Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

23788.794921875 KB

Ko'chirib olish

Fors qo‘lt ig‘i arab dav lat lari Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Fors qo‘ltig‘i atrofida 8 ta davlat joylashgan bo‘lib, ulardan 6 tasi — Saudiya
Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari (BAA), Ummon, Qatar, Kuvayt, Bahrayn
— tabiiy geografik, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, demografik va milliy-madaniy
jihatdan bir-biriga ancha o‘xshaydi. Bu mamlakatlar guruhi Fors qo‘lt ig‘i arab
dav lat lari deb ataladi.

Fors qo‘ltig‘idagi kichik orollarda joylashgan Bahrayndan tashqari, shu
guruhdagi barcha davlatlar Arabiston yarimorolida joylashgan. Mintaqa
iqtisodiy-geografik o‘rnining qulayligi uchta qit’a — Osiyo, Afrika va Yevropa
tutashgan hududda, xalqaro ahamiyatdagi dengiz yo‘llari bo‘yida
joylashganligi bilan belgilanadi.

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari maydoni va aholisi soniga ko‘ra bir-
biridan farq qiladi (21-jadval). Mintaqadagi hududiy va demografik
salohiyati bo‘yicha eng yirik davlat Saudiya Arabistonidir.

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlarining barchasi monarxiya boshqaruv
shakliga ega. Saudiya Arabistoni, Qatar, Ummon mutlaq
monarxiya,
Saudiya qiroli Qatar amiri Ummon sultoni

Kuvayt, Bahrayn konstitutsion monarxiya hisoblanadi. BAA esa har biri
mutlaq monarxiya hisoblanadigan yettita amirliklar federatsiyasi bo‘lib,
davlat tuzumida mutlaq va konstitutsion monarxiya elementlari
uyg‘unlashgan.
Quvayt amiri
Bahrayn qiroli BAA amiri

Tabiiy sharoiti va resurslari.
Arabiston yarimoroli qadimgi platformada joylashganligi
sababli relyefida tekislik va yassitog‘liklar asosiy o‘rin egallaydi.

Iqlimi tropik, yil bo‘yi issiq va quruq. Yozda kunduzi havo harorati
odatda +50 ºC dan yuqori bo‘ladi, kechasi esa 0 ºC gacha tushishi
mumkin. Yillik yog‘in miqdori 100 mm ga yetmaydi.
Quruq tropik

Fors qo‘ltig‘i mintaqasida asosiy tabiat zonasi tropik cho‘llardir
(118-rasm).
Quruq tropik

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlarining asosiy tabiiy boyligi ulkan neft va
gaz zaxiralari hisoblanadi. Neft zaxiralari bilan ayniqsa Saudiya
Arabistoni, Kuvayt va BAA, tabiiy gaz zaxiralari bilan esa
Qatar, Saudiya Arabistoni va BAA ajralib turadi.

Iqlimning qurg‘oqchilligi tufayli suv resurslarining taqchilligi
mavjud. Doimiy oqar suvlar yo‘qligi sababli qadimdan asosiy suv
manbai sifatida yerosti suvlari xizmat qilgan.

Hozirgi sharoitda suv bilan ta’minlanishda dengiz suvini
chuchuklashtirish katta ahamiyat kasb etadi (119-rasm). Daryolar
faqatgina yomg‘irlar yog‘adigan paytlarda suvga
to‘ladigan o‘zanlar — vodiylar ko‘rinishiga ega.

Aholisi.
Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari aholisining muhim xususiyati xorijiy
migrantlar ulushining kattaligidir.

Ummonda xorijiy ishchilar aholining 25% ini, Saudiya Arabistonda 30% ini
tashkil etsa, boshqa davlatlarda bu ko‘rsatkich 50% dan yuqori, BAAda esa
90% ga yaqin. Xorijiy migrantlarning asosiy qismini Janubiy Osiyo va Shimoliy
Afrika mamlakatlari fuqarolari tashkil etadi.

Mintaqa davlatlarida aholining tabiiy o‘sishi nisbatan yuqori
emas. Ummonda bu ko‘rsatkich yiliga 2% atrofida, qolgan
davlatlarda esa 0,9–1,2% ga teng.

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlariga shahar aholisi ulushining
yuqoriligi xos. Xususan, Ummon, Saudiya Arabistoni, BAA va
Bahraynda urbanizatsiya darajasi 80% dan ortiq, Kuvayt va
Qatarda esa 100% ga teng.

Mintaqadagi
eng yirik
shaharlar — Ar
Riyod, Jidda,
Dubay, Makka,
Madina, Abu
Dabi, Al Kuvayt
(120-rasm).Shaharlari
37
65
2 4 1
Ar-Riyod JiddaDubay
Makka
Madina
Abu DabiAl Kuvayt
Maskat Doha
Manama

Saudiya Arabistoni, BAA, Qatar, Kuvaytda sunniy, Bahraynda
shia, Ummonda ibodiy musulmonlari ko‘pchilikni tashkil etadi.
Sunniy Shia
Ibodiy

Saudiya Arabistonidagi Makka va Madina shaharlari butun dunyo
musulmonlari uchun muqaddas shaharlar hisoblanadi (121-rasm).

Iqtisodiyoti.
Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari iqtisodiy rivojlanishning yuqori darajasi
bilan ajralib turadi.

Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YIM hajmi bo‘yicha mintaqa
mamlakatlari jahonda yetakchi o‘rinlarda turadi.
Saudiya Arabistoni riyali Qatar riyali
Ummon rialiQuvayt dinoriBahrayn dinori BAA dirhami

Iqtisodiyotning tayanch tarmog‘i — neft va gaz sanoati. Neft va
gaz eksporti mintaqa davlatlari daromadining eng muhim manbai
hisoblanadi.
Saudia AramCo Neft kompaniyasi
Qatardagi Suyultirilgan gaz zavodi

Energiya manbalari
bilan yaxshi
ta’minlangani
hisobiga
mintaqa
davlatlarida kimyo
va neft-kimyo, qora
va rangli
metallurgiya
sanoati
rivojlanmoqda.Sanoati
Quvayt Kimyo zavodiUmmon Neft-kimyo zavodiQatardagi Qora metallurgiya zavodi
BAAdagi Alyuminiy ishlab chiqarish

Dehqonchilikning rivojlanishi suv resurslari yetishmovchiligi bilan
cheklangan. So‘nggi vaqtlarda tomchilatib sug‘orish
texnologiyalarini keng qo‘llashga e’tibor qaratilmoqda.
Markaziy buriluvchi sug‘orish

An’anaviy ravishda asosiy qishloq xo‘jalik ekini xurmo palmasi
hisoblanadi.

Chorvachilikning asosiy tarmoqlari qo‘ychilik, echkichilik va
tuyachilik.

Mintaqa
davlatlarida,
shuningdek,
bank-moliya
sektori, tranzit
savdo va turizm
ham yaxshi
rivojlanmoqda.Xizmat ko‘rsatish sohalari
Bank-moliya sektori Tranzit savdo
Turizm

Makka shahridagi Ka’batulloh (Masjid al-Haram)

Madina shahridagi Muhammad (s.a.v) masjidi (Masjid an-Nabaviy)

Dubay shahridagi Burj al-Arab mehmonxonasi

Dubay shahridagi Burj Xalifa (Dubay) binosi (828 metr)

© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva – Geografiya
(Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
10- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Respublika ta’lim markazi, 2022
•
@ edurtm_uz
•
A. AbduQayyumov, I. Safarov, M. Tillaboyeva, V. Fedorko – Geografiya
(Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
9- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Toshkent – “O‘zbekiston” – 2019
•
Atlas, 9-sinf Geografiya (Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), nusxasi
telegram kanaldan olindi.

Fors qo‘lt ig‘i arab dav lat lari Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Fors qo‘ltig‘i atrofida 8 ta davlat joylashgan bo‘lib, ulardan 6 tasi — Saudiya Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari (BAA), Ummon, Qatar, Kuvayt, Bahrayn — tabiiy geografik, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, demografik va milliy-madaniy jihatdan bir-biriga ancha o‘xshaydi. Bu mamlakatlar guruhi Fors qo‘lt ig‘i arab dav lat lari deb ataladi.

Fors qo‘ltig‘idagi kichik orollarda joylashgan Bahrayndan tashqari, shu guruhdagi barcha davlatlar Arabiston yarimorolida joylashgan. Mintaqa iqtisodiy-geografik o‘rnining qulayligi uchta qit’a — Osiyo, Afrika va Yevropa tutashgan hududda, xalqaro ahamiyatdagi dengiz yo‘llari bo‘yida joylashganligi bilan belgilanadi.

Fors qo‘ltig‘i arab davlatlari maydoni va aholisi soniga ko‘ra bir- biridan farq qiladi (21-jadval). Mintaqadagi hududiy va demografik salohiyati bo‘yicha eng yirik davlat Saudiya Arabistonidir.

O'xshashlar

Fors qo‘ltig‘i Arab mamlakatlari davlatlari

Fors svilizatsiyasi

Yunon-fors urushlari

MDH davlatlari

Osiyo mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanganligi