Amir Тemur va Temuriylar davri memorchiligi

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2607 KB

Ko'chirib olish

Amir Т emur va Temuriylar davri
memorchiligi.

Reja:
1. Тemur va temuriylar davlatining
ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-maishiy
taraqqiyoti.
2. Me`morchilik, tasviriy san`at va
amaliy san`at.
3.Mirzo Ulug’bek madrasisi
memorchiligi.

•
. Тemur va temuriylar davri O`rta Osiyo madaniyatida
alohida davrni tashkil qiladi. Madaniyat tarixida klassik
davr hisoblangan bu davr xususan, o`zbek
madaniyatining bugungi huquqiy joylashuvida asos bo`lib
xizmat qiladi. Avvalo, bu davr madaniyati Тemur asos
solgan kuchli davlatchilik tamoyillari asosida shakllangan
ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot bilan bog`liqdir.
•
Amir Тemur davrida O`rta Osiyoning mustaqil bir davlat
qilib birlashtirilishi mamlakatning madaniy taraqqiyotiga
ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Ilm-fan, adabiyot va san`at,
hunarmandchilik va me`morchilik ravnaq topdi. Mamlakat
va Samarqandning obodonchiligi yo`lida mahalliy va chet
mamlakatlardan ko`plab fan va san`at ahllarini,
hunarmand me`morlarni va musavvirlarni to`pladi .

Bibixonim masjidi eshiklari yetti xil ma`dan qotishmadan tayyorlangan.
Zargarlar oltin, kumush va jez qotishmalaridan nafis zeb-ziynat
buyumlari yasaganlar. Oltin va kumush gardishli, qimmatbaho toshlar
qadalagan idishlar sirtiga naqsh va yozuvlar ishlangan.

•
Kulolchilik eng sertarmoq soha bo`lgan. XIV-XV asrlarda sirli sopol badiiy
rang-baranglikda turli sohalarda ishlatilgan va turli buyumlar yasalgan.
Тoshtaroshlikda naqsh, xattotlik keng qo`llanila boshlangan. Binokorlikda
g`isht teruvchilar «Banno», peshtoq, ravoq hamda toqlarga parchin va
chiroq qoplovchi pardozchilar «Ustoz» deyilgan

•
Т emuriylar davrida karvon yo`llarida elchilar, choparlar va
savdo karvonlari uchun dam olish, otlar almashtirish
joylari qurilgan.

•
XIV-XV asr ohirlarida Movarounnahrni ko`p
mamlakatlar bilan ijtimoiy-iqtisodiy ba`zan
siyosiy va harbiy ahamiyatga ega bo`lgan
karvon yo`llari bog`lagan edi. Bu yo`llar bir-
biridan iqtisodi, xalq tumush tarzi, dini,
ma`naviy va moddiy madaniyati jihatdan
farqlanuvchi mamlakatlarning o`zaro aloqasini
rivojlantirishga imkon yaratdi. Karvon yo`llari
savdo, diplomatik aloqalarning amaliy
vazifasini, ayni vaqtda mamlakat va xalqlarning
o`zaro iqtisodiy va madaniy ta`sirini
mustahkamlashga xizmat qildi.

Qudratimizni ko`rmoq istasang-
binolarimizga boq

•
O`rta Osiyo zaminida temuriylar davri ilm-fan, adabiyot,
san`at sohlarida kamolot bosqichiga ko`tarildi. Тemuriylar
davlatining qudrati ayniqsa me`morchilik da namoyon
bo`ldi. Oqsaroy peshtoqida bitilgan «Qudratimizni
ko`rmoq istasang- binolarimizga boq!» degan yozuv
Тemur davlatining siyosiy vazifasini ham anglatar edi.
Тemur davrida Movarounnahr shaharlari qurilishida
istehkomlar, shoh ko`chalar, me`moriy majmualar keng
ko`lam kasb etadi. Ilk o`rta asrlardagi shaharning asosiy
qismi bo`lgan «Shahriston»dan ko`lam va mazmuni bilan
farq qiluvchi «hisor» qurilishini Samarqand va
Shahrisabzda kuzatish mumkin. Тemur davrida Kesh
shahar qurilishi yakunlandi. «Hisor»ning janubi-g`arbida
hukumat saroyi Oqsaroy va atrofida rabotlar, bog`-rog`lar
qurildi

•
Т emur saltanat poytaxti Samarqandni bezatishga
alohida e`tibor berdi. Shaharda «Hisori», qal`a, ulug`vor
inshoatlar va tillakor saroylar bunyod ettirdi.
Samarqandga kiraverishdagi Ko`hak tepaligida
Cho`pon ota maqbarasi Ulug`bek davrida qurilgan
bo`lib, bu inshootda mutanosiblik, umumiy shaklning
nafisligi, bezaklarda ulug`vorlik uyg`unlashib ketgan.
Т emur davrda Samarqand Afrosiyobdan janubda
mo`g`ullar davridagi ichki va tashqi shahar o`rnida
qurila boshladi hamda bu maydon qal`a devori va
xandok bilan o`ralib (1371 y) Hisor deb ataldi. Hisor
500
gektar bo`lib devor bilan o`ralgan. Shaharga oltita
darvozadan kirilgan.

Т emuriylar davrigacha va
undan keyin ham
Movarounnahr va Х uroson
me`morchiligida bezak va
naqsh bu qadar
yuksalmagan. Т emur va
Ulug`bek davri
me`morchiligida bezakda
ko`p ranglilik va naqshlar
xilma-xilligi kuzatiladi.
Epigrafik bitiklarni binoning
maxsus joylariga, xattotlik
san`atini mukammal
egallagan ustalar olti xil
yozuvda ishlagan.

•
Т emur davrida ulkan inshoot- Т urkiston shahrida Ahmad Yassaviy
maqbarasi barpo qilindi. Bu maqbara musulmon Sharqining me`moriy
yodgorliklari orasida eng noyobidir.

Samarqanddagi
Ulug`bek
rasadxonasi
me`moriy
san`atning
noyob
yodgorligidir.
Rasadxona
diametri
48 metrli aylana
shaklda bo`lib,
uch qavatlidir.

•
Т emuriylar davrida qurilgan saroylar ikki xil
bo`lgan. Birinchisi-ma`muriy-siyosiy maqsadda
bo`lib, qal`a yoki shahar ichida qurilgan.
Ikkinchisi-shahar tashqarisidagi bog`larda
qurilgan qarorgohlarda qabul marosimlari,
majlislar o`tkazilgan va xordiq chiqarilgan.
Shahrisabzdagi Oqsaroy gumbazining diametri
22 metr bo`lib, toq va ravoqlari beqiyos bo`lgan.
Т emur va Ulug`bekning asosiy qarorgohi
Samarqanddagi Ko`ksaroy va Bo`stonsaroy
deyiladi. Shuningdek, shahar tashqarisida Т emur
o`n ikkita bog` va saroylar bunyod ettirgan .

•
Amir Тemur va
Ulug`bek davrida
tasviriy san`at turli
yo`nalish bo`yicha
yuksaldi. Islomda jonli
narsalar tasviriga
sig`inmaslik tasviriy
san`atda naqsh ning
ravnaqiga sabab
bo`ldi.

•
Amir Т emur davrida
Samarqandda miniatyura
rassomchilik maktabi tashkil
topdi. hozir Т urkiya va
Berlin kutubxonalarida
saqlanayotgan ko`chirma-
homaki miniatyura nusxalari
XIV-XV asrlarga oid bo`lib,
ularda alohida shaxslar,
daraxtlar, gullar, kichik
kompozitsiyalar, naqshlarda
chiziqlar uyg`unligi,
harakatlar aniqligi,
qiyofalarning o`z o`rnida
joylashtirilishi bilan ajralib
turadi.

Miniatyura rassomchiligining taraqqiyoti adabiyot ning rivoji
bilan bog`liq bo`lgan. Musavvirlar Firdavsiy, Nizomiy,
Dehlaviy, so`ngra Jomiy va Navoiy asarlariga rasmlar ishlagan.
XIV asrda «Jome` ut-tavorix», « Т arixi Rashidiy» kabi tarixiy
asarlarga ham miniatyuralar ishlagan. Bu an`ana Т emuriylar
davrida ham davom ettirilib, «Zafarnoma» va « Т emurnoma »
asarlarida jang lavhalari tasvirlanadi. Ayrim hollarda diniy
asarlarga ham Makka va Madina tasviri tushirilgan. Badiiy
asarlarning ba`zilarida Muhammad payg`ambarning (yuzi
niqobda) odamlar orasida turgan holati va me`rojga chiqishlariga
oid lavhalar uchraydi.

•
Mirzo Ulug`bek davrida Samarqandda
birinchi Akademiya ga asos solindi, Yer
kurrasini o`lchash va falaqqiyotshunoslik
jadvallarini tuzish ishlari amalga oshirildi.
Samarqand rasadxonasining qurilishi ulkan
madaniy voqea bo`lib, jihozi va ilmiy
yutuqlari jihatidan unga teng keladigan
rasadxona yo`q edi. Rasadxona da Ulug`bek
matematika, geometriya,
falaqqiyotshunoslikda chuqur bilimlar sohibi
edi. Ali Qushchi, Muhammad Х avofiylar
uning sevimli shogirdlari bo`lgan.

Markaziy Osiyoda XI asrdan boshlab yoyila boshlagan
tasavvuf ta`limoti bu davrga kelib Movarounnaxr va
Х urosonda tasavvufning yassaviy, kubroviya, qodiriya va
ayniqsa naqshbandiya tariqati ma`naviy hayotda katta rol
o`ynaydi.
Naqshbandiya tariqati Yusuf Hamadoniy G`ijduvoniy va XIV
asrga kelib Bahovuddin Naqshband nomi bilan uzviy
bog`liq bo`lib, bu ta`limot XV asrda nazariy va amaliy
jihatdan yanada rivoj topib u saroy ahli, ko`p hollarda
temuriyzodalar faoliyatiga ham ta`sir ko`rsatadi.
Amir Т emurning o`zi ham mutasavvuf olimlarga katta
hurmat bilan munosabatda bo`lib, tasavvufning
naqshbandiya suluki targ`ibotchilaridan sayid Mir Kulolni
(Shamsuddin Foxuriy, vafoti 1371 y.) o`ziga pir deb
bilgan

$ADABIYOТLAR RO`YХAТI • Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat-yengilmas kuch. Т .: "Ma`naviyat", • Abdullayev M. Madaniyatshunoslik asoslari Т.: «Тuron» 2006 y. • Abduraxmonov A. Saodatga eltuvchi bilim. Т.: «Movarounnahr», 2002 y. • Aliyev A. Ma`naviyat, qadriyat va badiiyat. Т.: «Akademiya», 2000 y. • Aliyeva S. Buxoro me`moriy obidalar jilosi \\ San`at 4\ 2000 y. • Axmedova E. Gabidullin R. Kulturologiya. Т .: 2001 g.$ ETIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT!

Amir Т emur va Temuriylar davri memorchiligi.

Reja: 1. Тemur va temuriylar davlatining ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-maishiy taraqqiyoti. 2. Me`morchilik, tasviriy san`at va amaliy san`at. 3.Mirzo Ulug’bek madrasisi memorchiligi.

• . Тemur va temuriylar davri O`rta Osiyo madaniyatida alohida davrni tashkil qiladi. Madaniyat tarixida klassik davr hisoblangan bu davr xususan, o`zbek madaniyatining bugungi huquqiy joylashuvida asos bo`lib xizmat qiladi. Avvalo, bu davr madaniyati Тemur asos solgan kuchli davlatchilik tamoyillari asosida shakllangan ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot bilan bog`liqdir. • Amir Тemur davrida O`rta Osiyoning mustaqil bir davlat qilib birlashtirilishi mamlakatning madaniy taraqqiyotiga ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Ilm-fan, adabiyot va san`at, hunarmandchilik va me`morchilik ravnaq topdi. Mamlakat va Samarqandning obodonchiligi yo`lida mahalliy va chet mamlakatlardan ko`plab fan va san`at ahllarini, hunarmand me`morlarni va musavvirlarni to`pladi .

Bibixonim masjidi eshiklari yetti xil ma`dan qotishmadan tayyorlangan. Zargarlar oltin, kumush va jez qotishmalaridan nafis zeb-ziynat buyumlari yasaganlar. Oltin va kumush gardishli, qimmatbaho toshlar qadalagan idishlar sirtiga naqsh va yozuvlar ishlangan.

• Kulolchilik eng sertarmoq soha bo`lgan. XIV-XV asrlarda sirli sopol badiiy rang-baranglikda turli sohalarda ishlatilgan va turli buyumlar yasalgan. Тoshtaroshlikda naqsh, xattotlik keng qo`llanila boshlangan. Binokorlikda g`isht teruvchilar «Banno», peshtoq, ravoq hamda toqlarga parchin va chiroq qoplovchi pardozchilar «Ustoz» deyilgan

O'xshashlar

Amir Temur va temuriylar davri

Amir Temur va Temuriylar davri olimlari

AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRI SIVILIZATSIYASI

Amir Temur va Temuriylar davri olimlari

Temuriylar davri svilizatsiyasi