Algoritm turlari va tasvirlash usullari
![Algoritm turlari
va tasvirlash
usullari](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_1.png)
![Algoritmlarni
tasvirlashning
usullari 01 So‘zlar yordamida ifodalanishi
Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi
jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi.
02
Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar yordamida
ifodalanadi.Formulalar yordamida ifodalanishi
Algoritmning jadval tarzda tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz.03 Jadval yordamida ifodalanishi
04
Algoritmning bu ko‘rinishdagi ifodasi sizga avvaldan tanish, chunki
matematika kursida chizilgan grafiklarning aksariyati algoritmning
grafik usulda berilishiga misol bo‘ladi. Grafik shaklda ifodalanishi
05 H о zirgi kund а jud а ko‘p а lg о ritmik till а r m а vjud bo‘lib, ul а rni d а sturl а sh
till а ri d е b а t а ymiz.Dastur shaklida ifodalanishi](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_2.png)
![SO‘ZLAR YORDAMIDA
IFODALANISHI Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi
jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi. Bunda algoritmning
har bir buyrug‘i ijrochiga tushunarli so‘zlar orqali ifodalanadi.
А lg о ritml а rning so‘zlar yordamida ifodalanishiga misol keltirib
o‘tamiz.
1-masala. T о m о nl а rig а ko‘r а to‘g‘ri
to‘rtburch а kning p е rim е tri, di а g о n а li
v а yuz а sini his о bl а sh:
1) boshlansin;
2) tomonlar qiymati kiritilsin (a, b) ;
3) perimetr qiymati hisoblansin (P) ;
4) diagonal qiymati hisoblansin (D) ;
5) yuzasi hisoblansin (S) ;
6) perimetr, diagonal va yuza qiymatlari chop etilsin;
7) tugatilsin.](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_3.png)
![FORMULALAR
YORDAMIDA
IFODALANISHI Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar yordamida
ifodalanadi. Algoritm amallarini ifodalashda oddiy matematik yozuvlardan
foydalanish mumkin.
Bu usuldan matematika, fizika, kimyo kabi aniq fanlardagi formulalarni
o‘rganishda foydalaniladi.
Bu usulga ba’zan analitik ifodalash ham deyiladi.
Endi 1-masalaning formulalar yordamida
ifodalanishini ko‘rib chiqamiz:
1) boshlansin;
2) to‘rtburchak tomonlari a va b ning qiymatlari aniqlansin;
3) P = 2 * a + 2 * b ;
4) D = √ ( a ² + b ²);
5) S = a * b ;
6) P, D va S qiymatlar chop etilsin;
7) tugatilsin.](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_4.png)
![JADVAL
YORDAMIDA
IFODALANISHI Algoritmning jadval yordamida ifodalanishi. Algoritmning bu tarzda
tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz. Masalan, maktabda qo‘llanib
kelinayotgan dars jadvali, Pifagor jadvali, kimyoviy elementlar jadvali va h. k.
Funksiyalarning grafiklarini chizishda ham algoritmlar qiymatlarining jadvali
ko‘rinishlaridan foydalanamiz.
•
Bunday jadvallardan foydalanish algoritmi
•
Sodda bo‘lganligi tufayli ularni o‘zlashtirib olish oson.
•
Biror funksiyaning grafigini chizish uchun ham funksiyaning argument
qiymatlariga mos qiymatlar jadvali hosil qilinadi.
•
Bu ham algoritmning jadval ko‘rinishiga misol bo‘la oladi.
•
Masalan, y = x ² + 2 algoritmi asosida harakat qilayotgan ijrochi o‘tadigan
nuqtalarning ba’zilari ko‘rsatilgan quyidagi jadval bilan matematikadan tanishsiz:](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_5.png)
![GRAFIK
SHAKLDA
IFODALANISHI Algoritmning bu ko‘rinishdagi ifodasi sizga avvaldan tanish, chunki
matematika kursida chizilgan grafiklarning ko‘pchiligi algoritmning
grafik usulda berilishiga misol bo‘ladi.
Algoritmlash asoslarini o‘rganishning yana bir qulay grafik shakli bu – blok-sxema usulidir. Blok-sxemalar yo‘nalish chiziqlari orqali
tutashtirilgan ma’lum buyruq yoki ko‘rsatmani aks ettiruvchi maxsus geometrik shakl – bloklardan tashkil topadi.](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_6.png)
![DASTUR
SHAKLDA
IFODALANISHI •
H о zirgi kund а jud а ko‘p а lg о ritmik till а r m а vjud bo‘lib, ul а rni
d а sturl а sh till а ri d е b а t а ymiz.
•
А lg о ritmik til – а lg о ritml а rni bir х il v а а niq yozish uchun
ishl а til а dig а n b е lgil а shl а r v а q о id а l а r tizimi. А lg о ritmik til о ddiy
tilg а yaqin bo‘lib, u m а t е m а tik b е lgil а rni (yuqorida aytilganidek)
o‘z ichig а о l а di.
Qo‘yilg а n m а s а l а l а rni y е chish uchun tuzilg а n а lg о ritml а rni to‘g‘rid а n-to‘g‘ri m а shin а g а kiritib, y е chib bo‘lm а ydi, shu s а b а bli yozilg а n
а lg о ritmni bir о rta а lg о ritmik tilg а o‘tk а zish z а rur.
H а r q а nd а y а lg о ritmik til o‘z qo‘ll а nilish s о h а sig а eg а. Odatda, algoritmning kompyuter tushunadigan tilda yozilishi dastur deb
ataladi. Kompyuter tushunadigan tilga esa dasturlash tili deyiladi. Jahonda minglab dasturlash tillari mavjud va ularning soni
yanada ortib bormoqda.
Hozirgi kunda Pascal, Delphi, C, C++, Java, Phyton dasturlash tillari keng tarqalgan va o‘rganish uchun qulay.
Yuqorida ko‘rilgan algoritmlarni tasvirlash usullarining asosiy maqsadi qo‘yilgan masalani yechish uchun zarur amallar ketma-
ketligining eng qulay holatini aniqlash va inson tomonidan dastur yozilishini yanada osonlashtirishdan iborat.
Aslida dastur ham algoritmning boshqa bir ko‘rinishi bo‘lib, u insonning kompyuter bilan muloqotini qulayroq amalga oshirish uchun
mo‘ljallangan.](/data/documents/601bf2d9-1b9d-49be-9e38-b280e5c297e2/page_7.png)
Algoritm turlari va tasvirlash usullari
Algoritmlarni tasvirlashning usullari 01 So‘zlar yordamida ifodalanishi Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi. 02 Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar yordamida ifodalanadi.Formulalar yordamida ifodalanishi Algoritmning jadval tarzda tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz.03 Jadval yordamida ifodalanishi 04 Algoritmning bu ko‘rinishdagi ifodasi sizga avvaldan tanish, chunki matematika kursida chizilgan grafiklarning aksariyati algoritmning grafik usulda berilishiga misol bo‘ladi. Grafik shaklda ifodalanishi 05 H о zirgi kund а jud а ko‘p а lg о ritmik till а r m а vjud bo‘lib, ul а rni d а sturl а sh till а ri d е b а t а ymiz.Dastur shaklida ifodalanishi
SO‘ZLAR YORDAMIDA IFODALANISHI Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi. Bunda algoritmning har bir buyrug‘i ijrochiga tushunarli so‘zlar orqali ifodalanadi. А lg о ritml а rning so‘zlar yordamida ifodalanishiga misol keltirib o‘tamiz. 1-masala. T о m о nl а rig а ko‘r а to‘g‘ri to‘rtburch а kning p е rim е tri, di а g о n а li v а yuz а sini his о bl а sh: 1) boshlansin; 2) tomonlar qiymati kiritilsin (a, b) ; 3) perimetr qiymati hisoblansin (P) ; 4) diagonal qiymati hisoblansin (D) ; 5) yuzasi hisoblansin (S) ; 6) perimetr, diagonal va yuza qiymatlari chop etilsin; 7) tugatilsin.
FORMULALAR YORDAMIDA IFODALANISHI Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar yordamida ifodalanadi. Algoritm amallarini ifodalashda oddiy matematik yozuvlardan foydalanish mumkin. Bu usuldan matematika, fizika, kimyo kabi aniq fanlardagi formulalarni o‘rganishda foydalaniladi. Bu usulga ba’zan analitik ifodalash ham deyiladi. Endi 1-masalaning formulalar yordamida ifodalanishini ko‘rib chiqamiz: 1) boshlansin; 2) to‘rtburchak tomonlari a va b ning qiymatlari aniqlansin; 3) P = 2 * a + 2 * b ; 4) D = √ ( a ² + b ²); 5) S = a * b ; 6) P, D va S qiymatlar chop etilsin; 7) tugatilsin.
JADVAL YORDAMIDA IFODALANISHI Algoritmning jadval yordamida ifodalanishi. Algoritmning bu tarzda tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz. Masalan, maktabda qo‘llanib kelinayotgan dars jadvali, Pifagor jadvali, kimyoviy elementlar jadvali va h. k. Funksiyalarning grafiklarini chizishda ham algoritmlar qiymatlarining jadvali ko‘rinishlaridan foydalanamiz. • Bunday jadvallardan foydalanish algoritmi • Sodda bo‘lganligi tufayli ularni o‘zlashtirib olish oson. • Biror funksiyaning grafigini chizish uchun ham funksiyaning argument qiymatlariga mos qiymatlar jadvali hosil qilinadi. • Bu ham algoritmning jadval ko‘rinishiga misol bo‘la oladi. • Masalan, y = x ² + 2 algoritmi asosida harakat qilayotgan ijrochi o‘tadigan nuqtalarning ba’zilari ko‘rsatilgan quyidagi jadval bilan matematikadan tanishsiz: