logo

Algoritm turlari va tasvirlash usullari

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

861.001953125 KB
Algoritm turlari 
va tasvirlash 
usullari     Algoritmlarni 
tasvirlashning 
usullari  01 So‘zlar yordamida ifodalanishi
Bu  usulda  ijrochi  uchun  beriladigan  har  bir  ko‘rsatma  tabiiy  tildagi 
jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi.
02
Bu  usulda  algoritmning  har  bir  amali  matematik  formulalar  yordamida 
ifodalanadi.Formulalar yordamida ifodalanishi 
Algoritmning jadval tarzda tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz.03 Jadval yordamida ifodalanishi 
04
Algoritmning  bu  ko‘rinishdagi  ifodasi  sizga  avvaldan  tanish,  chunki 
matematika  kursida  chizilgan  grafiklarning  aksariyati  algoritmning 
grafik usulda berilishiga misol bo‘ladi. Grafik shaklda ifodalanishi 
05 H о zirgi  kund а  jud а  ko‘p  а lg о ritmik  till а r  m а vjud  bo‘lib,  ul а rni  d а sturl а sh 
till а ri d е b  а t а ymiz.Dastur shaklida ifodalanishi SO‘ZLAR YORDAMIDA
IFODALANISHI Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi 
jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi. Bunda algoritmning 
har bir buyrug‘i ijrochiga tushunarli so‘zlar orqali ifodalanadi. 
А lg о ritml а rning so‘zlar yordamida ifodalanishiga misol keltirib 
o‘tamiz.
1-masala.  T о m о nl а rig а  ko‘r а  to‘g‘ri 
to‘rtburch а kning p е rim е tri, di а g о n а li 
v а  yuz а sini   his о bl а sh:
1) boshlansin;
2) tomonlar qiymati kiritilsin  (a, b) ;
3) perimetr qiymati hisoblansin  (P) ;
4) diagonal qiymati hisoblansin  (D) ;
5) yuzasi hisoblansin  (S) ;
6) perimetr, diagonal va yuza qiymatlari chop etilsin;
7) tugatilsin.    FORMULALAR 
YORDAMIDA
IFODALANISHI Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar  yordamida 
ifodalanadi. Algoritm amallarini ifodalashda oddiy matematik yozuvlardan 
foydalanish mumkin. 
Bu usuldan  matematika, fizika, kimyo kabi aniq fanlardagi formulalarni 
o‘rganishda foydalaniladi. 
Bu usulga ba’zan  analitik ifodalash  ham deyiladi.
Endi 1-masalaning formulalar yordamida 
ifodalanishini ko‘rib chiqamiz:
1) boshlansin;
2) to‘rtburchak tomonlari  a  va  b  ning qiymatlari aniqlansin;
3)  P  = 2 *  a  + 2 *  b ;
4)  D  = √ ( a ² +  b ²);
5)  S  =  a  *  b ;
6)  P, D  va  S  qiymatlar chop etilsin;
7) tugatilsin.    JADVAL 
YORDAMIDA
IFODALANISHI Algoritmning jadval yordamida ifodalanishi. Algoritmning bu tarzda 
tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz. Masalan, maktabda qo‘llanib 
kelinayotgan dars jadvali, Pifagor jadvali, kimyoviy elementlar jadvali va h. k. 
Funksiyalarning grafiklarini chizishda ham algoritmlar qiymatlarining jadvali 
ko‘rinishlaridan foydalanamiz. 
•
Bunday jadvallardan foydalanish algoritmi
•
Sodda bo‘lganligi tufayli ularni o‘zlashtirib olish oson. 
•
Biror funksiyaning grafigini chizish uchun ham funksiyaning argument 
qiymatlariga mos qiymatlar jadvali hosil qilinadi. 
•
Bu ham algoritmning jadval ko‘rinishiga misol bo‘la oladi. 
•
Masalan,  y  =  x ² + 2 algoritmi asosida harakat qilayotgan ijrochi o‘tadigan 
nuqtalarning ba’zilari ko‘rsatilgan quyidagi jadval bilan matematikadan tanishsiz:       GRAFIK
SHAKLDA
IFODALANISHI Algoritmning bu ko‘rinishdagi ifodasi sizga avvaldan tanish, chunki 
matematika kursida chizilgan grafiklarning ko‘pchiligi algoritmning 
grafik usulda berilishiga misol bo‘ladi.
Algoritmlash asoslarini o‘rganishning yana bir qulay grafik shakli bu – blok-sxema usulidir. Blok-sxemalar yo‘nalish chiziqlari orqali 
tutashtirilgan ma’lum buyruq yoki ko‘rsatmani aks ettiruvchi maxsus  geometrik shakl  – bloklardan tashkil topadi.    DASTUR
SHAKLDA
IFODALANISHI •
H о zirgi kund а  jud а  ko‘p  а lg о ritmik till а r m а vjud bo‘lib, ul а rni 
d а sturl а sh  till а ri  d е b  а t а ymiz.
•
А lg о ritmik til  –  а lg о ritml а rni bir  х il v а а niq yozish uchun 
ishl а til а dig а n b е lgil а shl а r v а  q о id а l а r tizimi.  А lg о ritmik til  о ddiy 
tilg а  yaqin bo‘lib, u m а t е m а tik b е lgil а rni (yuqorida aytilganidek) 
o‘z ichig а о l а di. 
Qo‘yilg а n m а s а l а l а rni y е chish uchun tuzilg а n  а lg о ritml а rni to‘g‘rid а n-to‘g‘ri m а shin а g а  kiritib, y е chib bo‘lm а ydi, shu s а b а bli yozilg а n 
а lg о ritmni bir о rta  а lg о ritmik tilg а  o‘tk а zish z а rur.
H а r q а nd а y  а lg о ritmik til o‘z qo‘ll а nilish s о h а sig а  eg а.  Odatda, algoritmning kompyuter tushunadigan tilda yozilishi dastur deb 
ataladi. Kompyuter tushunadigan tilga esa dasturlash tili deyiladi. Jahonda minglab dasturlash tillari mavjud va ularning soni 
yanada ortib bormoqda.
Hozirgi kunda Pascal, Delphi, C, C++, Java, Phyton dasturlash tillari keng tarqalgan va o‘rganish uchun qulay.
Yuqorida ko‘rilgan algoritmlarni tasvirlash usullarining asosiy maqsadi qo‘yilgan masalani yechish uchun zarur amallar ketma-
ketligining eng qulay holatini aniqlash va inson tomonidan dastur yozilishini yanada osonlashtirishdan iborat. 
Aslida dastur ham algoritmning boshqa bir ko‘rinishi bo‘lib, u insonning kompyuter bilan muloqotini qulayroq amalga oshirish uchun 
mo‘ljallangan.

Algoritm turlari va tasvirlash usullari

Algoritmlarni tasvirlashning usullari 01 So‘zlar yordamida ifodalanishi Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi. 02 Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar yordamida ifodalanadi.Formulalar yordamida ifodalanishi Algoritmning jadval tarzda tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz.03 Jadval yordamida ifodalanishi 04 Algoritmning bu ko‘rinishdagi ifodasi sizga avvaldan tanish, chunki matematika kursida chizilgan grafiklarning aksariyati algoritmning grafik usulda berilishiga misol bo‘ladi. Grafik shaklda ifodalanishi 05 H о zirgi kund а jud а ko‘p а lg о ritmik till а r m а vjud bo‘lib, ul а rni d а sturl а sh till а ri d е b а t а ymiz.Dastur shaklida ifodalanishi

SO‘ZLAR YORDAMIDA IFODALANISHI Bu usulda ijrochi uchun beriladigan har bir ko‘rsatma tabiiy tildagi jumlalar, so‘zlar orqali buyruq shaklida beriladi. Bunda algoritmning har bir buyrug‘i ijrochiga tushunarli so‘zlar orqali ifodalanadi. А lg о ritml а rning so‘zlar yordamida ifodalanishiga misol keltirib o‘tamiz. 1-masala. T о m о nl а rig а ko‘r а to‘g‘ri to‘rtburch а kning p е rim е tri, di а g о n а li v а yuz а sini his о bl а sh: 1) boshlansin; 2) tomonlar qiymati kiritilsin (a, b) ; 3) perimetr qiymati hisoblansin (P) ; 4) diagonal qiymati hisoblansin (D) ; 5) yuzasi hisoblansin (S) ; 6) perimetr, diagonal va yuza qiymatlari chop etilsin; 7) tugatilsin.

FORMULALAR YORDAMIDA IFODALANISHI Bu usulda algoritmning har bir amali matematik formulalar yordamida ifodalanadi. Algoritm amallarini ifodalashda oddiy matematik yozuvlardan foydalanish mumkin. Bu usuldan matematika, fizika, kimyo kabi aniq fanlardagi formulalarni o‘rganishda foydalaniladi. Bu usulga ba’zan analitik ifodalash ham deyiladi. Endi 1-masalaning formulalar yordamida ifodalanishini ko‘rib chiqamiz: 1) boshlansin; 2) to‘rtburchak tomonlari a va b ning qiymatlari aniqlansin; 3) P = 2 * a + 2 * b ; 4) D = √ ( a ² + b ²); 5) S = a * b ; 6) P, D va S qiymatlar chop etilsin; 7) tugatilsin.

JADVAL YORDAMIDA IFODALANISHI Algoritmning jadval yordamida ifodalanishi. Algoritmning bu tarzda tasvirlanishidan ham ko‘p foydalanamiz. Masalan, maktabda qo‘llanib kelinayotgan dars jadvali, Pifagor jadvali, kimyoviy elementlar jadvali va h. k. Funksiyalarning grafiklarini chizishda ham algoritmlar qiymatlarining jadvali ko‘rinishlaridan foydalanamiz. • Bunday jadvallardan foydalanish algoritmi • Sodda bo‘lganligi tufayli ularni o‘zlashtirib olish oson. • Biror funksiyaning grafigini chizish uchun ham funksiyaning argument qiymatlariga mos qiymatlar jadvali hosil qilinadi. • Bu ham algoritmning jadval ko‘rinishiga misol bo‘la oladi. • Masalan, y = x ² + 2 algoritmi asosida harakat qilayotgan ijrochi o‘tadigan nuqtalarning ba’zilari ko‘rsatilgan quyidagi jadval bilan matematikadan tanishsiz: