logo

Algoritmlarning mantiqiy nazari, Rekursiv funksiyalar va chyorch tezisi

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

880.8232421875 KB
MAVZU:ALGORITMLARN IN G 
MAN TIQIY  N AZARI, REKURSIV 
FUN KSIYALAR VA CHYORCH TEZISI
RE JA:
1. Algoritm mantig’I
2. Rekursiv funksiyalar
3. Chyorch tezisi Algoritm  –  berilgan 
natijaga  erishish  uchun 
qilinishi  kerak  bo’lgan 
aniq  ko’rsatmalar 
ketma-ketligi.  Algoritm 
keng  ma’noda  faqat 
kompyuterga oid atama 
bo’lmay,  balki  unda 
berilgan  ko’rsatmalar 
bajara  oluvchi  har 
qanday narsaga oiddir.  REKURSIV FUNKSIYALAR: REKURSIYA DEB FUNKSIYA TANASIDA SHU 
FUNKSIYANING O’ZINI CHIQARISHGA  AYTILADI.
REKURSIYA IKKI XIL BO’LADI:
1)ODDIY – AGAR FUNKSIYA O’Z TANASIDA O’ZINI CHAQIRSA;
2)VOSITALI – AGAR BIRINCHI FUNKSIYA IKKINCHI FUNKSIYANI CHAQIRSA, 
IKKINCHISI ESA O’Z NAVBATIDA BIRINCHI FUNKSIYANI CHAQIRSA.
ODDIY REKURSIYA MATEMATIKADA KENG QO’LLANILADI. CHUNKI AKSARIYAT 
MATEMATIK FORMULALAR REKURSIV ANIQLANADI. MISOL TARIQASIDA FAKTORIALNI HISOBLASH FORMULASINI
            1,                                AGAR   N=O;
N!=  N*(N-1)!,                    AGAR   N >O.
VA SONNING BUTUN DARAJASINI HISOBLASHNI KO’RISHIMIZ MUMKIN:                                           
                    1,                         AGAR             N=0,
X  N= X*M X*N-1,          AGAR             N>0.
KORINIB TURIBDIKI , NAVBATDAGI QIYMAT HISOBLASH UCHUN FUNKSIYANING <<OLDINGI 
QIYMATI>> MA’LUM BO’LISH KERAK. C++ TILIDA REKURSIYA MATEMATIKADAGI REKURSIYAGA 
O’XSHASH. BUNI YUQORIDA MISOLLAR UCHUN TUZILGAN FUNKSIYALARDA KO’RISH MUMKIN. REKURSIV FUNKSIYALARNI TO’G’RI AMAL QILISH UCHUN REKURSIV 
CHAQIRISHLARNING TO’XTASH SHARTI BO’LISH KERAK. AKS HOLDA 
REKURSIYA  TO’XTAMASLIGI VA O’Z NAVBATIDA FUNKSIYA  ISHI 
TUGAMASLIGI MUMKIN. FATORIAL HISOBLASHIDA REKURSIV 
TUSHISHLARNING TO’XTASH SHARTI FUNKSIYA PARAMETRI N=0 
BO’LISHIDIR (SHART OPERATORINING ROST SHOXI).
HAR BIR REKURSIV MUROJAT QO’SHIMCH XOTIRA TALAB QILADI – 
FUNKSIYALARNING LOKAL OBYEKTLARI (O’ZGARUVCHILAR) UCHUN HAR 
BIR MUROJAATDA STEKDAN YANGIDAN JOY AJRATADI. MASALAN, 
REKURSIV FUNKSIYAGA 100 MARTA MUROJAT BO’LSA, JAMI 100 LOCAL 
OBYEKTLARNING MAJMUASI UCHUN JOY AJRATILADI. •
Mantiqiy  toifa  –  mazkur  toifa  mantiqiy  mulohazalarni  to’g’riligini  aniqlash  uchun  turli  xil 
dasturlash  tilida  turlicha    ifodalaniladigan  ifadalarni  2ta  true  (1)  ,  false  (0)  ko’rishida 
aniqlaydi.  Mantiqiy  ma’lumotlar  ustida  quyidagi  mantiqiy  operatsiyalarni  bajarish 
mumkin:  konyusiya  (va),  dizyunksiya  (yoki),  inkor  (yo’q)  hamda  keyinroq  bo’lgan 
ekvivalentlik,  implikatsiya,  chaqirib  tashlash,  yoki  va  boshqa  operatsiyalar.  Yuqorida 
keltirilgan  ixtiyoriy  operatsiyaning  natijasi  mantiqiy  qiymatga  ega  bo’ladi.  Mantiqiy 
qiymatni xotirada saqlash uchun bitta bit yetarli. •
Asosiy mantiqiy funksiyaning chinlik jadvali:
A B not   A A   or  B A  and  B
1
1 0 1 1
1 0 0 1 0
0 1 1 1 0
0 0 1 0 0           1936-yilda Chyorch quyidagi tezisni e’lon qildi: har qanday intuitive 
effektiv (samarali) hisoblanuvchi funksiyalar umumrekursiv funksiyalardir.
Bu teorema emas, balki tezisdir: Tezis tarkibida intuitive aniqlangan 
effektiv hisoblanuvchi funksiya tushunchasi, aniq matematik atamalarda  
aniqlangan umumrekursiv funksiya tushunchasi bilan  aynan tenglashtilrilgan. 
Shuning bu tezisni isbotlash mumkin emas. Ammo Chyorchva boshqa olimlar 
tommonidan bu tezisni quvvatlovchi ko’p dalillar ko’rsatildi.
1936-1937 – yillarda, A.Tyuring Chyorch ishlaridan bexabar xolda yangi 
funksiyalar sinfini kiritdi. Bu funksiyalarni “Tyuring bo’yicha hisoblanuvchi 
funksiyalar” deb atadilar.  Bu sinf ham yuqorida aytilgan xossalarga ega edi va 
buni Tyuring tezesi deb ataymiz.  Tezis nima?            “Tezis” atamasi (Yunoncha – dan qo’yaman, 
qo’yaman) inson faoliyatining mutloqo turli sohalarida qo’llaniladi. Biz  
“tezis”ni brning stressli qismi deb tushunadigan joyda, tezis oyoqning 
ritmik stressni ko’tarmaydigan qismini anglatadigan adabiyotda yoki 
tilshunoslikda fe’l va nominal tuzilish tezislaridan foydalangan holda 
topishimiz mumkin.

MAVZU:ALGORITMLARN IN G MAN TIQIY N AZARI, REKURSIV FUN KSIYALAR VA CHYORCH TEZISI RE JA: 1. Algoritm mantig’I 2. Rekursiv funksiyalar 3. Chyorch tezisi

Algoritm – berilgan natijaga erishish uchun qilinishi kerak bo’lgan aniq ko’rsatmalar ketma-ketligi. Algoritm keng ma’noda faqat kompyuterga oid atama bo’lmay, balki unda berilgan ko’rsatmalar bajara oluvchi har qanday narsaga oiddir.

REKURSIV FUNKSIYALAR: REKURSIYA DEB FUNKSIYA TANASIDA SHU FUNKSIYANING O’ZINI CHIQARISHGA AYTILADI. REKURSIYA IKKI XIL BO’LADI: 1)ODDIY – AGAR FUNKSIYA O’Z TANASIDA O’ZINI CHAQIRSA; 2)VOSITALI – AGAR BIRINCHI FUNKSIYA IKKINCHI FUNKSIYANI CHAQIRSA, IKKINCHISI ESA O’Z NAVBATIDA BIRINCHI FUNKSIYANI CHAQIRSA. ODDIY REKURSIYA MATEMATIKADA KENG QO’LLANILADI. CHUNKI AKSARIYAT MATEMATIK FORMULALAR REKURSIV ANIQLANADI.

MISOL TARIQASIDA FAKTORIALNI HISOBLASH FORMULASINI 1, AGAR N=O; N!= N*(N-1)!, AGAR N >O. VA SONNING BUTUN DARAJASINI HISOBLASHNI KO’RISHIMIZ MUMKIN: 1, AGAR N=0, X N= X*M X*N-1, AGAR N>0. KORINIB TURIBDIKI , NAVBATDAGI QIYMAT HISOBLASH UCHUN FUNKSIYANING <<OLDINGI QIYMATI>> MA’LUM BO’LISH KERAK. C++ TILIDA REKURSIYA MATEMATIKADAGI REKURSIYAGA O’XSHASH. BUNI YUQORIDA MISOLLAR UCHUN TUZILGAN FUNKSIYALARDA KO’RISH MUMKIN.

REKURSIV FUNKSIYALARNI TO’G’RI AMAL QILISH UCHUN REKURSIV CHAQIRISHLARNING TO’XTASH SHARTI BO’LISH KERAK. AKS HOLDA REKURSIYA TO’XTAMASLIGI VA O’Z NAVBATIDA FUNKSIYA ISHI TUGAMASLIGI MUMKIN. FATORIAL HISOBLASHIDA REKURSIV TUSHISHLARNING TO’XTASH SHARTI FUNKSIYA PARAMETRI N=0 BO’LISHIDIR (SHART OPERATORINING ROST SHOXI). HAR BIR REKURSIV MUROJAT QO’SHIMCH XOTIRA TALAB QILADI – FUNKSIYALARNING LOKAL OBYEKTLARI (O’ZGARUVCHILAR) UCHUN HAR BIR MUROJAATDA STEKDAN YANGIDAN JOY AJRATADI. MASALAN, REKURSIV FUNKSIYAGA 100 MARTA MUROJAT BO’LSA, JAMI 100 LOCAL OBYEKTLARNING MAJMUASI UCHUN JOY AJRATILADI.