logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Axloqiy idealning falsafiy bilimlar tizimida tutgan o’rni.

Axloqiy idealning falsafiy bilimlar tizimida tutgan o’rni.

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

922.2861328125 KB
Ko'chirib olish
Mavzu : A xloqiy ide alning f alsafi y bilimlar t izimida t ut gan o’rni. RE J A : 1. Axloqning pay do b’lishi v a shak llanishi 2. Axloqning jamiy at dagi o’rni 3. Axloqiy ideallik  A xloqShunoslik bir ne cha ming y illik t arixga e ga bo’lgan qadimiy f an. U bizda  « I lmi ravish» ,  « I lmi axloq» ,  « A xloq ilmi» ,  « Odobnoma»  singari nomlar bilan at ab k e lingan . Ovro’pada esa «Etika» nomi bilan mashhur Uni birinchi bo’lib y unon fay lasufi A rast u ilmiy muomalaga k irit gan A rast u f anlarni t asnif qilark an, ularni uch guruhga bo’ladi: 1-guruh: nazariy, 2-guruh: amaliy va 3-guruh ijodiy Shunday qilib, qadimgi yunonlar axloq haqidagi ta’limotni fan darajasiga ko’targanlar va «Etika» (ta ethika) deb ataganlar.1-guruh f alsaf a, mat e mat ik a va fi zik ani 3-guruh etika va siyosatni 3-guruh san’at, hunarmandchilik va amaliy fanlar Axloqni umumiy tushuncha sifatida olib, uni doira shaklida aks ettiradigan bo’lsak, doiraning eng kichik qismini odob, undan kattaroq qismini - xulq, eng qamrovli qismini axloq egallaydi. A X LOQ X ULQ ODOB ODOB - I NSON HAQI DA YOQI MLI TA A SSUROT UYG’OTA DI GA N, LEK I N J A MOA , J A MI YAT VA I NSONI YAT HAYOTI DA BURI LI SH YA SAY DI GA N DA RA J A DA MUHI M A HA MI YATGA EGA BO’LMAY DI GA N, MI LLI Y URF -ODATLA RGA A SOSLA NGA N CHI ROY LI X ATTI -HA RA KATLA RNI O’Z I CHI GA OLA DI . X ULQ - OILA , J A MOA , MA HA LLA -KO’ Y MIQYOSIDA A HA MIYATLI BO’LGA N , A MMO J A MIYAT VA IN SON I YAT HAYOTIGA SEZILA RLI TA’SIR KO’RSATMAY DI GA N YOQI MLI IN SON I Y X ATTI-HA RA KATLA RN IN G MA J MUI X ULQ - OILA , J A MOA, MAHA LLA-KO’ Y MI QYOSIDA A HAMIYATLI BO’LGA N , AMMO J A MI YAT VA IN SON IYAT HAYOTI GA SEZILARLI TA’SIR KO’RSATMAY DIGAN YOQI MLI IN SONI Y X ATTI-HARAKATLARN IN G MA J MUI Bu fi k rlarimizni misollar orqali t uShunt irishga harak at qilamiz. Dey lik , met roda y oshgina y igit , t alaba hamma qat ori o’t iribdi. N av bat dagi bek at dan bir k ek sa k ishi chiqib, uning ro’parasida t ik t urib qoldi. A gar t alaba darhol: « O’t iring, ot axon!» deb joy bo’shat sa, u chiroy li a’mol qilgan bo’ladi v a bu a’moli bilan at rofdagilarda y axshi k ay fi y at uy g’ot adi; chet dan qarab t urganlar unga ich-ichidan minnat dorchilik bildirib: « Barak a t opgur, odobli y igit cha ek an» , deb qo’y adilar. Ak sincha, t alaba y o t esk ari qarab olsa, y ok i o’zini mudraganga solib, qariy aga joy bo’shat masa, g’ashimiz k eladi, k o’nglimizdan: « Buncha beodob, surbet ek an!» degan fi k r o’t adi, xullas, u bizda y oqimsiz t aassurot uy g’ot adi. Lek in, ay ni pay t da, t alabaning qariy aga joy bo’shat gani y ok i bo’shat magani oqibat ida v agondagi y o’lov chilar hay ot ida darhol biror-bir ijobiy mi, salbiy mi - muhim o’zgarish ro’y bermay di. X ulqqa quy idagicha misol k elt irish mumk in: mahallamizdagi oila boshliqlaridan biri imk on boricha qo’ni- qo’shnilarning barcha ma’rak alarida x izmat da t uradi, qo’lidan k elgan y ordamini hech k imdan ay amay di, ochiqk o’ngil, ochiqqo’l, doimo o’z bilimini oshirib borishga int iladi, t irishqoq, oila a’zolariga mehribon v a h.k . Unday odamni biz x ushxulq inson dey miz v a unga mahallamizning namunasi sifat ida qaray miz. Bordi-y u, ak sincha bo’lsa, u qo’ni-qo’shnilar bilan qo’pol muomala qilsa, t o’y - ma’rak alarda janjal k o’t arsa, sal gapga o’dag’ay lab, musht o’qt alsa, ichib k elib, oilada xot in-bolalarini urib, haqorat lasa, uni badxulq dey miz. Uning badx ulqliligidan oilasi, t ev arak - at rofdagi ba’zi shaxslar jabr k o’radi, mahalladagilarning t inchi buziladi, lek in x at t i-harak at lari jamiy at ijt imoiy hay ot iga y ok i insoniy at t arix iga biror-bir k o’zga t ashlanadigan t a’sir o’t k azmay di. A xloqqa k e lsak , masala o’t a jiddiy mohiy at k asb e t adi: dey lik , bir t uman yoxud viloy at prok urori o’zi mas’ul hududda doimo qonun ust uvorligini t a’minlash uchun int iladi, adolat qaror t opishini k o’zlab ish y urit adi, lozim bo’lsa, hok imning noqonuniy f armoy ishlariga qarshi chiqib, ularning be k or qilinishiga e rishadi; oddiy f uqaro nazdida naf aqat o’z k asbini e’zozlovchi shaxs, balk i haqiqiy huquq posboni, adolat li t uzum t imsoli t arzida gavdalanadi; u-umrini millat , Vat an va inson manf aat iga bag’ishlagan y uk sak axloq e gasi; u, o’zi yashay ot gan jamiy at uchun namuna bo’laroq, o’sha jamiy at ning yanada t araqqiy t opishiga xizmat qiladi. A gar mazk ur prok uror, ak sincha, qonun himoy achisi de gan nomi bo’lat urib, o’zi qonunni buzsa, shaxsiy manf aat i y o’lida oqni qora, qorani oq de b t ursa, u ax loqsizlik qilgan bo’ladi: oddiy f uqaro nazdida birgina k ishi-prok uror-amaldor e mas, balk i but un jamiy at adolat siz e k an, de gan t asav vur uy g’onadi. Bunday t asavvurlarning munt azam k uchay ib borishi e sa ox ir-oqibat o’sha jamiy at y ok i t uzumni t anazzulga olib k e ladi. Albat t a, har uchala axloqiy hodisa v a ularning ziddi nisbiy lik k a ega. CHunonchi, hozirgina misol k elt irganimiz prok urorning axloqsizligi darajasi bilan o’z y ak k a huk mronligi y o’lida millionlab begunoh insonlarni o’limga mahk um et gan Lenin, St alin, Hit ler, Pol Pot singari shaxslar axloqsizligi orasida farq bor: agar prok urorning axloqsizligi bir millat y ok i mamlak at uchun zarar qilsa, t ot alit ar t uzum huk mdorlari xat t i-harak at lari umumbashariy miqy osdagi fojealarga olib k eladi. Dunyoviy ideal bilan, aniqrog’i, ijtimoiy–axloqiy ideal bilan diniy ideal, bir qaraganda, o’xshashdek ko’rinsa– da, aslida keskin farq qiladi. Chunonchi, musulmonlar uchun – Muhammad alayhissalom, nasroniylar uchun – hazrati Iso, yahudo dinidagilar uchun – hazrati Muso ideal hisoblanadi. Ular ideal sifatida hech qachon o’zgarmaydi, boqiy. Ijtimoiy–axloqiy ideallar esa o’zgarishi mumkin va ko’p hollarda o’zgarib turadi Masalan, sho’rolar dav rida o’sha t uzum asoschisi Lenin – eng y uk sak axloqiy ideal sifat ida t alqin et ilardi v a k o’pchilik t omonidan Shunday qabul qilinardi. Hozir esa « Kuch – adolat da!» degan shiorni hay ot ining ma’nosi deb bilgan buy uk ajdodimiz A mir Temur k o’pchilik t omonidan ijt imoiy –axloqiy ideal, adolat li dav lat rahbarining namunav iy t imsoli t arzida qabul qilinadi. Demak , muay y an t uzum t alablaridan v a jamiy at rav naqidan k elib chiqqan holda, ijt imoiy –axloqiy ideallar o’zgarishi mumk in Et iboringgiz uchun rahmat !!! Tayyorladi: To’rayev Islombek 309-guruh

Mavzu : A xloqiy ide alning f alsafi y bilimlar t izimida t ut gan o’rni. RE J A : 1. Axloqning pay do b’lishi v a shak llanishi 2. Axloqning jamiy at dagi o’rni 3. Axloqiy ideallik

 A xloqShunoslik bir ne cha ming y illik t arixga e ga bo’lgan qadimiy f an. U bizda  « I lmi ravish» ,  « I lmi axloq» ,  « A xloq ilmi» ,  « Odobnoma»  singari nomlar bilan at ab k e lingan . Ovro’pada esa «Etika» nomi bilan mashhur

Uni birinchi bo’lib y unon fay lasufi A rast u ilmiy muomalaga k irit gan

A rast u f anlarni t asnif qilark an, ularni uch guruhga bo’ladi: 1-guruh: nazariy, 2-guruh: amaliy va 3-guruh ijodiy

Shunday qilib, qadimgi yunonlar axloq haqidagi ta’limotni fan darajasiga ko’targanlar va «Etika» (ta ethika) deb ataganlar.1-guruh f alsaf a, mat e mat ik a va fi zik ani 3-guruh etika va siyosatni 3-guruh san’at, hunarmandchilik va amaliy fanlar

O'xshashlar

Axloqiy idealning falsafiy bilimlar tizimida tutgan o'rni
Ahloqiy idealning falsafiy bilimlar tizimida tutgan o‘rni.
Bioetika fanining falsafiy – axloqiy muammolari
O’zbekiston tarixida Temuriylar davlati tutgan o’rni
muzeylarning o’quv tarbiyaviy ishda tutgan o’rni