Boshlang’ich sinf matematika darslarida tenglamalar yechish yo’llari.

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

995.0673828125 KB

Ko'chirib olish

Mavzu:Boshlang’ich sinf matematika
darslarida tenglamalar yechish yo’llari.
Reja
1. Boshlang’ich sinf matematika darslarida tenglama
yechish yo’llari.
2. Matematika darslarida tenglama yechishni
o’rganishning bosqichlari.
3. Tenglamalar tuzib masala yechishni o’rgatish
metodikasi.

Ten gl a m a tu zi b m a s a l a l a r y ech i sh n i
o’r ga ti sh m etod i ka si
Matematika darsligi o'quvchilarni ba'zi xil masalalarni tenglamalar
tuzib yechishga o'rgatishni nazarda tutadi. Masalalarni tenglamalar
tuzish bilan qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarining
noma'lum sonlarini topishga doir sodda masalalar yechishga o'rgatish
va misollar bilan birgalikda matnli masalalarni tenglamalar yordamida
yechib o’quvchilarning bilimlarini mustahkamlash muhim vazifa
hisoblanadi. Mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish va
rivojlaritirishga, o'z fikrlarini mustaqil bayon qila olishga zamin
yaratib, o'quvchilarni fikrlash dunyoqarashini kengaytirib, ularni
zehnini va hozirjavoblik fazilatini tarbiyalash bosh maqsaddir.
Matematika darsligi o'quvchilarni ba'zi xil masalalarni tenglamalar
tuzish bilan yechishga o'rgatishni nazarda tutadi.

O'quvchilar masalalarni tenglamalar tuzish bilan yechishni
o'rganib olishlari uchun ular masaladagi berilgan va
izlanayotgan miqdorlarni ajratib olishi kerak bo'ladi.
Tenglamalarni tuzish yordamida sodda masalalarni yechish
ikkinchi sinfdan boshlanadi. Ikkinchi sinfda tenglamalar
tuzish usuli bilan qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish
amallarining noma'lum komponentlarini topishga doir
sodda masalalar yechiladi.. O'quvchilar uchun eng qiyin
vaziyat noma'lumni to'g'ri o'rinda ishlatib, tenglamani
to'g'ri tuzishdir. O'quvchilarda tushunchalar hosil bo'lishi
uchun tenglamalardan bir nechtasini tushuntirgan holda
ishlab ko'rsatamiz.

Masalan, "Savatda bir necha anor bor edi. Bog'dan yana 17ta anor uzib
kelib savatga solingandan keyin savatdagi anorlar 32 ta bo'ldi, Avval
savatda nechta anor bo'lgan?". Oldin bu masalani qisqacha shartini.tuzib
olarniz:
1) oldin savatdagi anorlar sonini x bilan belgilab olamiz;
2) savatdagi anorlar va yana terib kelib qo'shilgan anorlar sonini (X+17)
deb olamiz;
3) barchasi 32 ta bo'ladi va tenglama quyidagicha tuziladi: x + 17 = 32.
Bor edi - ? anor
Uzib kelindi - 17 ta anor
Barchasi - 32 ta bo'ldi.
Masalani tenglama usul bilan yechishda o'quvchining taxminiy
mulohazalari: "savatdagi anorlar sonini x bilan belgilasak, uzib kelingan
anorlar 17 ta, barchasi 32 ta bo'ldi va savatda qancha anor bo'lgan?"
demak, masalaning shartiga ko'ra tensrlama tuzib ishlaymiz.
Yechish: x+17=32
x=32-17
x = 15 demak, savatda 15 ta anor bo'lgan.

Bos h l a n g’i ch s i n fl a r d a ( II, III, IV-s i n fl a r d a )
ten gl a m a y ech i s h u ch u n q u y id a gi q oi d a l a r
o’r ga t i la d i.
•
1.Noma’lum ayriluvchini topish uchun kamayuvchidan ayirmani
ayirish kerak. Umumiy holda a - x = c ; x = a -c ( a - kamayuvchi,
xayiriluvchi, cayirma) belgi kelib chiqadi deyiladi. 
•
2. Noma’lum kamayuvchini topish uchun ayirmaga ayiriluvchini
qo’shish kerak. x -b = c ; x = b + c
•
3. Noma’lum ko’paytuvchini topish uchun ko’paytmani ma’lum
ko’paytuvchiga bo’lish yo’li bilan topish mumkin. a x = c ; x = c : a
•
4. Agar berilgan tenglamada noma’lum son bo’luvchi bo’lsa, u holda
bo’linuvchini bo’linmaga bo’lish kerak. a : x = c ; x = a : c

5. Agar berilgan tenglamada noma’lum son bo’linuvchi bo’lsa, u holda
bo’linuvchini topish uchun bo’linmaga bo’luvchini ko’paytirish kerak.
x : a = c ; x = a c .
Umumiy matematikada yechish uchun quyidagi bajariladi.
-Qavslar qatnashsa, qavslar yechib chiqiladi, qavslardan qutqariladi.
-Tenglama kasrli bo’lsa, umumiy maxrajga keltirilib kasrdan
qutqariladi.
-Noma’lum sonlar qatnashgan ifodalar tenglikning bir tarafiga, ozod
sonlar esa tenglikning ikkinchi tomoniga o’tkaziladi. Bir tomondan
ikkinchi tomondaga o’tkazilgan ishoralari qarama-qarshi
almashtiriladi.
-O’xshash hadlar ixchamlanadi a x = b ko’rinishiga keltiriladi. Bunda x
noma’lum, a noma’lum oldidagi koeffisent, b ozod son bo’ladi.
Noma’lumni topish uchun ozod sonni noma’lum son oldidagi
koeffisentga bo’linadi.

Hozir gi za m on u slu b iy a tid a t en gla m a la r y ech ish n i
o’r ga n ish u ch u n 3 b osq ich d a ish olib b or ila d i.
• 1-bosqich: Tayyorgarlik bosqichi.
•
2- bosqich: x harfi bilan x +2=5, x+3=7, x -3 =4, kabi
tenglamalarda noma’lum sonni belgilash uchun qabul
qilingan belgi sifatida kiritilgan.
• 3-bosqich: tenglamalarni amallarning komponentlari va
natijasi orasidagi bog’lanish asosida yechish,tayyorgarlik ishi
1 dan 10 gacha bo’lgan sonlar bilan tanishtirish darslarida
boshlanadi. ”10 ichida nomerlash” mavzusida o’rganish
vaqtidayoq birinchi beshlik ichida sonlarning tarkibini
xotirlab qolishlari 10 ichida qo’shish va ayirishni o’rganish
vaqtidayoq esa 6, 7, 8, 9 sonlarini tarkibini xotirlab qolishlari
lozim.

Tenglama dastlab W ko’rinishidagi noma’lum son kiritish yo’li
bilan o’rgatiladi. Mashq. W W - = - = 30 48 53 20 bu mashqda
noma’lum kamayuvchini qayta topish qoidasi eslatiladi.
(yodingda tut) kamayuvchini topish uchun ayirmaga ayiriluvchini
qo’shish qoidasi orqali bajariladi. 48 30 78 20 53 73 + = + =
mashqning to’g’ri bajarilganligi tekshiriladi. 27 7 85 50 - = - = W W
bu mashqda noma’lum W nima qayerda turibdi nimani topish
kerak degani savollar yordamida ayiriluvchini topish kerakligi
aniqlanadi. Noma’lum ayriluvchi qanday topiladi. Demak,
noma’lum ayriluvchini topish uchun kamayuvchidan ayirmani
ayirish kerak. Qoidadan foydalaniladi. 27 20 7, 83 33 50 - = - =
natija tekshiriladi. Bunday ko’rinishdagi mashqni bajarishda
o’quvchilarning fikrlarini chalg’ib 27 7, 83 50 + + ko’rinishida
qo’shish orqali bajarib xatolikka ham yo’l qo’yishi mumkin

Mavzu:Boshlang’ich sinf matematika darslarida tenglamalar yechish yo’llari. Reja 1. Boshlang’ich sinf matematika darslarida tenglama yechish yo’llari. 2. Matematika darslarida tenglama yechishni o’rganishning bosqichlari. 3. Tenglamalar tuzib masala yechishni o’rgatish metodikasi.

Ten gl a m a tu zi b m a s a l a l a r y ech i sh n i o’r ga ti sh m etod i ka si Matematika darsligi o'quvchilarni ba'zi xil masalalarni tenglamalar tuzib yechishga o'rgatishni nazarda tutadi. Masalalarni tenglamalar tuzish bilan qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarining noma'lum sonlarini topishga doir sodda masalalar yechishga o'rgatish va misollar bilan birgalikda matnli masalalarni tenglamalar yordamida yechib o’quvchilarning bilimlarini mustahkamlash muhim vazifa hisoblanadi. Mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish va rivojlaritirishga, o'z fikrlarini mustaqil bayon qila olishga zamin yaratib, o'quvchilarni fikrlash dunyoqarashini kengaytirib, ularni zehnini va hozirjavoblik fazilatini tarbiyalash bosh maqsaddir. Matematika darsligi o'quvchilarni ba'zi xil masalalarni tenglamalar tuzish bilan yechishga o'rgatishni nazarda tutadi.

O'xshashlar

Boshlangʻich sinf matematika darslarida didaktik oʻyinlardan foydalanish

Boshlang'ich sinf matematika darslarida og'irlik o'lchov birliklarini o'rganish

Boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun matematika fanidan TIMSS testlari

Tenglamalar yechish

Masalalarni tenglamalar yordamida yechish