FORS TILIDA OLMOSHLARNING ISHLATILISHI
![FORS TILIDA
OLMOSHLARNING
ISHLATILISHI](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_1.png)
![Reja:
1.Olmoshlarning ishlatilishi.
2.Olmosh turlari.
3.Matn ustida ishlash.
4.Yangi lug’atlarni o’rganish](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_2.png)
![همه hame OLMOSHI HAQIDA
Fors tilida Mهمه hame olmoshi gapda izofa
bilan va izofasiz o‘qilishi mumkin. Agar M
همه
hame olmoshidan keyin kelgan so‘z ko‘plik
shaklida bo‘lsa, M
همه hame izofa bilan, birlik
shaklida bo‘lsa, izofasiz o‘qiladi .
همه
نا یوجشنا د
hame- y e
dāne šjuy
ān
‘ ha mma
ta laba la r
’
همه
یاهتورث
روشک
hame- y e
sarv athā
- ye
k e šv ar
‘ ma mla k
a tning
ha mma
boylikla r
i’
اج همه
hame jā
‘ ha mma
ye r’](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_3.png)
![مeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee هنتیاکح
ت
Mفگ و ت Mساوخ ار نابرطم و دی Mسر نات Mسودنه ه Mب گ Mنلرومیت ر Mیما׃ رهام یاهبرطم ت Mیلاو ن Mیا رد ه Mک ما هدینش ناگرزب زا
ت
Mفگ .دی Mسرپ ار وا م Mسا و د Mش لاحشوخ رای Mسب هاشداپ .درک زاغآ ندز رات ه Mب و د Mش ر Mضاح ا Mنیبان برطم .دنت Mسه׃ تلود مم Mسا
ت
Mفگ هاشداپ .ت Mسا׃داد باوج برطم ؟دوشیم روک م Mه ت Mلود ׃ زا هاشداپ .دمایمن گنل ه Mناخ ه Mب دوبیمن روک ت Mلود ر Mگا
.داد وا ه
MMMMMMM ب رای MMMMMMM سب ماعنا و د MMMMMMM مآ ش MMMMMMM شوخ برطم ن MMMMMMM یا ییوگت MMMMMMM سار](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_4.png)
![KO‘RSATISH OLMOSHLARI
) ریامMMضراش Mا ه zamāyer-e ešāre(
نیا (in) va نآ ( ān ) ko‘rsatish olmoshlari
Fors tilida نی
Mا in ‘bu’ ko‘rsatish olmoshi so‘zlovchiga nisbatan yaqin bo‘lgan
predmetlarni, ن
Mآ ān ‘u’ ko‘rsatish olmoshi esa so‘zlovchiga nisbatan uzoq bo‘lgan
predmetlarni ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Masalan:
نیا va نآ ko ‘ rsatish olmoshlari gapda ega vazifasidan tashqari aniqlovchi bo ’ lib
keladi .
تسا خرس دادم نیا in med ā d sorx ast ‘ Bu qalam qizildir ’.
نینچ č onin ‘ shunday ’, ‘ bunday ’; نانچ č on ā n ‘ unday ’, ‘ o ‘ shanday ’ olmoshlari نیا in
va نآ ā n ko ‘ rsatish olmoshlariga نوچ č on so ‘ zini qo ‘ shish orqali hosil bo ‘ lgan .
نیمه hamin ‘xuddi shu’ va نامه hamān ‘xuddi o‘sha’ olmoshlari نیا in va نآ ān
ko‘rsatish olmoshlariga مه ham old qo‘shimchasini qo‘shish orqali; نینچمه hamčonin
‘xuddi shunday’, نانچمه hamčonān ‘xuddi o‘shanday’ olmoshlari ham shu yo‘l bilan
hosil bo‘lgan.](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_5.png)
![EGALIK OLMOSHLARINING IMLOSI
•
So‘z ه e qisqa unlisi yoki ی i cho‘ziq unlisi bilan
tugagan bo‘lsa, egalik qo‘shimchalari oldidan birlik
shaklda ا alef, ko‘plikda esa ء hamza belgisi qo‘yiladi.
Talaffuzda birlik shaklda ot bilan egalik qo‘shimchalari
orasida kichik pauza, ko‘plikda esa bir ی y tovushi
orttiriladi. Masalan:
2. So‘z ا ā yoki و u cho‘ziq unlisi bilan tugagan bo‘lsa,
egalik qo‘shimchalari oldidan bir ی y orttiriladi .](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_6.png)
![میور ruyam yuzim
تیور ruyat yuzing
شیور ruyaš yuzi
عمج
نامیور r uyemān yuzimiz
ناتیور r uyetān yuzingiz
ناشیور r uyešān yuzlari](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_7.png)
![xod O‘ZLIK OLMOSHI
Fors tilida دوeخ xod o‘zlik olmoshi gapda mustaqil holda hamda
biror otga izofa orqali birikib keladi.
دوخ xod o‘zlik olmoshi mustaqil holda ko‘pincha egalik
qo‘shimchalari bilan birga keladi. Masalan:
O ‘ zbek tilida o ‘ zlik olmoshidan keyin kelgan aniqlanmish doimo
egalik qo ‘ shimchalarini qabul qiladi ( kitobim , do ‘ sti , ishlari ,
uyingiz kabi ). Fors tilida esa aniqlanmish hech qanday egalik
qo ‘ shimchalarini qabul qilmay , دو
eخ so ‘ zi bilan oddiy izofa orqali
birikadi . O‘zbek tilidagi egalik ma’nosi fors tilida fe’lning shaxs-
son qo‘shimchalari orqali ifodalanadi.](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_8.png)
![1-mashq. Quyidagi fe’llarning yozilishi va talaffuzini o‘rganing .
خ
و
ا
ب
ی
د
ن x
ā
b
i
d
a
n ‘
u
x
l
a
m
o
q
’
خ
و
ا
ن
د
ن x
ā
n
d
a
n ‘
o
‘
q
i
m
o
q
’
خ
و
ا
س
ت
ن x
ā
s
t
a
n ‘
x
o
h
l
a
m
o
q
’
,
‘
i
s
t
a
m
o
q
’ندیباوخ xābida
n ‘ uxlamoq ’
ندناوخ xāndan ‘ o‘qimoq ’
نتساوخ xāstan ‘ xohlamoq ’ ,
‘ istamoq ’](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_9.png)
![2-mashq. Gaplarni fors tiliga tarjima qiling .
O‘rtog‘im menga xat yozdi. U o‘zi haqida so‘zlab
berdi. U o‘z xonasini tozaladi. Universitet yonida bir
chiroyli bog‘ joylashgan. Bugun biz mashhur shoir
bilan uchrashdik. Bu imoratning orqasida bank
joylashgan. Kecha men seni magazinda ko‘rdim.
Kecha do‘stim darsga kelmadi. Daraxtning tepasiga
bir qush qo‘ndi. U o‘z kitobini stoldan oldi. Darsdan
so‘ng hamma o‘z uyiga ketdi .](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_10.png)
![SO‘ROQ OLMOSHLARINING SO‘ROQ GAP TUZILISHIDAGI ISHTIROKI
Fors tilida so‘roq gap so‘roq bildiruvchi روطeچ četour , M هچ گنر če rang , e هراک eچ čekāre , اج eeeک kojā , e مeادeeک kodām ,
e
هنوگ eچ čegune so‘roq so‘zlari yordami bilan ham tuzilishi mumkin .](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_11.png)
![Fors tili - a bo'sh mavzu yoki pro-drop tili,
shuning uchun shaxsiy olmoshlar (masalan,
"I", "he", "she") ixtiyoriy. Olmoshlar
qo'shadi rā ular ob'ekt sifatida ishlatilganda,
aks holda bir xil bo'lib qoladi. Mn r ا birinchi
shaxs birlik kelishik shakli man rā "men" ni
qisqartirish mumkin marā yoki og'zaki
tilda, mano . Pronominal genitik enklitikalar
(yuqoriga qarang) oddiy olmoshlardan farq
qiladi.](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_12.png)
![Shaxs Yagona Ko'plik
1-chi man man
mā m ا
2-chi tw ga
shoma sh ُm ا
3-chi u و w (odam)
ān آ n (odam bo'lmagan),
vey wi ى * (faqat inson
uchun, adabiy) ānhā آ n ـ h ا (odam
bo'lmagan / inson),
isān ـ y ـ sh ـ n (faqat inson
uchun va rasmiy)Adabiy shakllar](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_13.png)
![Og'zaki shakllar
Shaxs Yagona Ko'plik
1-chi man man
mā m ا
2-chi tw ga
shoma sh ُm ا
3-chi siz va
ishun ـy ـsh ا n * (faxriy) ounhā / ounā آ nhh ا
(normal),
ishun ـ y ـ shon (faxriy)](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_14.png)
![Fors tiliga o'xshaydi Frantsuzcha
ikkinchi shaxsning ko'plik
olmoshi 'šomā' manzilning
muloyim shakli sifatida
ishlatiladi. Forscha "to" yaqin
do'stlar orasida ishlatiladi
(shunday deb ataladi) T-V farqi ).](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_15.png)
![Biroq, fors tili ham shimoliy
hind tillariga o'xshaydi
Hindustani unda uchinchi shaxs
ko'plik shaklida, olmosh
bilan isun , xushmuomalalik
uchun bir kishiga murojaat
qilish uchun ishlatiladi, ayniqsa
ushbu shaxsning huzurida: [2
]](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_16.png)
![•
Bbs خ yd shm آ ا mryz ک ـــ ک yyy
xstyd ؟ bebaxšid, shomā amrikāyi
hastid? - kechirasiz, siz
amerikalikmisiz?
•
ی ysh ا n bh mn گ fndn brwym
tw ishun be man goftan, berim
tu "u menga:" Kiramiz ", dedi](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_17.png)
![Ob'ekt olmoshlari
Ob'ekt olmoshlari predmet olmoshlari bilan
bir xil (keyin r r postupoziyasi) rā ), lekin
ob'ektlar yuqorida tavsiflangan egalik
aniqlovchilari bilan ham belgilanishi
mumkin, ular otlar o'rniga fe'llarga birikib,
postpozitsiyani talab qilmaydi; quyida
keltirilgan "Kecha men uni ko'rdim" misolini
ko'rib chiqing.](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_18.png)
![Transliteratsiya Fors tili Izohlar
diruz ou rā didam
Dyrw و ز w r ا dydam Postpozitsiya
r ا rā predmet olmoshi
sifatida predmet
olmoshidan
foydalanganda kerak.
diruz didam es
Dyru ز dydamas Kechiktirish kerak emas;
fe'lga biriktirilgan egalik
aniqlovchisi.To'g'ridan-to'g'ri ob'ektni birlashtirish](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_19.png)
![Namoyish olmoshlari
Namoyish olmoshlari ا yn ( yilda , bu) va آ n
( a tegishli ravishda). Ularning ko'plik
shakllari ا yhnh ا ( inha , bular) va آ nh ا
( anha jonsiz ismlar uchun yoki ی y ن n ا n ( inān ,
bular) va ا n ا n ( anan, o'sha) jonli ismlar
uchun. آ n va آ nh ا uchinchi shaxs predmet
olmoshlari sifatida ham ishlatilishini
unutmang.](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_20.png)
![Namoyishchilar noaniq olmoshlar
bilan birlashtirilishi mumkin yeki ,
bitta) va y andyh h ا ( yeki hā , bir)
berish: ی yn y ن y ک ( yeki , bu), zn
y ک y ک ( yeki, o'sha), ی yn y ک yh h ا
( yeki hā , bular) va yn y ک yh h ا ( a yeki
hā, Mana bular).](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_21.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Abdusamatov.M Fors tili. –T .:Sharq. 2007
2.Qurbonbekov A, Vohidov A ,Ziyaeva T. Fors tili .-T .,2006
3.Ahrorov H.K. Fors tili .-T.: O’qituvchi. 1992.
4.Xalilov L. Fors tili .-Toshkent .: O’qituvchi .1992.](/data/documents/10c05f2c-7973-40e0-b8a2-e0bdd72f090f/page_22.png)
FORS TILIDA OLMOSHLARNING ISHLATILISHI
Reja: 1.Olmoshlarning ishlatilishi. 2.Olmosh turlari. 3.Matn ustida ishlash. 4.Yangi lug’atlarni o’rganish
همه hame OLMOSHI HAQIDA Fors tilida Mهمه hame olmoshi gapda izofa bilan va izofasiz o‘qilishi mumkin. Agar M همه hame olmoshidan keyin kelgan so‘z ko‘plik shaklida bo‘lsa, M همه hame izofa bilan, birlik shaklida bo‘lsa, izofasiz o‘qiladi . همه نا یوجشنا د hame- y e dāne šjuy ān ‘ ha mma ta laba la r ’ همه یاهتورث روشک hame- y e sarv athā - ye k e šv ar ‘ ma mla k a tning ha mma boylikla r i’ اج همه hame jā ‘ ha mma ye r’
مeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee هنتیاکح ت Mفگ و ت Mساوخ ار نابرطم و دی Mسر نات Mسودنه ه Mب گ Mنلرومیت ر Mیما׃ رهام یاهبرطم ت Mیلاو ن Mیا رد ه Mک ما هدینش ناگرزب زا ت Mفگ .دی Mسرپ ار وا م Mسا و د Mش لاحشوخ رای Mسب هاشداپ .درک زاغآ ندز رات ه Mب و د Mش ر Mضاح ا Mنیبان برطم .دنت Mسه׃ تلود مم Mسا ت Mفگ هاشداپ .ت Mسا׃داد باوج برطم ؟دوشیم روک م Mه ت Mلود ׃ زا هاشداپ .دمایمن گنل ه Mناخ ه Mب دوبیمن روک ت Mلود ر Mگا .داد وا ه MMMMMMM ب رای MMMMMMM سب ماعنا و د MMMMMMM مآ ش MMMMMMM شوخ برطم ن MMMMMMM یا ییوگت MMMMMMM سار
KO‘RSATISH OLMOSHLARI ) ریامMMضراش Mا ه zamāyer-e ešāre( نیا (in) va نآ ( ān ) ko‘rsatish olmoshlari Fors tilida نی Mا in ‘bu’ ko‘rsatish olmoshi so‘zlovchiga nisbatan yaqin bo‘lgan predmetlarni, ن Mآ ān ‘u’ ko‘rsatish olmoshi esa so‘zlovchiga nisbatan uzoq bo‘lgan predmetlarni ko‘rsatish uchun ishlatiladi. Masalan: نیا va نآ ko ‘ rsatish olmoshlari gapda ega vazifasidan tashqari aniqlovchi bo ’ lib keladi . تسا خرس دادم نیا in med ā d sorx ast ‘ Bu qalam qizildir ’. نینچ č onin ‘ shunday ’, ‘ bunday ’; نانچ č on ā n ‘ unday ’, ‘ o ‘ shanday ’ olmoshlari نیا in va نآ ā n ko ‘ rsatish olmoshlariga نوچ č on so ‘ zini qo ‘ shish orqali hosil bo ‘ lgan . نیمه hamin ‘xuddi shu’ va نامه hamān ‘xuddi o‘sha’ olmoshlari نیا in va نآ ān ko‘rsatish olmoshlariga مه ham old qo‘shimchasini qo‘shish orqali; نینچمه hamčonin ‘xuddi shunday’, نانچمه hamčonān ‘xuddi o‘shanday’ olmoshlari ham shu yo‘l bilan hosil bo‘lgan.