Aglsakslar svilizatsiyasi
![Aglsakslar svilizatsiyasi](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_1.png)
![Reja:
1. Aglsakslarning Angliya hududiga kirib kelishi
2.Aglsakslar o z davlatini tashkil etishiʻ
3. Aglsakslarning madaniy hayoti va ijtimoiy tuzumi](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_2.png)
![
Rim imperiyasi Britaniya orollarini istilo qilganida
orol janubida kelt, britt, shimolida – hozirgi Irlandiya va
Shotlandiyada – skot, pikt qabilalari yashagan.
Rim legionlari 407-yilda Britaniyani tashlab Italiya-
ga qaytadi. Ularning ketidan qol-
gan rimliklar ham Yevropaga keta
boshlaydi. Shu tariqa orolning kelt
aholisi o‘z holicha qoldiriladi. Kelt
qabila boshliqlari esa o‘zaro urush-
larga kuch beradi. Ayni paytda
shimoldan pikt va skott qabilalari
hujumlari boshlanadi. 13](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_3.png)
![
Piktlardan himoyalanish uchun
mahalliy brittlar ilk marotaba germanlarning yut, angl va
saks qabilalaridan yollanma drujinalarni taklif etgan. Bu
qabilalar Germaniyaning shimoli va Yutlandiya yarimoro-
lida yashardi. Dastlab germanlar uchta kemada kelishadi.
Lekin ko‘p o‘tmay ularning ortidan ko‘plab qabiladoshlari
yo‘lga chiqadi. Germanlarning keltlardan tobora yuqori
to‘lov talab qilishi, doimiy isyonlari, mamlakatni talashlari
va tahdidlari kuchayib boradi. Yutlar V asr o‘rtalarida
Kent viloyatini bosib oladi.](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_4.png)
![Ularning izidan angl-sakslar
ham keltlarga hujum boshlab, qattiq qarshilik bo‘lmaga-
nidan mamlakatni istilo qilishga kirishadilar. Angl-sakslar
mahalliy aholining bir qismini qirib, ayrimlarini qullik
asoratiga soladilar. Shaharlar katta talafot ko‘radi, maju-
siy germanlar ibodatxona va monastirlarni talab, yondirib
yuboradilar. Istilo dahshatidan ko‘pgina keltlar qit’aga,
Armorika viloyatiga ko‘chib o‘tadi. Fransiyaning shimo-
li-g‘arbidagi bu hudud brittlarning ommaviy ko‘chishidan
so‘ng Bretan nomini olib, bu nomni hozirga qadar saqlab](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_5.png)
![Britaniya oroliga
bostirib kelayotgan germanlarga
qarshi-
lik ko‘rsatish Amvrosiy Avrelian nomi
bilan bog‘liq. U oroldagi so‘nggi rim-
liklardan edi. Amvrosiy Avrelian VI
asrning boshlarida brittlarni
birlashti-
radi. Buning natijasida u qator
yorqin
g‘alabalarga erishadi. Kuchli qo‘shin
tuza olgan Amvrosiy Avrelian angl-
14-rasm. Qirol Artur sakslar tazyiqini
deyarli yarim asrga](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_6.png)
![Amvrosiy Avreliandan so‘ng britt-
larda munosib yo‘lboshchi bo‘lmasligi angl-sakslar to-
monidan orolning katta qismi bosib olinishiga imkon
beradi. Bosqinga uchramagan kelt qabilalari Irlandiya va
Shotlandiyada, qisman Britaniyaning g‘arbiy chekkasida
saqlanib qoladi.
Istilochilar Britaniya yerlarida yettita qirollik tuzishadi.
Ular turli lahjalarda so‘zlashgan, lekin yillar o‘tib angllar
yashagan Mersiya shevasi tobora keng qo‘llanila bosh-
laydi. Shu tufayli keyinchalik istilochilar muomalasidagi
til ingliz, mamlakat esa Angliya nomini oladi. Bosqin-
chilarning ko‘plab qabilalari va bo‘ysundirilgan aholining
qolgan qismi yagona xalqqa birlasha boshlaydi. Tarixda
agl_-saks nomini oladi](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_7.png)
![. Norvegiya yoki Daniya sohilidan chiqqan
kema Britaniya orollariga bir necha kun ichida suzib bor-
gan. Zamondoshlarining yozishicha, shu sababdan
daniya-
liklar har yili hujum qilib Angliya xalqining mol-mulkini
talagan.
Xattotlik san’ati markazlari bo‘lgan Irland monastirlari
normannlar tomonidan yondirilgan.
Ichki nizolardan zaiflashgan angl-saks qirolliklari isti-
lochilarni qaytara olmagan. Oqibatda, normannlar 842-
yil-
da Londonni bosib olib, talaydilar va yondirib
yuboradilar.
Keyinchalik, daniyaliklar talonchilik hujumlaridan so‘ng
vatanlariga qaytmasdan Angliyada bosib olgan yerlarida
qishlab qoladigan bo‘ladilar.
Deyarli barcha angl-saks qirolliklari daniyaliklar to-
monidan bo‘ysundiriladi. Qarshilikni faqat Uesseks
qirolligi tomonidan qilinadi](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_8.png)
![Buyuk Alfred (871—900) Uesseks-
da taxtga kelguniga qadar daniyaliklarni hech kim
to‘xtatishga qodir bo‘lmagan. Buyuk Alfred butun Ang-
liyadan bosqinchilarni jazolash orzusidagi jangchilarni
yig‘adi. U bu qo‘shin bilan daniyaliklarni bir necha bor
mag‘lub etadi.
Alfred 879-yilda daniyaliklar bilan tinchlik sulhini tu-
zadi. Unga binoan, butun orol ikki
qismga bo‘linib: janubiy hudud-
lar Alfredga, shimoliy hududlar
esa daniyaliklarga beriladi. Chegara
London va Chechter oralig‘idagi
qadimgi rimliklar qurdirgan tosh
yo‘l bo‘ylab o‘tadi. Skandinavlar-
ga qoldirilgan yerlar Denlo nomini oladi.](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_9.png)
![Alfred tinchlik sulhidan yangi
kuchli qo‘shin tuzish uchun foy-
dalandi. Ma’lumki, avvallari dush-
man xavfi tug‘ilganida xalq lash-
kari to‘planardi. Endi har beshta
angl-saks oltinchisini boqishi va
urollantirishi majburiy etib qo‘yiladi. Natijada tinimsiz
urushlar davrida qishloqning ko‘pchilik aholisi o‘z ishidan
ajratilmagan. Yangi qoidaga binoan, besh kishi oltinchisini
dubulg‘a, qilich va jang boltasi bilan ta’minlab, vikingdan
kam qurollantirmagan. Qolaversa, ushbu oltinchi kishi do-
imo mashq qilishi, jangga tayyorlanishi shart edi. Uning
uchun qolgan beshta qo‘shnisining ishlashi oilasi haqida
o‘ylamasligi uchun ham imkon beradi. Shu tariqa son
jihatidan qisqargan Alferd qo‘shini sifati bo‘yicha avvalgi-
ga nisbatan sezilarli kuchayadi. Yangi qo‘shinning paydo
bo‘lishi bilan jamiyatda ham muhim o‘zgarishlar bo‘ladi.
Jamiyatda professional ziroatchilardan tashqari jangchilar
toifasi vujudga keladi.](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_10.png)
![Alfred daniyaliklar qal’alarni qamal qilishni uncha-
lik xush ko‘rmasligini anglab, o‘z mulklari chegaralarida
ko‘plab qal’alar – burglar barpo ettiradi. Qirol kema
yasaydigan ustalarni topib, daniyaliklarnikidan qolishmay-
digan kemalarni yasattiradi.
Qirol Alfred faqat qo‘shin bilan shug‘ullanmagan.
U o‘z davrining ma’lumotli kishisi bo‘lgan. Uesseksda
esa daniyaliklar hujumlaridan keyin lotin tilini biladigan
odamlar deyarli qolmagan edi.
U eski angl-saks qonunlarini yozishni va Angliya tari-
xiga oid ma’lumotlar to‘plashni buyuradi. Buyuk Alfred
davrida «Anglosakson solnomasi» tuzilib, unda yilma-yil
muhim voqealar qayd etila boshlanad](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_11.png)
![E tiboringiz uchun rahmat ʼ](/data/documents/d143a877-84ab-41d4-a999-26e552eefe49/page_12.png)
Aglsakslar svilizatsiyasi
Reja: 1. Aglsakslarning Angliya hududiga kirib kelishi 2.Aglsakslar o z davlatini tashkil etishiʻ 3. Aglsakslarning madaniy hayoti va ijtimoiy tuzumi
Rim imperiyasi Britaniya orollarini istilo qilganida orol janubida kelt, britt, shimolida – hozirgi Irlandiya va Shotlandiyada – skot, pikt qabilalari yashagan. Rim legionlari 407-yilda Britaniyani tashlab Italiya- ga qaytadi. Ularning ketidan qol- gan rimliklar ham Yevropaga keta boshlaydi. Shu tariqa orolning kelt aholisi o‘z holicha qoldiriladi. Kelt qabila boshliqlari esa o‘zaro urush- larga kuch beradi. Ayni paytda shimoldan pikt va skott qabilalari hujumlari boshlanadi. 13
Piktlardan himoyalanish uchun mahalliy brittlar ilk marotaba germanlarning yut, angl va saks qabilalaridan yollanma drujinalarni taklif etgan. Bu qabilalar Germaniyaning shimoli va Yutlandiya yarimoro- lida yashardi. Dastlab germanlar uchta kemada kelishadi. Lekin ko‘p o‘tmay ularning ortidan ko‘plab qabiladoshlari yo‘lga chiqadi. Germanlarning keltlardan tobora yuqori to‘lov talab qilishi, doimiy isyonlari, mamlakatni talashlari va tahdidlari kuchayib boradi. Yutlar V asr o‘rtalarida Kent viloyatini bosib oladi.
Ularning izidan angl-sakslar ham keltlarga hujum boshlab, qattiq qarshilik bo‘lmaga- nidan mamlakatni istilo qilishga kirishadilar. Angl-sakslar mahalliy aholining bir qismini qirib, ayrimlarini qullik asoratiga soladilar. Shaharlar katta talafot ko‘radi, maju- siy germanlar ibodatxona va monastirlarni talab, yondirib yuboradilar. Istilo dahshatidan ko‘pgina keltlar qit’aga, Armorika viloyatiga ko‘chib o‘tadi. Fransiyaning shimo- li-g‘arbidagi bu hudud brittlarning ommaviy ko‘chishidan so‘ng Bretan nomini olib, bu nomni hozirga qadar saqlab