Fors svilizatsiyasi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

148.4111328125 KB

Ko'chirib olish

Reja:

1. Fors davlatining paydo bo lishiʻ

2.Fors podahligining bosqinchilik yurishlari

3 .Fors davlatining barham topishi

Axomaniylar davlatiga
qadimgi fors podshohlari
xonadoni – axomaniylar
vakili Kir II asos solgan.
Miloddan avvalgi 558 yil Kir
II fors qabilalari ittifoqiga
rahbar boʻlib, 553 yil
midiyaliklar hukmronligiga
qarshi qoʻzgʻolon koʻtargan.
Forslar 550 yil gʻalaba
qozonib va Midiyani egallab
keyingi uch yil mobaynida
sobiq Midiya davlati
tarkibiga kirgan
mamlakatlarni bosib
olganlar, 546 yil esa Lidiya
va Kichik Osiyodagi yunon
shaharlarini zabt etganlar.
545–539 yillar oraligʻida
Kichik Osiyoning katta
qismi, 538 yilda Bobil, 525
yilda Misr, 519–512 yillar
oraligʻida Egey dengizidagi
orollar, Frakiya, Makedoniya
va Hindistonning shimoli-
gʻarbiy qismi
boʻysundirilgan

Axomaniylar davlati Doro I davrida shakllangan murakkab byurokratik tizim orqali
boshqarilgan. Doroning ma’muriy-pul islohotlari bosib olingan mamlakatlar ustidan
boshqaruv va nazoratni yanada takomillashtirdi: davlat 20 ta harbiy-ma’muriy satrapiya
(okrug)larga boʻlinib, ularning tepasida maxsus amaldorlar (satraplar) turgan. Ular fors
podshosiga ulkan miqdorda soliqlar (pul va natura holda) toʻlashgan. Doro I davrida
yagona tanga pul birligi – 8,4 g oltin ogʻirligidagi doriq joriy qilingan. Sikl (1/20 doriq)
mayda kumush tanga vazifasini oʻtagan. Axomaniylar davlati etnik tarkibi va ijtimoiy
ukladi boʻyicha turli-tuman bo'lgan. Uning tarkibiga Kichik Osiyo, Bobil, Finikiya va Misr
kirib, ularning qishloq xoʻjaligi va hunarmandchiligida qullar mehnatidan keng
foydalanilgan

Mahalliy tillar qatorida Axomaniylar davlatining rasmiy idora tili boʻlgan oromiy
tili ham keng tarqalgan. Eronda qadimgi fors va oromiy tilidan tashqari ma’muriy
ehtiyojlar uchun elam tilidan ham keng foydalanishgan. Forslar koʻpgina finikiy
va yunon shaharlariga muxtoriyat berib, ayrim mamlakatlarda (masalan, Kilikiya,
Sugʻdiyona va boshqalar) mahalliy shohlar va hokimlar sulolasini saqlab
qolganlar, ibodatxonalarni soliq va toʻlovlardan ozod etganlar. Persepol bilan bir
qatorda axomaniylar Bobil, Suza va Ekbatanani poytaxt qilishgan. Axomaniylar
davlati madaniyati va san’ati Eron madaniy an’analarini Yunoniston, Ossuriya,
Misr va boshqa mamlakatlar an’analari bilan chogʻishtirmasidan iborat boʻlgan.
Forslarning oʻzi saltanatda mumtoz mavqega ega edilar.

Ular soliqlar va majburiy ishlardan ozod
etilganlar. Fors zodagonlari eng muhim harbiy
va fuqarolik lavozimlarini egallashgan. Fors
shohlari, ularning qon-qarindoshlari, satraplar
va amaldorlar Eron, Kichik Osiyo, Bobil, Misr va
boshqa mamlakatlarda qullar mehnatiga
asoslangan katta xoʻjaliklarga ega boʻlishgan.
Axomaniylar davlati barqaror iqtisodiy asosga
ega boʻlmagani tufayli beqaror harbiy-ma’muriy
birlashma edi, u faqatgina qurol kuchi yordami
bilangina turli xalqlarni davlat tarkibida tutib
turishga asoslangandi. Axomaniylarning harbiy
qudrati zaiflashishi bilan ularning davlati
parchalanib keta boshlagan. Misr, Bobil, Midiya,
Kichik Osiyo va boshqa mamlakatlarda koʻplab
qoʻzgʻolonlar koʻtarilgan (mas, 522 yilda
Midiyada Gaumata qoʻzgʻoloni va
Margʻiyonadagi qoʻzgʻolon, 500 – 493 yillarda
kichik osiyolik yunonlar qoʻzgʻoloni, 405 yil
Misrdagi qoʻzgʻolon). Miloddan avvalgi 5-asr
oxiridan boshlab satraplar muntazam suratda
oʻzaro urush olib borganlar, ba’zan esa hatto
podshohning oʻziga ham qarshi qurol
koʻtarganlar.

Misr, Bobil, Midiya, Kichik Osiyo va boshqa mamlakatlarda koʻplab qoʻzgʻolonlar
koʻtarilgan (mas, 522 yilda Midiyada Gaumata qoʻzgʻoloni va Margʻiyonadagi
qoʻzgʻolon, 500 – 493 yillarda kichik osiyolik yunonlar qoʻzgʻoloni, 405 yil Misrdagi
qoʻzgʻolon). Miloddan avvalgi 5-asr oxiridan boshlab satraplar muntazam suratda
oʻzaro urush olib borganlar, ba’zan esa hatto podshohning oʻziga ham qarshi qurol
koʻtarganlar. 500 – 449 yillardagi yunon-fors urushlari davridayoq fors qoʻshinining
jangovarlik qobiliyati anchagina yoʻqotilgan. Miloddan avvalgi 330 yil Aleksandr
Makedonskiy qoʻshini zarbalari ostida Axomaniylar davlati qulagan. Turon
xalqlarining Axomaniylar davlatiga qarshi olib borgan kurashlari haqida: qarang
Toʻmaris, Shiroq, Margʻiyona qoʻzgʻoloni

Doro I itoat ettirilgan mamlakatlarda biroz
osoyishtalik o'rnatgach, bir qator islohotlar
o'tkazishga kirishadi. U mamlakatni 20 ta
satraplikka — viloyatga bo'lib, ularning har
biriga alohida noib tayinlaydi. Viloyatlardagi
qo'shinga harbiy sarkardalar boshchilik qilib,
davlat amaldorlari ular ustidan kuchli nazorat
o'rnatganlar. Butun mamlakat satrapliklarida
»podshoning ko'zi va. qulog'i" deb nom olgan
nazoratchilar faoliyat ko'rsatganlar.
Har bir shubhali kishi qattiq nazorat qilinib,
jinoyatiga yarasha jazolangan, hatto o'ldirilgan
ham. Mamlakat viloyatlari o'rtasidagi
aloqalarni yaxshilash uchun tosh yotqizilgan
nshoh yo'llari" qurilgan. Bu yo'llar
Pasargadadan mamlakatning turli burchaklariga
tarmoqlanib ketgan edi, yo'llarda,
bekatlar,.karvonsaroylar, korizlar qurilib, ularni
otliq soqchilar qo'riqlab turgan.
Ahamoniylar sulolasidan bo'lgan Fors shohi,
urushlari bilan mashhur.
Doro 1

Ahamoniylar sulolasi: Kir II (550 – 530) (Fors va Anshanda 558
yildan hokimlik qilgan), Kambis II (530 – 522), Doro 1 (522 – 486),
Kserks I (486 – 465), Artakserks I (465 – 424), Kserks II (424),
Sugʻdiyon yoxud Sekudian (424 – 423), Doro II (423 – 404),
Artakserks II (404 – 358), Artakserks III (358 – 338), Arses (338 –
336), Doro III (336 – 330).
Naqshi Rustam dagi surat

Foydalanilgan adabiyotlar

1.Qadimgi dunyo tarixi

2.www.orginal.uz

Fors svilizatsiyasi

Reja:  1. Fors davlatining paydo bo lishiʻ  2.Fors podahligining bosqinchilik yurishlari  3 .Fors davlatining barham topishi

Axomaniylar davlatiga qadimgi fors podshohlari xonadoni – axomaniylar vakili Kir II asos solgan. Miloddan avvalgi 558 yil Kir II fors qabilalari ittifoqiga rahbar boʻlib, 553 yil midiyaliklar hukmronligiga qarshi qoʻzgʻolon koʻtargan. Forslar 550 yil gʻalaba qozonib va Midiyani egallab keyingi uch yil mobaynida sobiq Midiya davlati tarkibiga kirgan mamlakatlarni bosib olganlar, 546 yil esa Lidiya va Kichik Osiyodagi yunon shaharlarini zabt etganlar. 545–539 yillar oraligʻida Kichik Osiyoning katta qismi, 538 yilda Bobil, 525 yilda Misr, 519–512 yillar oraligʻida Egey dengizidagi orollar, Frakiya, Makedoniya va Hindistonning shimoli- gʻarbiy qismi boʻysundirilgan

Axomaniylar davlati Doro I davrida shakllangan murakkab byurokratik tizim orqali boshqarilgan. Doroning ma’muriy-pul islohotlari bosib olingan mamlakatlar ustidan boshqaruv va nazoratni yanada takomillashtirdi: davlat 20 ta harbiy-ma’muriy satrapiya (okrug)larga boʻlinib, ularning tepasida maxsus amaldorlar (satraplar) turgan. Ular fors podshosiga ulkan miqdorda soliqlar (pul va natura holda) toʻlashgan. Doro I davrida yagona tanga pul birligi – 8,4 g oltin ogʻirligidagi doriq joriy qilingan. Sikl (1/20 doriq) mayda kumush tanga vazifasini oʻtagan. Axomaniylar davlati etnik tarkibi va ijtimoiy ukladi boʻyicha turli-tuman bo'lgan. Uning tarkibiga Kichik Osiyo, Bobil, Finikiya va Misr kirib, ularning qishloq xoʻjaligi va hunarmandchiligida qullar mehnatidan keng foydalanilgan

Mahalliy tillar qatorida Axomaniylar davlatining rasmiy idora tili boʻlgan oromiy tili ham keng tarqalgan. Eronda qadimgi fors va oromiy tilidan tashqari ma’muriy ehtiyojlar uchun elam tilidan ham keng foydalanishgan. Forslar koʻpgina finikiy va yunon shaharlariga muxtoriyat berib, ayrim mamlakatlarda (masalan, Kilikiya, Sugʻdiyona va boshqalar) mahalliy shohlar va hokimlar sulolasini saqlab qolganlar, ibodatxonalarni soliq va toʻlovlardan ozod etganlar. Persepol bilan bir qatorda axomaniylar Bobil, Suza va Ekbatanani poytaxt qilishgan. Axomaniylar davlati madaniyati va san’ati Eron madaniy an’analarini Yunoniston, Ossuriya, Misr va boshqa mamlakatlar an’analari bilan chogʻishtirmasidan iborat boʻlgan. Forslarning oʻzi saltanatda mumtoz mavqega ega edilar.

O'xshashlar

Jahon svilizatsiyasi

Vizantiya svilizatsiyasi

Aglsakslar svilizatsiyasi

Tojiklar svilizatsiyasi

Turk svilizatsiyasi