FORS TILIDA IZOFA ZANJIRI
![FORS TILIDA IZOFA
ZANJIRI](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_1.png)
![REJA:
•
FORS TILIDA IZOFA
•
IZOFALAR IMLOSI
•
IZOFA ZANJIRI](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_2.png)
![FORS TILIDA IZOFA
Fors tilida aniqlanmish bilan aniqlovchi o’rtasidagi aloqa maxsus birikma izofa yo’li bilan ifodalanadi.
Bunda so’z tartibi quyidagicha bo’ladi: birinchi o’rinda aniqlanmish kelib, so’ng urg’u olmagan
morfologik ko’rsatgich “e” qo’shimchasi qo’shiladi, undan keyin aniqlovchi keladi. Aniqlanmish
oxiriga qo’shilgan “e” izofa deyiladi.
هفاضا Izofa arabcha so’z bo’lib, qo’shish, orttirish degan ma’noni bildiradi. Aniqlovchili birikma butun
bir ohang bilan talaffuz etiladi, ya’ni aniqlanmish bilan aniqlovchi o’rtasida pauza to’xtash bo’lmaydi.
Fors tilida gap va so’z birikmalarida so’z tartibi qat’iydir. izofali birikmalarda birinchi o’rinda
aniqlanmishning, ikkinchi o’rinda aniqlovchining kelishi qat’iy .
خرسﻞﮔ go’l-e so’rx – qizil gul
رايشناد باتك ketob-e doneshyor – o’qituvchining kitobi](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_3.png)
![Fors tili izofiy birikmasida so’z tartibi o’zbek tiliga qarama-qarshidir. Agar o’zbek tilida
avval aniqlovchi so’ng aniqlanmish kelsa, fors tilida esa aksincha, avval aniqlanmish so’ng
aniqlovchi keladi.
Aniqlovchi - aniqlanmish; aniqlanmish - aniqlovchi:
Katta stol كرز))ب زيم miz bo’zo’rg
Baland imorat كرز
))ب ترامع emorate bo’land
Qaratqich – qaralmish; qaralmish- qaratqich:
O’qituvchining portfeli رايشن
)اد في )ك kif-e doneshyor
Mening do’stim نم تسود dust-e man](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_4.png)
![Fors tili grammatikasida izofiy birikmadagi aniqlanmish فاضم muzof va aniqlovchi )هيل ))ا فاضم muzofun
ilayh deb nomlanadi. Izofa ko’rsatgichi doimo muzofdan so’ng qo’yiladi va bularni bir-biriga bog’lab,
izofiy birikma hosil qiladi. Izofiy birikmadagi so’zlar bir butun sintaktik birlik hisoblanadi.
حبص ماگنه hangom-e so‘bh tong payti
هوک یلااب Bolo-ye kuh to g ‘ tepasi](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_5.png)
![IZOFALAR IMLOSI
1. Undosh bilan tugagan so’zlardan so’ng izofa zir belgisi orqali yozilib, e deb talaffuz etiladi.
Odatda zir belgisi yozuvda ifoda etilmaydi. Talaffuzda esa doimo saqlanadi. Masalan:
لاط تعاس soat e tello – oltin soat
يسراف نابز zabon e forsi – fors tili
يدعس ناتسلك guleston –e sa’di – sa’diyning gulistoni
مجني سرد dars-e panjum – beshinchi dars
2. ه e qisqa unlisi bilan tugagan so’zlardan so’ng izofa ء - xamza belgisi orqali yozilib, ye deb
talaffuz etiladi. Masalan:
هايس ءهتخت taxte-ye siyoh – qora doska
ام ءهناخ xone-ye mo – bizning uy
يبدا ءهّلجم majalle-ye adabiy – adabiy jurnal
تايبدا و نابز ءهدكشناد doneshkade –ye zabon va adabiyot – til va adabiyot fakulteti](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_6.png)
![3. ﻯ y o va و vov c ho’ziq unlilar bilan tugagan so’zlarda n so’ng izofa ﻯ yo harfi orqali yozilib,
ye deb talaffuz etiladi. Masalan:
لﮔ يوب bu-ye gul – gulning hidi
يلدنصﻯاﭘ po-ye sandali – stulning oyog’i
Eslatma: ي i cho’ziq unlisi bilan tugagan so’zlarda izofiy ﻯ yo yozuvda ifoda etilmay,
talaffuzda i unlisidan so’ng bir ye qo’shib o’qiladi. Masalan,
گرزب يلدنص sandali -ye bo’zo’rg – katta stul
ايرد يهام mohi–ye daryo – dengiz balig’i
وا ينيب bini- ye u – uning burni](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_7.png)
![IZOFA ZANJIRI
Fors tilida uchtadan kam bo‘lmagan aniqlovchilar bir-biri bilan izofa orqali bog‘lanib
ma’lum bir aniqlanmishni aniqlab kelsa izofiy birikmaning bunday ko‘rinishlariga izofa zanjiri
deyiladi. Masalan:
متسه یماظن مانب دنکشات یتلود یژوﮔادپ هاگشناد یژولول يف هدکشناد مود لاس یوجشناد نم .
Man doneshju-ye sol-e do‘vvo‘m-e doneshkade-ye filo‘luji-ye doneshgoh-e pedogo‘ji-ye
do‘o‘lati-ye Toshkand be nom-e Nezomi hastam.
Men Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti filologiya fakulteti ikkinchi
kurs talabasiman.](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_8.png)
![Izofiy zanjirda aniqlovchi so‘zlar bir-birini aniqlab, izohlab va ma’nosini
to‘ldirib keladilar hamda o‘zaro izofa ko‘rsatkichi orqali bog‘lanadilar. Masalan:
لوا لاس یوجشناد
doneshju-ye sol-e avval
birinchi kurs talabasi
خيرات هدکشناد لوا لاس یوجشناد
Doneshju-ye sol-e avval-e doneshkade-ye torix
Tarix fakultetining birinchi kurs talabasi](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_9.png)
![Aniqlovchi bilan aniqlanmish so‘zlar bir-birlari bilan izofa ko‘rsatkichi orqali zanjir
kabi bog‘lanib ketadilar va bir butun izofiy birikmani hosil qiladilar. Izofiy zanjirdagi hamma
so‘zlar ( oxirgi so‘zdan tashqari ) izofa ko‘rsatkichini olgan bo‘ladi. Birikmadagi oxirgi
aniqlovchi esa har doim izofa qabul qilmaydi, ya’ni izofalar soni har doim aniqlovchilar sonidan
bitta kam bo‘ladi.Izofa zanjirida qat’iy so‘z tartibi mavjud. Bu tartibning buzilishi so‘z
birikmasidagi mazmunning o‘zgarishiga sabab bo‘ladi.Agar birikmada kishilik olmoshlaridan
biri bo‘lsa, ishtirok etayotgan kishilik olmoshi doimo birikma oxiriga qo‘yiladi . Masalan:
ام رايشناد یسراف نابز باتک
ketob-e zabon-e forsi-ye doneshyor-e mo
o‘qituvchimizning fors tili kitobi
یوت
يتسنا یملع نادنمراکخ يرات
kormandon-e elmi-ye anstitu-ye t orix
Tarix institutining ilmiy xodimlari](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_10.png)
![MATN BILAN ISHLASH
تیاکح
هvك ت vسشن وا ﮏ يد ز ن ﻦ ينﭽ و ت ﻔﺮ لومتم مدآ ﺶ يﭙ ی ﺮ قف ﺮ vعاش ﻯ زور
ﺮ vvعاش زا و د vvش ﻦ vvيكمشخ ﻦ vvيا زا لومتم .دوب توا ﻔت ب vvجو ك vvي ا vvهنا نايم
ﻦ vيا زا لومتم ب vجو ك vي :ت vف ﮔ ؟ت vسا توا ﻔت ه ﭽ ﺮ vخ و و vت نايم ه vك د يس ر ﭙ
.تساوخ رذع و دش لجخ باوج](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_11.png)
![ҲИКОЯТ
Рузэ шоир фақирэ пишэ м тамаввел рафт ва ченин наздик у ӯ
нашист ке мийон онҳо як важаб тафовут буд. М тамаввел аз ин
ӯ
хашмгин ш д ва аз шоир п рсид кэ мийонэ ту ва хар чэ тафовут
ӯ ӯ
аст? Гуфт: як важаб м тамаввел аз ин жавоб хежел ш д ва зр
ӯ ӯ ӯ
хост.](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_12.png)
![HIKOYAT
Bir kuni bir kambag'al shoir bir boyning oldiga borib uning yoniga
o'tiribdi.Oralarida ma'lum bir farq bor ekan.Boyning jahli chiqib,
shoirdan eshakdan farqing nima deb so'radi. U aytdi: bir boy kishi bu
javobdan uyalib, uzr so‘radi.](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_13.png)
![LUG’AT BILAN ISHLASH
بجو vajab qarich
ﻦينﭽ chenin shunday
لومتم mo tamavvel
ʼ Boy
دش
ﻦ يكمشخ xashmgin sho dan ʼ achchiqlanmoq , g azablanmoq ʼ
ﻦدش لجخ xejel sho dan
ʼ xijolat bo lmoq ʼ
ﻦ
تساوخ رذع o zr xostan ʼ uzr so ramoq ʼ](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_14.png)
![FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. ABDUSAMATOV M. FORS TILI. - T.: SHARQ, 2007
2. QURONBEKOV A., VOHIDOV A., ZIYAYEVA T. FORS TILI. - T., 2006
3. AHROROV H.K. FORS TILI. -T.: O’QITUVCHI, 1992.
4. L.XALILOV «FORS -TILI». – TOSHKENT: O’QITUVCHI, 1992.
5. FORSCHA-O’ZBEKCHA O’QUV LUG’ATI. -T.: O’QITUVCHI, 1988.](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_15.png)
![E’TIBORINGI
Z UCHUN
RAHMAT!](/data/documents/b5f665fd-5811-4ef7-87dd-a8dbe752434a/page_16.png)
FORS TILIDA IZOFA ZANJIRI
REJA: • FORS TILIDA IZOFA • IZOFALAR IMLOSI • IZOFA ZANJIRI
FORS TILIDA IZOFA Fors tilida aniqlanmish bilan aniqlovchi o’rtasidagi aloqa maxsus birikma izofa yo’li bilan ifodalanadi. Bunda so’z tartibi quyidagicha bo’ladi: birinchi o’rinda aniqlanmish kelib, so’ng urg’u olmagan morfologik ko’rsatgich “e” qo’shimchasi qo’shiladi, undan keyin aniqlovchi keladi. Aniqlanmish oxiriga qo’shilgan “e” izofa deyiladi. هفاضا Izofa arabcha so’z bo’lib, qo’shish, orttirish degan ma’noni bildiradi. Aniqlovchili birikma butun bir ohang bilan talaffuz etiladi, ya’ni aniqlanmish bilan aniqlovchi o’rtasida pauza to’xtash bo’lmaydi. Fors tilida gap va so’z birikmalarida so’z tartibi qat’iydir. izofali birikmalarda birinchi o’rinda aniqlanmishning, ikkinchi o’rinda aniqlovchining kelishi qat’iy . خرسﻞﮔ go’l-e so’rx – qizil gul رايشناد باتك ketob-e doneshyor – o’qituvchining kitobi
Fors tili izofiy birikmasida so’z tartibi o’zbek tiliga qarama-qarshidir. Agar o’zbek tilida avval aniqlovchi so’ng aniqlanmish kelsa, fors tilida esa aksincha, avval aniqlanmish so’ng aniqlovchi keladi. Aniqlovchi - aniqlanmish; aniqlanmish - aniqlovchi: Katta stol كرز))ب زيم miz bo’zo’rg Baland imorat كرز ))ب ترامع emorate bo’land Qaratqich – qaralmish; qaralmish- qaratqich: O’qituvchining portfeli رايشن )اد في )ك kif-e doneshyor Mening do’stim نم تسود dust-e man
Fors tili grammatikasida izofiy birikmadagi aniqlanmish فاضم muzof va aniqlovchi )هيل ))ا فاضم muzofun ilayh deb nomlanadi. Izofa ko’rsatgichi doimo muzofdan so’ng qo’yiladi va bularni bir-biriga bog’lab, izofiy birikma hosil qiladi. Izofiy birikmadagi so’zlar bir butun sintaktik birlik hisoblanadi. حبص ماگنه hangom-e so‘bh tong payti هوک یلااب Bolo-ye kuh to g ‘ tepasi