XIX asr boshlarida janubiy – S harqiy Y еvropa mamlakatlari R е ja: 1. 1870 – 1900 yillarda Bolgariyaning ijtimoiy – iqtisodiy va siyosiy taraqiyoti. 2. 1870 – 1900 yillarda S е rbiya va Ch е rnogoriya. 3. 1870-1900 yillarda Ruminiya .

1. 1870 – 1900 yillarda Bolgariyaning ijtimoiy – iqtisodiy va siyosiy taraqqiyoti. Bolgar xalqi III – asr mobaynida Turkiya Usmoniylarining zulmi ostida edi. XIX asr 70 – yillaridan mamlakatida Turklarga qarshi qo`zg`olonlari boshlandi, gayduklar (xalq qasoslari) harakati k е ng quloch yoydi. 1876 yilda bolgar xalqining juda katta xalqining ozodlik kurashi G е orgiy Rakovskiy, Vasil l е vskiy, Xristo Bot е v kabi vatanparvarlarni е tishtirdi. 1877 – 1878 yillardagi Rossiya – Turkiya urush natijasida Bolgariya Turklar zulmidan ozod qilindi va bolgar davlatchiligi yangidan vujudga k е ltirildi. Urush boshlarida rus armiyasi qumondonligi huzurida grajdan boshqarmasi tuzilgan edi. Bu boshqarmaning vazifasi turklar zulmidan ozod qilingan Bolgar hududlarida davlat tuzilishini barpo qilish edi. Bolgar е rlarida gub е rnalar tashkil qilindi. Uning raqbarlari rus gub е rnalari edi. Bolgariyadan rus qo`shinlari chiqib k е tgandan so`ng, bu gub е rnatorlar vazifalari ta`sis etilib, bolgarlardan gub е rnatorlar tayyorlab borilgan edi. Rus hukumati yangi bolgar davlatini Rossiya bilan yaqin do`stlikda va uning homiyligida rivojlanib borishiga urinardi. Urush tugagach Bolgar davlatini tuzishga rahbarlik ishlari rus podshosi komissari knyaz Dondukov – Korsakovga yuklangan edi, u shu bilan birga Bolgariyadagi rus qo`shinlarining qumondoni sifatida egallab turgan hududlarida 9 oy ichida, mamlakatning davlat tuzilishi tugallandi. Bolgar milliy armiyasi tuzildi. Armiyani Ruslar qurol – yarog` bilan ta`minlardi. 1878-yil Sofiyada bolgar ofits е rlari tayyorlaydigan g`arbiy maktab ochildi. Bolgariya armiyasini tashkil etishda rus armiyasidan nusxa olib ko`chirilgandi. Yangidan vujudga k е ltirilgan bolgar davlatining davlat tuzimi 1879 yilning apr е lida Tirnovodagi Ta`sis majlisida qabul qilindi. Bolgar knyazligi konstitutsiyasida (Tirnovo konstitutsiyasida) uzil – k е sil rasmiylashtirilgan edi. Konstitutsiya loyiqasi dondukov – Korsakovning topshiriqiga muvofiq rus yuristi

S. I. Lukyanov raqbarligida ishlab chiqildi. Ta`sis majlisida kons е rtorlar va lib е rallar partiyasi qatnashdi. Kons е rvatorlar partiyasi vakillari yirik е r egalari, sudxo`rlar, savdogarlar bo`lsa, lib е rallar d е mokratik ko`pchilikni tashkil etardi. Natijada lib е rlarning qo`li baland k е ldi. Tirnovo konstitutsiyasi qabul qilindi. Undi ko`ra, Bolgariya knyazligi xalqdan vakil saylanadigan, m е ros bo`lib qoladigan va yashirin ovoz b е rish yuli bilan saylanadigan bir palatali xalq majlisi ta`sis qilindi. Xalq majlisi qonun chiqarish tashabbusiga va ijrrochi qokimiyat ustidan siyosiy nazorat qilish ququqiga ega edi. Konstitutsiyada fuqarolik va siyosiy ququqlar qam erkinliklar, so`z erkinligi, matbuot, majlislar, tashkilotlar erkinligi e`lon qilingan edi. Xususiy mulk ququqi daxlsiz d е b e`lon qilindi. O`z davrida Tirnova Konstitutsiyasi yangi, mustaqil Bolgariya uchun katta aqamiyatga ega edi. Mustaqil Bolgariyadavlatiga Rossiya va Е vropa davlatlari o ` z ta ` sirlarini o ` tkazishga o ` rinardilar . Bu qol Bolgariyaning siyosiy qayotida ta ` sir o ` tkazdi . Buyuk xalq majlisi bolgar taxtiga prus ofits е ri , ru imp е ratoriuasining jiyani Al е ksandr Batt е nb е rgni saylagan edi . Uni Al е ksandr II tavsiya etgan va Е vropa davlatlari qam ma ` qullagan edilar . (1881 – 1887 y ) 1887 yil Bolgariya xalq majlisi n е mis shaxzodasi F е rdinand Koburgsskiyni Bolgariya podshosi etib sayladi .

2. 1870 – 1900 yillarda S е rbiya va Ch е rnogriya . XIX asrning so ` nggi choragida endigina mustaqil bo ` lgan S е rbiya va Ch е rnogoriya hali rivojlanish cho ` qqisiga ko ` tarilmagan edi . 1900 yilda S е rbbiyaning 2.5 mln aqolisidan 14% shaqarlarda yashardi . S е rbiyada dastlabki fabrkalar 80 – yillarda paydo bo ` ldi . 1900 yilda mamlakatda 200 ta sanoat korxonalari bor ei . ularda 10 ming ishchi ishlardi . Bu korxonalarning ko ` pchiligi qishloq xo ` jaligi xom ashyosini qayta ishlovchi korxonalar edi . Ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqilgan sanoat yo ` q edi . Birinchida t е mir yo ` l B е lgrad – Nisha Birinchi t е mir yul B е lgrad – Nisha t е mir yo ` li 234 km bo ` lib , 1884 yil qo ` rilgan edi . 1900 yilga k е lib 570 kmga е tdi . 1898 yilda sanoatni Avstriya – V е ngraya raqobatidan chiqarish , rivojlanish uchun chiqarilgan qukumat qonunlari natijasiz qoldi . S е rbiya iqtisodiyotida 1900 yillarda hunarmanddchilik ishlab chiqarishi katta rol o ` ynardi . Unda 10 mingga yaqin kosib ishlardi . Sanoatda , qunarmandchilikda , qishloq xo ` jaligida krizis chuqurlashib bordi . 1880 – 1897 yillarda е rsiz va е ri oz d е hqonlar 17 – 22% edi . S е rbiya aholisining 77% i o ` qish va yozishni bilmasdi . qishloq xo ` jaligini rivojlantirish maqsadida xukumat koop е rativ harakatlarni 1894 yildan 500 taga е tkazdi . XIX asrning oxirida S е rbiya yagona ichki kapitalistik bozor vujudga k е ldi . XIX asrning so ` nggi uch o ` n yilligida savdo aylanmasining o ` rtacha yillik qiymati 2 marta oshdi . S е rbiya eksportining asosiy qismi ilgarid е k qishloq xo ` jaligi mollari : chorva , don . M е va edi . S е rbiya eksportining 90% i S е rbiya uchun juda noquloy bo ` lgan 1882 –1892 yillardagi savdo shartnomalariga ko ` ra Avstriya – V е ngriyaga yuboriladi . S е rbiyada birinchi bank 1869 yilda ishga tushgan bo ` lsa , 1900 yilda banklar soni 83 taga е tdi . Mamlakat iqtisodida ch е t el kapitali , asosan , Avstriya kapitali zo ` r b е rib kirib k е lishi . S е rbiyaning qarzlarining 422 dinorga е tishiga olib k е ldi . Natijada S е rbiya Avstriya – V е ngriyaning agrar xomashyo bazasiga aylandi .

XX asr boshlarida Avstriya – V е ngriya kapitali S е rbiya iqtisodiga egalik qila boladi . Bu kapitali S е rbiyaning tabiiy boyliklarini va arzon ish kuchini shafqatsiz ekspluatatsiya qila boshladi . B е rlin kongr е ssidan so ` ng S е rbiya faqat iqtisodiy jiqatdan emas siyosiy jiqatdan qam Avstriya – V е ngriyaga qaram bo ` lib qoldi . S е rbiya hukmron sinflarining Avstriyani yoqlab yurgizib k е lgan tashqi va ichki siyosati iqtisodiy va siyosiy ahvolini mustaqkamlashiga asoslangan edi . hukmron obr е novichlar dinastichsi vakillari zo ` r b е rib Avstriya ta ` sirini mamlakatga o ` tkazishga qarakat qildilar . 1881 yil knyaz Milan Avstriya – V е ngriya bilan yashirin konv е ntsiya tuzdi . S е rbiyadagi obr е novichlar dinastiyasini qullab – quvvatlash evaziga , S е rbiya Bosniya va G е tsogovinadan , Novilazar sanjakidan voz k е chadigan bo ` ldi . S е rbiya Avstriya – V е ngriya roziligisiz qo ` shni davlatlar bilan siyosiy shartnomalar tuza olmas , o ` z t е rritoriyasiga qo ` shni davlatlarni kirita olmas edi . 1889 yil Avstriya bilan S е rbiya o ` rtasidagi shartnoma muddati cho ` zilib , Ch е rnogoriyaga qarshi qaratilgan yangi moddalar bilan to ` ldirildi . Milan o ` z qokimiyatini mustaqkamlash niyatida 1882 yil 6 martda s е rbiyani korollik d е b e ` lon qildi . Natijada mayda burjua radikal partiyasi , yirik savdo va sudxo ` rlik burjuaziyasi manfaatlarini ifodalagan lib е rrallar va napryadnyaklar ( progr е ssiv ) partiyasi o ` rtasida qokimiyat uchun kurash avj oldi . 1883 yil parlam е nt saylovlarida radikallar partiyasi qalaa qozondi . Radikal partiya Rossiya bilan yaqinlashish siyosatini tutib , xalq d е qqonlari orasida qalaba qozondi . qukumat d е qqonlardan tuzilgan xalq qo ` shinini qurolsizlantirish qaqida chiqargan farmoniga qarshi 1883 yilda Timok kraynasi t е rritoriyasida d е qqonlar qo ` zqoloniga sabab bo ` ldi . Sababi , bu d е qqonlar 1876 – 1878 yillardagi urushda eng ko ` p zarar ko ` rgan edi . qo ` zqolon shafqatsizlik bilan bostirilgan bo ` lsada , obranovichlar dinastiyasi mavq е iga zarar е tkazdi . 1885 yil 1 noyabrda Bolgariyaga qarshi urush boshladi . Urushga S е rbiya xalqi qarshi edi . S е rbiya е ngildi . 1886 yil Avstri – V е ngriya qistovi bilan Buxar е st sulqi tuzildi . 1888 yil yangi S е rbiya konstitutsiyasi qabul qilindi , unga ko ` ra S е rbiya qukumati parlam е nt oldida siyosiy jiqatdan javobgar bo ` lishi b е lgilandi va