Mavzu: Hasharotlarga qarshi qo`llaniladigan vositalar. preparatlarning asosiy guruhlari

KIRISH • Zararli hasharot va kanalarga qarshi asosan organik sintetik preparatlar ishlatiladi. Ular kimyoviy birikmalarning har xil sinflariga mansubdir. Har qaysi sinf muayyan umumiy fizik-kimyoviy xossalarga ega bo’lishi bilan birga, ta’sir qilish mexanizmi asosan umumiydir. Shu boisdan preparatlarni kimyoviy tuzilishi va zararkunandalarga qarab guruhlab ta’riflash mumkin bo’ladi. • Fosforning organik birikmalariga asoslangan dorilar hozirgi pestisidlar orasida muhimlaridan biri bo’lib hisoblanadi. Ularni keng ko’lamda ishlatishning boisi bor, albatta. Chunonchi, yuqori darajada insektisid va akarisid sifatida zararkunandalarga tez ta’sir ko’rsatadi, biologik muhitda uzoq turib qolmaydi va parchalanganda zaharsiz mahsulotlar hosil qiladi, sust darajada to’planadi, bir qator preparatlari ichdan ta’sir qilish xususiyatiga ega va shuning uchun kichik hajmda purkash yo’li bilan foydalanish, shuningdek har gektarga oz miqdorda sarflanishi mumkin. • Education Division Indian Council of Agricultural Research,New Delhi, April 2009, PLANT PROTECTION. Entomology, Nematology, Plant Pathology, BSMA Committee on Plant Protection, p.7

ASOSIY QISM. 1. QISHLOQ XO`JALIGIDA FOYDALANILADIGAN ASOSIY PESTISIDLAR • Pestisidlar asosan o’simlikning tez o’sadigan qismlarida iladi, ularning tarqalish tezligi har xil bo’ladi. Pestisidlarning o’simlikka o’tishi va tarqalish xarakteri o’simlikning xususiyatlariga, tashqi muhit sharoitlariga, dorining fizika-kimyoviy xossalari va xiliga bog’liqdir. Aksari yosh o’simlikning barglari pestisidlarni juda yaxshi o’tkazadi. Qulay suv rejimi pestisidlarning adsorbsiyasiga va ularning joydan-joyga ilishiga yordam beradi. FOBlar bilan dorilashda ana shuni e’tiborga olish kerak bo’ladi. Ichdan ta’sir qiladigan dorilar nam bilan yaxshi ta’minlangan o’simliklarga tez o’tadi. Pestisidlarning o’simlikka jadal 4 o’tishida harorat, yorug’lik, havoning namligi katta ahamiyatga egadir .

2. O’SIMLIKLARNI KIMYOVIY HIMOYA QILISHDA INNOVASIYALARNI QO’LLASH • Uyg’unlashgan himoya qilishda agrotexnik tadbirning ahamiyati O’simliklarni uyg’unlashgan himoya qilishda biologik va genetik usullardan foydalanish, • Uyg’unlashgan himoya qilishda agrogexnika tadbirlarini ahamiyati. • Qishloq xo’jalik ekinlari zararkunandalari va kasalliklariga qarshi kurash usullari asosan 2ta yo’nalishga qaratish mumkin. • a) oldini olish yoki ogohlantiruvchi yo’nalishning asosiy maqsadizarakunandalarning dalada bog’larda o’tloqlarda va boshqa ekinzorlarda hamda qishloq xo’jalik maxsulotlari saklaydigan omborxonalarda ko’paytirishga yo’l qo’ymaslikdan iborat. • b) qirib tashlash choralari yo’nalish ekinzorlarga keltirayotgan hosilning nobud bo’lishiga xavf solayotgan zararkunandalarni o’ldirishdan iborat. • Zararkunandalar qishloq xo’jalik ekinlariga butun o’suv davri mobaynida, ekilgandan boshlab to uni yig’ib olguncha va hatto omborxonalarda saqlanayotgan paytda ham zarar keltirishi mumk i n.

3. O’SIMLIKLARNI UYG’UNLASHGAN HIMOYA QILISHDA BIOLOGIK VA GENETIK USULLARDAN FOYDALANISH • Ma’lumki qishloq xo’jalikmahsulotlarini nshlab chiqarishni ko’paytirish va ularning sifatini yaxshilashda o’simliklarni zararli organizmlardan himoya qilish muhim ahamiyatga egadir. Hozirgi vaytda jahonning ko’pgina mamlakatlarida yiliga begona o’tlar, zararkunanda va kasalliklardan qishloq xo’jalik ekinlarning 20-30% hosili nobud bo’ladi. • Buning oqibatida o’simliklarni zararli organizmlardan himoya qilish ishlari ko’ngina mamlakatlarda faol olib borilmoqda, bunda ko’proqxissa kimyoviy usulga ajratilgandir. To’g’ri, kimyoviy usulning ham ayrim qulayliklari bor, ya’ni zararli organizmlarga tez ta’sir etishi, qo’llashning qulayligi, yaxshi mexanizasiyalashgani va x.k. • Lekin shu bilan birga bir qator kamchiliklari borki, bunga mutlako yo’l qo’yib bo’lmaydi. Bunday kamchiliklarga atrof-muhitni ifloslantirishi, qishloq xo’jalik mahsulotlarida pestisidlar qoldiqlari to’nlanishi zararli organizmlarda qo’llanilayotgan pestisidga nisbatan chidamliligini oshishi, issiq qonli hayvonlar, foydali hasharotlar uchun zaharlidir.