Hind okeani

Hind okeani

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

20621.004882812 KB

Ko'chirib olish

Hind ok eani

Asosiy xususiy at lari.
Eng sho‘r okean,
eng issiq ko‘rfazi
mavjud (Fors
qo‘ltig‘i), eng
katta suvosti
deltasi bor,
cho‘kindi jinslar
eng qalin (5,5
km, Gang
deltasi), Himolay tog‘I
Gang deltasi

asosiy qismi janubiy yarimsharda, o‘simlik va hayvonlarga eng
kambag‘al, eng uzun bo‘g‘izi bor (Mozamik bo‘g‘izi),

neft va gaz zaxirasi va qazib olinishi, tashiladigan neft hajmi
bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. Marvarid va durlar yig‘ib olishda
yetakchi hisoblanadi.

Geografi k o‘rni.
“ Hind” so‘zi sanskritcha daryo degan ma’noni anglatadi.
Bu okean sayyoramizda o‘ziga xos joylashgani bilan ajralib turadi.

Okeanning katta qismi janubiy yarimshardadir. Shimoldan
Yevrosiyo bilan tutashgan, Tinch okeandan Katta Zond orollari va
Avstraliya orqali ajralgan. Maydoni 76 mln km2. Okean qirg‘oqlari
unchalik parchalanmagan.

Shimolda Bengaliya va Fors qo‘ltiqlari, Arabiston dengizi
quruqlikka kirib borgan. Orollar nisbatan kam. Yirik orollar
okeanning chekkalarida joylashgan. Vulqon va marjon orollari bor.
Vulqon oroli Marjon oroli

O‘rganilishi.
Hind okeani sohillari qadimda taraqqiy etgan hududlar
hisoblanadi. Taxminlarga ko‘ra, bundan 6 ming yil oldin odamlar
Hind okeani va uning dengizlarida suzish boshlangan.

Dastlab arablar, shumerliklar Fors qo‘ltig‘i, Qizil dengizda
suzishgan (mil. av. IV–V asrlarda) bo‘lsalar, finikiyaliklar (mil. av. VI
asrda) Hind okeani orqali Afrikani janubdan aylanib o‘tib, g‘arbdan
qaytib kelganlar.
ArablarShumerliklarFinikiyaliklar

Yevropaliklardan Vasko da Gama (1497–1499) davridan boshlab
okean haqidagi ma’lumotlar to‘plana boshlashgan.

A. Tasman (1642–1643) g‘arbdan sharq tomonga (Avstraliya
janubiga) suzib
o‘tgan bo‘lsa, J. Kuk (1771–1775) okean chuqurligini aniqladi.

Okeanni muntazam o‘rganish XIX asrning oxiridan boshlandi.
“Chellenjer”
kemasi a’zolari, UNESCO tashabbusi bilan 1960–1965- yillarda
tashkil etilgan Xalqaro Hind okeani ilmiy ekspeditsiyasi okean
to‘g‘risida mukammal ilmiy ma’lumotlar to‘pladi.

Ok ean t ubi rely efi .
Okeanning o‘rtacha chuqurligi 3700
metr, eng chuqur joyi Yava (Zond)
cho‘kmasida bo‘lib, chuqurligi 7 729 m
ga teng.

Okeanda materik
sayozligi katta
maydonni
egallamagan. Okean
tagi boshqa
okeanlardagiga
qaraganda katta. Uni
ko‘plab qirlar kesib
o‘tgan.

G‘arbiy qismida Afrikadan janubda Atlantika tog‘ tizmalari bilan tutashgan
suvosti tog‘lari cho‘zilgan. Tog‘ tizmasining o‘rta qismida chuqur yoriqlar,
vulqonlar otilib, zilzilalar bo‘lib turadigan joylar bor. Bu yer po‘sti yoriqlari
Qizil dengizda davom etadi.

Okeanning Bulardan tashqari,
Arabiston-Hindiston, G‘arbiy Hind
tog‘lari va Avstraliya- Antarktida
ko‘tarilmalari bor. Okeanning
sharqiy qismida Markaziy va
G‘arbiy Avstraliya botiqlari
mavjud. Ularni bir-biridan Sharqiy
Hind tizmasi ajratib turadi. Tog‘
tizmalarining kengligi 400–800
km, balandligi 2–3 km.1
6
3 5
2 4

Suv ining harorat i v a sho‘rligi, oqimlari.
Okeanning shimoliy qismida suv
yuzasining harorati yuqori +25…+28 °C,
janubida esa ancha past.

Suvining sho‘rligi Dunyo okeani o‘rtacha sho‘rligidan yuqori.
Qizil dengiz suvi eng sho‘r (42‰), sho‘rligi eng pasti Bengaliya
qo‘ltig‘i (30–34‰) suvlaridir.
21
Qizil dengizBengaliya qo‘ltig‘i

Okeanning shimoliy qismida oqimlarning hosil bo‘lishiga
mavsumiy
shamollarning almashinishi ta’sir ko‘rsatadi. Musson shamollari
suv harakati
yo‘nalishi harakatini o‘zgartiradi.

Okeanda Musson, Janubiy passat, Mozambik, Igna burni iliq
oqimlari, G‘arbiy shamollar, G‘arbiy Avstraliya, Somali sovuq
oqimlari bor.

Organik duny osi.
Hind okeani
organik dunyoga
boy. Uning
shimoliy qismida
baliqlardan
sardinella,
skumbriya,
akulalar, janubiy
qismida oqqonli
baliqlar, masalan,
muzbaliq va
boshqalar
uchraydi. SardinellaSkumbriya
AkulaOqqonli baliq (Muzbaliq) Oqqonli baliq (Muzbaliq)

Ayniqsa, materik sayozligida hayot qaynaydi. Suvo‘tlar suvosti
o‘tloqlarini hosil qiladi.

Afrika, Osiyo va Avstraliya qirg‘oqlarida qisqichbaqasimonlar, iliq
suvlarda ulkan dengiz toshbaqalari, dengiz ilonlari, mollyuskalar
(kalmarlar) yashaydi. (65-rasm)
QisqichbaqaDengiz toshbaqasi Dengiz iloni
Dengiz iloniMollyuska (kalmar)

Tabiat mint aqalari.
Okeanning ekvatorial mintaqasida iqlim sharoiti
yil davomida kam o‘zgaradi. Yuzadagi suv
harorati 20–28 °C. Yillik yog‘ingarchilik miqdori 2
000–3 000 mm ni tashkil etadi. Shunga mos
tabiat kompleksi shakllangan.20–28 °C 2 000–
3 000 mm

Janubiy subtropik mintaqada ikkita yirik
kompleksni — iliq va sovuq suv
massalaridan tashkil topgan tabiat
komplekslarini ko‘ramiz. Mintaqaning
g‘arbiy qismida yog‘ingarchilik ko‘p (1
000 mm), iliq oqimlar ta’sirida
bo‘lganidan yil davomida suvi iliq,
harorati ancha yuqori bo‘ladi. Sharqiy
qismida esa sovuq oqimlar ta’sirida yil
davomida suvning harorati past bo‘ladi,
yog‘in kam (500 mm) yog‘adi.Iliq Sovuq
1 000
mm 5 00
mm

Okeanning janubida mo‘tadil va
subantarktika tabiat mintaqalari
joylashgan. Ular tabiatining
shakllanishida g‘arbiy shamollar va
muzli Antarktida materigining ta’siri
kuchli. Mintaqalar yuza suvi nisbatan
sovuq bo‘lgani uchun shunga mos
organizmlar yashaydi.

Ek ologik muammolari v a t abiat ini muhofaza qilish.
Hind okeanining
tabiiy boyliklari
hozircha yetarli
darajada
o‘rganilmagan va
o‘zlashtirilmagan.
Okean shelfi
foydali
qazilmalarga boy.
Ayniqsa, Fors
qo‘ltig‘ida neft va
gaz konlari ko‘p.

Neft qazib olish va tashish suvning ifloslanishiga olib keladi.
Natijada ko‘plab organizmlarning nobud bo‘lishiga olib keladi.

Okeanning shimoli-g‘arbiy sohilidagi chuchuk suvlari deyarli yo‘q
bo‘lgan mamlakatlarda sho‘r suv chuchitilmoqda.

Hind okeani orqali ko‘plab kemalar qatnaydigan yo‘llar o‘tgan.
Okeanning shimoliy qismida dengiz yo‘llari ko‘p. Bu joyda shu
vaqtga qadar kichik yelkanli kemalardan foydalaniladi.

Hind okeani neft bilan ifloslanganlik darajasiga ko‘ra ikkinchi
o‘rinda turadi. Shuning uchun okean suvini ifloslanishdan saqlash,
tabiiy boyliklarini asrash talab etiladi.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV, M. T.
HOJIYEVA , umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik,
Respublika ta’lim markazi.
•
@ edutrm_uz
•
A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. – Geografiya (Materiklar va
okeanlar tabiiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi
uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/ www.eduportal.uz

Hind ok eani

Asosiy xususiy at lari. Eng sho‘r okean, eng issiq ko‘rfazi mavjud (Fors qo‘ltig‘i), eng katta suvosti deltasi bor, cho‘kindi jinslar eng qalin (5,5 km, Gang deltasi), Himolay tog‘I Gang deltasi

asosiy qismi janubiy yarimsharda, o‘simlik va hayvonlarga eng kambag‘al, eng uzun bo‘g‘izi bor (Mozamik bo‘g‘izi),

neft va gaz zaxirasi va qazib olinishi, tashiladigan neft hajmi bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi. Marvarid va durlar yig‘ib olishda yetakchi hisoblanadi.

O'xshashlar

Hind okeani.

Qadimgi hind eposi “RAMAYANA”

Dunyo okeani

Atlantika okeani

Atlantika okeani