Gidrosfera tarkibi, tuzilishi va fungsiyalari
![Mavzu: Gidrosfera tarkibi, tuzilishi
va fungsiyalari.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_1.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_2.png)
![Gidrosfera' — Yer massasining atigi
1/4100 qismini tashkil etadi.
Gidrosferaning eng asosiy qismi —
Dunyo okeani Yer qurrasi umumiy
maydoni (510 mln. km2)ning 361
mln.km2 ni, yoki 71 % ni Gidrosfera
qoplab olgan, koʻl va daryolardagi
suvlar esa quruqlik maydonining 6
% chasini egallab turadi[1]. Yer
qurrasidagi barcha abadiy qor va
muzliklarning umumiy maydoni 21
mln. km2, bu esa Yer yuzasi umumiy
maydonining 4 % ini, quruqlik
maydonining 14 % ini tashkil etadi.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_3.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_4.png)
![Gidrosferaning kimyoviy tarkibi dengiz suvining oʻrtacha
kimyoviy tarkibiga juda yaqin, undagi eng muhim kimyoviy
elementlar: kislorod — 85,8 %, vodorod —1 0,8 %, xlor va
natriy — 2,95 %. Gidrosfera suvlari uzluksiz va tez harakat
qilib, tabiatda aylanib turadi va atmosfera, litosfera va
biosfera bilan chambarchas bogʻlanishda boʻladi. Gidrosfera
gidrologiya, okeanologiya, geologiya, geokimyo kabi qator
geografik fanlarning tadqiqot predmeti hisoblanadi.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_5.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_6.png)
![Okean suvlari doimo
harakatda boʻladi. Bu
harakat toʻlqinlanish,
suv qalqishi, ichki
toʻlqinlar, dengiz
oqimlari, sinoptik
girdoplar koʻrinishida
boʻladi. Suvning
harakatiga shamol, yer
qimirlashlar va
vulkanlar otilishlari,
Yer-Oy tortilishi,
harorat, shoʻrlikni
turlicha boʻlishi taʼsir
koʻrsatadi. Okean
suvlarini vertikal
yoʻnalishda toʻrt
zonaga ajratiladi.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_7.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_8.png)
![
Yuza suvlar — dunyo okeanining suv
hajmini 5,1 % ni tashkil etadi. Oraliq
suvlar — 31 %, suqurlik suvlar — 50,7
%, suv osti yaqinidagi suvlar — 13,2 ni
tashkil etadi. Okean suvlarini harorati
shoʻrligi, tiniqligi, organik hayot
xususiyatlariga koʻra suv massalari
ajratiladi. Yuza suvlarida quyidagi suv
massalari ajratiladi](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_9.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_10.png)
![Gidrosfera muhim xususiyatlarga ega, biz quyidagicha
xulosa qilishimiz mumkin:
1. Fizikaviy-kimyoviy xususiyatlarni doimiy ravishda
o'zgartirishda mavjudlik. Masalan, ko'plab toshlar
yomg'ir suvi bilan erigan va kabi ajoyib shakllanishlarni
keltirib chiqaradi stalaktitlar va stalagmitlar.
2. U doimo bilan o'zaro ta'sir qiladi Yer qobig'i va tuzilishini
o'zgartiradi. Ushbu qobiq har doim ham tuzatilmaydi,
lekin yillar davomida o'zgartirilib boriladi.
3. Bu dunyodagi ekotizimlarning aksariyat qismining asosiy
qismidir. Ham quruqlik, ham dengiz ekotizimlarida.
4. Suv bugungi kunda biz bilganimiz kabi hayotni
shakllantirishning muhim elementidir.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_11.png)
![5.Dunyoda mavjud bo'lgan barcha suvlarning atigi ozgina
qismi odam iste'moliga yaroqlidir va boshqa turlar. Biroq, bu
kichik foiz har kimni qo'llab-quvvatlaydi.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_12.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_13.png)
![Gidrosferaning ekologik muammolari:
Agar nima bo'lishini o'ylash qo'rqinchli gidrosfera birdan yo'q bo'lib
ketadi. Shunda barcha tirik mavjudotlar bir kechada nobud bo'ladi.
Albatta, bu simulyatsiya qilingan holat, ammo odamlar bu yer qobig'ini
saqlab qolish haqida o'ylashlari kerak.
Ushbu bosqichda insoniyat gidrosferani e'tiborsiz qoldirishda davom
etmoqda, ko'p yillar davomida hamma uchun etarli bo'lgan juda ko'p
suv borligiga soddalik bilan ishonish. Bu noto'g'ri hukm, u erda juda
kam hududlar bor. Biroq, hamma joyda hamma narsa suvga tashlanadi.
Quyidagi turdagi ifloslantiruvchi moddalarni ajratish mumkin:
mexanik (qum, kul, chang va boshqalar);
issiqlik;
kimyoviy va radioaktiv;
organik va sirt (neft, kimyoviy birikmalar, hayvonlarning chiqindilari).](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_14.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_15.png)
![Yosh Yerning rivojlanishi davrida gidrosfera
litosferaning shakllanishi jarayonida shakllangan bo'lib,
u sayyoramizning geologik tarixi davomida juda ko'p
miqdorda suv bug'lari va er osti magmatik suvlarini
chiqargan. Gidrosfera Yerning uzoq davom etgan
evolyutsiyasi va uning tarkibiy qismlarining
differensiatsiyasi jarayonida shakllangan. Erda birinchi
marta hayot gidrosferada paydo bo'ldi. Keyinchalik,
paleozoy erasi boshida quruqlikka tirik organizmlar
chiqib, ularning asta-sekin materiklarga joylashishi
boshlandi. Suvsiz hayot mumkin emas. Barcha tirik
organizmlarning to'qimalarida 70-80% gacha suv
mavjud.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_16.png)
![Suv noyob moddadir.
Uning molekulalari
shunchalik kuchli
bog'lanishga egaki,
ularni ajratish juda qiyin.
Ammo uning yanada
katta o'ziga xosligi
shundaki, u boshqa
muhim elementlardan
farqli o'laroq, tabiiy
sharoitda bir vaqtning
o'zida uchta holatda
mavjud bo'lishi mumkin:
suyuq, qattiq, gazsimon.](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_17.png)
![](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_18.png)
![Suv transporti tabiiy suvlarga katta ifloslantiruvchi ta'sir ko'rsatadi. t, ham ulardagi
maishiy va ishlab chiqarish faoliyati chiqindilarini yo'q qilish, ham yoqilg'ining oqishi
va kemalarda korroziya jarayonlari tufayli. Kirish tufayli toza suv turli xil kimyoviy
birikmalar, bu suvlar o'zining iste'mol sifatini yo'qotadi, ularni tozalash uchun ko'proq
xarajatlar talab qiladi.Suv transportida asosiy energiya manbai yoqilg'i-moylash
materiallari sifatida ishlatiladigan neft mahsulotlari hisoblanadi. Ulardan foydalanish
yoqilg'idan oqish shaklida yo'qotishlar bilan birga keladi va neft tizimlari, da kichik
to'kilmasin ta'mirlash ishlari, moylash materiallarini almashtirishda, filtrlarni
tozalashda tasodifiy to'kish. Chiqindilarni yog 'odatda sintgalarda to'planadi, u erda
suv bilan aralashib, suv tizimlaridan sizib chiqayotganligi sababli suvga ham kiradi.
Tirnoq suvi vaqti-vaqti bilan kemalardan olib tashlanadi. Tozalanmagan sintine suvlari
dengizni ifloslantiruvchi manbalardan biridir. Dengiz suvi kemalarda yuk va sanoat
binolarini, mexanizmlar va qurilmalarni yuvish uchun ishlatiladi. Bunday holda,
dengizning ifloslanishi ham mumkin, chunki dengizga tushirilganda yuvish uchun
ishlatiladigan suvlar yoki preparatlarning suvli eritmalari turli xil konsentratsiyalarda
va kombinatsiyalarda turli xil moddalarni o'z ichiga olishi mumkin. Xulosa](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_19.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar:
1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-
yil
2. https://. uz.wikotryfera
3. Gidrosfera asoslari
4. marke de VilliersWater: The Fate of Our Most
Precious Resource, 2, Toronto, Ontario: McClelland &
Stewart, 2003. — s. 453. ISBN 978-0-7710-2641-6.
OCLC 43365804. , revised 2003|Governor General's
Award (1999)
5.Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English
Lexicon, on Perseus
6.Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English
Lexicon, on Perseus](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_20.png)
![EʼTIBORINGIZ uchun rahmat!
????????????????????????????????????????????????](/data/documents/c1e7366c-8da8-4da8-b5a1-3a2370958137/page_21.png)
Mavzu: Gidrosfera tarkibi, tuzilishi va fungsiyalari.
Gidrosfera' — Yer massasining atigi 1/4100 qismini tashkil etadi. Gidrosferaning eng asosiy qismi — Dunyo okeani Yer qurrasi umumiy maydoni (510 mln. km2)ning 361 mln.km2 ni, yoki 71 % ni Gidrosfera qoplab olgan, koʻl va daryolardagi suvlar esa quruqlik maydonining 6 % chasini egallab turadi[1]. Yer qurrasidagi barcha abadiy qor va muzliklarning umumiy maydoni 21 mln. km2, bu esa Yer yuzasi umumiy maydonining 4 % ini, quruqlik maydonining 14 % ini tashkil etadi.
Gidrosferaning kimyoviy tarkibi dengiz suvining oʻrtacha kimyoviy tarkibiga juda yaqin, undagi eng muhim kimyoviy elementlar: kislorod — 85,8 %, vodorod —1 0,8 %, xlor va natriy — 2,95 %. Gidrosfera suvlari uzluksiz va tez harakat qilib, tabiatda aylanib turadi va atmosfera, litosfera va biosfera bilan chambarchas bogʻlanishda boʻladi. Gidrosfera gidrologiya, okeanologiya, geologiya, geokimyo kabi qator geografik fanlarning tadqiqot predmeti hisoblanadi.