Borliq muammosi
![Mavzu: Borliq Mavzu: Borliq
muammosimuammosi](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_1.png)
![
1. Borliq muammosining falsafiy
mazmuni.
2. Borliqning asosiy shakllari.
3. Harakat, fazo va vaqt.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_2.png)
![• Bоrliq - u o’zigа ob’yektiv vа
sub’еktiv riаllikni , mаvjud bo’lgаn
vа mаvjud bo’lаdigаn оlаmlаrni ,
mоddiylik vа mа’nаviylikni , o’tmish
vа kеlаjаkni , o’limni vа hаyotni ,
ruх vа jismni qаmrаb оluvchi
tushunchаdir .](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_3.png)
![
Borliq tushunchsi falsafiy jihatdan juda keng
ma’noda bir butun reallik sifatida tushuniladi.
Borliq muammosining falsafiy tahlili shuni
ko’rsatadiki dunyo bir butun abadiy mavjud
lekin uni tashkil etgan narsalar o’z
mavjudligijihatidan har xil o’tkinchidir.
Hozirgi zamon falsafiy adabiyotlarida “ borliq ”
so`zini tor va keng ma`noda tushinish hollariga
duch kelamiz. Tor ma`noda “borliq” ongga
bogliq bo`lmagan ob`ektiv olamni bildiradi;
keng ma`noda - bu barcha mavjud narsalardir.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_4.png)
![Borliq
Moddiy borliq Manaviy borliq
Insonning , uning
ongidan tash q arida
ob'ektiv reallik
sifatida mavjud
bo'lgan narsalar
h odisalar va
jarayonlardan iborat . Faqat inson ongi
bilan bog’liq , sub'ek
tiv reallik sifatida
mavjud bo'lgan fikr-
lar , hoyalar , qarash -
lar tarzidagi bor -
liqning ko'rinishidir.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_5.png)
![
Moddiy borliq 3 turga bo’linadi
1. Tabiiy borliq yoki tabiat
borlig’i
2. Insoniy borliq yoki inson
borlig’i.
3. Ijtimoiy borliq yoki
jamiyat moddiy borlig’i.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_6.png)
![Ma’naviy borliq 2
turga bo’linadi
Individuallashgan
ma’naviy borliq.
Ob’yektivlashgan
ma’naviy borliq.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_7.png)
![
Inson borlig’ida insonning tabiat taraqqiyotining
mahsuli sifatida tabiiy borliqning har ikki
shakliga oid tomonlar bilan birga , ijtimoiy-tarixiy
taraqqiyot mahsuli sifatida unda ijtimoiy ma’naviy
borliqning ham barcha shakllariga xos
tomonlarning yig’indisi mujassamlangandir.
Inson borlig’i ham tabiat, ham jamiyat va ham
ruhiyat qonunlariga bo’ysunadi.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_8.png)
![Ijtimoiy borliq- individual, yakka shaxs va jamiyat borligining
birligini bildiradi.
“ Ijtimoiy borliq deyilganda, individual yakka
shaxs va jamiyat hayotining hamma tomonlari emas, balki faqat
ularning moddiy hayoti tushuniladi”.
Ijtimoiy borliq jamiyatning yaxlit moddiy hayotini, moddiy
nematlar yaratish va ishlab chiqarish jarayonida kishilar amalga
oshiradigan munosabatlarni nazarda tutadi.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_9.png)
![Harakat
Fazo
Vaqt
Atribiut - muayyan
jismning aynan shu jism
ekanligini belgilovchi
xususiyatlari uning
atribiutlari b o’ ladi .
Borliq atribiutlari
deganda – uning
ajralmas tub
xususiyatlari tushuniladi.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_10.png)
![
“ Fazo” va “vaqt” falsafiy va umumilmiy fundamental kategoriyalar
sirasiga kiradi. Buning sababi shundaki, ular borliqning eng umumiy
holatini aks ettiradi va ifodalaydi. Borliqning tegishli shakllari va turlariga
muvofiq harakat ham moddiy va ma`naviy shaklda yuz berishi mumkin.
Adabiyotlarda moddiy harakatning quyidagi shakllari mavjudligi qayd
etiladi: mexanik harakat, fizik harakat, kimyoviy harakat, biologik
harakat, ijtimoiy harakat. Alohida insonning va jamiyatning ma`naviy,
tafakkur faoliyati bilan boglangan barcha jarayonlar harakatning ideal-
ma`naviy shakliga kiradi.
Har qanday moddiy va ma`naviy ob`ektning mavjudligi uni tashkil
etadigan elementlarning o`zaro taosir etishlari tufayli yuz beradi.
Masalan, atomlar yadro va elektronlar o`rtasidagi muayyan o`zaro taosir
tufayli mavjuddir, tirik organizmlarning yashab turishi, borligi - organik
molekula, xujayra va organlarning bir-biriga o`zaro taosiri natijasidir.
Jamiyat ham kishilarning faoliyati, insonning tabiat bilan o`zaro taosiri
oqibatida mavjud bo`ladi.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_11.png)
![
Borliq mavjudligining asosiy struktural shakllariga
fazo va vaqt kiradi.
Inson muntazam ravishda o`z boshidan o`zgarish,
harakat va rivojlanishni kechirib to`rgan olamda
yashaydi. Har qanday ob`ektning o`zgarishi va
rivojlanishi fazo va vaqtdagina ro`y berishi
mumkin, boshqacha aytganda o`zgarayotgan va
rivojlanayotgan borliq fazoviy va vaqt nuqtai
nazardan strukturaga egadir. “Fazo” va “vaqt”
kategoriyalari moddiy va ma`naviy tizimlarning
struktura nuqtai nazaridan shaklini, tartibga
tushganligini, o`zgaruvchanligining suroati va
darajasini eks ettiradi. Demak, har qanday ob`ekt,
har qanday hodisa va jarayon fazo va vaqtdan
tashqarida mavjud bo`la olmaydi.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_12.png)
![Harakat shakllariga quyidagilar
kiradi.
1. Mexanik harakat (jismlarning fazodagi siljishi.
2. Fizik harakat (issiqlik, yorug’lik, elektr,
magnitizm.)
3. Kimyoviy harakat (kimyoviy birikish va
parchalanish agregat holatlarning bir-biriga
o’tishi.)
4. Biologik harakat (organik hayot)
5. Ijtimoiy harakat.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_13.png)
![
Materiya atributlariichida uning asosiy
yashash usuli, mavjudlik shakli- bu
harakatdir, chunki materiyaning har qanday
ko’rinishining yaxlitligi harakat tufayli
saqlanadi.
Harakat bir tomondan moddiy jismlarning
tashkil etuvchi elementlar va turli jismlar
o’rtasidagi aloqadorliklarning natijasi sifatida
boshqa tomondan esa ularda ro’y beruvchi
o’zgarishlar sifatida sodir bo’ladi.](/data/documents/91d9a002-c225-4644-a5b6-01b878d3fb81/page_14.png)
Mavzu: Borliq Mavzu: Borliq muammosimuammosi
1. Borliq muammosining falsafiy mazmuni. 2. Borliqning asosiy shakllari. 3. Harakat, fazo va vaqt.
• Bоrliq - u o’zigа ob’yektiv vа sub’еktiv riаllikni , mаvjud bo’lgаn vа mаvjud bo’lаdigаn оlаmlаrni , mоddiylik vа mа’nаviylikni , o’tmish vа kеlаjаkni , o’limni vа hаyotni , ruх vа jismni qаmrаb оluvchi tushunchаdir .
Borliq tushunchsi falsafiy jihatdan juda keng ma’noda bir butun reallik sifatida tushuniladi. Borliq muammosining falsafiy tahlili shuni ko’rsatadiki dunyo bir butun abadiy mavjud lekin uni tashkil etgan narsalar o’z mavjudligijihatidan har xil o’tkinchidir. Hozirgi zamon falsafiy adabiyotlarida “ borliq ” so`zini tor va keng ma`noda tushinish hollariga duch kelamiz. Tor ma`noda “borliq” ongga bogliq bo`lmagan ob`ektiv olamni bildiradi; keng ma`noda - bu barcha mavjud narsalardir.
Borliq Moddiy borliq Manaviy borliq Insonning , uning ongidan tash q arida ob'ektiv reallik sifatida mavjud bo'lgan narsalar h odisalar va jarayonlardan iborat . Faqat inson ongi bilan bog’liq , sub'ek tiv reallik sifatida mavjud bo'lgan fikr- lar , hoyalar , qarash - lar tarzidagi bor - liqning ko'rinishidir.