Delphi muhiti

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1407.2294921875 KB

Ko'chirib olish

Delphi muhiti
Reja:
1. Delphi dasturlash tili.
2. Delphi tizimi oynasi va uning elementlari.
3. Dasturlash muhitining asosiy tashkil
etuvchilari.

O
Delphi bu yuqori sifatga ega bo lgan dasturlar ‟
O
yaratish vositasidir. Delphini yuklash uchun kamida
O
4MB tezkor xotiraga ega bo lgan 386 kompyuter kerak
‟
O
bo ladi. Lekin normal ishlash uchun kamida 8MB
‟
O
tezkor xotiraga ega bo lgan 66MHz li 486DX
‟
O
kompyuteri to g ri keladi.. Delphida yaratilgan uncha
‟ ‟
O
katta bo lmagan dasturlar ixtiyoriy kompyuterda ishlay
‟
O
oladi. Boshqacha qilib aytganda ularga Delphi muhiti
O
uchun zarur bo lgan tezkor xotira va prosessor tezligi
‟
O
talab qilinmaydi.
O
Delphi dasturlash tili
O
Delphi -Windows operasion tizimida dastur yaratishga yo nalti-
‟
O
rilgan dasturlash muxitidir. Delphida dastur tuzish zamonaviy vizual
O
loyihalash texnologiyalariga asoslangan bo lib, unda dasturlashning
‟
O
obyektga yo naltirilgan g oyasi mujassamlash-gan. Delphida dastur
‟ ‟
O
Turbo Pascal dasturlash tilining rivoji bo lgan Object Pascal tilida
‟
O
yoziladi. Delphi -bir necha muhim ahamiyatga ega bo lgan
‟
O
.

O
texnologiyalar kombinasiyasini o zida mujassam etgan: ‟
O
yuqori darajadagi mashinali kodda tuzilgan komplyator;
O
obyektga yo naltirilgan komponentalar modellari;
‟
O
dastur ilovalarini vizual tuzish;
O
ma lumotlar bazasini tuzish uchun yuqori masshtabli vosita
‟
O
Delphi - Windows muhitida ishlaydigan dastur tuzish uchun qulay
O
bo lgan vosita bo lib, kompyuterda dastur yaratish ishlarini avto-
‟ ‟
O
matlashtiradi, xatoliklarni kamaytiradi va dastur tuzuvchi mehna-
O
tini yengillashtiradi. Delhida dastur zamonaviy vizual loyihalash
O
texnologiyasi asosida obyektga yo naltirilgan dasturlash nazariya-
‟
O
sini hisobga olgan holda tuziladi. Delphi sistemasi Turbo Pascal
O
7.0. tilining rivoji bo lgan obyektga yo naltirilgan Object Pascal
‟ ‟
O
dasturlash tilini ishlatadi. Ma lumki dastur tuzish sermashaqqat
‟
O
jarayon, lekin Delphi tizimi bu ishni sezilarli darajada soddalash-
O
tiradi va masala turiga qarab dastur tuzuvchi ishining 50-80%ni
O
tizimga yuklaydi. Delphi tizimi dasturni loyihalash va yaratish
O
vaqtini kamaytiradi, hamda Windows muhitida ishlovchi dastur
O
ilovalarini tuzish jarayonini osonlashtiradi.

O
Delphi o zida bir qancha zamonaviy ma lumotlar bazasini ‟ ‟
O
boshqarish tizimlari dasturlash texnologiyalarini ham ma lumotlar
‟
O
bazasini yaratishda ishlatadi.
O
DELPHI integrallashgan muhiti
O
Delphi muhiti manitor ekranida bir vaqtda ochilgan
O
bir necha oynalar ko rinishida bo ladi. Oynalar
‟ ‟
O
soni, joylashuvi, o lchami va ko rinishi zaruriyatga
‟ ‟
O
qarab foydalanuvchi tamonidan o zgartirilishi
‟
O
mumkin, bu esa ish samarodorligini oshirishga
O
xizmat qiladi. Delphi yuklangach 1.1–rasmda
O
keltirilgan rasmga o xshash ko rinishni ko rasiz
‟ ‟ ‟
O
Delphi tizimi oynasi va uning elementlari
O
Delphi tizimida ishni boshlash uchun uni dasturlar
O
menyusidan topib ishga tushiramiz.
O
Пуск=>Программы=> Borland Delphi=>Delphi
O
Delphi oynasi ko rinishi odatdagidan ancha
‟
O
boshqacharoq bo lib, u o z ichiga beshta oynani oladi:
‟ ‟
O
bosh oyna - Delphi Project1;

O
bosh oyna - Delphi Project1;
O
forma oynasi - Form1;
O
obyekt xossalarini taxrirlash oynasi-Object Inspector;
O
obyektlar ro’yxatini ko’rish oynasi - Object tree View;
O
dastur kodlarini tahrirlash oynasi - Unit.pas.

O
1-bosh oyna; 2 – asosiy menyu; 3 – asosiy menyu piktogrammalari;
O
4 - obyektlar inspektori oynasi; -5 –programma teksti oynasi; 6- bo sh ‟
O
forma oynasi; 7 –komponentlar oynasi
O
Bosh oyna ekranning yuqori qismida joylashgan bo lib, uning
‟
O
birinchi qatorida sarlovha, ya ni proyektning nomi joylashgan.
‟
O
Ikkinchi qatorda buyruqlar menyusi gorizantal ko rinishda
‟
O
joylashgan. Keyingi qatorning chap tarafida uskunalar paneli va
O
o ng tarafida komponentalar politrasi joylashgan.
‟
O
Buyruqlar menyusi quyidagilarni o z ichiga olgan:
‟
O
-File (fayl) bo limi fayllar ustida ish bajarish uchun kerakli
‟
O
buyruqlarni o z ichiga olgan;
‟
O
-Edit (taxrir) bo limi fayl ichidagi ma lumotlarni taxrirlash
‟ ‟
O
uchun kerakli buyruqlarni o z ichiga olgan;
‟
O
-Seerch
O
-View
O
-Compile
O
-Run formani ishga tushirish.
O
-Options
O
-Tols servis xizmatidan foydalanish.
O
-Help yordam chaqirish.

O
Dasturlash muhitining asosiy tashkil etuvchilari.
O
Quyida Delphining asosiy tashkil etuvchilari keltirilgan:
O
Formalar dizayneri (Form Designer)
O
Dastur matni muharriri (Editor Window)
O
Komponentlar to’plami (Component Palette)
O
Obyektlar inspektori (Object Inspector)
O
Yordam tizimi (On-line help)
O
Delphining bulardan tashqari sizga dasturlash muhiti va
O
dasturni sozlash uchun xizmat qiluvchi tizim menyusi,
O
uskunalar chizgichi kabi boshqa vositalari ham bor.
O
Delphida dasturchilar ko p vaqtlarini Formalar ‟
O
dizayneri va Dastur matni muharriri orasida o tish
‟
O
bilan o tkazadilar. Siz dasturlashni boshlashdan oldin shu
‟
O
ikki muhim elementni ajrata olishingizga ishonch hosil
O
qiling.
O
Delphidagi Formalar dizaynerining tuzilishi shu
O
qadar oddiyki, dasturning tashqi ko rinishini yaratish
‟
O
bolalar o yiniga o xshab ketadi. Formalar dizayneri
‟ ‟

O
dastlab oddiy bo sh oynadan iborat bo ladi va siz uni ‟ ‟
O
keyinchalik komponetlar to’plamidan olingan
O
obyektlar bilan to ldirishingiz mumkin.
‟
O
Formalar dizaynerining muhimligiga qaramasdan,
O
dasturchiliarning ko p vaqtlari Dastur matni muharri-
‟
O
rida kechadi. Chunki bu yerda dasturning asosiy kodi
O
(ish bajaruvchi qismi) yoziladi.
O
Komponentlar palitrasi bu dasturni boshqarish uchun
O
maxsus tugmachalar bo„lib uni formaga joylashtirishdan
O
oldin bosh oynadan kerakli komponentalar palitrasi tanla-
O
nadi. Delphi 7 dasturlash muhitida Standart, Additional,
O
DataAccess, DataControls, Diologs, System kabi kompo-
O
nentlar palitrasi bo limlari mavjud. Masalan, Standart
‟
O
(Standart) komponentalar palitrasida quyidagi piktogram-
O
malar (tugmachalar) majmuasi mavjud:
O
Komponentlar menyusi orqali forma oynasiga prog-
O
rammist tamonidan joylashtiriladigan vizual element-larni
O
tavsiflovchi DELPHI muhitining standart servis dasturlar

O
majmuasiga kirish amalga oshiriladi. Har bir komponent
O
programmist tamonidan o`zgartirish mum-kin bo lgan ‟
O
ma`lum xossalar (parametrlar) to plamiga ega. Masalan,
‟
O
rang, oyna sarlavhasi, knopkadagi yozuv, shrift o lchami,
‟
O
turi va b.
O
Komponentlar palitrasi

O
MainMenu - dastur bosh menyusi. Komponenta murakkab
O
ierarxik strukturali menyu yaratish uchun xizmat qiladi.
O
PopupMenu - yordamchi yoki lokal menyusi. Bu menyu
O
oynada sichqoncha o„ng tugmasini bosish bilan chiqadi.
O
Label - metka (belgi). Bu komponenta forma oynasiga uncha
O
uzun bo„lmagan bir qatorli yozuvni chiqarishda ishlatiladi va
O
uning piktogrammasi panelda “A” ko„rinishda berilgan.
O
Edit - kiritish qatori. Forma oynasida matnli qator kiritish va
O
taxrirlashda ishlatiladi.
O
Memo - ko„pqatorli matn muxarriri. Kupqatorli matnlarni
O
kiritish yoki chiqarishda ishlatiladi.
O
Button - buyruq tugmasi (Obrabotchik sobitiya OnClick). Bu
O
komponenta dasturchi tamonidan berilgan bir necha buyruqlarni
O
bajarishda ishlatiladi.
O
CheckBox - bog„liq bo„lmagan tanlash tugmasi (pereklyuchatel).
O
Dasturda bu komponenta asosiy mantiqiy xossasi (Checked) o„zgartiriladi.
O
RadioButton - bog„liq bo„lgan tanlash tugmasi (pereklyuchatel). YAngi
O
tutanlash tugmasi bosilganda, oldin tanlangan tugma avtomatik ravishda
O
ozod etadi.

O
ListBox - ro„yxatdan tanlash. Ro„yxat variantlarini taqdim etadi va tanlash
O
imkonini yaratadi.
O
ComboBox – kiritish qatoriga ega (kombinirovann ы y) ro„yxatdan tanlash.
O
Ro„yxatdan kombinatsiya qilib tanlash
O
ScrollBar - yo„lchali boshqarish. Windows oynasi chetlarida gorizontal
O
yoki vertikal yo„lcha tashkil etadi.
O
GroupBox - elementlar guruhi. Ma no bo„yicha bir necha bog„lik ‟
O
komponentalarni gruhlashda ishlatiladi.
O
RadioGroup - bog„liq guruhlangan tanlash tugmalari (o„chirib yoquvchi
O
tugmalar). Bir necha bog„liq tanlash tugmalari xossalarini saqlaydi.
O
Panel - panel. Bu komponenta, xuddi GroupBoxga o„xshab bir necha
O
komponentalarni birlashtirish uchun xizmat qiladi.
O
Actionlist - ta sir qilish ro„yxatlari. Foydalanuvchi dasturga markazlashgan
‟
O
holda ta sir qilishi uchun ishlatiladi.
‟

Delphi muhiti Reja: 1. Delphi dasturlash tili. 2. Delphi tizimi oynasi va uning elementlari. 3. Dasturlash muhitining asosiy tashkil etuvchilari.

O Delphi bu yuqori sifatga ega bo lgan dasturlar ‟ O yaratish vositasidir. Delphini yuklash uchun kamida O 4MB tezkor xotiraga ega bo lgan 386 kompyuter kerak ‟ O bo ladi. Lekin normal ishlash uchun kamida 8MB ‟ O tezkor xotiraga ega bo lgan 66MHz li 486DX ‟ O kompyuteri to g ri keladi.. Delphida yaratilgan uncha ‟ ‟ O katta bo lmagan dasturlar ixtiyoriy kompyuterda ishlay ‟ O oladi. Boshqacha qilib aytganda ularga Delphi muhiti O uchun zarur bo lgan tezkor xotira va prosessor tezligi ‟ O talab qilinmaydi. O Delphi dasturlash tili O Delphi -Windows operasion tizimida dastur yaratishga yo nalti- ‟ O rilgan dasturlash muxitidir. Delphida dastur tuzish zamonaviy vizual O loyihalash texnologiyalariga asoslangan bo lib, unda dasturlashning ‟ O obyektga yo naltirilgan g oyasi mujassamlash-gan. Delphida dastur ‟ ‟ O Turbo Pascal dasturlash tilining rivoji bo lgan Object Pascal tilida ‟ O yoziladi. Delphi -bir necha muhim ahamiyatga ega bo lgan ‟ O .

O texnologiyalar kombinasiyasini o zida mujassam etgan: ‟ O yuqori darajadagi mashinali kodda tuzilgan komplyator; O obyektga yo naltirilgan komponentalar modellari; ‟ O dastur ilovalarini vizual tuzish; O ma lumotlar bazasini tuzish uchun yuqori masshtabli vosita ‟ O Delphi - Windows muhitida ishlaydigan dastur tuzish uchun qulay O bo lgan vosita bo lib, kompyuterda dastur yaratish ishlarini avto- ‟ ‟ O matlashtiradi, xatoliklarni kamaytiradi va dastur tuzuvchi mehna- O tini yengillashtiradi. Delhida dastur zamonaviy vizual loyihalash O texnologiyasi asosida obyektga yo naltirilgan dasturlash nazariya- ‟ O sini hisobga olgan holda tuziladi. Delphi sistemasi Turbo Pascal O 7.0. tilining rivoji bo lgan obyektga yo naltirilgan Object Pascal ‟ ‟ O dasturlash tilini ishlatadi. Ma lumki dastur tuzish sermashaqqat ‟ O jarayon, lekin Delphi tizimi bu ishni sezilarli darajada soddalash- O tiradi va masala turiga qarab dastur tuzuvchi ishining 50-80%ni O tizimga yuklaydi. Delphi tizimi dasturni loyihalash va yaratish O vaqtini kamaytiradi, hamda Windows muhitida ishlovchi dastur O ilovalarini tuzish jarayonini osonlashtiradi.

O Delphi o zida bir qancha zamonaviy ma lumotlar bazasini ‟ ‟ O boshqarish tizimlari dasturlash texnologiyalarini ham ma lumotlar ‟ O bazasini yaratishda ishlatadi. O DELPHI integrallashgan muhiti O Delphi muhiti manitor ekranida bir vaqtda ochilgan O bir necha oynalar ko rinishida bo ladi. Oynalar ‟ ‟ O soni, joylashuvi, o lchami va ko rinishi zaruriyatga ‟ ‟ O qarab foydalanuvchi tamonidan o zgartirilishi ‟ O mumkin, bu esa ish samarodorligini oshirishga O xizmat qiladi. Delphi yuklangach 1.1–rasmda O keltirilgan rasmga o xshash ko rinishni ko rasiz ‟ ‟ ‟ O Delphi tizimi oynasi va uning elementlari O Delphi tizimida ishni boshlash uchun uni dasturlar O menyusidan topib ishga tushiramiz. O Пуск=>Программы=> Borland Delphi=>Delphi O Delphi oynasi ko rinishi odatdagidan ancha ‟ O boshqacharoq bo lib, u o z ichiga beshta oynani oladi: ‟ ‟ O bosh oyna - Delphi Project1;

O bosh oyna - Delphi Project1; O forma oynasi - Form1; O obyekt xossalarini taxrirlash oynasi-Object Inspector; O obyektlar ro’yxatini ko’rish oynasi - Object tree View; O dastur kodlarini tahrirlash oynasi - Unit.pas.

O'xshashlar

Delphi dasturlash tilining operatorlari

Delphi da grafika bilan ishlash

Scratch dasturlash muhiti

Delphi da matematik masalalarni yechish ilovalarini yaratish.

Ilovalar yaratishning zamonaviy usullari