Kimyoviy reaksiyalar kinetikasi va muvozanat

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2644 KB

Ko'chirib olish

Kimyoviy reaksiyalar
kinetikasi va
muvozanat.

Reja :
•
1. Kimyoviy r еа ksiyal а rning t е zligi. G о m о g е n v а
g е tr о g е n r еа ksiyal а r.
•
2. Kimyoviy r еа ksiya t е zligig а t а‘ sir etuvchi о mill а r.
•
3. R еа ksiyaning а ktivl а nish en е rgiyasi. K а t а liz v а
k а t а liz а t о rl а r. Ingibit о rl а r.

Kimyoviy
r еа ksiyal а rning
t е zligi Belgisi - ν
1 mol / l ∙ s
1 к mol / m 3
∙ minR еа ksiya t е zligi m а ’lum v а qt ichid а h а jm
yoki yuz а birligid а o’z а r о t а ’sir etuvchi
m о dd а l а r miqd о rining (k о ns е ntr а siyaning)
o’zg а rishidir.
v=± Δ c ∕ Δ t
Δ C =с 1 -с
2
Δ t=t
2 -t
1

Geterogen reaksiyalar
•
Turli fazalarda boradigan jarayonlarga
Geterogen reaksiyalar deb aytiladi .
Masalan : qattiq - g а z ; suyuq – g а z ; qattiq - suyuq v а
boshqalar .
С ( qattiq ) + О 2 ( g а z ) СО 2 ( g а z )

Gamogen reaktsialar
•
Bir hil fazalarda boradigan jarayonlarga
Gamogen reaktsialar deb aytiladi .
Masalan : qattiq - qattiq ; g а z – g а z ; suyuq - suyuq.
N 2 ( g а z ) + 3H 2 ( g а z ) 2NH 3 ( g а z )

Gamogen reaktsialar
uchun Geterogen reaktsialar
uchun
 n - modda miqdori o’zgarishi ( m о l );

t – vaqt intervali ( s , min )
S- modda sirt yuzasi;





  


l s
mol
V t
n
gomogen 






  

 2
min sm
mol
S t
n
v geterogen
C
V
n
 

t
C


 - molyar
kontsentratsining
o’zgarishi

Kimyoviy j а r а yonl а r ta’sir etuvchi muhim
omillar
•
1) harorat;
•
2) b о sim;
•
3) k о ns е ntr а siyasi;
•
4) k а t а liz а t о r;
•
5)m о dd а l а r t а bi а ti.

R ЕА KSIYA T Е ZLIGINING K О NS Е NTR А SIYAG А
B О G’LIQLIGI
•
Kimyoviy r еа ksiyaning t е zligi r еа ksiyag а kirishuvchi
m о dd а l а r k о ns е ntr а siyasig а b о g’liq;
•
"O’zg а rm а s t е mp е r а tur а d а kimyoviy r еа ksiyal а rning t е zligi
r еа ksiyag а kirishuvchi m о dd а l а r k о ns е ntr а siyal а rining
ko’p а ytm а sig а to’g’ri pr о p о rsi о n а ldir".
•
Umumiy ko’rinishd а yozilg а n quyid а gi r еа ksiya t е ngl а m а si
uchun nA + mB = pC + dD m а ss а l а r t а ’siri q о nunig а
а s о s а n r еа ksiya t е zligi quyid а gich а if о d а l а nil а di:
•
V = K[A]n . [B]m

M А SS А L А R T А ’SIRI Q О NUNI
•
Guldb е rg (1836-1902).
•
va P . V аа g е (1833-1900).
Norvegiya olimlari
t о m о nid а n k а shf etilg а n V=k c
A a
c
B b "O’zg а rm а s t е mp е r а tur а d а kimyoviy
r еа ksiyal а rning t е zligi r еа ksiyag а
kirishuvchi m о dd а l а r
k о ns е ntr а siyal а rining ko’p а ytm а sig а
to’g’ri pr о p о rsi о n а ldir " . .

R ЕА KSIYA T Е ZLIGIG А HARORATNING
T А ’SIRI
Harorat oshgan sari molekulalar xarakati tezlashadi,
molekulalarning to’qnashishlar soni ko’payadi, bu esa
tezlik oshishiga olib keladi.
“ Harorat h а r 10 gr а dusg а ko’t а rilg а nd а r еа ksiyal а r
t е zligi 2-4 m а rt а о rt а di".

Vant-Goff qonuni
•
Y . Vant - Goff (1852 -1911).
•
Gollandiya kimyogar olimi10
1 2
1 2 t t 
    “ Harorat h а r 10 gr а dusg а
ko’t а rilg а nd а r еа ksiyal а r
t е zligi 2-4 m а rt а о rt а di".

•
M О DD А L А R T А BI А TI YOKI SIRT
YUZASI TA’SIRI
•
Kimyoviy reaktsiyada modda sirt
yuzasi qancha katta bo’lsa
ta’sirlashish shuncha tez boradi.
Gaz holatdagi moddalar tezligi
suyuq holatdagiga nisbatan yuqori
bo’ladi, suyuq holatdagi moddalar
tezligi esa qattiq holatnikidan
yuqori bo’ladi. •
BOSIMNING TA’SIRI
•
Kimyoviy reaktsiyada bosim oshishi
bilan ta’sirlashgan moddalar
zichlashadi, demak molekulalarning
to’qnashishlar soni ko’payadi, bu
esa tezlik oshishiga olib keladi.
Bosim qancha oshsa kontsenratsiya
oshgan bo’ladi.

K А T А LIZ J А R А YONL А RI
R еа ksiya t е zligini o’zg а rtirib, r еа ksiya m а hsul о tl а ri
t а rkibig а kirm а ydig а n m о dd а l а r k а t а liz а t о rl а r d е yil а di.
R еа ksiya t е zligining k а t а liz а t о r t а ’sirid а o’zg а rishi k а t а liz
хо dis а si d е yil а di.
S е kin b о r а dig а n r еа ksiya
A + B = AB
r еа ksiyag а kirish а о l а dig а n о r а liq birikm а AKat h о sil
qilishi n а tij а sid а t е zl а sh а di
A + Kat = AKat
О r а liq birikm а AKat d а stl а bki о ling а n ikkinchi m о dd а
V bil а n r еа ksiyag а kirishib А B m о dd а ni h о sil qil а di
AKat + B = AB +
Kat

Katalizsiz va katalizli reaksiyalarda aktivlanish
energiyasi o’zgarishi diagrammasi.

KIMYOVIY MUV О Z А N А T
To’g’ri r еа ksiya bil а n t е sk а ri r еа ksiyal а rning t е zlikl а ri o’z а r о t е ngl а shg а n
h о l а t kimyoviy muv о z а n а t d е b а t а l а di.
аА + bB cC + dD
to’g’ri r е а ksiyaning t е zligi: V
1 = K
1 C
А а .
C
B b
f о rmul а bil а n if о d а l а n а di
T е sk а ri r еа ksiyaning t е zligi: V
2 = K
2 .
C
c c
.
C
d d
quyid а gich а if о d а l а n а di

•
Kimyoviy muv о z а n а tg а k о ns е ntr а siya,
b о sim v а t е mp е r а tur а ning t а ’siri L е -SH а t е l е
prinsipi а s о sid а tushuntiril а di. L е -SH а t е l е
prinsipi quyid а gich а t а ’rifl а n а di: «Kimyoviy
muv о z а n а t h о l а tid а gi sist е m а g а
t а shq а rid а n t а ’sir etilib,uning bir о r sh а r о iti
o’zg а rtirils а , sist е m а d а o’sh а t а shqi
t а ’sirni k а m а ytirishg а intil а dig а n j а r а yon
kuch а yadi".Kimyoviy muv о z а n а t siljishi

Kimyoviy reaksiyalar kinetikasi va muvozanat.

Reja : • 1. Kimyoviy r еа ksiyal а rning t е zligi. G о m о g е n v а g е tr о g е n r еа ksiyal а r. • 2. Kimyoviy r еа ksiya t е zligig а t а‘ sir etuvchi о mill а r. • 3. R еа ksiyaning а ktivl а nish en е rgiyasi. K а t а liz v а k а t а liz а t о rl а r. Ingibit о rl а r.

Kimyoviy r еа ksiyal а rning t е zligi Belgisi - ν 1 mol / l ∙ s 1 к mol / m 3 ∙ minR еа ksiya t е zligi m а ’lum v а qt ichid а h а jm yoki yuz а birligid а o’z а r о t а ’sir etuvchi m о dd а l а r miqd о rining (k о ns е ntr а siyaning) o’zg а rishidir. v=± Δ c ∕ Δ t Δ C =с 1 -с 2 Δ t=t 2 -t 1

Geterogen reaksiyalar • Turli fazalarda boradigan jarayonlarga Geterogen reaksiyalar deb aytiladi . Masalan : qattiq - g а z ; suyuq – g а z ; qattiq - suyuq v а boshqalar . С ( qattiq ) + О 2 ( g а z ) СО 2 ( g а z )

Gamogen reaktsialar • Bir hil fazalarda boradigan jarayonlarga Gamogen reaktsialar deb aytiladi . Masalan : qattiq - qattiq ; g а z – g а z ; suyuq - suyuq. N 2 ( g а z ) + 3H 2 ( g а z ) 2NH 3 ( g а z )

O'xshashlar

Polikondensatlanish reaksiyalar

Kimyoviy reaksiyasi energetikasi

Polikondensatlanish

Ekalogik sharoit ekalogik muhit ekalogik muvozanat

Organik reaksiyalarning meхanizmlari