logo

ALGEBRAIK TENGLAMALAR SISTEMASI dars ish

Yuklangan vaqt:

24.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

131.103515625 KB
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI  QURILISH VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI
AKADEMIK LITSEYI
O’quv ishlari bo’yicha    
             direktor o’rinbosari          
 ______  F.Xoliqulov   
"___" ______ 2024 yil
“ANIQ FANLAR” KAFEDRASI
SamDU MATEMATIKA  FAKULTETI AMALYOTCHISI 
 
“ALGEBRA” FANIDAN 102
GURUHDA O’TKAZILGAN
MA
VZU:  ALGEBRAIK TENGLAMALAR
SISTEMASI. 
                                                SAMARQAND-2024 OCHIQ DARS ISHLANMASI Guruh              
Sana
O’quv predmetining nomi: Algebra
O’ quv m а shg’ul о tid а  t а ’lim t ех n о l о giyasi m о d е li
Mavzu:   Algebrayik tenglamalr sistemasi
O‘quv soati:   80 - minut O‘quvchilar soni:        11
O‘quv mashg‘uloti shakli va turi   Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv 
mashg‘ulot i.
M ashg‘ulot rejasi 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash.
2. Algebraik tenglamalar sistemalari 
3. Uch nomalumli tenglamalar sistemasi
4. O’rniga qoyish usuli va qo’shish usuli
5. Mavzu bo’yicha misollar yechish.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:  A lgebraik   tenglamalar   sistemalari ,  nomalumlarni   yuqotish , 
ozgaruvchilari   almashtirishga   doyir   misollar   yechishni   har   bir   o ’ quvchiga   tushuntirish   va   amaliy  
misol   va   masalalarni   yechishda   qo ’ llay   olishni   o ’ rgatish
Ta’limiy maqsadi :  Algebraik tenglamalar sistemalarini topish misollarni qo’llash  bo’yicha  bilim va 
ko‘nikmalarni shakllantirish;
Tarbiyaviy  maqsadi: O‘quvchilarda t o‘ g‘ri s o‘zlik, bir-birini tushunish, xurmat  qilish, masalani 
yechishda estetik did bilan chiroyli yozish  ko‘nikmalarni shakllantirish;
Rivojlantiruvchi maqsadi: O‘quvchilarning nutqi, mantiqiy fikrlashi, tasavvuri, irodasi, qobiliyati, 
ijodiy ishlashini rivojlantirishdan iborat.
Ta’lim usullari Ma’ruza, tushuntirish. Aqliy hujum, elektron testlar  
Ta’lim  shakli Jamoaviy, kichik guruxlar
Ta’lim  vositalari Darslik, ma’ruza matni, yozuv taxtasi, videoproyektor, 
slaydlar,  tarqatma materiallar.
Ta’lim berish  sharoiti
Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya.
Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor-  s o’rov
Yozma: Misol va masalalar
O‘quv mashg‘ulotining   texnologik xaritasi 
Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni
O‘qituvchi O‘quvchi
1-bosqich.
O’quv
mashg’ulotiga
kirish
(10  min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga tayyorligini 
tekshiradi. Guruh o’quvchilarini 6 nafardan 2 ta 
kichik guruhlarga bo’lib joylashtiriladi. 
Davomatni aniqlaydi va jurnalni to’ldiradi.
(1-ilova)
1.2.  Adabiyotlar ro’yhatini ekranga chiqaradi.    Tinglaydilar.  
Joylariga o’tiradilar. 
Sardorlarni tanlab oladilar
Yozib oladilar. (2-ilova).
1.3.  Ma shg’ulotda baholash mezonlari bilan 
tanishtiradi. (3-ilova) .
1.4. Kichik guruhlarda ishlash qoidasini ekranga 
chiqaradi. (4-ilova); Tinglaydilar, aniqlashtiradilar
O’qib oladilar. 
2 – bosqich.
Asosiy qism  (60
min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhlarga savollar 
beradi. (5-ilova).
2.2. Guruhlarga tarqatma materiallar orqali 
savollar va misollar beradi   (6-Ilova).
2.3. Guruhlar topshiriqlarni bajarishayotganda 
misollar tekshirib baholab boradi; .
Tinglaydilar, konspekt qilib 
boradilar.
3- bosqich
Yakunlovchi
qism 
( 1 0 min) 3.1  Guruhlarning berilgan topshiriqlarga bergan 
javoblarini tekshirishni tugatadi.  
3.2.  Darsda olingan bilimlarni baholash mezonlari
bo’yicha baholanadi. Jadval to’ldiriladi.  
( 3 -ilova)
3.3. Guruhlarning natijalarini o’rinlari bilan e’lon 
qiladi va uy vazifasini beradi.
(7-ilova) Savollar beradilar
Mavzu bo‘yicha mustaqil 
o‘rganish uchun topshiriqlarni
yozib oladilar. 
Bajaradilar
Yozadilar.
Kafedra mudiri:     ______________                                   B.Boboyev
Fan o`qituvchisi:    ______________                                   A.Mardanov 1- Ilova
Mashg’ulot rejasi:
1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash.
2 Algebraik tenglmalar sistemalari
3 Qo’shish va o’rniga qo’yish usullari
4 Uch nomalumli tenglamalar sistemasi
5  Mavzu bo’yicha misollar yechish .
Kichik guruhlarni joylashish tartibi
                                             
2 – Ilova
Adabiyotlar ro’yxati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi. 
Algebra va matematik analiz asoslari: 9-sinf 
darsligi .  Toshkent: Sharq nashriyoti, 2020.
2. O‘zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi. 
Algebra: 8-sinf darsligi . Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti, 2019.
3. Xolmurodov, B., va boshqalar.  Matematika 9-sinf uchun darslik .  Toshkent: 
O'qituvchi nashriyoti, 2020.
3 - Ilova
Guruhlar ishini baholash mezonlari: 2-guruh Guruh1-2
topshiriq
uchun
Мах
балл:
5; 5   ball 3-4
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5; 5   ball 5 - 6
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5 ; 5  ball 7-8
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5; 5   ball 9-10
topshiriq
uchun
Мах
балл: 
5; 5   ball	
Qo’shimcha	
savol Jami
Мах балл: 
50   ball
1
2
3
4 – Ilova
Guruhlarda ishlash qoidasi
 Sherigingizni diqqat bilan tinglang.
 Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik bilan
yondoshing.      
 Agar sisga yordam kerak bo’sa, albatta guruh a’zolariga murojaat qiling
 Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
 Guruhlar faoliyati natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart!
Shuni tushunmog’ingiz lozim:
 Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
 Biz   bir   kemadamiz:   yoki   birgalikda   suzib   chiqamiz,   yoki   birgalikda   cho’kib
ketamiz; 5-Ilova
ALGEBRAIK TENGLAMALAR SISTEMALARI
Ikki noma lumli birinchi darajali tenglamalar ʼ
sistemasining umumiy ko rinishi quyidagicha yoziladi:	
ʻ
                      
Bu yerda a1 ;
b1 ; c1 ; a2 ; 
b2 ; c2 – koeffitsiyentlar, x va y – noma lum 	
ʼ
(o zgaruvchi)lar.	
ʻ
Tenglamalar sistemasining yechimi – tenglamalarning har 
birini to‘g‘ri tenglikka aylantiradigan noma lumlarning 	
ʼ
qiymatlari (x; y) sonlar juftligini topish kerakligini bildiradi.
Tenglamalar sistemasini yechish uning hamma yechimlarini 
topish yoki yechimlari yo qligini ko rsatish demakdir.	
ʻ ʻ
1-misol. 
Ikki sonning yig indisi 5 ga, ayirmasi esa 3 ga teng. Bu 	
ʻ
sonlarni toping
Birinchi sonni x bilan, ikkinchi sonni y bilan belgilaylik. 
Masala shartiga ko ra, bu sonlar yig indisi 5 ga teng, ya’ni	
ʻ ʻ
                                       x+y=5
Ayirmasi esa 3 ga teng bo lgani uchun	
ʻ
                                       x-y=3 Biz ikki o zgaruvchili ikkita tenglama tuzdikʻ
Ular  x+y=5,    x-y=3
Tenglamalar sistemasi katta qavs yordamida quyidagi 
ko rinishda yoziladi.	
ʻ
Ushbu masalani qaraylik.
Masala. O‘quvchi yig‘indisi 10 ga, ayirmasi esa 4 ga teng 
bo‘lgan ikkita son o‘yladi. O‘quvchi qanday sonlarni 
o‘ylagan? Izlanayotgan sonlardan birini x bilan, ikkinchisini 
esa y bilan belgilaymiz. 
U holda, masala shartiga ko‘ra x+y = 10 va x–y = 4 bo‘ladi. 
Bu tenglamalarda noma’lum sonlar bir xil bo‘lgani uchun bu 
tenglamalar birgalikda qaraladi va ular ikkita tenglama 
sistemasini tashkil qiladi deyiladi:
                            Chap tomonda turgan katta qavs har bir tenglamani to‘g‘ri 
tenglikka aylantiruvchi (x; y) sonlar juftligini topish 
kerakligini bildiradi.
Ikkita son: x = 7 va y = 3 (1) sistemadagi har bir tenglamani 
to‘g‘ri tenglikka aylantirishini tekshirib ko‘rish oson:
                          
Birinchi darajali ikki noma’lumli ikkita chiziqli tenglamalar 
sistemasi umumiy ko‘rinishda bunday yoziladi:
                           
QOSHISH USULI ;   Berilgan tenglamalar sistemasida noma'lumlardan 
birining oldida turgan sonlar modullarini tenglashtirib olamiz, hosil 
qilingan tenglamalarni hadlab qo`shib yoki ayirib, bitta noma'lumni 
topamiz
MISOL ;  tenglamaga 2 ni tenglikning ikkala tarafiga ko’paytirib tenglamalar 
sistemasini quyidagi ko’rinishga ketiramiz
Endi birinchi tenglamadan ikkinchi tenglamani ayirish natijasida
tenglikka ega bo’lamiz. Endi ixtiyoriy tenglamadagi x ni o’rniga 
topgan qiymatimizni qo’yish orqali y ni topamiz. Bunda y=3 bo’ladi. 
Javob: x=1, y=3
Sistemaning yechimini  toping 
Yechimi;
                                   y=2x-5 
                                  3x+2(2x-5)=4
                                  3x+4x-10=4
                                  7x=14
                                   x=2
                                   y=2*2-5                                    y=-1
                                   javob; x=2 y=-1
2) misol qo’shish usuli
 
x va y shunday sonlarki, (1) ning ikkala tengligi ham 
to‘g‘ri, ya’ni x, y (1) sistemaning yechimi bo‘ladi, deb 
faraz qilamiz. Bu tengliklarni hadlab qo‘shamiz. Bu 
holda yana to‘g‘ri tenglik hosil bo‘ladi, chunki teng 
sonlarga teng sonlar qo‘shilyapti:
1. Ikkinchi darajali tenglamalar sistemi
            
2.Ikkinchi va uchinchi darajali tenglamalar sistemi
                          
3. Faqat uchinchi darajali tenglamalar sistemi
4 .Ko‘p o‘zgaruvchili yuqori darajali tenglamalar sistemi
  
                                                          1-variant 
1. Sistemaning yechimini toping .
                                                      { 2 x − y = 5
3 x + 2 y = 1   2. Tenglamalar sistemadan y ni toping{
3x−4y=3	
x+2y=1
3. Sistemaning yechimini toping  .	
{
x 2
+ y 2
− 2 xy = 12
x − y = 0
4. Sistemadan (x+y) 2 
ni toping  
                                                                       	
{
x2+y2=	20	
xy	=8
5. Sistemaning yechimini toping .
                                                                              	
{ 3 x + 4 y = 11
5 x − 2 y = 1
6. Sistemadan xy ni toping  	
{
5x+2y=−3	
x−3y=−4
              7.   Tenglamalar   sistemadan x-y ni toping .
                                                        	
{ x 2
+ y 2
= 3
x − y = 1
8.    y ni toping  
                                     
{
2x−	3y=	3	
x+2y=5              
                                                          2-variant 
1.Oddiy uch nomalumli tenglamalar sistemi
              2.   Ko‘p turdagi tenglamalar bilan sistema
3.darajadagi tenglamalar sistemi
  
4.Bir nechta kvadrat tenglamalar bilan Sistema

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI QURILISH VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI AKADEMIK LITSEYI O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari ______ F.Xoliqulov "___" ______ 2024 yil “ANIQ FANLAR” KAFEDRASI SamDU MATEMATIKA FAKULTETI AMALYOTCHISI “ALGEBRA” FANIDAN 102 GURUHDA O’TKAZILGAN MA VZU: ALGEBRAIK TENGLAMALAR SISTEMASI. SAMARQAND-2024 OCHIQ DARS ISHLANMASI

Guruh Sana O’quv predmetining nomi: Algebra O’ quv m а shg’ul о tid а t а ’lim t ех n о l о giyasi m о d е li Mavzu: Algebrayik tenglamalr sistemasi O‘quv soati: 80 - minut O‘quvchilar soni: 11 O‘quv mashg‘uloti shakli va turi Yangi bilimlarni egallash bo‘yicha amaliy o‘ quv mashg‘ulot i. M ashg‘ulot rejasi 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2. Algebraik tenglamalar sistemalari 3. Uch nomalumli tenglamalar sistemasi 4. O’rniga qoyish usuli va qo’shish usuli 5. Mavzu bo’yicha misollar yechish. O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: A lgebraik tenglamalar sistemalari , nomalumlarni yuqotish , ozgaruvchilari almashtirishga doyir misollar yechishni har bir o ’ quvchiga tushuntirish va amaliy misol va masalalarni yechishda qo ’ llay olishni o ’ rgatish Ta’limiy maqsadi : Algebraik tenglamalar sistemalarini topish misollarni qo’llash bo’yicha bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish; Tarbiyaviy maqsadi: O‘quvchilarda t o‘ g‘ri s o‘zlik, bir-birini tushunish, xurmat qilish, masalani yechishda estetik did bilan chiroyli yozish ko‘nikmalarni shakllantirish; Rivojlantiruvchi maqsadi: O‘quvchilarning nutqi, mantiqiy fikrlashi, tasavvuri, irodasi, qobiliyati, ijodiy ishlashini rivojlantirishdan iborat. Ta’lim usullari Ma’ruza, tushuntirish. Aqliy hujum, elektron testlar Ta’lim shakli Jamoaviy, kichik guruxlar Ta’lim vositalari Darslik, ma’ruza matni, yozuv taxtasi, videoproyektor, slaydlar, tarqatma materiallar. Ta’lim berish sharoiti Guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya. Monitoring va baxolash O g’ zaki s o’rov: Tezkor- s o’rov Yozma: Misol va masalalar O‘quv mashg‘ulotining texnologik xaritasi Ish bosqichlari Faoliyatning mazmuni O‘qituvchi O‘quvchi 1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (10 min ) 1.1. Salomlashadi. Xonani darsga tayyorligini tekshiradi. Guruh o’quvchilarini 6 nafardan 2 ta kichik guruhlarga bo’lib joylashtiriladi. Davomatni aniqlaydi va jurnalni to’ldiradi. (1-ilova) 1.2. Adabiyotlar ro’yhatini ekranga chiqaradi. Tinglaydilar. Joylariga o’tiradilar. Sardorlarni tanlab oladilar Yozib oladilar.

(2-ilova). 1.3. Ma shg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi. (3-ilova) . 1.4. Kichik guruhlarda ishlash qoidasini ekranga chiqaradi. (4-ilova); Tinglaydilar, aniqlashtiradilar O’qib oladilar. 2 – bosqich. Asosiy qism (60 min ) 2.1. O’tgan mavzu bo’yicha guruhlarga savollar beradi. (5-ilova). 2.2. Guruhlarga tarqatma materiallar orqali savollar va misollar beradi (6-Ilova). 2.3. Guruhlar topshiriqlarni bajarishayotganda misollar tekshirib baholab boradi; . Tinglaydilar, konspekt qilib boradilar. 3- bosqich Yakunlovchi qism ( 1 0 min) 3.1 Guruhlarning berilgan topshiriqlarga bergan javoblarini tekshirishni tugatadi. 3.2. Darsda olingan bilimlarni baholash mezonlari bo’yicha baholanadi. Jadval to’ldiriladi. ( 3 -ilova) 3.3. Guruhlarning natijalarini o’rinlari bilan e’lon qiladi va uy vazifasini beradi. (7-ilova) Savollar beradilar Mavzu bo‘yicha mustaqil o‘rganish uchun topshiriqlarni yozib oladilar. Bajaradilar Yozadilar. Kafedra mudiri: ______________ B.Boboyev Fan o`qituvchisi: ______________ A.Mardanov

1- Ilova Mashg’ulot rejasi: 1. O’tilgan mavzuni nazariy va amaliy mustahkamlash. 2 Algebraik tenglmalar sistemalari 3 Qo’shish va o’rniga qo’yish usullari 4 Uch nomalumli tenglamalar sistemasi 5 Mavzu bo’yicha misollar yechish . Kichik guruhlarni joylashish tartibi 2 – Ilova Adabiyotlar ro’yxati: 1. O‘zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi. Algebra va matematik analiz asoslari: 9-sinf darsligi . Toshkent: Sharq nashriyoti, 2020. 2. O‘zbekiston Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi. Algebra: 8-sinf darsligi . Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti, 2019. 3. Xolmurodov, B., va boshqalar. Matematika 9-sinf uchun darslik . Toshkent: O'qituvchi nashriyoti, 2020. 3 - Ilova Guruhlar ishini baholash mezonlari: 2-guruh

Guruh1-2 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball 3-4 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball 5 - 6 topshiriq uchun Мах балл: 5 ; 5 ball 7-8 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball 9-10 topshiriq uchun Мах балл: 5; 5 ball Qo’shimcha savol Jami Мах балл: 50 ball 1 2 3 4 – Ilova Guruhlarda ishlash qoidasi  Sherigingizni diqqat bilan tinglang.  Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik bilan yondoshing.  Agar sisga yordam kerak bo’sa, albatta guruh a’zolariga murojaat qiling  Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.  Guruhlar faoliyati natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart! Shuni tushunmog’ingiz lozim:  Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;  Biz bir kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz;