logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Koordinata toʻrlari

Koordinata toʻrlari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

685.283203125 KB
Ko'chirib olish
KOOR DI N ATA TOʻ R L A R I Reja: 1. Geografi k k oordinat alar haqida umumiy maʼlumot ; 2. Topografi y ada qoʻllaniladigan k oordinat a sist emasi; 3. Toʻgʻri burchak li k oordinat alar sist emasi. GEOGR A F I K K OOR DI N ATA L A R HA QI DA UM UM I Y M A ʼ LUM OT Geografi k k oordinat alar — y er sat hidagi nuqt aning v aziy at ini ek v at or t ek isligi v a boshlangʻich meridian t ek isligiga nisbat an oʻlchangan k englik v a uzunlik deb at aluv chi burchak qiy mat lari. A st ronomik v a geodezik G. K. Boʻladi. Referens-ellipsoid sirt ida geodezik oʻlchashlar nat ijasida olingan v a hisoblangan k englik v a uzunlik geodezik k oordinat alar dey iladi. Ast ronomik k oordinat alar oʻsha nuqt alarning referens-ellipsoid sirt ida osmon y orit qichlarini k uzat ish orqali aniqlangan k oordinat alarga ay t iladi. Bu k oordinat alar r v a u bilan belgilanadi. Geodezik k oordinat alar berilgan nuqt adan referens-ellipsoid ust iga t ushirilgan normal chizigʻiga bogʻliq, geografi k k oordinat alar esa oʻsha nuqt adan t ushirilgan shov un chizigʻiga nisbat an olinadi. Kenglik lar meridian boʻy lab ek v at orning har ik k i t omoniga qarab 0° dan 90° gacha hisoblanadi v a ek v at ordan shimolidagi k englik lar shim., janubidagilari — janubiy k englik lar deb at aladi. Uzunlik lar boshlangʻich meridian 0° dan 360° gacha y ok i sharqqa (sharqiy uzunlik ), y oxud gʻarbga (gʻarbiy uzunlik ) hisoblanadi. X alqaro k elishuv ga muv ofi q, London chek k asidagi esk i Grinv ich ast ronomik rasadxonasidan oʻt uv chi meridian „ boshlangʻich meridian“ , „ nolinchi meridian“ deb qabul qilingan. Qadimda uzunlik larni oʻlchashda t urli joy lardan oʻt gan meridianlar — Ferro olari (Kanar orollarida), Parij, Berlin, Rim, Nank in rasadxonalari, Rossiy a uchun 19-asrgacha Pulk ov o rasadxonasidan oʻt gan meridian bosh meridian qilib olingan. Sharqda Oʻrt a asrlarda xarit a t uzishda X oʻjand sh.dan oʻt gan meridianni bosh meridian deb qabul qilinganligi t oʻgʻrisida maʼlumot lar bor. Yer y uzasini t opografi k jixat dan urganishda xamda k art a v a plan bilan ishlashda joy dagi nuqt alarning bir-biriga nisbat an t ut gan urnini anik lash k y erak buladi. N uqt alarning bir- biriga nisbat an t ut gan urni ularning k oordinat alari bilan aniqlanadi. Boshlangich deb qabul qilingan nuqt aga nisbat an biron nuqt aning t ut gan oʻrnini ifodolov chi miqdorlar shu nuqt aning k oordinat asi dey iladi. Topografi y ada y er y uzasidagi x amda k art a v a planlardagi nuk t alarning oʻrnini y erga nisbat an anik lash uchun geografi k v a t oʻgʻri burchak li k oordinat a sist ermalaridan foy dalaniladi. Geomet riy ada qabul qilingan t oʻgʻri burchak li k oordinat a sist emasida v ert ik al chiziq- ordinat a (y ), gorizont al chiziq esa abst sissa (x) oʻk i boʻladi. Topografi y ada, ak sincha, v ert ik al chiziq- abst sissa (x) , gorizont al chizik – ordinat a (y ) derb qabul qilingan. t oʻgʻri burchak li k oordinat aning abst sissa oʻqi meridian y oʻnalishiga, ordinat a oʻqi esa parallel y o‘nalishiga t oʻgʻri k eladi. Bu k oordinat a sist emasidan but un y er shari uchun foy dalanishda maxsus zonal sist emali t oʻgʻriburchak li k oordinat a qoʻllaniladi. Zonal sist ermali t ugri burchak li k oordinat aning moxiy at i k uy idagidan iborat : But un y er shari 6°li 60 t a meridional zonaga bulinadi. Bu zonalarning xar birini oʻrt asidan oʻt gan meridian shu zonaning oʻq meridiani dery iladi. X ar bir zona aloxida – aloxida k undalang silindr ichiga meridional shunday joy lasht iriladik i, uning oʻq meridiani silindrga urinma bulishi k y erak . Sungara silindrning sirt iga y er y uzasi v a slindrdagi burchak lar t erngligi sak langan xolda k y erak li zona proerk t siy alanadi. Mana shunday proek siy asiga t eng burchak li k oʻndalang slindrik y ok i Gauss-Kry ugy er proerk t siy asi dey iladi. MDX t errit oriy asi shim. Yarim sharda joy lashganligi uchun.bu y erdagi barcha nuqt alarning abt sissalari musbat k iy mat ga egadir. Ordinat a t oʻgʻrisida bunday deb bo‘lmay di. Chunk i ordinat a xar bir zonaning oʻq meridianidan garbga v a shark k a t omon xisoblanib, shark da musbat , garbda manfi y qiy mat ga egadir. Ordinat aning ik k i xil ishorada bulishi xisoblash ishlarini qiy inlashadi. Buni osonlasht irish uchun ordinat alarni bir xil musbat ishoraga oʻt k azadi.Buning uchun k oordinat aning boshlanishi nuk t asi shart li rav ishda 500 k m garbga suriladi. Binobarin, xar bir zonaning eng garbiy nuqt asi ordinat asi t axminan 165. k m ga t boʻladi. Nuk t aning t ugri burchak li k oordinat alarini aniqlashni osonlasht irish mak sadida xar bir 6 ° li zonada uzaro perpendik uly ar t oʻgʻri chizik lar ork ali oralari 1 y ok i 2 k m. Ga t erng bulgan k ilomert r li t urlar xosil k ilinadi. Vert ik al t ugri chizik lar oʻq meridianlarga, gorizont al chiziqlar esa ek v at orga paralerl qilib chiziladi. X ulosa. Yer y uzasini t opografi k jix at dan o‘rganishda xamda k art a v a plan bilan ishlashda joy dagi nuqt alarning bir-biriga nisbat an t ut gan urnini aniqlash k erak boʻladi. N uqt alarning bir- biriga nisbat an t ut gan oʻrni ularning k oordinat alari bilan aniqlanadi.Topografi k k art alarda k ilomert rli t urlarning qiy mat lari k art aning ichk i ramk asi bilan minut li ramk asiga y ozib qoʻy iladi.Boshlangich deb k abul k ilingan nuk t aga nisbat an biron nuqt aning t ut gan oʻrnini ifodolov chi mik dorlar shu nuqt aning k oordinat asi dey ilad. A gar k oordinat asi aniqlanay ot gan nuqt a boshlangich abst sissa oʻqidan (x ) chapda joy lashgan bo‘lsa, uning ordinat asi (y ) manfi y, oʻngda joy lashgan bo‘lsa musbat ishorali buladi FOY DA L A N I LGA N A DA BI Y OTL A R R Oʻ Y X ATI T. Qoʻziboy ev “ Topografi y a asoslari” - Darslik . Oʻqit uv chi nashriy ot i Toshk ent -1965. T. Mirzaaliy ev , E. Y. Safarov , A. Egamberdiy ev “ Kart ashunoslik “ . Choʻlpon nomidagi nashriy ot -mat baa ijodiy uy i . Toshk ent -2012. E. Safarov , Shu. Prenov , A. Moʻminov “ Topografi y a, k art ografi y a v a GAT t exnologiy alari” – darslik Sano – st andart nashriy ot i Toshk ent – 2018 . Int ernet say t lari.

KOOR DI N ATA TOʻ R L A R I Reja: 1. Geografi k k oordinat alar haqida umumiy maʼlumot ; 2. Topografi y ada qoʻllaniladigan k oordinat a sist emasi; 3. Toʻgʻri burchak li k oordinat alar sist emasi.

GEOGR A F I K K OOR DI N ATA L A R HA QI DA UM UM I Y M A ʼ LUM OT Geografi k k oordinat alar — y er sat hidagi nuqt aning v aziy at ini ek v at or t ek isligi v a boshlangʻich meridian t ek isligiga nisbat an oʻlchangan k englik v a uzunlik deb at aluv chi burchak qiy mat lari. A st ronomik v a geodezik G. K. Boʻladi. Referens-ellipsoid sirt ida geodezik oʻlchashlar nat ijasida olingan v a hisoblangan k englik v a uzunlik geodezik k oordinat alar dey iladi.

Ast ronomik k oordinat alar oʻsha nuqt alarning referens-ellipsoid sirt ida osmon y orit qichlarini k uzat ish orqali aniqlangan k oordinat alarga ay t iladi. Bu k oordinat alar r v a u bilan belgilanadi. Geodezik k oordinat alar berilgan nuqt adan referens-ellipsoid ust iga t ushirilgan normal chizigʻiga bogʻliq, geografi k k oordinat alar esa oʻsha nuqt adan t ushirilgan shov un chizigʻiga nisbat an olinadi. Kenglik lar meridian boʻy lab ek v at orning har ik k i t omoniga qarab 0° dan 90° gacha hisoblanadi v a ek v at ordan shimolidagi k englik lar shim., janubidagilari — janubiy k englik lar deb at aladi. Uzunlik lar boshlangʻich meridian 0° dan 360° gacha y ok i sharqqa (sharqiy uzunlik ), y oxud gʻarbga (gʻarbiy uzunlik ) hisoblanadi.

O'xshashlar

koordinata. toʻri
KOORDINATA TURLARI
Musbat va manfiy sonlar haqida tushuncha
MASALALAR YECHISH
Geografik nuqtalar koordinatalar to’ri