logo

FORS TILIDA OLMOSHLARNING ISHLATILISHI

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

480.0263671875 KB
FORS TILIDA 
OLMOSHLARNING 
ISHLATILISHI                                
                 Reja:
1.Olmoshlarning ishlatilishi.
2.Olmosh turlari.
3.Matn ustida ishlash.
4.Yangi lug’atlarni o’rganish                 همه       hame  OLMOSHI HAQIDA
Fors tilida  Mهمه   hame  olmoshi gapda izofa 
bilan va izofasiz o‘qilishi mumkin. Agar  M	
همه  
hame  olmoshidan keyin kelgan so‘z ko‘plik 
shaklida bo‘lsa,  M	
همه   hame  izofa bilan, birlik 
shaklida bo‘lsa, izofasiz o‘qiladi . 
 همه
نا یوجشنا د  
hame- y e  
dāne šjuy
ān  
‘ ha mma  
ta laba la r
’
 همه
 یاهتورث
روشک  
hame- y e  
sarv athā
- ye  
k e šv ar 
‘ ma mla k
a tning 
ha mma  
boylikla r
i’
اج همه  
hame jā   
‘ ha mma  
ye r’                 مeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee	هنتیاکح
ت	
Mفگ و ت	Mساوخ ار نابرطم و دی	Mسر نات	Mسودنه ه	Mب گ	Mنلرومیت ر	Mیما׃ رهام یاهبرطم ت	Mیلاو ن	Mیا رد ه	Mک ما هدینش ناگرزب زا 
ت	
Mفگ .دی	Mسرپ ار وا م	Mسا و د	Mش لاحشوخ رای	Mسب هاشداپ .درک زاغآ ندز رات ه	Mب و د	Mش ر	Mضاح ا	Mنیبان برطم .دنت	Mسه׃ تلود مم	Mسا 
ت	
Mفگ  هاشداپ  .ت	Mسا׃داد  باوج  برطم  ؟دوشیم  روک  م	Mه  ت	Mلود  ׃ زا  هاشداپ  .دمایمن  گنل  ه	Mناخ  ه	Mب  دوبیمن  روک  ت	Mلود  ر	Mگا  
.داد  وا  ه	
MMMMMMM	ب  رای	MMMMMMM	سب  ماعنا  و  د	MMMMMMM	مآ  ش	MMMMMMM	شوخ  برطم  ن	MMMMMMM	یا  ییوگت	MMMMMMM	سار
                  KO‘RSATISH OLMOSHLARI
  )    ریامMMضراش	Mا  ه   zamāyer-e ešāre(
نیا   (in) va    نآ   ( ān ) ko‘rsatish olmoshlari  
Fors tilida  نی	
Mا   in  ‘bu’ ko‘rsatish olmoshi so‘zlovchiga nisbatan yaqin bo‘lgan 
predmetlarni,  ن
Mآ   ān  ‘u’ ko‘rsatish olmoshi esa so‘zlovchiga nisbatan uzoq bo‘lgan 
predmetlarni ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Masalan:
نیا   va  نآ   ko ‘ rsatish olmoshlari gapda ega vazifasidan tashqari aniqlovchi bo ’ lib 
keladi .
تسا خرس دادم نیا    in med ā d sorx ast  ‘ Bu qalam qizildir ’.
نینچ   č onin  ‘ shunday ’, ‘ bunday ’;  نانچ   č on ā n  ‘ unday ’, ‘ o ‘ shanday ’  olmoshlari  نیا   in   
va  نآ   ā n ko ‘ rsatish olmoshlariga  نوچ   č on  so ‘ zini qo ‘ shish orqali hosil bo ‘ lgan . 
  نیمه hamin  ‘xuddi shu’   va   نامه hamān  ‘xuddi o‘sha’ olmoshlari  نیا   in  va   نآ   ān  
ko‘rsatish olmoshlariga  مه   ham  old   qo‘shimchasini qo‘shish orqali;   نینچمه   hamčonin  
‘xuddi shunday’,   نانچمه     hamčonān  ‘xuddi o‘shanday’   olmoshlari ham shu yo‘l bilan 
hosil bo‘lgan.                             EGALIK OLMOSHLARINING IMLOSI
•
So‘z    ه e  qisqa unlisi yoki ی     i   cho‘ziq unlisi bilan 
tugagan bo‘lsa, egalik qo‘shimchalari oldidan birlik 
shaklda   ا alef,  ko‘plikda esa  ء   hamza belgisi qo‘yiladi. 
Talaffuzda birlik shaklda ot bilan egalik qo‘shimchalari 
orasida kichik pauza, ko‘plikda esa bir  ی   y  tovushi 
orttiriladi. Masalan:
2. So‘z    ا ā  yoki  و   u  cho‘ziq unlisi bilan tugagan bo‘lsa, 
egalik qo‘shimchalari oldidan bir  ی      y  orttiriladi .                 میور ruyam yuzim
تیور ruyat yuzing
شیور ruyaš yuzi
  عمج
نامیور r uyemān yuzimiz
ناتیور r uyetān yuzingiz
ناشیور r uyešān yuzlari                                      xod   O‘ZLIK OLMOSHI
Fors tilida   دوeخ     xod  o‘zlik olmoshi gapda mustaqil holda hamda 
biror otga izofa orqali birikib keladi.
  دوخ   xod  o‘zlik olmoshi mustaqil holda ko‘pincha egalik 
qo‘shimchalari bilan birga keladi. Masalan:
O ‘ zbek tilida o ‘ zlik olmoshidan keyin kelgan aniqlanmish doimo 
egalik qo ‘ shimchalarini qabul qiladi  ( kitobim ,  do ‘ sti ,  ishlari , 
uyingiz  kabi ).  Fors tilida esa aniqlanmish hech qanday egalik 
qo ‘ shimchalarini qabul qilmay ,  دو	
eخ   so ‘ zi bilan oddiy izofa orqali 
birikadi .  O‘zbek tilidagi egalik ma’nosi fors tilida fe’lning shaxs-
son qo‘shimchalari orqali ifodalanadi.                  1-mashq.  Quyidagi fe’llarning yozilishi va talaffuzini o‘rganing .
خ
و
ا
ب
ی
د
ن x
ā
b
i
d
a
n ‘
u
x
l
a
m
o
q
’
خ
و
ا
ن
د
ن x
ā
n
d
a
n ‘
o
‘
q
i
m
o
q
’
خ
و
ا
س
ت
ن x
ā
s
t
a
n ‘
x
o
h
l
a
m
o
q
’
,
 
‘
i
s
t
a
m
o
q
’ندیباوخ xābida
n ‘ uxlamoq ’
ندناوخ xāndan ‘ o‘qimoq ’
نتساوخ xāstan ‘ xohlamoq ’ , 
‘ istamoq ’                 2-mashq.  Gaplarni fors tiliga tarjima qiling .
O‘rtog‘im menga xat yozdi.  U o‘zi haqida so‘zlab 
berdi. U o‘z xonasini tozaladi. Universitet yonida bir 
chiroyli bog‘ joylashgan. Bugun biz mashhur shoir 
bilan uchrashdik.  Bu imoratning orqasida bank 
joylashgan. Kecha men seni magazinda ko‘rdim. 
Kecha do‘stim darsga kelmadi. Daraxtning tepasiga 
bir qush qo‘ndi. U o‘z kitobini stoldan oldi. Darsdan 
so‘ng hamma o‘z uyiga ketdi .                  
SO‘ROQ OLMOSHLARINING SO‘ROQ GAP TUZILISHIDAGI ISHTIROKI
 
Fors tilida so‘roq gap so‘roq bildiruvchi  روطeچ   četour  ,  M	هچ گنر    če   rang ,   e	هراک	eچ   čekāre ,   اج	eeeک   kojā ,  e	مeادeeک    kodām , 
e	
هنوگ	eچ    čegune  so‘roq so‘zlari yordami bilan ham tuzilishi mumkin .                 Fors tili - a  bo'sh   mavzu  yoki pro-drop tili, 
shuning uchun shaxsiy olmoshlar (masalan, 
"I", "he", "she") ixtiyoriy. Olmoshlar 
qo'shadi  rā  ular ob'ekt sifatida ishlatilganda, 
aks holda bir xil bo'lib qoladi. Mn r ا   birinchi 
shaxs birlik kelishik shakli  man rā  "men" ni 
qisqartirish mumkin  marā  yoki og'zaki 
tilda,  mano . Pronominal genitik enklitikalar 
(yuqoriga qarang) oddiy olmoshlardan farq 
qiladi.                 Shaxs Yagona Ko'plik
1-chi man man
mā m ا
2-chi tw ga
shoma sh ُm ا
3-chi u  و w (odam)
ān  آ n (odam bo'lmagan),
vey wi ى   * (faqat inson 
uchun, adabiy) ānhā  آ n ـ h ا   (odam 
bo'lmagan / inson),
isān  ـ y ـ sh ـ n (faqat inson 
uchun va rasmiy)Adabiy shakllar                 Og'zaki shakllar
Shaxs Yagona Ko'plik
1-chi man man
mā m ا
2-chi tw ga
shoma sh ُm ا
3-chi siz va
ishun  ـy ـsh ا n * (faxriy) ounhā / ounā  آ nhh ا  
(normal),
ishun  ـ y ـ shon   (faxriy)                 Fors tiliga o'xshaydi  Frantsuzcha
 ikkinchi shaxsning ko'plik 
olmoshi 'šomā' manzilning 
muloyim shakli sifatida 
ishlatiladi. Forscha "to" yaqin 
do'stlar orasida ishlatiladi 
(shunday deb ataladi)  T-V  farqi ).                  Biroq, fors tili ham shimoliy 
hind tillariga o'xshaydi 
Hindustani  unda uchinchi shaxs 
ko'plik shaklida, olmosh 
bilan  isun , xushmuomalalik 
uchun bir kishiga murojaat 
qilish uchun ishlatiladi, ayniqsa 
ushbu shaxsning huzurida: [2
]                 •
Bbs خ yd shm  آ ا mryz ک	ـــ	ک yyy 
xstyd ؟   bebaxšid, shomā amrikāyi 
hastid?  - kechirasiz, siz 
amerikalikmisiz?
•
ی ysh ا n bh mn  گ fndn brwym 
tw  ishun be man goftan, berim 
tu  "u menga:" Kiramiz ", dedi                                    Ob'ekt olmoshlari
Ob'ekt olmoshlari predmet olmoshlari bilan 
bir xil (keyin r r postupoziyasi)  rā ), lekin 
ob'ektlar yuqorida tavsiflangan egalik 
aniqlovchilari bilan ham belgilanishi 
mumkin, ular otlar o'rniga fe'llarga birikib, 
postpozitsiyani talab qilmaydi; quyida 
keltirilgan "Kecha men uni ko'rdim" misolini 
ko'rib chiqing.                 Transliteratsiya Fors tili Izohlar
diruz  ou rā  didam
Dyrw  و ز w r ا   dydam Postpozitsiya 
r ا   rā  predmet olmoshi 
sifatida predmet 
olmoshidan 
foydalanganda kerak.
diruz didam es
Dyru ز   dydamas Kechiktirish kerak emas; 
fe'lga biriktirilgan egalik 
aniqlovchisi.To'g'ridan-to'g'ri ob'ektni birlashtirish                              Namoyish olmoshlari
Namoyish olmoshlari  ا yn ( yilda , bu) va  آ n 
( a tegishli ravishda). Ularning ko'plik 
shakllari  ا yhnh ا   ( inha , bular) va  آ nh ا  
( anha jonsiz ismlar uchun yoki  ی y ن n ا n ( inān , 
bular) va  ا n ا n ( anan,  o'sha) jonli ismlar 
uchun.  آ n va  آ nh ا   uchinchi shaxs predmet 
olmoshlari sifatida ham ishlatilishini 
unutmang.                 Namoyishchilar noaniq olmoshlar 
bilan birlashtirilishi mumkin yeki , 
bitta) va y andyh h ا   ( yeki hā , bir) 
berish:  ی yn y ن y ک   ( yeki , bu), zn 
y ک y ک   ( yeki,  o'sha),  ی yn y ک yh h ا  
( yeki hā , bular) va yn y ک yh h ا   ( a yeki 
hā,  Mana bular).                 Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Abdusamatov.M Fors tili. –T .:Sharq. 2007
2.Qurbonbekov A, Vohidov A ,Ziyaeva T. Fors tili .-T .,2006
3.Ahrorov H.K. Fors tili .-T.: O’qituvchi. 1992.
4.Xalilov L. Fors tili .-Toshkent .: O’qituvchi .1992.

FORS TILIDA OLMOSHLARNING ISHLATILISHI

Reja: 1.Olmoshlarning ishlatilishi. 2.Olmosh turlari. 3.Matn ustida ishlash. 4.Yangi lug’atlarni o’rganish

همه hame OLMOSHI HAQIDA Fors tilida Mهمه hame olmoshi gapda izofa bilan va izofasiz o‘qilishi mumkin. Agar M همه hame olmoshidan keyin kelgan so‘z ko‘plik shaklida bo‘lsa, M همه hame izofa bilan, birlik shaklida bo‘lsa, izofasiz o‘qiladi . همه نا یوجشنا د hame- y e dāne šjuy ān ‘ ha mma ta laba la r ’ همه یاهتورث روشک hame- y e sarv athā - ye k e šv ar ‘ ma mla k a tning ha mma boylikla r i’ اج همه hame jā ‘ ha mma ye r’

مeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee هنتیاکح ت Mفگ و ت Mساوخ ار نابرطم و دی Mسر نات Mسودنه ه Mب گ Mنلرومیت ر Mیما׃ رهام یاهبرطم ت Mیلاو ن Mیا رد ه Mک ما هدینش ناگرزب زا ت Mفگ .دی Mسرپ ار وا م Mسا و د Mش لاحشوخ رای Mسب هاشداپ .درک زاغآ ندز رات ه Mب و د Mش ر Mضاح ا Mنیبان برطم .دنت Mسه׃ تلود مم Mسا ت Mفگ هاشداپ .ت Mسا׃داد باوج برطم ؟دوشیم روک م Mه ت Mلود ׃ زا هاشداپ .دمایمن گنل ه Mناخ ه Mب دوبیمن روک ت Mلود ر Mگا .داد وا ه MMMMMMM ب رای MMMMMMM سب ماعنا و د MMMMMMM مآ ش MMMMMMM شوخ برطم ن MMMMMMM یا ییوگت MMMMMMM سار

KO‘RSATISH OLMOSHLARI ) ریامMMضراش Mا ه zamāyer-e ešāre( نیا (in) va نآ ( ān ) ko‘rsatish olmoshlari Fors tilida نی Mا in ‘bu’ ko‘rsatish olmoshi so‘zlovchiga nisbatan yaqin bo‘lgan predmetlarni, ن Mآ ān ‘u’ ko‘rsatish olmoshi esa so‘zlovchiga nisbatan uzoq bo‘lgan predmetlarni ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Masalan: نیا va نآ ko ‘ rsatish olmoshlari gapda ega vazifasidan tashqari aniqlovchi bo ’ lib keladi . تسا خرس دادم نیا in med ā d sorx ast ‘ Bu qalam qizildir ’. نینچ č onin ‘ shunday ’, ‘ bunday ’; نانچ č on ā n ‘ unday ’, ‘ o ‘ shanday ’ olmoshlari نیا in va نآ ā n ko ‘ rsatish olmoshlariga نوچ č on so ‘ zini qo ‘ shish orqali hosil bo ‘ lgan . نیمه hamin ‘xuddi shu’ va نامه hamān ‘xuddi o‘sha’ olmoshlari نیا in va نآ ān ko‘rsatish olmoshlariga مه ham old qo‘shimchasini qo‘shish orqali; نینچمه hamčonin ‘xuddi shunday’, نانچمه hamčonān ‘xuddi o‘shanday’ olmoshlari ham shu yo‘l bilan hosil bo‘lgan.