Kushon davlati boshqaruvi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

596.8486328125 KB

Ko'chirib olish

Reja:
Kirish
I. Kushon davriga umumiy tavsif.
I.I. Kushon podsholigining tashkil topishi.
I.II. Kushon podsholigining tanazzuli.
II. Xolchayon
•
Xulosa Kushon davlati boshqaruvi

Kirish
•
Insoniyat tarixi bir necha yuz mingyilliklardan iborat. Ana shu tarix ko`plab
qiziqarli voqealarga boy. Insoniyat o`ta oddiy mehnat qurollaridan to
hunarmandchilik durdonalari yasash, jo`ngina turar joy qurib olishdan to
shaharlarni bunyod etishgacha bo`lgan uzoq yo`lni bosib o`tdi. Eng qadimgi
shaharlar va davlatlar tasilkil topishi davrini olimlar sivilizatsiya deb
ataydilar. Dastlabki sivilizatsiyalar tarixi Qadimgi Sharqdan, so`ngra Krit
orollari va Yunonistonda boshlangan edi. Qadimgi sivilizatsiyalar jahonning
ko`pgina o`lkalarida, jumladan, O`rta Osiyo va O`zbekiston hududida
ham vujudga keldi.
•
Yer yuzida odam paydo bo`lganidan to milodiy 476-yilda G`arbiy Rim
imperiyasi qulaguniga qadar kechgan voqealar Qadimgi dunyo tarixini
vujudga keltiradi. Bu tarix turlituman arxeologik va yozma manbalar asosida
o`rganiladi. Qadimgi yunon, rim va xitoy tarixchilari va geograflarining
asarlari ham bunda katta ahamiyat kasb etadi.

•
Kushon davlatining tashkil topishi
•
Miloddan avvalgi 140–130-yillarda ko`chmanchi yuejey qabilasi
Yunon-Baqtriya davlati hududiga bostirib kirdilar. Tarixda bu
qabilalar «kushonlar» nomi bilan tilga olinadi. Yuejeylarning
Yunon-Baqtriya davlatiga bostirib kirishi uning uzil-kesil bo`linib
ketishiga olib keldi. Kushonlar Shimoliy Baqtriya yerlariga
ko`chib kelib o`rnashdilar.
•
Miloddan avvalgi I asrda Kushon davlatini yuejey qabilalari
tuzgan.
•
Birlashgan besh yuejey qabilasining birinchi hukmdori Kudzula
Kadfiz bo`ldi.
•
Kudzula Kadfiz hukmronligi davrida Afg`oniston va Kashmir
Kushon davlatiga qo`shib olingan. Uning vorisi Vima Kadfiz
hukmronligi davrida Kushon davlati hududi yanada kengaydi.

•
Vima Kadfiz hukmronligi davridan Kushon podsholigida
hukmdor nomi ko`rsatilgan tanga zarb qilish boshlandi.
Vima Kadfiz pul islohoti o`tkazadi, zarb qilingan
tangalar qadri ortadi. Tangalar oltin, kumush va misdan
zarb qilingan. Milodiy I–II asrlarda Kaniahha
hukmronligi davrida (milodiy 78–123-yillar) Kushon
podsholigi o`z taraqqiyotiningcho`qqisiga erishadi.
Yangi-yangi shaharlar bunyod etildi, Hindiston, Xitoy va
Rim imperiyasi bilan savdo va lchilik munosabatlari
o`rnatildi. Kushon podsholigi tangalari Rim imperiyasi
hududidan topilgan. Pompey shahridagi qazuv va tadqiq
qilish davrida Kushon davlatida suyakdan yasalgan
haykalchalar topilgan.

•
Hunarmandchilik ham yuksak darajada taraqqiy etgan. Kushon davlati
yodgorliklari bo`lmish Xalchayon, Dalvarzintepa, Ayritom, Zartepa, Qoratepa
va boshqalarni o`rganish jarayonida aniqlangan topilmalar ham tasdliqlaydi.
•
Kushon davlati iqtisodiyotining asosini sug`orma dehqonchilik, savdo va
hunarmandchilik tashkil qilgan. Kushon davlati davrida suv tegirmoni, chig`ir
turlaridan keng foydalanildi, yerga ishlov berish qurollari takomillashtirildi.
•
Xalchayon, Dalvarzintepa, Ayritom, Zartepa, Qoratepa Kushon davri
arxeologik yodgorluklaridir.
•
Kushon davlatida yashagan xalqlarning o`zaro madaniy va savdo aloqalari tuf
ayli O`rta Osiyoda qadimgi oromiy yozuvi keng tarqaladi. Bu Osiyoda paydo
bo`lib, alifbo ekanligidan yozuv G`arbiy o`zlashtirish ancha oson bo`lgan.
•
Qadimgi Termiz yodgorliklarini o`rganish natijasida oromiy yozuvi asosidagi
kushon-baqtriya alifbosidagi yozuv namunalari topilgan.
•
Kushon davlatida yana bir xil yozuv – kushon shaklli yozuvi mavjud bo`lgan,
bunda harflar burchakli, to`rtburchakli va aylana shaklda bo`lgan.

Kushon podsholigining tanazzuli
•
Podsho Kanishka hukmronligi zamonida poytaxt
Baqtriyadan Peshovarga ko`chiriladi, Kushon
davlati esa ulkan saltanatga aylanadi. Uning
hududi Hindiston va Xo`tandan O`zbekistonning
janubiy viloyatlari va Afg`onistongacha bo`lgan
hududlarni qamragan edi. Rim, Parfiya, Xitoy
davlatlari qatorida Kushon davlati ham ulkan
saltanatlardan biriga aylangan. Milodiy III asrda
to`xtovsiz urushlar oqibatida Kushon davlati
zavolga yuz tutdi.

•
Xolchayon yodgorligi miloddan avvalgi IV-III va VI-VIII asrlarga mansub. Umumiy maydoni
15 gektardan iborat bo’lib, bir-biridan 1,5 km uzoqlikda joylashgan Qorabog’tepa va
Xonaqohtepalardan iborat. Qorabog’tepa tomonlari 350x260 m, tepalik tashqi ko’rinishida
burjlar o’rni yaqqol kuzatiladi. Asosiy darvoza uning sharqiy tomonining markazida
joylashgan. Yodgorlikning shimoliy qismi eng baland hisoblanib, balandligi 10 metrga yaqin.
•
Xonaqohtepa esa Qorabog’tepadan g’arbda joylashgan bўlib, to’g’ri-to’rtburchak shaklida
joylashgan. Tomonlari 300x300 metrni tashkil etadi.
•
Xolchayon yodgorligi ilk bora 1959 yilda San'atshunoslik institutining G.A.Pugachenkova
rahbarligidagi O’zbekiston San'atshunoslik ekspedisiyasi tomonidan kashf etilgan. Xolchayon
yodgorligida arxeologik qazuv ishlari 1959-1963 yillarda G.A.Pugachenkova rahbarligida
O’zbekiston San'atshunoslik ekspedisiyasi tomonidan olib borilgan.
•
Arxeologik tadqiqotlar tufayli Xolchayon yodgorligida hayot izlari olti bosqichda mavjud
bo’lgan.
•
1. Miloddan avvalgi IV-III asrlar. Xolchayon o’rnida ilk aholi manzilining paydo bo’lishi.
•
2. Miloddan avvalgi III-II asrlar - Xolchayonda alohida mahobatli binolarning va mudofaa
istehkomlarining qurilishi.
•
3. Miloddan avvalgi II-I asrlar. Xolchayonning ravnaq topishi, uning hududining kengayishi,
saroyning bunyod etilishi va saroy ichki qismini mahobatli haykallar va devoriy suratlarga
bezalishi. X olchay on

X ulosa
•
Ajdodlarimiz jasorati, vatanparvarlik mafkurasi
namunalari yordamida tarix ongimizga ona zaminga
bo`lgan yuksak tuyg`u, turli vaziyatlarda ona Vatan
manfaatlarini himoya qila olish tuyg`ularini singdiradi.
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I slom Karimov milliy
mustaqillik g`oyasi mohiyatini tushuntirar ekan,
mamlakatimiz taraqqiyotini axloqiy barkamol shaxsni
tarbiyalash, millati, tili va e`tiqodidian qafiy nazar
O`zbekistonning barcha fuqarolaridan iborat jamiyatning
ma`naviy gullabyashnashini taqozo etishini ta`kidlaydi.
Mamlakat rahbari Vatan tarixi jonajon zaminimizda
yashab turgan har bir insonni boy madaniyatimizni
qadrlash, uni ko`z qorachig`idek avaylab asrash,
faxrlanishga o`rgatadi, deb uqtiradi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati.
Abdullaev O’. O’rta Osiyoda qadimgi boshqaruv va ilk davlatchilik tarixshunosligi. –
Toshkent: Akademiya, 2009.
Azamat Ziyo. O’zbek davlatchiligi tarixi. Eng qadimgi davrlardan Rossiya bosqiniga qadar. –
Toshkent: SHarq, 2000.
Askarov A.A Drevnezemledelg’cheskaya kulg’tura epoxi bronzq yuga O’zbekistana. –
Tashkent: Fan, 1997.
Asqarov A.A. Eng qadimgi shahar. – Toshkent: Fan, 2001.
Asqarov A.A., SHirinov T. Rannyaya gorodskaya kulg’tura yuga Sredney Azii v epoxu
bronzq. – Samarqand, 1993.
Asqarov A. O’zbek davlatchiligining ilk bosqichlarida Qadimgi Farg’ona // Farg’ona kecha,
bugun va kelajakda. – Farg’ona, 2003.

Reja: Kirish I. Kushon davriga umumiy tavsif. I.I. Kushon podsholigining tashkil topishi. I.II. Kushon podsholigining tanazzuli. II. Xolchayon • Xulosa Kushon davlati boshqaruvi

Kirish • Insoniyat tarixi bir necha yuz mingyilliklardan iborat. Ana shu tarix ko`plab qiziqarli voqealarga boy. Insoniyat o`ta oddiy mehnat qurollaridan to hunarmandchilik durdonalari yasash, jo`ngina turar joy qurib olishdan to shaharlarni bunyod etishgacha bo`lgan uzoq yo`lni bosib o`tdi. Eng qadimgi shaharlar va davlatlar tasilkil topishi davrini olimlar sivilizatsiya deb ataydilar. Dastlabki sivilizatsiyalar tarixi Qadimgi Sharqdan, so`ngra Krit orollari va Yunonistonda boshlangan edi. Qadimgi sivilizatsiyalar jahonning ko`pgina o`lkalarida, jumladan, O`rta Osiyo va O`zbekiston hududida ham vujudga keldi. • Yer yuzida odam paydo bo`lganidan to milodiy 476-yilda G`arbiy Rim imperiyasi qulaguniga qadar kechgan voqealar Qadimgi dunyo tarixini vujudga keltiradi. Bu tarix turlituman arxeologik va yozma manbalar asosida o`rganiladi. Qadimgi yunon, rim va xitoy tarixchilari va geograflarining asarlari ham bunda katta ahamiyat kasb etadi.

• Kushon davlatining tashkil topishi • Miloddan avvalgi 140–130-yillarda ko`chmanchi yuejey qabilasi Yunon-Baqtriya davlati hududiga bostirib kirdilar. Tarixda bu qabilalar «kushonlar» nomi bilan tilga olinadi. Yuejeylarning Yunon-Baqtriya davlatiga bostirib kirishi uning uzil-kesil bo`linib ketishiga olib keldi. Kushonlar Shimoliy Baqtriya yerlariga ko`chib kelib o`rnashdilar. • Miloddan avvalgi I asrda Kushon davlatini yuejey qabilalari tuzgan. • Birlashgan besh yuejey qabilasining birinchi hukmdori Kudzula Kadfiz bo`ldi. • Kudzula Kadfiz hukmronligi davrida Afg`oniston va Kashmir Kushon davlatiga qo`shib olingan. Uning vorisi Vima Kadfiz hukmronligi davrida Kushon davlati hududi yanada kengaydi.

Kushon podsholigi

• Vima Kadfiz hukmronligi davridan Kushon podsholigida hukmdor nomi ko`rsatilgan tanga zarb qilish boshlandi. Vima Kadfiz pul islohoti o`tkazadi, zarb qilingan tangalar qadri ortadi. Tangalar oltin, kumush va misdan zarb qilingan. Milodiy I–II asrlarda Kaniahha hukmronligi davrida (milodiy 78–123-yillar) Kushon podsholigi o`z taraqqiyotiningcho`qqisiga erishadi. Yangi-yangi shaharlar bunyod etildi, Hindiston, Xitoy va Rim imperiyasi bilan savdo va lchilik munosabatlari o`rnatildi. Kushon podsholigi tangalari Rim imperiyasi hududidan topilgan. Pompey shahridagi qazuv va tadqiq qilish davrida Kushon davlatida suyakdan yasalgan haykalchalar topilgan.

O'xshashlar

Kushon Davlati (hududi, tuzilishi, siyosati)

KUSHON DAVLATI.HUDUDI VA BOSHQARUV TIZIMI.

Ekologiya sohasidagi davlat boshqaruvi

Salibchilar davlati

Xit davlati