Fors tilida PREDLOGLAR (PESHOYandho) va ko’makchi (pasoyandi –ro). Asosiy predloglar.yangi lug’atlarni o’rganish. Husnixat mashqlari. Savol-javoblar
![F O R S T I L I D A P R E D L O G L A R
( P E S H O Y A N D H O ) V A K O ’ M A K C H I
( P A S O Y A N D I – R O ) . A S O S I Y
P R E D L O G L A R . Y A N G I L U G ’ A T L A R N I
O ’ R G A N I S H . H U S N I X A T M A S H Q L A R I .
S A V O L - J A V O B L A R](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_1.png)
![7-VARIANT
•
Pedloglar (Peshoyandho);
•
Ko’makchi (pasoyandi -ro);
•
Asosiy predloglar;
•
Yangi lug’atlarni o’rganish;
•
Husnixat mashqlari;
•
Savol-javoblar](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_2.png)
![FORS TILIDA KELISHIKL ARNING
IFODAL ANISHI
•
Fors tilida kelishik kategoriyasi yo‘qdir.
Otlarning o‘zaro sintaktik munosabatlari
izofa, ko‘makchi va predloglar (old
ko‘makchilari) orqali ifoda etiladi.](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_3.png)
![PREDLOGL AR
•
Fors tilida predloglar o‘zlarining tarkibiga
ko‘ra 3 qismga bo‘linadilar:
•
1) asosiy predloglar,
•
2) izofali predloglar,
•
3) murakkab predloglar.](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_4.png)
![Asosiy ko‘makchilar fors tilida juda mahsuldor bo‘lib, kelishik munosabatlarini
ifodalovchi asosiy vosita hisoblanadi.
Tarjimasi misol Izofa v a
k o‘mak chilar Kelishik
qo‘shim - chalari Kel ishik lar
shahar رهش – -
bosh kelishik
mening
shahrim نم رهش izofa -ning
qaratqich
kelishigi
shaharni اررهش
ار – -ni
tushum
kelishigi
shaharga رهش هب
هب – -ga
jo‘nalish
kelishigi
shaharda رهش رد
رد – -da
o‘rin-payt
kelishigi
shahardan رهش زا
زا – -dan
chiqish kelishigiPREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_5.png)
![هب be ko‘makchisi otlarning oldiga qo‘yilib, harakatning yo‘nalish o‘rni, harakat
yo‘nalgan shaxs kabi ma’nolarni bildiradi va o‘zbek tilidagi jo‘nalish kelishigiga to‘g‘ri
keladi. Vهب be ko‘makchisi ot bilan qo‘shilib yoki alohida yozilishi ham mumkin. Masalan:
مدمآ تایرشن رادا هب نم
ۀ man be edāre-ye nashriyāt āmadam ‘Men nashriyot idorasiga
keldim’
میتفر یسیلگنا نابز هدکشناد هب ام mā be dāneškade-ye ruznāmenegāri raftim. ‘Biz Ingliz tili
fakultetiga bordik’PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_6.png)
![رد dar ko ‘ makchisi otlarning oldiga qo ‘ shilib , ish va harakat sodir
bo ‘ lgan o ‘ rinni , vaqtni bildiradi va o ‘ zbek tilidagi o ‘ rin - payt
kelishigiga mos keladi . Masalan:
هدکشنادرد نم زوریدمدوب\ diruz man dar dāneškade budam ‘Kecha
men fakultetda bo‘ldim’.
دوبن یسک وا هناخ رد تقو نآ ān vaqt dar xāne-ye u kasi nabud ‘U
vaqtda uning uyida hech kim yo‘q edi’.PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_7.png)
![زا az ko‘makchisi otlarning oldida kelib, turli ma’nolarni ifoda etishi
mumkin. Lekin ko‘pincha ma’nosi o‘zbek tilidagi chiqish kelishigiga
mos keladi زا az ko‘makchisi orqali anglashiladigan asosiy ma’no ish-
harakatning boshlanish o‘rni, payti va umuman chiqishni bidiradi.
Masalan:
میتسه امش رظتنم راهچ تعاس زا az sāat-e čahār montazer-e šomā
hastim ‘Soat to‘rtdan buyon sizni kutyapmiz’.PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_8.png)
![اب bā ko‘makchisi otlarning oldida kelib, birgalik, hamkorlik
ma’nolarini bildiradi va asosan o‘zbek tilidagi bilan ko‘makchisi
orqali anglashiladigan ma’nolarni ifodalaydi. Masalan:
متفر دنقرمس رهش هب دوخ هداوناخ اب نم
man bā xānevāde-ye xod be šahr-e Samarqand raftam
‘ Men oilam bilan Samarqand shahriga bordim’.PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_9.png)
![ات tā ko‘makchisi otlarning oldida kelib, harakat yo‘nalishidagi eng so‘nggi
o‘rinni va vaqt bildiruvchi so‘zlar bilan kelganda, vaqt chegarasini anglatadi.
O‘zbek tilidagi qadar ko‘makchisi anglatgan ma’nolarni bildiradi. Masalan:
تشاد همادا شش تعاس ات یملع هسلج
jalase-ye ‘elmi tā sāat-e šeš edāme dāšt ‘Ilmiy yig‘ilishi soat oltigacha
davom etdi’PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_10.png)
![یارب barāye ko‘makchisi otlarning oldiga qo‘yilib, ish-harakatning maqsad va
sababini bildiradi. O‘zbek tilida uchun ko‘makchisining asosiy ma’nolari va
ba’zan – ga qo‘shimchasi ma’nosiga mos keladigan ma’noni anglatadi.
Hozirgi fors tilida یارب ko‘makchisiga muqobil tarzda هساو vāse ko‘makchisi
ham qo‘llaniladi. Masalan:
متفر شلزنم هب متسود ندید یارب
barāye didan-e dustam be manzelaš raftam ‘Do‘stimni ko‘rish uchun uyiga
bordim’PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_11.png)
![رب bar ko‘makchisi asosan klassik matnlarda, poetik asarlarda va
qisman hozirgi fors tilida uchraydi. Bu ko‘makchi ish-harakatning biror
predmet ustida sodir bo‘lishini yoki u tomonga yo‘nalishini bildiradi.
Masalan:
دز شرس رب زارد بوچ اب
bā čub-e derāz bar saraš zad
‘ Uzun kaltak bilan uning boshiga urdi’.PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_12.png)
![زج joz ko‘makchisi ...dan boshqa , ...dan tashqari ma’nolarini
anglatadi. Masalan:
دماین سک چیه رومیت زج
joz Teymur hičkas nayāmad
‘ Temurdan boshqa hech kim kelmadi’PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_13.png)
![یب bi ko‘makchisi otlarning oldiga qo‘yilib, biror bir narsa yoki
shaxsning yo‘qlik ma’nosini bildirish uchun ishlatiladi.
دمآ رتفد و باتک یب سرد رس وا .
U sar-e dars bi ketāb va bi daftar āmad ‘U darsga kitob va daftarsiz
keldi’PREDLOGL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_14.png)
![اVر R Ā O RT K O ‘ M A K C H I S I
ار rā ort ko‘makchisi hozirgi fors tilida vositasiz to’ldiruvchini
ifodalash uchun xizmat qiladi. Ma’lumki, bu shakl o‘zbek tilida
tushum kelishigi qo‘shimchasi – ni yordami bilan ifodalanadi.
Masalan:
مداد متسود هب ار "ناتسکبزا یادص" همانزور
Ruznāme-ye «Sedā-ye Ozbakestān» rā be dustam dādam
‘«O‘zbekiston ovozi» gazetasini do‘stimga berdim’](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_15.png)
![ار rā ort ko‘makchisi o‘zbek tilidagi - ni qo‘shimchasi singari harakatni bevosita
o‘z ustiga olgan narsani – vositasiz ob’ektni ifoda etadi, ya’ni fors tilidagi ار rā
ko‘makchisi qo‘shilgan so‘z o‘zbek tilidagi tushum kelishigi shaklidagi so‘z
kabi o‘timli fe’l tomonidan boshqarilgan bo‘ladi:
مدیرخ ار یزاریش ناوید یشورف باتک هزاغم زا زور
emruz az maγāze-ye ketābforuši divān-e Širāzi-rā xaridam ‘Bugun kitob
magazinidan Sheroziyning devonini sotib oldim’.اVر R Ā O RT K O ‘ M A K C H I S I](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_16.png)
![YANGI LUG’ATL ARNI O’RGANISH
•
Jumlalarni fors tiliga tarjima qiling.
•
Men do‘stim bilan universitetga bordim. Kecha do‘stim kitob magazinidan Murtazo
Mushfiq Kozimiyning «Qo‘rqinchli Tehron» romanini sotib oldi. O‘tgan kuni
talabalar san’at muzeyiga bordilar. Kecha men do‘stimdan maktub oldim. Talaba
bo‘r keltirdi. Biz bugun 6 soat o‘qidik. Siz ularni ko‘rdingizmi? Kutubxonadan
lug‘atlar olib keldik. Ma’ruzani tingladik. Erondan mehmonlar keldilar. Bugun havo
sovuq. Singlim maktabni bitirdi. Biz yozda daryo bo‘yida dam oldik. O‘tgan yili
universitet talabalari musobaqalarda qatnashdilar. Sen bu filmni ko‘rdingmi? Sen
qayerdan kelding? Biz shahidlar xiyobonini ziyorat qildik. Yangi teatr binosi qurildi.](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_17.png)
![» « . یضترم کانتشحو نارهت نامر متسود زورید متفر هاگشناد هب متسود اب نم
.
هزوم هب نازومآ شناد هتشذگ زور دیرخ یشورفباتک کی زا ار یمیزوک قفشم
. . .
زورما دروآ چگ درگاش مدرک تفایرد متسود زا یا همان زورید دنتفر رنه6
. .
ام میدروآ تغل گنهرف هناخباتک زا ؟دیا هدید ار اهنآ ایآ میدناوخ سرد تعاس
. .
مرهاوخ هدرس اوه زورما دندوب هدمآ ناریا زا نانامهم میداد شوگ ینارنخس هب
. .
میدرک یم تحارتسا هناخدور رانک اه ناتسبات دش لیصحتلا غراف هسردم زا
.
؟دیا هدید ار ملیف نیا دندرک تکرش تاقباسم رد هاگشناد نایوجشناد هتشذگ لاس
.
دش هتخاس رتائت دیدج نامتخاس میدرک ترایز ار ادهش هچوک ؟ییاجک لها .YANGI LUG’ATL ARNI O’RGANISH](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_18.png)
![HUSNUX AT MASHQL ARI
نان ردق
نان هچب کsی ن sم زا ش sیپ .متفر ی sشورفنان ناکد ه sب حب sص زور ک sی
.تفرگ
.مدش ناور هناخ یوس شلابند و مدیرخ ار نان نم .دمآ نم تبون دعب
و درکن هاگن کرسپ .داتفا کرسپ نآ نان هچراپ کی هار رد ،مدید
هشوگ کی هب و متشادرب ار نان یاه هچراپ نم .تفر هجوت نودب
نان مه نان هزیر تسا نان مه نان .مداهن .](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_19.png)
![SAVOLL AR
•
Fors tilida predloglar necha turga bo’linadi?
•
Qaysi predlog o’zbek tilidagi jo’nalish kelishiga to’g’ri keladi?
•
Qaysi predlog o’rin-payt kelishigini bildiradi?
•
ار rā ort ko’makchisi o’zbek tilidagi qaysi qo’shimchaga mos keladi?
•
Matnni o’zbek tiliga tarjima qiling:
نان ردق
.تفرگ نان هچب کی نم زا شیپ .متفر یشورفنان ناکد هب حبص زور کی
نآ نان هsچراپ ک sی هار رد ،مدید .مدش ناور ه sناخ یو sس ش sلابند و مدیرخ ار نان ن sم .دمآ ن sم ت sبون د sعب
هشوگ ک
sی ه sب و م sتشادرب ار نان یاه ه sچراپ ن sم .تفر ه sجوت نودب و درکن هاگن کر sسپ .داتفا کر sسپ
.نان مه نان هزیر تسا نان مه نان .مداهن](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_20.png)
![•
Fors tilida predloglar o‘zlarining tarkibiga ko‘ra 3 qismga bo‘linadilar: 1) asosiy
predloglar, 2) izofali predloglar, 3) murakkab predloglar;
•
هب be;
•
رد dar;
•
-ni;
•
Non miqdori
Bir kuni ertalab novvoyxonaga bordim. Mendan oldin bir bola non oldi.
Keyin navbat menga keldi. Men non sotib oldim va uning ortidan uygacha bordim. Qarasam,
o‘sha bolaning yo‘liga bir parcha non tushib qoldi. Bola qaramadi va e'tibor bermay chiqib
ketdi. Men non bo’laklarini olib, burchakka qo'ydim. Non ham non, kichik non ham non.JAVOBL AR](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_21.png)
![E’TIBORINGIZ
UCHUN
TASHAKKUR!
ا Fم FF ش Fه Fج Fو FFF ت Fز Fا Fرک Fش FFF ت Fا FFF ب !](/data/documents/6fbb1bdc-599c-42b9-a1da-0ca52e630413/page_22.png)
F O R S T I L I D A P R E D L O G L A R ( P E S H O Y A N D H O ) V A K O ’ M A K C H I ( P A S O Y A N D I – R O ) . A S O S I Y P R E D L O G L A R . Y A N G I L U G ’ A T L A R N I O ’ R G A N I S H . H U S N I X A T M A S H Q L A R I . S A V O L - J A V O B L A R
7-VARIANT • Pedloglar (Peshoyandho); • Ko’makchi (pasoyandi -ro); • Asosiy predloglar; • Yangi lug’atlarni o’rganish; • Husnixat mashqlari; • Savol-javoblar
FORS TILIDA KELISHIKL ARNING IFODAL ANISHI • Fors tilida kelishik kategoriyasi yo‘qdir. Otlarning o‘zaro sintaktik munosabatlari izofa, ko‘makchi va predloglar (old ko‘makchilari) orqali ifoda etiladi.
PREDLOGL AR • Fors tilida predloglar o‘zlarining tarkibiga ko‘ra 3 qismga bo‘linadilar: • 1) asosiy predloglar, • 2) izofali predloglar, • 3) murakkab predloglar.
Asosiy ko‘makchilar fors tilida juda mahsuldor bo‘lib, kelishik munosabatlarini ifodalovchi asosiy vosita hisoblanadi. Tarjimasi misol Izofa v a k o‘mak chilar Kelishik qo‘shim - chalari Kel ishik lar shahar رهش – - bosh kelishik mening shahrim نم رهش izofa -ning qaratqich kelishigi shaharni اررهش ار – -ni tushum kelishigi shaharga رهش هب هب – -ga jo‘nalish kelishigi shaharda رهش رد رد – -da o‘rin-payt kelishigi shahardan رهش زا زا – -dan chiqish kelishigiPREDLOGL AR