logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Atrof muhitning ifloslanishi

Atrof muhitning ifloslanishi

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8946.3408203125 KB
Ko'chirib olish
MAVZU: ATROF MUHITNING IFLOSLANISHI R E J A : 1 . R A D I A T S I O N F O N N I N G O ‘ Z G A R I S H I 2 . A T O M E L E K T R O S T A N S I Y A S I X A V F I 3 . Y A D R O Q U R O L L A R I RADIATSION FONNING O ‘ ZGARISHI Insonl aming faoliy at i nat ij asida radiasion fon o‘zgarib bormoqda. Biosferaga radioak t iv chiqindi lar t ushishi manbalari sifat ida quy idagilami k o‘rsat ish m umk in: • y adro quroll ari ni sm ash; • y adro energet ik asi uchun k erak l i moddaiami oladigan, ularni qay t a i shlay di gan k orxonalar; • radionuk lidl ardan ishlab chiqarishda foy dalanadigan k orxonalar, laborat oriy alar. At om port lashida y adro y oqi lg‘isi bo‘lmi shi m ahsul ot lari at rof muhit ga t ushadi Uran v a pl ut oniy parchalanishi nat i jasida 36 k imy ov iy y element oing 200 ga y aqin izohoplari hosil bo‘l adi. Ul ardan biologi k sik lga faol qushilishi v a k at t a y arim y emirilish dav riga ega bo‘lgan Sr90 v a Cs13' izohoplar y eng hav fl i dir. Termoy adro port lashlarda qo'shi mcha hol da С 14 v a H 3 hosi l bo‘ladi. Sobi q Sov et It t ifoqida y adro si nov lari ni ng 95% Qozoqist ondagi Semipalat insk y adro poli gonida o‘t k azilgan. Ushbu y adro sinov l axi nat i jasida Yerimi zning shimoliy y arim shari t abiiy muhit inift g ifl osl anishiga qo‘shilgan xi ssa 40% ni t ashk il y et gan. AQShda o‘t k azilgan y adro quroll ari si nov l ari ham ifl oslani shga 40% xi ssa qo‘shgan, qolgan 20% ni Angli y a, Fransiy a v a X it oy da o‘t k azilgan sinov lar bergan. But un jahonda ishlab chiqarilay ot gan elek t r energiy asining 20% at om elek t r st asi y alarida (A ES) oli nadi. 0 ‘zbek ist onga qo‘shni mamlak at lardan Rossi y ada 10 t a AES, Qozoqist onda 1 A ES, Eronda 1 AES mav jud. 2020-2025-y ill ar dav omida Misrda, Saudiy a Arabi st onida, Vet namda y angi AES qurilishi belgilab qo‘y il gan. Bundan t ashqari Mark aziy Osiy o mamlak at larida 2, Yaqin Sharq mamiak at larida 12 t a y adro t adqiqot reak t orl ari ishlab t uri bdi . Ularni ng ishlashi nat i jasida gazsimon, suy uq, qat t iq hol dagi radioak t iv chiqindi lar pay do bo‘ladi. Radioak t iv fon y i ldan-y ilga ort ib borishining sababl ari juda k o‘p bo‘lib, radioak t iv uranni qazib olish, qay t a ishlash, boy it ish jaray onlari radioak t iv moddalardan energet ik nuqt ai nazaridan fan v a qishloq xo‘jal igida, t ibbiy ot da qo‘llanil ishi radioak t iv fonning ort ib borishiga ol ib k elmoqda. 1986- Y ILDA UKRAINA DA J OY LA SHGA N CHEMOBIL ATOM ELEKTROSTA NSIYA SIDA AVA RIYA N ATIJ A SIDA UKRA IN A, BELORUSSIYA , ROSSIYA NING AY RIM HUDUDLA RI RA DIASION IFLOSLA N ISHI RO‘Y BERGA N. UN IN G A SORATLA RI HOZIRGI KUNGA QA DAR SEZILMOQDA . 2014-y ilda Yaponiy ada zilzila nat ijasida Fuk udzim a at om elek t rost ansiy asi shik ast lanishi nat ijasida k at t a hududda y er v a suv ning radioak t iv moddalar bilan ifl oslanishi ro‘y berdi. 1995-y ilda Toshk ent v iloy at i A ngren shahrida Appart ak da t oshk o‘m ir ni ochiq k av lab olishda radiasiy a darajasi mey ordan o‘nlab m art a oshganligi aniqlandi. YADRO QUROLLARINING QO ‘ LLANISHI Yadro bombalarining port lat ilishi v a at om energiy asidan t inchli k maqsadlarida foy dalanish m a’l um bir daraj ada at mosferadagi radioak t iv lik fonini oshishiga olib k el moqda. A garda ham ma joy da at om v a v odorod bombalari port lash t o‘xt at il ganda ham faqat gina t i nchlik maqsadlaridagi qo‘llanilay ot gan at om energet ik qurilm alaridan ruxsat et ilgan me’y orda radiasi y a miqdori bo‘l sada bari bi r oz miqdorda at rof-muhit ga radioak t iv ifl osl anish bo‘lishi mumk in. Demak , radioak t iv ifl osl anish at om t a’si rining majburi y fak t ori di r. Shuning uchun ham at rof-m uhit ni doimiy rav ishda k ont rol qilib t urish k erak . Radioak t iv moddalar bil an ifl oslanish haqida aholi o‘rt asi da t ushunt i rish i shlari olib bori lishi k erak Ay niqsa, oziq-ov qat mahsulot larini y eht iy ot k orlik bilan radioak t iv ifl osl anishdan saqlash k erak . At om nurlaridan t i nchlik maqsadlarida foy dal anishda radiasiy a x av fsizligi dan saqlash uchun maxsus xi zmat chi lar mav juddi r. Masalan, at mosferani ng, dengizlaming, dary olami ng v a hav oning radioak t iv ifl osl anishini biofi zik radiologlar nazorat qilib t urish k erak . Aholi y ashay digan punk t l ami. radioak t iv ifl osl anishdan saqlash v azifasi radiologlarga t opshiril gan. Yuqoridagi k elt i rilgan t ashk il ot lar nazorat qilish bilan birga radioak t iv ifl osl anishni k amay t irish masal alari ust ida ham ishlay dil ar. Radiasi on xav fsizli k ni ng oldi ni oli sh uchun t abiiy radioak t iv foni ni ani qlashimiz k erak . Tabiiy radioak t iv l ik foniga k osmik nurl ar, t uproqdagi t abiiy radioak t iv nurlar k iradi. Hozirgi v aqt da k osmik nurl anishga asosan y uqori at mosfera qat lamiga duny o fazosidan k elib t ushadi gan prot onlar 79% , alfa zarrachalar 20% , uglerod, azot v a k islorod y adrosidan t ushadigani 0,7% v a at om y adrosining nomerl ari 10 dan oshiq boTganl ari k iradi. Kosmik nurlanish zarrachasining energi y asi 1020-y ev gacha y et adi. Birinchi k osmi k nurlani sh at mosferaning at om y adrolari bilan o‘zaro t o‘qnashi b hammasi prot onlar, elek t ronlar, mezonl ar v a ney t ronlar hosil qi ladi. Dengi z y uzasi bal andligida k osmik nurlanish asosan 80% mezonl ardan, 20% elek t ronlardan t ashk il t opadi. Faqat gina 0,05% prot onlar dengiz y uzasi balandligi ga y et i b k eladi . Kosmik nurlanish geografi k k englik k a v a balandlik k a bog‘liq bo‘l adi. Ko‘pincha at mosferadan y og‘ingarchilik bil an t ushadigan radi onuk lidlarni o‘simli k l ar o‘zi ga si ngdiri b oladi. Chorv achil ik dagi asosiy radi oak t iv zararlanish ham oziqav i y o‘simlik larda bo‘lgan radi oak t iv nuk lidlar sabablidi r. Yeng x av fl i radioak t iv ifl osl anish bu reak t orlarda og‘ir y adroni ng bo‘li nishidan hosil bo‘ladigan mahsulot l ardi r. Hozirgi v aqt da asosiy y e’t i bor odamning ichk i organl arida t o‘planib qoladi gan v a uzoq y ashov chi st ronsi y -90 v a seziy -137 bo‘li b, radiasiy aga y eng sezgir ichk i organlami nurlant iradi. Odamning ichk i organlari ga, t uproq - o‘siml ik - odam y ok i t uproq-o‘simlik -hay v on - odam zanji r orqali insonni ichk i organl arga radi onuk li dlar joy lashib oladi. Ma’lumk i qishloq xo‘jalik radi ol ogl ari radioak t iv ifl oslani shni k amay t i rish choralarini ham k o‘radi. Ya’ni t uproq y ek i nlari, hosillarini dezak t iv asiy a qil ish bilan ham shug‘ul lanadi.

MAVZU: ATROF MUHITNING IFLOSLANISHI R E J A : 1 . R A D I A T S I O N F O N N I N G O ‘ Z G A R I S H I 2 . A T O M E L E K T R O S T A N S I Y A S I X A V F I 3 . Y A D R O Q U R O L L A R I

RADIATSION FONNING O ‘ ZGARISHI Insonl aming faoliy at i nat ij asida radiasion fon o‘zgarib bormoqda. Biosferaga radioak t iv chiqindi lar t ushishi manbalari sifat ida quy idagilami k o‘rsat ish m umk in: • y adro quroll ari ni sm ash; • y adro energet ik asi uchun k erak l i moddaiami oladigan, ularni qay t a i shlay di gan k orxonalar; • radionuk lidl ardan ishlab chiqarishda foy dalanadigan k orxonalar, laborat oriy alar. At om port lashida y adro y oqi lg‘isi bo‘lmi shi m ahsul ot lari at rof muhit ga t ushadi

Uran v a pl ut oniy parchalanishi nat i jasida 36 k imy ov iy y element oing 200 ga y aqin izohoplari hosil bo‘l adi. Ul ardan biologi k sik lga faol qushilishi v a k at t a y arim y emirilish dav riga ega bo‘lgan Sr90 v a Cs13' izohoplar y eng hav fl i dir. Termoy adro port lashlarda qo'shi mcha hol da С 14 v a H 3 hosi l bo‘ladi. Sobi q Sov et It t ifoqida y adro si nov lari ni ng 95% Qozoqist ondagi Semipalat insk y adro poli gonida o‘t k azilgan. Ushbu y adro sinov l axi nat i jasida Yerimi zning shimoliy y arim shari t abiiy muhit inift g ifl osl anishiga qo‘shilgan xi ssa 40% ni t ashk il y et gan. AQShda o‘t k azilgan y adro quroll ari si nov l ari ham ifl oslani shga 40% xi ssa qo‘shgan, qolgan 20% ni Angli y a, Fransiy a v a X it oy da o‘t k azilgan sinov lar bergan.

But un jahonda ishlab chiqarilay ot gan elek t r energiy asining 20% at om elek t r st asi y alarida (A ES) oli nadi. 0 ‘zbek ist onga qo‘shni mamlak at lardan Rossi y ada 10 t a AES, Qozoqist onda 1 A ES, Eronda 1 AES mav jud. 2020-2025-y ill ar dav omida Misrda, Saudiy a Arabi st onida, Vet namda y angi AES qurilishi belgilab qo‘y il gan. Bundan t ashqari Mark aziy Osiy o mamlak at larida 2, Yaqin Sharq mamiak at larida 12 t a y adro t adqiqot reak t orl ari ishlab t uri bdi . Ularni ng ishlashi nat i jasida gazsimon, suy uq, qat t iq hol dagi radioak t iv chiqindi lar pay do bo‘ladi. Radioak t iv fon y i ldan-y ilga ort ib borishining sababl ari juda k o‘p bo‘lib, radioak t iv uranni qazib olish, qay t a ishlash, boy it ish jaray onlari radioak t iv moddalardan energet ik nuqt ai nazaridan fan v a qishloq xo‘jal igida, t ibbiy ot da qo‘llanil ishi radioak t iv fonning ort ib borishiga ol ib k elmoqda.

1986- Y ILDA UKRAINA DA J OY LA SHGA N CHEMOBIL ATOM ELEKTROSTA NSIYA SIDA AVA RIYA N ATIJ A SIDA UKRA IN A, BELORUSSIYA , ROSSIYA NING AY RIM HUDUDLA RI RA DIASION IFLOSLA N ISHI RO‘Y BERGA N. UN IN G A SORATLA RI HOZIRGI KUNGA QA DAR SEZILMOQDA .

O'xshashlar

Atrof muhitning ifloslanishi va ekalogik muammolar
Tuproqni pestitsidlar bilan ifloslanishi bilan ifloslanishi va ularni oldini olish
Gidrosferaning ifloslanishi va uni muhofaza qilish.
Ekalogiya va atrof muhit muhofazasi
Atmosfera havosining ifloslanishi va uni muhofaza qilish