Uzoq Sharq paleolit va mezolit davrida Reja 1. Uzoq Sharq xududining paleolit va mezolit davri madaniyatlarining arxeologik o‘rganilishi. 2. Uzoq sharq xududidida insoniyatning paydo bo‘lishi. 3. Mikroindustriya an’analarining Uzoq Sharq xududlaridan Yevroosiyo qit’asining g‘arbiga tarqalishi xaqidagi ilmiy gipoteza.

1.1 Xitoy – bu “xalq” respublikasidir. Pekin, xitoyliklar o‘z poytaxtlarini Beyszin deb atashadi, mazkur nom xitoy tilidan Shimoliy poytaxt deb tarjima qilinadi. Xitoy o‘zining rejalashtirilishining qat’iy geometriyasi va ko‘chalarining dunyoning tomonlariga ko‘ra mo‘ljallanishi bilan o‘ziga e’tiborni tortadi. Shaharning yuragi dunyodagi eng katta hisoblangan Tyananmen maydonidir, u osmon sokinligi Darvozasidir. Xitoy aholisining soniga ko‘ra dunyoda birinchi o‘rinni egallaydi, uning aholisi 1,3 mlrd dan ortiqni tashkil etadi. Mamlakat aholisi asosan xitoyliklardan tashkil topib, ular barcha aholining 91,9% ini tashkil etadi. Xitoyda xitoyliklardan tashqari 50 dan ortiq millat va elotlar – chjuanlar, uyg‘urlar, xueylar, iszular, tibetliklar, myaolar, manchjurlar, mo‘gullar, buylar, koreyslar va boshqalar yashaydi. Asosiy etnik guruh – xitoyliklar (xan) Tibet va Sinszyandan tashqari hamma xududlarda ko‘pchilikni tashkil etadi. 55 ga yaqin etnik ozchiliklar mamlakat xududining beshdan uch qismida yashaydi. Eng yirik etnik ozchilik zich holda yashaydigan joylarda avtonomiyalar tashkil etilgan. Xitoy taxminan 9,6 mln kv.km maydonni egallaydi, bu yer sholining 6,5% qismini tashkil etadi. O‘lchamlariga ko‘ra Xitoy maydoni faqat Rossiya va Kanadadan keyin turadi. Xitoy Sharqiy Osiyoda joylashgan bo‘lib maydoniga ko‘ra dunyoda (9,6 mln kv.km) uchinchi o‘rinni egallaydi. Shimol tomondan Mo‘g‘iliston va Rossiya bilan, shimoliy-sharqda Rossiya va KXDR bilan, janubda Vetnam, Birma, Laos, Hindiston, Butan va Nepal bilan, g‘arbda – Pokiston, Afg‘oniston va Tojikiston bilan, shimoliy-g‘arbda – Qirg‘iziston va Qozog‘iston bilan chegaradosh. Uning sharq qismida Sariq va Sharqiy-Xitoy dengizlari, janubida – Janubiy-Xitoy dengizi mavjud bo‘lib, unga 3400ta orol qarashlidir, bu orollardan eng yiriklari Tayvan va Xaynan. Quruqlikdagi chegarasining uzunligi 22 ming kilometrni, qirg‘oq chizig‘i uzunligi - 18 ming kilometrni tashkil etadi. XXR ni Boxoy ko‘lfozi, Sariq,

Sharqiy-Xitoy va Janubiy-Xitoy dengizlari o‘rab turadi. Qirg‘oq oldi xududida orasida eng yiriklari – Tayvan va tropik orol Xaynandir.Xitoyda uch bosqichli ma’muriy bo‘linish qabul qilingan: provinsiya, uezd va volost. XXR 23 ta provinsiyaga, 5ta avtonom rayonga, markazga bo‘ysunuvchi 4ta shahar (Pekin, Shanxay, Tyanszin va Chunsin) ga hamda 2ta maxsus ma’muriy tumanga – Syangan (Gonkong) va Aomin (Makao) ga bo‘lingan. Xitoyning katta qismi mo‘tadil va subtropik mintaqalar chegalarida, janubiy qismi esa tropik mintaqasida joylashgan. Xitoyda yil bo‘yi issiq bo‘ladi degan fikr xato. Yozda issiq bo‘lib, arzimagan miqdorda yog‘ingarchilik bo‘ladi (o‘rtacha temperatura +32S). Shimol va shimol-sharqda qish sovuq bo‘lib, temperatura -25S gacha bo‘ladi, markaziy qismida iqlim ancha yumshoq va qishda temperatura -50S dan pastga tushmaydi. Xitoy – juda ko‘p tarixiy yodgorliklarga boy mamlakat. Jahon ahamiyatiga ega bo‘lgan 240 dan ortiq yodgorliklar davlat himoyasidadir. Tarixiy va inqilobiy an’analariga boy bo‘lgan 24 shahar daxlsiz deb e’lon qilingan. Mamlakatda YuNESKO tomonidan jahon merosi ob’ektlari Reestriga kiritilgan 29 ta madaniy va tabiiy diqqatga sazovor joylar bor. Butun jahon merosining bir qismi hisoblangan noyob yodgorliklari va tabiiy xududlarining soni bo‘yicha Xitoy dunyoda Ispaniya va Italiyadan keyin uchinchi o‘rinni egallaydi. 1.2 Xitoyda paleolit davri bundan 1.55 mln yil avval boshlangan. Paleolit davriga eng qadimgi topilmalar sanasi 2 mn yilni tashkil etadi.Xiytoning paleolit davri madaniyati tashuvchilari tik yuruvchi ajdodimizning qiyofadoshi bo‘lmish-sinantroplar tashkil etgan. Xitoy xududidan topilgan tosh davriga oid eng qadimgi topilmalar Anxa provinsiyasi xududidagi Jenszыdun yodgorligidan qayd etilgan. Uning davriy sanasi taxminan 2 mln yil bilan belgilanmoqda. Sыchua provinsiyasi

xududiddagi Lungpo yodgorligidan esa tik yuruvchi ajdoimizning tish suyaklari qoldiqlari topilgan bo‘lib, uning davri sanasi 1.8 mln yil bilan belgilanmoqda. Maszyuanagoda davriy sanasi1.66-1.55 mln yil bilan belgilangan eng qadimgi tosh qurollar namunalari topilgan. Xebey provinsiyasi Yan’yuan uezdi xududida qayd etilgan tosh davri Syaochanlyan madaniyati esa 1.36 mln yil bilan davriy sanasi belgilanmoqda. Xitoy xududidan aniqlangan ibtidoiy ajdodimizning eng qadimgi vakili Lantyan odami deb nomlanadi. Bu topilma Shensi provinsiyasi Lantyan uezdi xududidan topilgan. Tosh davrining yana bir madaniyati Senszyavan deb nomlangan bo‘lib, uning davriy sanasi 1.1 mln yil bilan belgilanmoqda. Ajdodlarimizdan iri bo‘lmish Sinantroplar qoldiqlari Xebee provinsiyasi xududidagi Gaopin g‘oridan topib o‘rganilgan. Xitoyda ibtidoiy ajdodlairmizning eng yaxshi o‘rganilgan vakili sinantroplar hisoblanib, ularga tegishli topilma Pekin xududida joylashgan Chjoukoudyan qishlog‘ida qayd etilgan. Xitoyning paleolit davri madaniyatlari Xitoyning paleolit davri madaniyatlari nomlanishi joylashishi sanasi Eng qadimiylari (3 mln. - 700 ming . avval ) Lantyan odami ( 蓝田人 ) Lantyan u ezd i , Shensi provinsiya si Sixoudu madaniyati ( 西侯度文化 )

Nixe madaniyati ( 泥河湾盆地文 化 ) Yuanmous odami ( 元 谋人 ) Ushan odami ( 巫山人 ) Szyanshi odami ( 建始人 ) Yunsyan odami ( 郧县人 ) Bayse madaniyati ( 百色盆地旧石 器 时代文化 ) Guansi-Chjuan avtonom rayon i Jenszыdun madaniyati ( 人字洞 遗 址的文化 ) Anx a provinsiyasi Fanchan shahri ilk (700 - 100 tыs. let nazad) Chenszyafu odami ( 陈家富人 ) Chjoukoudyan Sinantrop i ( 周口店 北京人 ) Pekin shahridagi Chjoukoudyan qishlog‘i Xexe madaniyati ( 合河文化 ) Myaoxoushan madaniyati ( 庙后山 文化 ) 1.3 Janubiy Xitoyning mezolit davriga oid yodgorligiga Guansi-Chjuan avtonom rayoni hududidagi g‘orlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. 1935 yilda Pey Ven-chjun tomonidan bu g‘orlar xududidan qo‘pol shakldagi