Ikkilamchi jinsiy belgilar

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.125 KB

Ko'chirib olish

* Jinsiy xususiyatlar
* Jinsiy xususiyatlar -
bu organizmning jinsini belgilaydigan
tana a'zolarining tuzilishi va
funktsiyalarining bir qator o'ziga xos
xususiyatlari . Jinsiy xususiyatlar
biologik va ijtimoiy ( jins ), xulq-atvor
xususiyatlari deb ataladigan bo'linadi .

Farqlanuchi belgilari
Birlamchi va ikkilamchi belgilar genetik
jihatdan aniqlanadi, ularning tuzilishi bola
tug'ilishidan ancha oldin
urug'langan tuxumda yotqizilgan. Jinsiy
xususiyatlarning keyingi
rivojlanishi gormonlar ishtirokida sodir
bo'ladi . Birlamchi jinsiy xususiyatlar
reproduktiv tizim bilan bog'liq bo'lgan va
genital organlarning tuzilishi bilan bog'liq
bo'lgan belgilarni o'z ichiga oladi .

Ikkilamchi jinsiy xususiyatlar
Ikkilamchi jinsiy belgilar tananing o'sishi
va balog'at davrida shakllanadi. Erkaklarda ular
soqol, mo'ylov o'sishi, past ovoz tembrining
paydo bo'lishi va boshqa narsalarda, ayollarda -
sut bezlarining rivojlanishida, tananing ma'lum
xususiyatlari va boshqa belgilarning paydo
bo'lishida namoyon bo'ladi. Odamlar va
umurtqali hayvonlarda ikkilamchi jinsiy belgilar
jinsiy bezlar faoliyatiga bog'liq. Odamlarning
balog'atga etishish intensivligi ijtimoiy sharoitga,
irsiyatga va boshqa sabablarga bog'liq.

Uchinchi darajali jinsiy xususiyatlar
Yuqori tirik mavjudotlarda uchinchi
darajali jinsiy xususiyatlar jinslarning
xatti-harakatlaridagi psixologik va
ijtimoiy-madaniy farqlardir. Ayniqsa,
insoniyat jamiyatida uchinchi darajali
jinsiy xususiyatlar turli madaniyatlarning
ta'siri ostida. Shunday qilib, masalan,
Shotlandiyada an'anaviy erkaklar kiyimi -
bu kilt , ko'p mamlakatlarda yubka

* Odamlarning jinsiy
xususiyatlari
Biologik jins tuxumni spermatozoid bilan urug'lantirish
vaqtida qo'yilgan bo'lsa -da , erta bosqichlarda jinsiy
xususiyatlar deyarli farq qilmaydi. Intrauterin
hayotning faqat uchinchi oyida erkak yoki ayol jinsiy
a'zolari shakllanadi umumiy tuzilish . Asl tuzilish hatto
tug'ilgandan keyin ham seziladi.
Jinsiy balog'at davrida jinsiy a'zolarning yakuniy
rivojlanishi va ularning reproduktiv funktsiyalari sodir
bo'ladi. Shu bilan birga, ikkilamchi jinsiy belgilar paydo
bo'la boshlaydi. Qoida tariqasida, qizlarda bu jarayon
o'g'il bolalarga qaraganda biroz oldinroq boshlanadi,
ammo bu irsiyat , iqlim va ovqatlanish kabi omillarga
bog'liq . Jinsiy xususiyatlarning namoyon bo'lishi odatda
ma'lum bir tartibda sodir bo'ladi.

Ikkilamchi jinsiy belgilar — odam va hayvonlarda bir jinsni
ikkinchisidan farq qilishga imkon beradigan xususiyatlar
majmuasi (birlamchi jinsiy belgilar bundan mustasno). Bu
belgilar jinsiy gormonlar ta sirida voyaga yetgan davrda ʼ
rivojlanadi va hayot davomida saqlanadi (mas, tana o lchami va
ʻ
proporsiyasi, rangidagi farq; pavianlar va sherlar erkagining
yoli; tuyoqli hayvonlar erkagining shoxi) yoki faqat kuyikish
mavsumida paydo bo ladi (ayrim baliqlar va qushlarning rangi va
ʻ
tana shakli). Odamning I.j.b.— tana o lchami va proporsiyasi,
ʻ
jun qoplami, yog to planishi, tovush tembridagi farq hamda
ʻ ʻ
xotin-qizlarda sut bezlarining , er-kaklarda esa bo g izdagi
ʻ ʻ
tog ayning rivojlanganligida ko zga tashlanadi (yana q. Jinsiy
ʻ ʻ
dimorfizm). Mavsumiy I.j,-b.ga hayvonlarning kuyikish davridagi
xattiharakatlari (kurash tushish, urg ochisiga xushomad qilish,
ʻ
in yoki uyaqurish va h.k.) kiradi. I.j.b. har xil jinslarni bir-birini
topish va bilib olishga imkon beradi, jinsiy bezlarning yetilishini
tezlashtiradi, jinsiy tanlanishga olib keladi.

* Jins (biologiyada) — jinsiy ko payishni ta minlaydigan ʻ ʼ
hamda erkak va urg ochi organizmlarni farq qilishga imkon
ʻ
beradigan belgilar majmui. Hayvonlarda J. belgilari
organizmning morfologik, fiziologik, biokimyoviy
xususiyatlari, murakkab xattiharakatlari va boshqa orqali
namoyon bo ladi. J. belgilari birlamchi va ikkilamchi bo ladi.
ʻ ʻ
Birlamchi jinsiy belgilar (jinsiy bezlar, jinsiy yo llar va
ʻ
boshqalar) gametalar xosil bo lishi va urug lanishni
ʻ ʻ
ta minlaydi. Ikkilamchi jinsiy belgilar (tana o lchami va
ʼ ʻ
tuzilishi, boshi, pat yoki jun rangi, tarkibi va boshqalar)
jinsiy ko payishda muayyan ahamiyatga ega. Erkaklik jinsiy
ʻ
bezlari (urug donlar) spermatozoidlar, urg ochilik jinsiy
ʻ ʻ
bezlari (tuxumdonlar) tuxum hujayralari ishlab chiqaradi.
Spermatozoidning tuxum hujayra bilan qo shilishi tufayli
ʻ
zigota hosil bo ladi. Zigotadan yangi organizm rivojlanadi.
ʻ

* Jinsiy bezlar ishlab chiqaradigan jinsiy
gormonlar organizmning rivojlanishi, ikkilamchi jinsiy
belgilarning shakllanishi va fiziologik jarayonlarning
boshqarilishida muhim ahamiyatga ega. Ayrim jinsli
organizmlarda urg ochilik (tuxum) va erkaklik (urug ) ʻ ʻ
gametalari urg ochi va erkak organizmlarda hosil bo ladi.
ʻ ʻ
Germafrodit organizmlarda (qarang ) urg ochilik va erkaklik
ʻ
jinsiy bezlari bitta organizmning o zida rivojlanadi. Gulli
ʻ
o simliklar gulining tuzilishiga ko ra bir J.li va ikki J.li bo ladi
ʻ ʻ ʻ
(qarang Gul). Bir J.li gullar bitta o simlikning o zida
ʻ ʻ
(qarang Bir uyli o simliklar) yoki boshqa-boshqa o simliklarda
ʻ ʻ
(qarang Ikki uyli o simliklar) joylashgan bo lishi mumkin.
ʻ ʻ
Ba zan bitta o simlikning o zi bir jinsli va ikki jinsli gullarga
ʼ ʻ ʻ
ega bo ladi (qarang Poligamiya). J. jinsiy xromosomalar
ʻ
nazorati ostida rivojlanadi. Sut emizuvchilar urg ochisi
ʻ
hujayrlarida ikkita jinsiy (XX) xromosomalar, erkagi
hujayralarida bittadan X va U xromosomalar bo ladi. Jinsiy
ʻ
ko payishda urg ochi organizm faqat bir xil, ya ni X
ʻ ʻ ʼ
xromosomaga ega bo lgan gameta (tuxum hujayra)lar, erkak
ʻ
organizm esa ikki xil, ya ni X va U xromosomalarga ega bo lgan
ʼ ʻ
gameta (urug hujayra)lar hosil qiladi
ʻ

Mavzu: Ikkilamchi jinsiy belgilar

* Jinsiy xususiyatlar * Jinsiy xususiyatlar - bu organizmning jinsini belgilaydigan tana a'zolarining tuzilishi va funktsiyalarining bir qator o'ziga xos xususiyatlari . Jinsiy xususiyatlar biologik va ijtimoiy ( jins ), xulq-atvor xususiyatlari deb ataladigan bo'linadi .

Farqlanuchi belgilari Birlamchi va ikkilamchi belgilar genetik jihatdan aniqlanadi, ularning tuzilishi bola tug'ilishidan ancha oldin urug'langan tuxumda yotqizilgan. Jinsiy xususiyatlarning keyingi rivojlanishi gormonlar ishtirokida sodir bo'ladi . Birlamchi jinsiy xususiyatlar reproduktiv tizim bilan bog'liq bo'lgan va genital organlarning tuzilishi bilan bog'liq bo'lgan belgilarni o'z ichiga oladi .

Ikkilamchi jinsiy xususiyatlar Ikkilamchi jinsiy belgilar tananing o'sishi va balog'at davrida shakllanadi. Erkaklarda ular soqol, mo'ylov o'sishi, past ovoz tembrining paydo bo'lishi va boshqa narsalarda, ayollarda - sut bezlarining rivojlanishida, tananing ma'lum xususiyatlari va boshqa belgilarning paydo bo'lishida namoyon bo'ladi. Odamlar va umurtqali hayvonlarda ikkilamchi jinsiy belgilar jinsiy bezlar faoliyatiga bog'liq. Odamlarning balog'atga etishish intensivligi ijtimoiy sharoitga, irsiyatga va boshqa sabablarga bog'liq.

O'xshashlar

Jahon aholisining jinsiy, yosh, irqiy tarkibi

Ayirish aʼzolari va Jinsiy aʼzolarning anatomiyasi

Turli yosh davrlarida jinsiy bezlar faoliyati

Ayirish aʼzolari va Jinsiy aʼzolarning funksional anatomiyasi

Organizmlarning ko’payish usullari ikki xil jinsiy va jinssiz