodiversitetni saqlash va tabiiy resurslarni boshqarish Viloyatdagi tabiiy resurslarni barqaror boshqarish va biodiversitetni saqlashga alohida e’tibor qaratish kerak. Biodiversitetni muhofaza qilish: Tabiiy hududlarda o‘simliklar va hayvonot dunyosini muhofaza qilish uchun maxsus qo‘riqxona va tabiiy bog‘lar tashkil etish. Bu hududlarda tabiiy turlarning yittirishini va ko‘payishini ta’minlash uchun ilmiy tadqiqotlar olib borish. 53 Yovvoyi tabiatni asrash: Viloyatdagi yovvoyi hayvonlar va o‘simliklar turlarini himoya qilish, ularni yo‘qolishdan saqlash uchun atrof-muhitni monitoring qilish. Tabiat qo‘riqxonalari va milliy bog‘lar orqali yovvoyi tabiatni asrashda ahamiyatli o‘rin egallaydi. 6. Atrof-muhitni targ‘ib qilish Mahalliy aholi va sayyohlarni atrof-muhitni asrash va barqaror rivojlanish masalalari bo‘yicha o‘qitish va targ‘ib qilish zarur. Atrof-muhitni asrash bo‘yicha ta’lim dasturlari: Mahalliy aholiga, ayniqsa, yosh avlodga ekologik ongni rivojlantirish, chiqindilarni ajratish, energiya tejash va tabiatni asrash haqida ta’lim berish. Maktablar, jamoat markazlari va turistik komplekslarda ekologik ta’lim dasturlarini tashkil etish. Atrof-muhitni asrash bo‘yicha targ‘ibot: Sayyohlar uchun atrof-muhitni asrash va barqaror turizm haqida ma’lumot beruvchi materiallar, broshyuralar va onlayn resurslar yaratish. Sayyohlar, ayniqsa, ekologik turizmga jalb qilish orqali viloyatda atrof-muhitni asrashni targ‘ib qilish. Surxandaryo viloyatining ekoturizm va sog‘lomlashtirish turizmi sohalarini rivojlantirish, nafaqat viloyatning turizm salohiyatini oshiradi, balki atrof-muhitni asrash va mahalliy aholi farovonligini ta’minlashda ham muhim rol o‘ynaydi. 54 Ekoturizm va sog ‘ lomlashtirish turizmi bugungi kunda butun dunyoda tobora ommalashib bormoqda , chunki ular sayyohlar uchun nafaqat dam olish va zavq olish imkoniyatini , balki tabiiy resurslardan samarali foydalanishni va atrof - muhitga zarar bermaslikni ta ’ minlaydi . Surxandaryo viloyatida chiqindilarni boshqarish va qayta ishlash tizimini joriy etish , nafaqat ekologik barqarorlikni ta ’ minlash , balki viloyatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga ham katta hissa qo ‘ shadi . Bugungi kunda chiqindilarni boshqarish , ayniqsa , atrof - muhitni ifloslanishdan saqlash va tabiiy resurslarni tejashda muhim rol o ‘ ynaydi . Shuningdek , chiqindilarni qayta ishlash orqali iqtisodiy foyda olish , yangi ish o ‘ rinlarini yaratish va barqaror rivojlanishga erishish mumkin . Surxandaryo viloyatida chiqindilarni boshqarish va qayta ishlash tizimini rivojlantirish uchun bir qator amaliy choralar va takliflar mavjud. Quyida viloyatda chiqindilarni samarali boshqarish va qayta ishlashning asosiy yo‘nalishlari keltirilgan. 55 1. Chiqindilarni ajratish tizimini joriy etish Chiqindilarni ajratish va qayta ishlashning boshlang‘ich bosqichi — bu chiqindilarni to‘g‘ri ajratishdir. Bunda har bir turdagi chiqindilar (plastik, qog‘oz, shisha, organik, elektron chiqindilar) alohida yig‘iladi va qayta ishlash jarayoniga uzatiladi. Uyushgan ajratish tizimini yaratish: Mahalliy aholi va turistik ob'ektlarda chiqindilarni ajratish tizimini joriy etish. Masalan, uylar, mehmonxonalar, restoranlar va boshqa jamoat joylarida alohida konteynerlar o‘rnatish, ularda chiqindilarni turli kategoriyalarga ajratib to‘plashni ta'minlash. Chiqindilarni ajratish bo‘yicha ta’lim va targ‘ibot: Mahalliy aholi va turistlarga chiqindilarni ajratish va qayta ishlashning ahamiyatini tushuntirish uchun ta’lim dasturlari va targ‘ibot ishlari olib borish. Bu maqsadda maktablar, jamoat markazlari va turistik ob'ektlarda ekologik ta’lim dasturlarini tashkil etish. 2. Chiqindilarni qayta ishlashni rivojlantirish 56 Chiqindilarni qayta ishlash orqali nafaqat atrof-muhitni muhofaza qilish, balki iqtisodiy foyda olish va yangi ish o‘rinlarini yaratish mumkin. Surxandaryo viloyatida qayta ishlash sanoatini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. Qayta ishlash zavodlarini tashkil etish: Plastik, shisha, qog‘oz, metall va organik chiqindilarni qayta ishlash bo‘yicha maxsus zavodlarni tashkil etish. Bu zavodlar chiqindilarni qayta ishlash orqali yangi materiallar va energiya manbalarini ishlab chiqaradi, shu bilan birga, chiqindilarni kamaytirish va resurslardan samarali foydalanishni ta’minlaydi. Organik chiqindilarni qayta ishlash: Qishloq xo‘jaligi va uy xo‘jaliklaridan chiqqan organik chiqindilarni (o‘simlik qoldiqlari, oziq-ovqat chiqindilari va boshqalar) qayta ishlash va kompostlash tizimlarini tashkil etish. Bu orqali organik chiqindilarni samarali foydalanish va tuproqni yaxshilash mumkin. Elektron chiqindilarni qayta ishlash: Elektron qurilmalar, batareyalar va boshqa elektron chiqindilarni qayta ishlash uchun maxsus markazlar tashkil etish. Bu chiqindilarni to‘g‘ri qayta ishlash, atrof-muhitga zarar yetkazishning oldini olish va foydali materiallarni qayta ishlash imkonini beradi. 3. Chiqindilarni kamaytirish va energiya ishlab chiqarish Chiqindilarni boshqarish tizimida chiqindilardan energiya ishlab chiqarish ham muhim yo‘nalishlardan biridir. Chiqindilarni kamaytirish va ularni qayta ishlash orqali energiya ishlab chiqarish, viloyatning energetika resurslarini tejashga yordam beradi. Biogaz va biomassa ishlab chiqarish: Qishloq xo‘jaligi chiqindilaridan biogaz va biomassa ishlab chiqarishni tashkil etish. Bu chiqindilarni qayta ishlash orqali ekologik toza energiya ishlab chiqarish, shuningdek, issiqlik va elektr energiyasini ta’minlash mumkin. Chiqindilarni yonib energiya olish: Qattiq chiqindilardan (plastik, qog‘oz, shisha va boshqalar) energiya ishlab chiqarishni o‘rganish. Maxsus pechlar yoki elektr stansiyalarida chiqindilardan energiya olish orqali mahalliy energiya ehtiyojlarini qondirish va chiqindilarning miqdorini kamaytirish mumkin. 4. Chiqindilarni boshqarishda texnologiyalarni joriy etish 57 Chiqindilarni boshqarish tizimining samaradorligini oshirish uchun yangi texnologiyalarni joriy etish zarur. Raqamli platformalar va ilovalar: Chiqindilarni yig‘ish va qayta ishlash jarayonini avtomatlashtirish va raqamlashtirish uchun mobil ilovalar va onlayn platformalar yaratish. Bu platformalar orqali aholi va turistik ob'ektlar chiqindilarni qayerga va qanday qilib to‘plashni, qayta ishlashni bilib olishi mumkin. Infratuzilma yangilanishi: Chiqindilarni yig‘ish va qayta ishlash uchun zamonaviy texnologiyalarni, shu jumladan, chiqindilarni ajratib olish, qayta ishlash va saqlash uchun yangi tizimlarni joriy etish. Bu tizimlar chiqindilarni samarali boshqarish va tabiiy resurslarni tejash imkonini yaratadi. 5. Chiqindilarni boshqarish bo‘yicha qonun va reglamentlar Qonunchilik va normativ-huquqiy hujjatlarni kuchaytirish orqali chiqindilarni boshqarish tizimining samaradorligini oshirish. Chiqindilarni boshqarish bo‘yicha qonunchilikni mustahkamlash: Viloyat darajasida chiqindilarni boshqarish bo‘yicha qonunlar va reglamentlar ishlab chiqish. Bu hujjatlar chiqindilarni kamaytirish, ajratish, qayta ishlash va utilizatsiya qilish bo‘yicha aniq qoidalar va tartiblarni belgilaydi. Chiqindilarni boshqarishga jazo choralari: Chiqindilarni to‘g‘ri ajratmaslik yoki atrof-muhitni ifloslantirish uchun jazolar va rag‘batlantirish tizimlarini yaratish. Bu orqali aholining ekologik mas'uliyatini oshirish mumkin. 6. Mahalliy aholini jalb qilish va ekologik ongni rivojlantirish Mahalliy aholini chiqindilarni boshqarish jarayoniga jalb qilish va ekologik ongni rivojlantirish orqali chiqindilarni boshqarish tizimining samaradorligini oshirish mumkin. Mahalliy jamoalarni qo‘llab-quvvatlash: Mahalliy aholini chiqindilarni ajratish, qayta ishlash va atrof-muhitni asrashga undash. Bu jarayonda, jamoat tashkilotlari va ekologik guruhlar bilan hamkorlik qilish muhim. Ekologik ta’lim va targ‘ibot: Mahalliy aholi va turistlar uchun chiqindilarni boshqarish va qayta ishlash haqida ta’lim berish, ekologik ongni rivojlantirish. 58 Shuningdek, ekologik kampaniyalar o‘tkazish va aholini chiqindilarni kamaytirish va ajratishga rag‘batlantirish. Surxandaryo viloyatining tabiiy boyliklari, tarixiy va madaniy yodgorliklari, tog‘li hududlari va tabiiy go‘zalliklari ekoturizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlarni yaratadi. Shu bilan birga, sog‘lomlashtirish turizmi sohasini rivojlantirish orqali viloyatni salomatlikni saqlash, davolash va dam olish uchun jozibador makon sifatida tanitish mumkin. Quyida ekoturizm va sog‘lomlashtirish turizmini rivojlantirishga oid asosiy takliflar keltirilgan: 1. Ekoturizmni rivojlantirish Ekoturizm— bu tabiatga zarar yetkazmasdan, mahalliy madaniyat va tabiat bilan uyg‘unlashtirilgan turizm faoliyatidir. Surxandaryo viloyatining tabiiy hududlari va yovvoyi tabiatini asrab qolish, ekoturizm yo‘nalishlarini yaratish orqali viloyat turizmining barqaror rivojlanishiga hissa qo‘shish mumkin. a. Ekoturizm yo‘nalishlarini yaratish Boysun tog‘lari va boshqa tog‘li hududlar: Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlari, ayniqsa Boysun, Ustoz Ota, Muzbulok va boshqa tog‘li mintaqalarda, ekoturizm yo‘nalishlarini tashkil etish. Bu hududlar tabiiy go‘zalligi va yovvoyi hayvonot dunyosi bilan sayyohlarni jalb qilishi mumkin. Maxsus ekoturizm yo‘nalishlari orqali turistlarga tog‘ sayohatlari (trekking), tabiatni kuzatish va tabiatni o‘rganish imkoniyatlari taqdim etiladi. Tabiat qo‘riqxonalarini tashkil etish: Surxandaryoda maxsus tabiatni asrash hududlari — tabiiy qo‘riqxonalar, milliy bog‘lar va ekologik marshrutlar tashkil qilish. Bu qo‘riqxonalar orqali tabiiy boyliklar va yovvoyi hayvonlarni himoya qilish, shuningdek, ekologik ta’lim berish imkoniyati mavjud. Ekologik toza turizm ob'ektlari: Mahalliy aholi va turistlarga ekologik toza turizm ob’ektlarini yaratish. Masalan, tabiiy materiallardan qurilgan eko- mehmonxonalar, ko‘kalamzorlashtirilgan hududlar, energiya samarali tizimlar va qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish. Bu ob'ektlar nafaqat tabiatga zarar bermaydi, balki ekoturizmning asosiy tamoyillariga mos keladi. b. Mahalliy aholini jalb qilish va ekologik ta’lim 59 Mahalliy aholi ishtirokini oshirish: Ekoturizm faoliyatida mahalliy aholi ishtirokini oshirish, ularni turizm xizmatlarini ko‘rsatish, qo‘llab-quvvatlash va sayyohlarni kutib olishga tayyorlash. Mahalliy aholi bilan hamkorlikda turistik marshrutlarni ishlab chiqish va ekologik turizmni rivojlantirishga yordam berish. Ekologik ta’lim va targ‘ibot: Sayyohlar uchun ekoturizm va tabiatni asrash haqida ma’lumotlar taqdim etish, atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror turizmni targ‘ib qilish. Ekoturizm markazlarida ekologik ta’lim dasturlarini tashkil etish va sayyohlarni tabiatni asrashga undash. 2. Sog‘lomlashtirish turizmini rivojlantirish Sog‘lomlashtirish turizmi— bu sog‘likni saqlash, davolash va dam olish uchun maxsus xizmatlar va sharoitlar taqdim etadigan turizm turidir. Surxandaryo viloyati tabiati va iqlimi, shuningdek, sog‘lomlashtirish va dam olishga bo‘lgan talabni hisobga olgan holda, ushbu turizm turini rivojlantirish uchun katta imkoniyatlarga ega. a. Sog‘lomlashtirish kurortlari va sanatoriyalarni tashkil etish Boysun va Termizda sog‘lomlashtirish kurortlari: Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlari va tabiiy manzaralari sog‘lomlashtirish turizmi uchun juda mos keladi. Boysun va Termizda balneologik (mineral suvlar) va termo-mineral 60 resurslar mavjud. Bu hududlarda sog‘lomlashtirish va davolash xizmatlarini taqdim etadigan kurortlar, sanatoriyalar va spa markazlarini tashkil etish. Tog‘li hududlarda sog‘lomlashtirish komplekslari: Tog‘li hududlarda havo sifatining tozaligi va tabiiy go‘zalligi yordamida turistlarga wellness, yoga, meditatsiya va stressni kamaytirish kabi sog‘lomlashtirish xizmatlarini taklif etish. Yangi spa va wellness markazlarini yaratish, bu yerda turistlar dam olish, sog‘lom ovqatlanish va jismoniy faoliyat bilan shug‘ullanishlari mumkin. b. Tabiiy resurslardan foydalanish Mineral suvlar va termo-mineral manbalar: Boysun va boshqa tog‘li hududlarda mineral va termo-mineral suvlarni sog‘lomlashtirish maqsadida ishlatish. Sog‘lomlashtirish kurortlarini tashkil qilish, bu hududlarni turistlarga sog‘lomlashtirish va davolash xizmati ko‘rsatish joylari sifatida rivojlantirish. Arbuz va boshqa organik mahsulotlarni sog‘lomlashtirish turizmida foydalanish: Surxandaryo viloyatining o‘ziga xos qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, 61 masalan, arbuz va mevali ekinlar, sog‘lomlashtirish va detoks taomlari uchun maxsus turizm paketlari yaratish. Turistlarga sog‘lom va tabiiy oziq-ovqat mahsulotlarini taqdim etish orqali sog‘lomlashtirish turizmini rivojlantirish. c. Sport va faol dam olish turlarini rivojlantirish Trekkinq, velosiped sayohatlari va tog‘da sport faoliyati: Surxandaryo viloyatining tog‘li hududlari trekking va velosiped sayohatlari uchun ajoyib imkoniyatlar yaratadi. Bu sayohatlar nafaqat tabiat bilan tanishish imkonini beradi, balki jismoniy salomatlikni yaxshilashga ham yordam beradi. Sog‘lomlashtirish uchun maxsus turlar: Sog‘lomlashtirish va dam olishga yo‘naltirilgan turlarni tashkil etish, masalan, yoga, pilates, tabiat terapiyasi, sog‘lom ovqatlanish va jismoniy mashqlarni o‘z ichiga olgan dasturlarni ishlab chiqish. 62 3 . Barqarorlik va ekologik ta’sir Barqaror turizm modeli: Ekoturizm va sog‘lomlashtirish turizmida barqarorlikni ta’minlash uchun ekologik toza infratuzilma, energiya samaradorligi va chiqindilarni kamaytirish tizimlarini yaratish zarur. Bu nafaqat tabiatni saqlaydi, balki sayyohlarning atrof-muhitga bo‘lgan mas’uliyatini oshiradi. Qayta tiklanadigan energiya manbalari: Ekoturizm va sog‘lomlashtirish markazlarida qayta tiklanadigan energiya manbalarini (quyosh, shamol, geotermal) joriy qilish. Bu, shuningdek, tabiiy resurslardan samarali foydalanishni ta’minlaydi. Surxandaryo viloyati, o‘zining boy tabiiy resurslari, tarixiy va madaniy merosi, shuningdek, turizmni rivojlantirish uchun katta salohiyatga ega. Ekoturizm va sog‘lomlashtirish turizmi sohalarini rivojlantirish, viloyatning turistik imidjini mustahkamlash, iqtisodiy o‘sishiga hissa qo‘shish va mahalliy aholi farovonligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. 63 Ekoturizmviloyatdagi tabiiy hududlarning, tog‘li mintaqalar va tabiiy rezervatlarning boyliklarini asrashni va sayyohlar uchun ekologik toza turizm yo‘nalishlarini yaratishni ta’minlaydi. Boysun, Ustoz Ota, Muzbulok kabi joylarda ekoturizm yo‘nalishlarini rivojlantirish va maxsus qo‘riqxonalar tashkil etish, nafaqat atrof-muhitni himoya qilish, balki sayyohlarni jalb qilishda ham samarali bo‘lishi mumkin. Sog‘lomlashtirish turizmiesa Surxandaryo viloyatining tabiati, mineral va termo-mineral manbalari va balneologik resurslaridan foydalanishga asoslangan. Boysun va Termizda sog‘lomlashtirish kurortlarini tashkil etish, sog‘lom ovqatlanish va wellness dasturlari orqali turistlarga nafaqat dam olish, balki salomatlikni yaxshilash imkoniyatini taqdim etish mumkin. Bu hududlarda wellness, spa xizmatlari va jismoniy faoliyat turlari, shuningdek, tog‘li hududlar va tabiiy manzaralar sayyohlar uchun salomatlikni mustahkamlashga yordam beradi. Barqaror rivojlanishva atmosferaning ekologik tozaligini ta’minlash, viloyatning turizm sohasida muvaffaqiyatga erishishi uchun zarur bo‘lgan asosiy omil hisoblanadi. Ekoturizm va sog‘lomlashtirish turizmi, nafaqat tabiiy boyliklarni asrashga, balki mahalliy aholi uchun yangi ish o‘rinlari yaratishga, ularning turmush sharoitlarini yaxshilashga ham yordam beradi. Infratuzilma va xizmatlarni rivojlantirish, jumladan, transport tizimini yaxshilash, turistik ob'ektlar va dam olish maskanlarini kengaytirish, sayyohlar uchun yuqori sifatli xizmatlarni taqdim etish, viloyatni turizm markaziga aylantirish uchun muhimdir. Bundan tashqari, mahalliy aholini turizmni rivojlantirishga jalb qilish, ekologik ta’lim va barqaror turizmni targ‘ib qilish orqali viloyatning ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishiga hissa qo‘shish mumkin. Barcha ushbu chora-tadbirlar Surxandaryo viloyatini turizm sohasida jahon miqyosida tanitishga, sayyohlarni jalb etishga va atrof-muhitni asrab qolishga yordam beradi. Viloyatning tabiiy va madaniy resurslarini barqaror boshqarish va sog‘lomlashtirish turizmi yo‘nalishlarida muvaffaqiyatga erishish, nafaqat turizm sanoatini rivojlantirish, balki viloyatning iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi. 64 65 XULOSA. Surxondaryo viloyati ichki turizmini rivojlantirish bo‘yicha xulosam quyidagicha Turizm salohiyati yuqori : Surxondaryo viloyati O‘zbekistonning boy tarixiy, madaniy va tabiiy resurslariga ega hududlaridan biri bo‘lib, ichki turizmni rivojlantirishda katta imkoniyatlarga ega. Viloyatdagi yodgorliklar, arxeologik maskanlar, milliy bog‘lar va go‘zal tabiiy joylar ichki turistlar uchun katta qiziqish uyg‘otishi mumkin. 1. Infratuzilmani rivojlantirish zaruriyati : Ichki turizmni muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun hududda infratuzilmani takomillashtirish, xususan, yo‘llar, mehmonxonalar, ovqatlanish maskanlari va boshqa xizmat ko‘rsatish obyektlarini modernizatsiya qilish muhim ahamiyatga ega. 2. Mahalliy xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish : Hududdagi turizm xizmatlari va kadrlar malakasini oshirish orqali ichki turizmni sifat jihatidan yaxshilash lozim. Turistlarga yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish ularning viloyatga qayta tashrif buyurishiga va ijobiy tajriba tarqatishiga olib keladi. 3. Ekoturizm imkoniyatlari keng : Viloyatdagi tabiiy manzara va tog‘li hududlar ekoturizmni rivojlantirish uchun juda qulay. Bu turizm turi atrof-muhitni himoya qilish va tabiiy boyliklarni saqlashga qaratilganligi sababli ekologik barqarorlikni ta’minlashga yordam beradi. 4. Marketing va brendlashtirish zarurati : Surxondaryo viloyatini ichki turistlar uchun yanada jozibador qilish uchun samarali marketing va brendlashtirish strategiyasini ishlab chiqish lozim. Bu orqali hududning turistik resurslari ommalashtiriladi va turistlar oqimi ko‘payadi. 5. Davlat va mahalliy qo‘llab-quvvatlashning muhimligi : Turizm sohasini rivojlantirishda davlat va mahalliy boshqaruv organlarining qo‘llab-quvvatlashi, turizmni rivojlantirish dasturlari va loyihalarining amalga oshirilishi zarur. Xulosa qilib aytganda, Surxondaryo viloyatining ichki turizmni rivojlantirishdagi ulkan potensialini to‘liq ishga solish uchun infratuzilmani rivojlantirish, marketing faoliyatini kuchaytirish va turistlarga yuqori sifatli xizmat ko‘rsatish masalalari hal qilinishi lozim. Shu bilan birga, hududning tabiiy va madaniy boyliklarini ekologik jihatdan himoya qilish ham muhim hisoblanadi. 66 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO ` YXATI 1. O‘zbekiston Respublikasining “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi Qonuni (yangi tahriri). O‘zbekiston Respublikasining 2015-yil 4- sentyabrdagi O‘RQ-394-son Qonuni bilan tasdiqlangan. 2. 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasini tuzish to‘g‘risida” 2002-yil 24-oktabrdagi PF- 3154-son Farmoni. 3. 3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommalashtirish choratadbirlari to‘g‘risida” 2020-yil 24-yanvardagi PF-5924-son Farmoni. 4. 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida” 2022-yil 28-yanvardagi PF-60-son Farmoni. 5. 5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mahallalarda yoshlarni ommaviy sportga jalb qilishni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2022-yil 11-apreldagi PQ-201-son Qarori. 6. 6. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “2019-2023- yillarda O‘zbekiston Respublikasida jismoniuy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida” 2019-yil 13-fevraldagi 118-son Qarori. 7. 7. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. – T.: O‘zbekiston, 2016. 8. 8. Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston Taraqqiyot strategiyasi. – T.: O‘zbekiston, 2022. 9. 9. Karimov I.A. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish – eng oliy saodatdir. – T.: O‘zbekiston, 2015. 10. 10. Karimov I.A. Mamlakatimizni yanada obod etish va modernizatsiya qilishni qat iyat bilan davom ettirish yo‘lida. 21-jild. - T.:ʼ O‘zbekiston, 2013. 67 11. 11. Yagonasan, muqaddas Vatanim, sevgi va sadoqatim senga baxshida, O‘zbekistonim. O‘quv uslubiy qo‘llanma. – T.: Ma naviyat, 2014. ʼ 12. 12. Axmatov M.S. Uzluksiz ta lim tizimida ommaviy sport- ʼ sog‘lomlashtirish ishlarini samarali boshqarish / Monografiya. – T., 2005. 13. 13. Djalilova L.A. Jismoniy tarbiya va sport tarixi. – T., 2013. 14. 14. Djalilova L.A. Jismoniy tarbiya va olimpiya harakati tarixi. Darslik. T: 2015. 15. 15. Ernazarov E. Olimpiada – jahon sporti bayrami. Ilmiy-ommabop risola. – T.: Sharq, 2008. 16. 16. Olimpiya bilimlari asoslari. O‘quv qo‘llanma. T.: Sharq, 2002. 17. 17. Shakirjanova K.T. Jismoniy tarbiya va sportdagi uzluksiz ta limni ʼ tashkil qilish. O‘quv-uslubiy qo‘llanma. – T.: O‘zDJTI, 2012. 18. 18. Shakirjanova K.T. Jahon bo‘ylab bir ovoz yangrar – O, sport! // Ministerstvo visshego i srednego spetsialnogo obrazovaniya Respubliki Uzbekistan. “Fizicheskaya kultura i sport v formirovanii zdorovogo obraza jizni”. Sbornik nauchnix trudov. – T.: TGEU, 2014. 19. 19. www.president.uz – O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining rasmiy veb-sayti. 20. 20. www.minsport.uz – O‘zbekiston Respublikasi Yoshlar siyosati va sport vazirligi rasmiy veb-sayti. 21. 21. www.olympic.uz – O‘zbekiston Milliy olimpia qo‘mitasi rasmiy vebsayti . INTERNET SAYTLAR 1. 1. Ziyo.net 2. 2. Fayllar.org 3. 3. Lex.uz 68 Kurs ishining nomi; JIZZAX TOG LARI VA TABIATIGA SAYOHATʻ 1-KUN: Jizzax shahrida sayohat Ertalab Kelish va joylashish: Mehmonxona: "Jizzax Plaza Hotel" (3 yulduzli mehmonxona). Narx: 1 xona uchun 1 kecha 250,000 - 350,000 so‘m. Nonushta: Restoran: Mehmonxonada yoki "Bahor" kafesi (Jizzax, Mustaqillik ko‘chasi). Narx: 15,000 - 20,000 so‘m. Kunning birinchi yarmi: Jizzaxning tarixiy va tabiiy joylari 1. Do‘stlik kanali bo‘yida sayr qilish. 2. Sayilgoh majmuasi (mahalliy park va yodgorliklar) Tushlik Restoran: "Xumo" restoran (Jizzax, Istiqlol ko‘chasi). Narx: 30,000 - 40,000 so‘m. Kunning ikkinchi yarmi 1. Oqtepa tepaligi (tarixiy yodgorlik va tabiat qo‘ynida dam olish). 2. Sharsharalar bo‘yiga tashrif (Jizzax viloyatining tabiiy manzaralari). Kechki ovqat Restoran: "Gulzor" restoran. Narx: 30,000 - 40,000 so‘m. 2-KUN: Zomin va Forish tumanlari Ertalab Nonushta: Mehmonxonada. Narx: 15,000 - 20,000 so‘m. 69 Kunning birinchi yarmi: Zomin milliy bog‘i 1. Zomin milliy bog‘ida tog‘ sayohati va tabiat qo‘ynida dam olish. 2. Qizil Olma qishlog‘iga tashrif (mahalliy an’analar bilan tanishish). Tushlik Restoran: "Zomin Tog‘ Kafesi". Narx: 35,000 - 45,000 so‘m. Kunning ikkinchi yarmi: Forish tumani 1. Nurata tog‘lari etagida sayohat. 2. Mahalliy hunarmandchilik ustaxonalariga tashrif. Kechki ovqat Restoran: "Tog‘ Marvaridi" kafesi. Narx: 30,000 - 40,000 so‘m. 3-KUN: Jizzax shahriga qaytish va sayohat davom ettirish Ertalab Nonushta: Mehmonxonada yoki mahalliy kafeda. Narx: 15,000 - 20,000 so‘m. Kunning birinchi yarmi 1. Zomin kurort hududida dam olish va mahalliy sanatoriyga tashrif. 2. Arnasoy suv ombori bo‘yida sayr qilish. Tushlik Restoran: "Arnasoy Taomlari" kafesi. Narx: 35,000 - 45,000 so‘m. Kunning ikkinchi yarmi 1. G‘allaorol san’at markaziga tashrif (mahalliy san’at ko‘rgazmalari). Kechki ovqat Restoran: "Jizzax Milliy Taomlar Kafesi". Narx: 30,000 - 40,000 so‘m 70 Narxlarni umumiy hisob: Mehmonxona (3 kun): 750,000 - 1,050,000 so‘m. Ovqat (kuniga): 90,000 - 120,000 so‘m. Transport: Kuniga 30,000 - 50,000 so‘m. Umumiy (3 kun): 1,260,000 - 1,710,000 so‘m. 71

Surxandaryo viloyatida turizm 1

Mundareja 1 KIRISH 3-5 1.1 Kurs ishi mavzusining dolzarbligi 3 1.2 Kurs ishi mavzusining obyekti 4 1.3 Kurs ishi mavzusining maqsadi 4 1.4 Kurs ishi mavzusining vazifalari 5 2 Asosiy qism 6-60 2.1 Surxandaryo viloyatida turizm turlari 6 2.2 Surxandaryo viloyati turizm salohiyati 9 2.3 Ichki turizmni rivojlantir bo'yicha takliflar. 35 2.4. Surxandaryo viloyati infratuzilmasini rivojlantirish 41 2.5. Ekoturizm va sog’lamlashtirish turizimini rivojlantirish 47 3 XULOSA 61 4 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 62 2

KIRISH Surxandaryo viloyati, O‘zbekistonning janubida joylashgan bo‘lib, o‘zining boy tarixi, madaniyati va tabiiy go‘zalligi bilan ajralib turadi. Viloyat, nafaqat hududiy jihatdan, balki turizm sohasida ham o‘zining katta salohiyatiga ega. Surxandaryo viloyatining tabiati va manzaralari, qadimiy yodgorliklar, qadimgi shaharlari, qadimiy madaniy merosi va yaratadi. Viloyatda, tarixiy va arxeologik obidalar, ayniqsa, Termiz, Denov, Sho‘rchi kabi tumanlarda joylashgan qadimiy yodgorliklar sayyohlarni o‘ziga tortadi. Bundan tashqari, tabiiy resurslar, masalan, Oltinsoy va Boysun kabi hududlarda joylashgan tog‘lar, milliy bog‘lar va suv manbalariga ega bo‘lib, bu yerlarda ekoturizmni rivojlantirish imkoniyatlari mavjud. Surxandaryo viloyati o‘zining mehmondo‘stligi, milliy taomlari va o‘ziga xos madaniy merosi bilan sayyohlarni jalb etishga tayyor. Biroq, ichki turizmni rivojlantirishda hali ko‘plab imkoniyatlar va muammolar mavjud. Viloyatning ichki turizm salohiyatini oshirish uchun infratuzilmani rivojlantirish, turistik xizmatlarni yaxshilash, xavfsizlikni ta’minlash, shuningdek, mahalliy aholi va tadbirkorlarni turizmni rivojlantirishga jalb etish zarur. Shu bilan birga, viloyatda turizm sohasini samarali boshqarish va targ‘ibot ishlarini kuchaytirish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Bu ishlar amalga oshirilsa, Surxandaryo viloyati nafaqat ichki, balki xalqaro turizmda ham sezilarli o‘rin egallashi mumkin. Kurs ishining dolzarbligi. Turizm iqtisodiyotni rivojlantirishning muhim omili sifatida: Ichki turizmni rivojlantirish hududiy iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish, yangi ish o‘rinlari yaratish va mahalliy aholining turmush darajasini oshirish uchun muhim vosita hisoblanadi. Surxondaryo viloyati bu borada ulkan turistik salohiyatga ega. 1. Madaniy va tarixiy merosni saqlash va targ‘ib qilish zarurati: Surxondaryo viloyati o‘zining boy tarixiy va madaniy merosiga ega. Bu yodgorliklarni saqlash 3

va ularni turistlar uchun jozibador qilish orqali madaniy boyliklarni ommalashtirish va kelajak avlodlarga yetkazish dolzarb vazifa hisoblanadi. 2. Tabiiy resurslardan samarali foydalanish: Viloyatning tog‘li va tabiiy go‘zallikka boy hududlari ekoturizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlarga ega. Ushbu resurslardan samarali foydalanish turizmni ekologik xavfsiz tarzda rivojlantirishga imkon beradi. 3. Ichki turizmga talabning oshishi: So‘nggi yillarda ichki turizmga bo‘lgan qiziqish ortib bormoqda. Pandemiya va boshqa global omillar xalqaro sayohatlarni cheklab, ichki turizmga e’tiborni kuchaytirdi, bu esa mahalliy turistik imkoniyatlarni rivojlantirish zaruratini oshirdi. 4. Surxondaryoning noyobligi: Surxondaryo viloyati O‘zbekistonning boshqa hududlaridan o‘zining betakror tabiiy, ijtimoiy va madaniy jihatlari bilan ajralib turadi. Bu noyoblikni ichki turizm uchun samarali targ‘ib qilish muhimdir. Ushbu sabablar Surxondaryo viloyatida ichki turizmni rivojlantirish bo‘yicha izlanishlar olib borish va amaliy choralar ko‘rishning dolzarbligini tasdiqlaydi. Kurs ishining obekti. Surxondaryo viloyatidagi turistik salohiyat va resurslar , jumladan:  Viloyatning tarixiy, madaniy va arxeologik yodgorliklari (Qoratepa, Fayoztepa, Hakim at-Termiziy maqbarasi va boshqalar).  Tabiiy resurslar va manzarali joylar (Boysuntog‘, Surxon daryosi, Oksuv kabi tabiiy obidalar).  Hududdagi ekoturizm imkoniyatlari (tabiiy va milliy bog‘lar, o‘rmon va tog‘ mintaqalari).  Ichki turizm infratuzilmasi (mehmonxonalar, transport tarmoqlari, yo‘llar, restoran va dam olish maskanlari).  Turizm bo‘yicha xizmatlar va sohadagi kadrlar tayyorlash tizimi.  Hududiy turistik oqimlar va ichki turistlar ehtiyojlari. Bu predmet ichki turizmni rivojlantirish jarayonida muhim bo'lgan barcha jihatlarni o'rganish va tahlil qilishga yo'naltirilgan bo‘ladi. 4

Ko'chirib oling, shunda to'liq holda ko'ra olasiz

O'xshashlar

Turizm haqida
Turizm geografiyasi
SAMARQAND VILOYATIDA EKOTURIZM ISTIQBOLLARI
Samarqand viloyatida turizmni rivojlantirish
Misr turizm geografiyasi