SAMARQAND SHAHAR MAKTAB VA MAKTABGACHA TA’LIM BO LIMI TASARRUFIDAGI ʻ 8-IXTISOSLASHTIRILGAN DAVLAT UMUMTA’LIM MAKTAB “ To’g’ri to’rtburchak va kvadrat yuzini topishga doir masalalar yechish ” mavzusida DARS ISHLANMASI

Mavzu:To’g’ri to’rtburchak va kvadrat yuzini topishga doir masalalar yechish Darsning maqsadi: a) O’quvchilarga to’g’ri to’rburchak va kvadrat yuzini topish formulalarini turli xil masalalarda qo’llash usullarrini o’rgatish b) O’quvchilar hamkorlik bilan berilga topishiriqlarni inoqlik bilan bajarishlarini o’rgatish. c) O’quvchilarga to’g’ri to’rburchak va kvadrat yuzi haqida olgan bilimlarni rivojlantirish va mustaqil holda masalar yechishni o’rgatish. Dars tipi: mustahkamlovchi Dars uslubi: interfaol Dars usuli: kichik guruhlarda ish olib boorish Dars jihozi: darslik, formulalar, kadaskoplar Dars xaritasi 1. Tashliy qism 3 – minut 2. Guruh nomni qoyib olish 5 – minut 3. Doskada masalar yechish 10 – minut 4. Chaqqon bilimdon o’quvchini kuzatish 5 – minut 5. O’quvchi bilimini sinovshi test 10 minut 6. Mustahkamlash 3 – minut 7. Baholash 2 – minut 8. Uyga vazifa 2 – minut Bugungi dars interfaol usulida amalga oshiriladi, ya’ni kichik guruhlarda ishlash asosida olib boriladi. O’quchilar siz to’g’ri to’rtburchaklar va kvadrat yuzi haqida qanday ma’lumotga ega ekanligimizni bugungi musobaqa darsida bilib olamiz.

Qo’lingizga berilgan misollarni javoblarini topib lotin alifbosidagi harflar yordamida har bir guruh nomini aniqlab olamiz. 1. 4 2 – 4 = 1. 2 4 + 3 = 2. 3 3 + 1 = 2. (18 – 13) 2 = 3. 4 3 : 2 4 – 2 = 3. (36 – 32) 2 +1= 4. (2 + 3) 2 – 5 = 4. 3 3 – 2 3 = 5. 5 2 – 2 3 = 5. 2 5 – 3 ∙ 10 = 6. 6 2 – 2 3 = 6. 3 3 – 7 = 7. (11 2 + 10 2 ): 221= 7. 3 5 – 226 = 8. 3 2 + 1 = 8. (42 – 39) 3 + 1 = 9. (2 3 + 1) : 3 2 = 10. 3 3 – 17 = 1. (5 3 – 5 2 ): 10 = 2. (3 4 + 3): 2 2 = 3. (3 3 + 3): 30 = 4. 2 5 – 29 = 5. 2 6 – 47 = 6. 3 5 – 242 = 7. 2 6 – 3 2 ∙ 5 = Bu misollar yechimidan uchburchak, to’rtbuurcha va kvadrat so’zlari kelib chiqadi. Bu har bir guruhning nomi deb hisoblaymiz. Kadarkopda har bir guruh uchun 2 tagan masala beriladi va har bir guruh yechgan masalasi doskada izohlaydi. ∆ To’g’ri to’rburchakning eni 13 dm 5 sm, bo’yi esa enidan 3 marta uzun bo’lsa, uning yuzini toping. Yechish: S = ab, b = 13dm 5sm = 135 sm a = 3b= 135 ∙ 3 = 405 sm S = 135 ∙ 405 = 54675 (sm 2 ) Javob: S = 54675 sm 2

To’g’ri to’rtburchakning bo’yi 32 dm 9 sm, eni esa bo’yidan 22 sm qisqa bo’lsa, uning yuzini toping. Yechish: S = ab, b = 32dm 9sm = 329 sm a = b – 22 = 329 – 22 = 307 sm S = 329 ∙ 307 = 101003 (sm 2 ) Javob: S = 101003 sm 2 To’g’ri to’rtburchakning eni 45dm 8sm, boyi enidan 2 marta uzun bo’lsa, uning yuzini toping. Yechish: S = ab, b = 48dm 8sm = 488 sm a = 2b = 488 ∙ 2 = 976 sm S = 488 ∙ 976 = 476288 (sm 2 ) Javob: S = 476288 sm 2 ∆ To’g’ri to’rtburchakning tomonlari 16 sm va 9 sm bo’lsa, shu to’g’ri to’rtburchak yuziga teng bo’lgan kvadrat tomonini toping. Yechish: S = ab a = 16 sm b = 9 sm S = 16 ∙ 9 = 144 (sm 2 ) a 2 = 144 a ∙ a = 12 ∙ 12 a = 12 (sm ) Javob: a = 12 sm To’g’ri to’rtburchakning qo’shni tomonlari uzunliklar yig’indisi 1m ga teng. Uning bir tomoni ikkinchisidan 20 sm uzun. Shu to’g’ri to’rtburchakning yuzi toping. Yechish: a + b = 100sm a = b + 20 b + 20 + b = 100 2b + 20 = 100 2b = 80 b = 40 sm a = 60 sm S = ab = 40 ∙ 60 = 2400 (sm 2 ) Javob: S = 2400 sm 2

To’g’ri to’rtburchakning tomonlari uzunliklari 14 sm va 18 sm ga teng. Perimetri shu to’g’ri to’rburchak perimetriga teng bo’lgan kvadratning yuzini toping. Yechish: P = 2 ∙ (a + b) P = 2 ∙ (14+18) = 64 (sm) 4a = 64 a = 16 S = a 2 = 16 2 = 256 (sm 2 ) Javob: S = 256 sm 2 Har bir guruh bittadan o’quvchi chiqib stol ustida qo’yilgan bir nechta formulalardan o’zida o’tilgan mavzularga xos formulalarni tanlaydi va ularni izohlaydi. O’quvchilar bilimini sinovchi test. Test 1. To’g’ri to’rtburchakning tomonlari 4 marta orttirilsa, uning yuzi necha marta ortadi. A) 4 B) 8 D) 12 E) 16 2. 1000000 soni qaysi sonning kubi bo’ladi? A) 10 B) 100 D) 1000 E) 125 3. Ifodaning qiymatini toping. A) 16 B) 23 D) 15 E) 4 4. Eni 18 sm bo’lgan to’g’ri to’rtburchakning bo’yi enidan 5 marta katta bo’lsa, uning yuzi topilsin. A) 2610 B) 1620 D) 612 E) 231 5. 12345…..150 ko’paytma nechta nol bilan tugaydi. A) 35 B) 36 D) 37 E) 42 6. Hisoblang. A) 165 B) 159 D) 143 E) 189 7. Hisoblang. A) 298 B) 289 D) 829 E) 434 8. To’g’ri to’rtburchakning uzunligi 117 sm, eni esa uzunligidan 3 marta kam. Shu to’rtburchakning yuzini toping. A) 3392 B) 3390 D) 3393 E) 3391 9. Ayirma qanday raqam bilan tugaydi: