XX asr oxiri XXI asr boshlarida Yevropada tan olinmagan davlatlar.
XX asr oxiri XXI asr boshlarida Yevropada tan olinmagan davlatlar. Reja: 1. Gruziyada abxaziyalik va osetiyaliklarning milliy ozodlik uchun kurashi. 2. Mustaqil Janubiy Osetiya davlatining ichki va tashqi siyosati. 3. Mustaqil Abxaziya davlatining ichki va tashqi siyosati. 4. XX asr oxirida Kosovoning mustaqillikka intilishi. 5. XXI asr boshida mustaqil Kosovo davlatining tashkil topishi va uning ichki va tashqi siyosati.
1. Milliy ozodlik kurashi.SSSR paytida Gruziyada uchta muxtor hudud bor edi. Bular Abxaziya ,Janubiy Osetiya va Ajariya. Shulardan Ajariya va Abxaziya muxtor respublika ,Janubiy Osetiya esa muxtor viloyat maqomida edi. 1991-yil aprel oyidagi referendum natijalari asosida oliy kengash Gruziya mustaqilligini va 1921-yilgi konstitutsiyani qayta tikladi, may oyida umumumiy yashirin ovoz berish yo’li bilan Gamsaxurdiya Gruziya prezidenti etib saylandi. Mamlakatda sovetlar kengashlari va sobiq ijtimoiy-siyosiy tashkilotlar bekor qilindi. 1990-1991-yillardagi Garbachyov tomonidan o’tkazilgan tazyiqqa javoban Gamsaxurdiya SSSR bilan diplomatik aloqalarni uzdi.Bu esa tan ahvoldagi iqtisodiy vaziyatni yanada og’irlashtirdi.Buyurtmalar, energiya manbalari va xomashyoning yo’qligi ishlab chiqarishni deyarli to’xtadi.Ilgargi qishloq xo’jalik mahsulotlari bozoridan mahrum bo’lish aholi turmush darajasini pasaytirib yubordi. Ittifoq maxsus xizmatlarning ko’magi va yordamida Janubiy Osetiya va Abxaziya Respublikalaridagi osetinlar va abxazlar 1989-yildan boshlab SSSR bilan aloqani uzishga qarshi kurash boshladi. 1990-1991-yillarda Janubiy Osetiya va Abxaziyada mustaqillik uchun harakatlar boshlandi va ular Gruziyadan bir tomonlama ajralib chiqib,o’zlarini mustaqil deb e’lon qildi.Osetiyaliklar o’z hududini avtonom deb e’lon qilishgan bo’lsa, abxaziyaliklar Abxaziya suveren davlat deb e’lon qilishdi.Rasmiy Tibilitsiy ularning bu harakatiga jim qarab turmadi va darhol o’zboshimcha hududlarga qo’shin tashladi.O’rtada urush boshlandi. Voqeaga Rossiya aralashdi va xalqaro tashkilotlardan birining ruxsatini olib, ikkinchisining rad javobiga qaramay,tinchlikparvar kuchlar maqomi ostida Abxaziya va Janubiy Osetiyaning gruziya bilan chegarasiga o’z harbiylarini joylashtirdi. Gamsaxurdiya tarafdorlari bo’lgan qurollangan guruhlarning asosiy qismi gruzin bo’lgan Abxaziyaga ham kiritildi. Ammo V. Ardzinba rahbarligidagi abxaziya separatchilariga sovet qo’shinlari yordam berayotgan edi.Bu 1991-yil kuzida Gruziya hukumatini ular bilan kelishuvga majbur etdi. Unga ko’ra
Abxaziya Oliy Kengashida aholining atiga 17 foizini tashkil etgan abxazlarga 28 o’rin, 46 foizni tashkil etgan gruzinlarga atiga 26 o’rin, boshqa millat vakillariga esa jami 26 o’rin nasib etdi. Bu fuqarolarning huquqi qaysi millatga mansubligiga ko’ra belgilanishiga sabab bo’ldi va Abxaziyada etnogratiya (alohida millat hukmronligiga olib keldi). Gamsaxurdiya xatolarining og’ir oqibatlari mamlakat aholisining katta qismining naroziligiga sabab bo’ldi o’z qurolli kuchlariga ega bo’lgan muxolifatchilar hukumat harakatlarini puchga chiqarardi.1991-yil 22-dekabrda esa ular hukumat binolariga hujum qildi . Gamsaxurdiyani Armanistonga qochishga majbur qildi. 1992-yil 2-yanvardan boshlab Tibilitsiyada hukumat Gamsaxurdiya raqiblari tomonidan tuzilgan harbiy sovet qo’liga o’tdi.Yangi hukumat Gamsaxurdiya hokimiyatini bekor qildi, parlamentni tarqatib yubordi va favqulotta holat joriy qildi. Yangi rahbariyat mamlakatni boshqarish uchun gruzinlar orasida mashhur bo’lgan E.Shvernadze nomzodini taklif qildi.ular yani bir-birlari bilan kelishmaslikka harakat qilayotgan kuchlar bu vaziyatdan foydalanmoqchi bo’lishdi, ammo ularning barcha umidlari puchga chiqdi. Gamsaxurdiyaning o’zi Chechenestonga qochib ketdi va u yerda halok bo’ldi. Shundan so’ng uzoq yillar davomida har-har zamonda bo’lib turadigan chegaradagi to’qnashuvlarni aytmaganda Abxaziya va Janubiy Osetiya Rossiya himoyasida Gruziyadan ayri holda yashadi. 2. Janubiy Osetiyaning ichki va tashqi siyosati. 1989-yil 10 – noyabrda Janubiy Osetiya avtanom respublikasi tuzildi. Gruziya SSR Oliy Kengashi ushbu qarorni konstitutsiyaga zid deb e’lon qildi. 1990-yil 20-sentabrda Janubiy Osetiya Avtonom viloyatining xalq deputatlar kengashi Janubiy Osetiya Sovet Demokratik Respublikasini SSSR tarkibiga kiritdi va 1990 – yil 28-noyabrda Janubiy Osetiyya Demokratik Respublikasi Janubiy Osetiya Sovet Respublikasideb qayta nomlandi. 1990-yil 2-dekabrda Janubiy
Osetiya Sovet Respublikasi Oliy Kengashiga saylovlar bo’lib o’tdi. Gruziya millatiga mansub fuqarolar ularni boykot qilishdi.1991-yil 5- yanvardan 6- yanvarga o’tar kechasi Tsinvalga Gruziya politsiyasi va milliy gvardiya bo’linmalari kiritildi.Ammo Osetiyaning o’zini-o’zi himoya qilish bo’linmalari va mahalliy politsiyachilar qarshilik ko’rsatishni boshladilar va 3 haftadan so’ng ular shaharni tark etishga majbur bo’ldilar.1991-yil 21-dekabrda Janubiy Osetiya Gruziyadan mustaqilligini e’lon qildi.Hozirgi vaqtda bu davlatni Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo 5 ta davlat tan olgan: Rossiya,Nikaragua,Naulu ,Tualu. Birlashgan Millatlar tashkilotiga a’zo boshqa davlatlar Janubiy Osetiya hududini Gruziyaning bir qismi sifatida tan olishadi.Respublika Zakavkaziyada joylashgan.Shimolda u Rossiya Federat siyasining Shimoliy Osetiya, Alanya, g’arbda, janubda va sharqda- Gruziya bilan chegaradosh . Dengizga kirish imkoni yo’q. Bayrog’i 1990-yil 26-noyabrda tasdiqlangan. Gerbi 1999-yil 19-mayda tasdiqlangan.Gerbda-qizil rangdagi yumaloq qalqon bor.Qalqon leopardni ko’rsatadi.Qalqon atrofida mamlakat nomi ikki tilda yozilgan: quyida rus tilida (“Janubiy Osetiya Respublikasi”) va yuqorida osetin (“Hussar Iristin Respublikasi”). 1991-yil davomiida davriy qurolli to’qnashuvlar davom etdi. Mojaro zonasidan Shimoliy Osetiya va Rossiya qochqinlar oqimi boshlandi.Gruziya politsiya kuchlari Tsxival shahrini o’qqa tutdilar, natijada ko’plab talofatlar va qurbonlar bo’ldi.Tsxinval blokirovka qilingan osetiya otryadlari qurol va o’qdori yetishmasligini boshdan kechirdilar va kichik vayronkor guruhlarda harakat qildilar.Sobiq avtonom viloyat va shaharda gumanitar vaziyat halokatli edi. 1991-yil 1-sentabrda Janubiy Osetiya Xalq Deputatlari Kengashining sessiyasi Janubiy Osetiya Respublikani RSFSR tarkibida deb e’lon qildi.Ushbu qaror Gruziya parlamenti tomonidan bekor qilindi.1992-yildagi referendumda Janubiy Osetiya aholisining 98 foizdan ko’prog’I Rossiyaga qo’shilish va mustaqillik istashlarini aytdi. Referendum natijasida Tsxinvalni Gruziya arteleriyasi va zihli
transport vositalari bilan o’qqa tutishi boshlandi.1992-yil 20- mayda Gruziya jangarilari Zar qishlog’I yaqinida SHimoliy Osetiyaga yo’l olgan qochqinlar ustidan otdilar, 36 kishi halok buldi. 1992-yil 29-mayda Janubiy Osetiya Respublikasi Oliy Kengashi Janubiy Osetiya Respublikasining davlat mustaqilligi to’g’risidagi aktni qabul qildi.1992-yilda 14-iyunda tinchlikparvar kuchlar to’qnashuv zonasiga kiritildi.Lyudvig Chipirov 1996-yil 10-noyabrda Janubiy Osetiyaga birinchi president etib saylandi.Lyudvig Chipirov dastlab shifokor bo’lgan.2001-yilda Eduart Kokoyti prezident bo’ladi.2004-yil may oyi oxirida Gruziya kontrabandaga qarshi kurashish niyatini e’lon qilgan holda,Janubiy Osetiya nazoratidagi hududga ichki ishlar vazirligi va maxsus kuchlarning qo’shinlarini kiritildi.2004-yil 19-avgustda Tlikan qishlog’I yaqinida janglar boshlandi.Bir kun o’tgach,Gruziya qo’shinlari mojaro zonasidan chiqarildi.2006- yil mart oyida Eduart Koktayti Rossiya federatsiyasiga qo’shilish to’g’risida Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyaviy sudiga ariza yubordi. 2004-yili Gruziyadagi “rangli inqilob “natijasida mamlakat rahbari bo’lib kelgan Sakashivili 2008-yilda “itoatsiz hududlarni Gruziyaga qayta qo’shib olish uchun dastlab Janubiy Osetiyaga qo’shin kiritdi.Rus OAV “Gruziya bambardimonchi samalyotlari Janubiy Osetiyaning poytaxti Sxinvaliga havodan raketa zarbalari ham bergan edi” deb yozdi,yozyapti ham ammo bu o’z tasdig’ini topmadi. Gruziyaning quruqlikdagi qo’shinlar og’ir harbiy texnika bilan Sxinvaliga bostirib kirdi.Shundan so’ng ishga Rossiya aralashdi va gruziyaga qarshi urush e’lon qildi. Rossiya rahbari va rus siyasatchilari Kreml Tebeletsiyga urush e’lon qilib, bostirib kirganini “Rossiyaning Gruziyaga urush e’lon qilishi Rossiya fuqarolari va vatandoshlarini himoya qilmoqchi bo’lgan edi” - deb oqlaydi. 2004-yili Gruziyadagi “rangli inqilob “natijasida mamlakat rahbari bo’lib kelgan Sakashivili 2008-yilda “itoatsiz hududlarni Gruziyaga qayta qo’shib olish uchun dastlab Janubiy Osetiyaga qo’shin kiritdi.Rus OAV “Gruziya bambardimonchi samalyotlari Janubiy Osetiyaning poytaxti Sxinvaliga havodan raketa zarbalari ham bergan edi” deb yozdi,yozyapti ham ammo bu o’z tasdig’ini topmadi. Gruziyaning quruqlikdagi qo’shinlar og’ir harbiy texnika bilan Sxinvaliga bostirib