logo

TO’RTBURCHAK.TRAPETSIY ELEMENTLARIVA ULARNING XOSSALARI dars ish

Yuklangan vaqt:

24.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94.4921875 KB
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI  QURILISH VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI
AKADEMIK LITSEYI
O’quv ishlari bo’yicha    
             direktor o’rinbosari          
 ______  F.Xoliqulov   
"___" ______ 2024 yil
“ANIQ FANLAR” KAFEDRASI
 
SamDU MATEMATIKA  FAKULTETI AMALYOTCHISI
 
“GEOMETIRIYA” FANIDAN 106
GURUHDA O’TKAZILGAN
MA
VZU:  TO’RTBURCHAK.TRAPETSIY
ELEMENTLARIVA ULARNING XOSSALARI
                                                SAMARQAND-2024 OCHIQ DARS ISHLANMASIOCHIQ DARS ISHLANMASI Guruh              
Sana
O’quv predmetining nomi: Geometriya 
O’ quv m а shg’ul о tid а  t а ’lim t ех n о l о giyasi m о d е li
Mavzu:  Kvadrat, elementlari, xossalari va yuzlari
O‘quv soati:   80 - minut O‘quvchilar soni:        12
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi   Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv 
mashg‘ulot i.
M ashg‘ulot rejasi 1. Mavzu bo’yicha misollar yechish.
         2. Trapetsiya elementlari ;
       3.  Trapetsiya xossalari;
       4 .  Trapetsiyaning yuzi ga doir misollar yechish
O’quv mashg’ulotining maqsadi:  Trapetsiya elementlari va ularning xossalari.  Trapetsiya yuzi 
haqidagi  tushunchalarini va ularni yechish usullari bo’yicha malakalarni shakllantirish
Ta’lim usullari Ma’ruza, tushuntirish. Aqliy hujum, elektron testlar  
Ta’lim  shakli Jamoaviy, kichik guruxlar
Ta’lim  vositalari Darslik, ma’ruza matni, yozuv taxtasi, videoproyektor, 
slaydlar,  tarqatma materiallar.
Ta’lim berish  sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya.
Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor-  s o’rov
Yozma: Misol va masalalar
O‘quv mashg‘ulotining   texnologik xaritasi 
Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi O‘quvchi
1-bosqich.
O’quv
mashg’ulotiga
kirish
(10  min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga tayyorligini 
tekshiradi. Guruh o’quvchilarini 6 nafardan 2 ta 
kichik guruhlarga bo’lib joylashtiriladi. 
Davomatni aniqlaydi va jurnalni to’ldiradi.
(1-ilova)
1.2.  Adabiyotlar ro’yhatini ekranga chiqaradi.   
(2-ilova).
1.3.  Ma shg’ulotda baholash mezonlari bilan  Tinglaydilar.  
Joylariga o’tiradilar. 
Sardorlarni tanlab oladilar
Yozib oladilar.
Tinglaydilar, aniqlashtiradilar
O’qib oladilar.  tanishtiradi. (3-ilova) .
1.4. Kichik guruhlarda ishlash qoidasini ekranga 
chiqaradi. (4-ilova);
2 – bosqich.
Asosiy qism  (60
min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhlarga savollar 
beradi. (5-ilova).
2.2. Guruhlarga tarqatma materiallar orqali 
savollar va misollar beradi   (6-Ilova).
2.3. Guruhlar topshiriqlarni bajarishayotganda 
misollar tekshirib baholab boradi; .
Tinglaydilar, konspekt qilib 
boradilar.
3- bosqich
Yakunlovchi
qism 
( 1 0 min) 3.1  Guruhlarning berilgan topshiriqlarga bergan 
javoblarini tekshirishni tugatadi.  
3.2.  Darsda olingan bilimlarni baholash mezonlari
bo’yicha baholanadi. Jadval to’ldiriladi.  
( 3 -ilova)
3.3. Guruhlarning natijalarini o’rinlari bilan e’lon 
qiladi va uy vazifasini beradi.
(7-ilova) Savollar beradilar
Mavzu bo‘yicha mustaqil 
o‘rganish uchun topshiriqlarni
yozib oladilar. 
Bajaradilar
Yozadilar.
Kafedra mudiri:     ______________                                   B.Boboyev
Fan o`qituvchisi:    ______________                                   M.Azamov 1- Ilova
Mashg’ulot rejasi:
1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash.
2. Kvadrat yuzi
3. Kvadratning xossalari
      4.       Mavzu bo’yicha misollar yechish .
Kichik guruhlarni joylashish tartibi
 
2 – Ilova
Adabiyotlar ro’yxati:
.  1. I.Isroilov, Z.Pashayev
"Geometriya" I qism.  T.- 2006
Akademik  litseylar uchun
darslik
3 - Ilova
Guruhlar ishini baholash mezonlari:1-guruh
2-guruh Guruh1-2
topshiriq
uchun
Мах
балл:
5; 5   ball 3-4
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5; 5   ball 5 - 6
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5 ; 5  ball 7-8
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5; 5   ball 9-10
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5; 5   ball	
Qo’shimcha	
savol Jami
Мах балл: 
50   ball
1
2
4 – Ilova
Guruhlarda ishlash qoidasi
 Sherigingizni diqqat bilan tinglang.
 Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik bilan
yondoshing.      
 Agar sisga yordam kerak bo’sa, albatta guruh a’zolariga murojaat qiling
 Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
 Guruhlar faoliyati natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart!
Shuni tushunmog’ingiz lozim:
 Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
 Biz   bir   kemadamiz:   yoki   birgalikda   suzib   chiqamiz,   yoki   birgalikda   cho’kib
ketamiz;
5-Ilova
Mavzuning bayoni Trapetsiya
Ta'rif. Ikkita tomoni o'zaro parallel bo'lib, qolgan ikkita tomoni o'zaro parallel 
bo'lmagan to'rtburchak  trapetsiya  deyiladi.
Trapetsiyaning o'zaro parallel ikki tomoni uning  asoslari  deyiladi. Qolgan ikkita 
tomoni uning  yon tomonlari  deyiladi.
Trapetsiyaning qo'shni juft-juft uchlarini tutashtiruvchi  AC  va  BD  kesmalar uning
diagonallari  deyiladi (8.12- chizma).
   8.12- chizma
Trapetsiya yuqori asosining ixtiyoriy K nuqtasidan  AD  pastki asosga 
perpendikular ravishda o'tkazilgan AN kesma trapetsiyaning  balandligi  deyiladi. 
Odatda, trapetsiyaning balandligi, yoki  В   uchdan, yoki  С   uchdan o'tkaziladi.
Trapetsiya yon tomonlarining o'rtalari bo'lgan  M va N  nuqtalarni tutashtiruvchi  MN 
kesma uning  o'rta chizig'i  deyiladi (8.13-chizma).
Yon tomonlari o'zaro teng bo'lgan trapetsiya  teng yonli  deyiladi.
Agar trapesiyaning bitta yon tomoni uning asoslariga perpendikular bo'lsa, u 
to'g'ri burchakli  deyiladi. (8.14- chizma).
Bundan buyon  ABCD   trapetsiyaning asoslarini  AD = a, BC = b  bilan, yon 
tomonlarini  AB=l
1 ,   CD =l
2  bilan, balandligini  h  bilan belgilaymiz.
1- teorema.  Trapetsiyaning o'rta chizig'i uning asoslariga parallel va asoslari 
yig'indisining yarmiga teng.
MN—  trapetsiyaning o'rta chizig'i, ya'ni  MA = MB  va  DN = NC  bo'lsin, u holda 
MN ||  AD  va  MN 	=AD	+ BC
2
bo'lishini isbotlash talab qilinadi.
I s b  о  t i.  В   va  N  nuqtalardan  BN  to'g'ri chiziq o'tkazamiz va uni trapetsiya  AD 
tomonining davomi bilan  E  nuqtada kesishguncha davom ettiramiz. Natijada ikkita 
BNC  va  DNE  uchburchakni hosil qilamiz (8.15- chizma). 8.13- chizma 8.14- chizma
8.15- chizma 8.16- chizma
Shartga ko'ra  CN = ND  vertikal burchaklar sifatida ∠ BNC =	∠ DNE  bo'lganligidan 
hamda ikkita parallel  BC  va  DE  to'g'ri chiziq va ularni  CD  to'g'ri chiziq bilan kesganda 
hosil bo'lgan burchaklar sifatida 	
∠ BCN = 	∠ NDE  bo'lganligidan, Δ BNC =  Δ NDE. 
Uchburchaklarning tengligidan,  BN=NE  va  BC=DE  bo'ladi.
Demak,  MN  kesma Δ ABE  ning   o'rta chizig'idir. Uchburchak o'rta chizig'ining 
xossasiga ko'ra    MN  ||  AE   va 	
MN 	=	AE
2	=	AD	+DE
2	=AD	+ BC
2 . Teorema isbotlandi.
2- teorema.  Trapetsiyaning yuzi uning asoslari yig'indisining yarmi bilan 
balandligining ko'paytmasiga teng.
Agar  ABCD  trapetsiyaning asoslari  AD = a, BC = b,  balandligi  CC
1  =  AA
1  = h 
bo'lsa (8.16- chizma), trapetsiyaning yuzi 	
S=	a+b
2	⋅h
   formula bo'yicha hisoblanishini isbotlash talab qilinadi.
I s b  о  t i. Trapetsiyaning  AC  diagonalini o'tkazamiz, natijada trapetsiya ikkita, 
ACD  va  ABC  uchburchakka ajraladi. A va  С  nuqtalardan  AA
1	
¿ BC   va  CC
1	¿ AD 
balandliklar o'tkazamiz.  AD||BC  bo'lganligidan, CC
1  =  AA
1   =  h  bo'ladi. Shu sababli, 
ACD  va  ABC  u chburchaklarning yuzlari	
SΔACD	=	1
2ah	;	SΔABC	=	1
2bh	;
formulalar bo'yicha hisoblanadi. Trapetsiyaning yuzi esa	
S=	SΔACD	+SΔABC	=	1
2ah	+1
2bh	=	a+b
2	h
     bo'ladi. Teorema isbotlandi. 6  – Ilova
Mustaqil yechish uchun misollar:
1.     Trapetsiyaning   o’rta   chizig’i   9   sm,   asoslaridan   biri   ikkinchisidan   6   sm   qisqa.
Trapetsiyaning katta asosini toping
2.   Teng   yonli   trapetsiyaning   asoslari   7   va   13   ga,   o’tmas   burchagi   135º   ga   teng.   Shu
trapetsiyaning yuzini hisoblang
3.   Trapetsiyaning   kichik   asosi   4   sm.   O’rta   chizig’i   katta   asosidan   4   sm   qisqa.
Tapesiyaning o’rta chizig’ini toping
  4.   Trapetsiya   dioganallaridan   birining   uzunligi   27   sm,   ikkichisi   esa   dioganallarning
kesishish   nuqtasida   10   va   8   sm   li   kesmalarga   ajraldi.   Birinchi   dioganal   qanday
uzunlikdagi kesmalarga bo’lingan?
5.   Teng   yonli   trapetsiyaning   perimetri   36   sm,   o’rta   chizig’i   esa   10   sm.   Shu
trapetsiyaning yon tomonini toping
6. Teng yonli trapetsiyaning asoslari 6 va 18 sm, dioganali esa 12 sm. Dioganallarning
kesishish nuqtasida dioganal qanday uzunlikdagi kes-malarga ajraladi?
7.   Teng   yonli   trapetsiyaning   asoslari   2,1   va     7,5   ga,   dioganali   esa   6   ga   teng.
Trapetsiyaning yuzini hisoblang
8. Teng yonli trapetsiyaning asoslari 10 va 20 ga, asosidagi burchagi 60° ga teng. Shu
trapetsiyaning yuzini hisoblang
9.   Teng   yonli   trapetsiyaning   burchaklaridan   biri     120º   bo’lsa,   shu   tra-petsiya   kichik
asosining yon tomoniga nisbati  qancha bo’lishi mumkin?
10. Teng yonli trapetsiyaning asoslari 4,2 va 5,4 ga, kichik asosidagi burchagi esa 135°
ga teng. Trapetsiyaning yuzini toping .
1 1. Trapetsiyaning digonallari   uning katta asosidagi burchaklarini teng ikkiga bo’ladi.
Trapetsiyaning     o’rta   chizig’i   11,7   ga,   perimetri   esa   36   ga   teng.     Trapetsiya   katta
tomonining uzunligini toping 12.   Teng   yonli   trapetsiyaning   asoslari   16   va   8   ga,   o’tmas   burchagi   150°   ga   teng.   Shu
trapetsiyaning yuzini hisoblang
13. Teng yonli trapetsiyaning burchaklaridan biri ikkinchisidan 4 marta katta bo’lsa, shu
burchaklarni toping
1 4.   Teng   yonli   trapetsiyaning   yon   tomoni  4√2   ga,   kichik   asosi   4   na   teng.   Uning
dioganalli yon tomoni va katta asosi bilan mos ravishda 30° va a burchak hosil qiladi.   α
burchakni toping
15. Asoslari 12 va 16 ga, o’tmas burchagi 120º ga teng bo’lgan teng yonli trapetsiyaning
yuzini hisoblang

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QURILISH VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI AKADEMIK LITSEYI O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari ______ F.Xoliqulov "___" ______ 2024 yil “ANIQ FANLAR” KAFEDRASI SamDU MATEMATIKA FAKULTETI AMALYOTCHISI “GEOMETIRIYA” FANIDAN 106 GURUHDA O’TKAZILGAN MA VZU: TO’RTBURCHAK.TRAPETSIY ELEMENTLARIVA ULARNING XOSSALARI SAMARQAND-2024 OCHIQ DARS ISHLANMASIOCHIQ DARS ISHLANMASI

Guruh Sana O’quv predmetining nomi: Geometriya O’ quv m а shg’ul о tid а t а ’lim t ех n о l о giyasi m о d е li Mavzu: Kvadrat, elementlari, xossalari va yuzlari O‘quv soati: 80 - minut O‘quvchilar soni: 12 O‘quv mashg‘uloti shakli va turi Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv mashg‘ulot i. M ashg‘ulot rejasi 1. Mavzu bo’yicha misollar yechish. 2. Trapetsiya elementlari ; 3. Trapetsiya xossalari; 4 . Trapetsiyaning yuzi ga doir misollar yechish O’quv mashg’ulotining maqsadi: Trapetsiya elementlari va ularning xossalari. Trapetsiya yuzi haqidagi tushunchalarini va ularni yechish usullari bo’yicha malakalarni shakllantirish Ta’lim usullari Ma’ruza, tushuntirish. Aqliy hujum, elektron testlar Ta’lim shakli Jamoaviy, kichik guruxlar Ta’lim vositalari Darslik, ma’ruza matni, yozuv taxtasi, videoproyektor, slaydlar, tarqatma materiallar. Ta’lim berish sharoiti Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya. Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor- s o’rov Yozma: Misol va masalalar O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni O‘qituvchi O‘quvchi 1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (10 min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga tayyorligini tekshiradi. Guruh o’quvchilarini 6 nafardan 2 ta kichik guruhlarga bo’lib joylashtiriladi. Davomatni aniqlaydi va jurnalni to’ldiradi. (1-ilova) 1.2. Adabiyotlar ro’yhatini ekranga chiqaradi. (2-ilova). 1.3. Ma shg’ulotda baholash mezonlari bilan Tinglaydilar. Joylariga o’tiradilar. Sardorlarni tanlab oladilar Yozib oladilar. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar O’qib oladilar.

tanishtiradi. (3-ilova) . 1.4. Kichik guruhlarda ishlash qoidasini ekranga chiqaradi. (4-ilova); 2 – bosqich. Asosiy qism (60 min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhlarga savollar beradi. (5-ilova). 2.2. Guruhlarga tarqatma materiallar orqali savollar va misollar beradi (6-Ilova). 2.3. Guruhlar topshiriqlarni bajarishayotganda misollar tekshirib baholab boradi; . Tinglaydilar, konspekt qilib boradilar. 3- bosqich Yakunlovchi qism ( 1 0 min) 3.1 Guruhlarning berilgan topshiriqlarga bergan javoblarini tekshirishni tugatadi. 3.2. Darsda olingan bilimlarni baholash mezonlari bo’yicha baholanadi. Jadval to’ldiriladi. ( 3 -ilova) 3.3. Guruhlarning natijalarini o’rinlari bilan e’lon qiladi va uy vazifasini beradi. (7-ilova) Savollar beradilar Mavzu bo‘yicha mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlarni yozib oladilar. Bajaradilar Yozadilar. Kafedra mudiri: ______________ B.Boboyev Fan o`qituvchisi: ______________ M.Azamov

1- Ilova Mashg’ulot rejasi: 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2. Kvadrat yuzi 3. Kvadratning xossalari 4. Mavzu bo’yicha misollar yechish . Kichik guruhlarni joylashish tartibi 2 – Ilova Adabiyotlar ro’yxati: . 1. I.Isroilov, Z.Pashayev "Geometriya" I qism. T.- 2006 Akademik litseylar uchun darslik 3 - Ilova Guruhlar ishini baholash mezonlari:1-guruh 2-guruh

Guruh1-2 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball 3-4 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball 5 - 6 topshiriq uchun Мах балл: 5 ; 5 ball 7-8 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball 9-10 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball Qo’shimcha savol Jami Мах балл: 50 ball 1 2 4 – Ilova Guruhlarda ishlash qoidasi  Sherigingizni diqqat bilan tinglang.  Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik bilan yondoshing.  Agar sisga yordam kerak bo’sa, albatta guruh a’zolariga murojaat qiling  Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.  Guruhlar faoliyati natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart! Shuni tushunmog’ingiz lozim:  Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;  Biz bir kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz; 5-Ilova Mavzuning bayoni