logo

Ma’umotlar bazasini boshqarish tizimlari

Yuklangan vaqt:

20.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

700.51171875 KB
MA’UMOTLAR 
BAZASINI 
BOSHQARISH 
TIZIMLARI Tayyorladi:Abdurafiqov Farxod    MBBT

Maʼlumotlar bazasini boshqarish tizimi — bu maʼlumotlar bazasini hosil qiluvchi, 
maʼlumotlarni qayta ishlovchi va qidiruvchi tizim hisoblanadi. Qisqa qilib 
aytganda, MBBT barcha jarayonlarni amalga oshiradi. Maʼlumotlar bazasi faqat 
maʼlumotlarni saqlaydi, qolgan barcha ishlarni MBBT bajaradi. Maʼlumotlar 
bazasidagi maʼlumotlar, SQL so‘rov tillari orqali boshqariladi, bu tilda MBBT ga 
so‘rov beriladi, bu so‘rov u yerda qayta ishlanib, natija olish uchun maʼlumotlar 
bazasiga murojaat qiladi, u yerdan so‘rovga mos maʼlumotni olib, so‘rovga javob 
beradi. 
Ma’lumotlar  modeli  -  ma’lumotlar  bazasida  ma’lumotlar  bazasidagi 
mantiqiy tuzilmalarning  turlarini  aniqlash  va  ma’lumotlar  bazasida  mantiqiy 
tuzilmalarning turlarini aniqlash va ma’lumotlar bazasining yaxlitligini aniqlash va qo‘llab
-quvvatlash usullari.Birinchi  ma’lumotlar  bazalari  fayl  tizimlari  asosida  yaratilgan  va  ular 
bilan ishlash  uchun  barcha  javobgarlik  ushbu  bazalarni  ishlatgan  dasturiy  ta’minotga 
joriy qilingan.  Fayl ma’lumotlar 
bazalari hozir amalda foydalanilmaydi. Zamonaviy ma’lumotlar bazasi texnologiyasida m
a’lumotlar bazasini yaratish, uni qo‘llab-quvvatlash va  foydalanuvchiga 
kirish maxsus dasturiy ta’minot vositalari -  ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimlari 
yordamida  markazlashtirilgan.  Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi  (DBTMS)  -  bu 
foydalanuvchilarning  ma’lumotlar  bazasini  yaratish, 
saqlash va qo‘llash uchun mo‘ljallangan  dastur va 
dasturiy ta’minot kompleksi.Zamonaviy ma’lumotlar bazasi serverlari foydalanuvchi bilan
 yuqori saviyada  o‘zaro  ta’sir  qilish  uchun  barcha  turdagi  o‘zgarishlar  va  mexanizmlarni 
o‘z ichiga oladi.     Ushbu rivojlanish vositalari, foydalanuvchilarga ilovalar sifatida, DBBMS sifatida ishlaydig
an dasturlarni yaratishga imkon beradi.ZBBMS -bu ko‘plab 
odamlar ushbu dasturlarga xizmat ko‘rsatadigan va ishlarining natijasidan foydalanadigan 
dasturiy  ta’minot  paketidir.Dasturlar  ma’lumotlar  bazasi  menejmenti  tizimidan 
foydalanishda  ishlatiladigan  barcha  kompyuter  dasturlarini  o‘z  ichiga  oladi.  Barcha  DBMS 
funktsiyalarini bajarish uchun uchta turdagi dasturiy ta’minot talab qilinadi:
1) tizim dasturi   (uskunaning   barcha   tarkibiy   qismlarini   boshqaradi   va 
kompyuterda ishlaydigan boshqa barcha dasturlarga kirishni ta’minlaydi);
2)dasturiy ta’minot DBMS (DBMS funktsiyalarini amalga oshiradigan ma’lumotlar bazasini 
boshqaradi);
3)  dastur  dasturlari  va  yordam  dasturlari  (atrof-muhitga  kiritish  va  atrof-muhitda 
ularni boshqarish, dasturiy dasturlar ma’lumotlar bazasida saqlanadigan ma’lumotlarni hi
sobot va jadvallar sifatida ifodalash uchun ishlatiladi. Agar  funktsional  majburiyatlarning  asosini  olsak,  6  ta  asosiy  guruh  DBMM-ga ajratilishi 
mumkin:
1) Tizim ma’murlari - javobgar va ishonchli dasturiy ta’minotni ta’minlash
2) ma’lumotlar  bazasi  ma’murlari  -  DBMM-ni  taqdim  eting  va  uni  boshqaring, 
yozuvlar yarating, ma’lumotlarni saqlashning ishonchliligi  bilan bog‘liq tartib- qoidalarni 
bajaradi (huquqlar, cheklovlar, cheklovlar, cheklovlar)
3)  tizim tahlilchilari ma’lumotlar tuzilmasi, dasturlar va hisobotlarni  tizimlashtirish  bo‘yicha 
ishlarni amalga oshirish
4) ma’lumotlar bazasi dizaynerlari - dizayn dizaynerlik tarkibi
5) Dasturchilar - amaliy dasturiy ta’minotni ishlab chiqish
6) Yakuniy foydalanuvchilar kundalik operatsiyalarni amalga oshirish uchun 
amaliy dasturlarni qo‘llashadi. MA’LUMOTLAR BAZASI QUYID
AGILARNI O‘Z ICHIGA OLADI:
1) ma’lumotlar  (ma’lumotlar  bazasida  saqlanadigan  barcha  haqiqiy 
materiallar). Tuzilishi kerak bo‘lgan xom ashyolar
2) Metadata (tizim katalogining tarkibi). Jadvallar, foydalanuvchi  huquqlari, 
cheklovlar va boshqa ma’lumotlar bazasi ob’ektlari haqida ma’lumot berish
3) protseduralar  -  tizimning  muhim  tarkibiy  qismi.  Korxona  doirasidagi 
tijorat, texnologik va texnik tadbirlarni saqlash standartlarini belgilash va mijozla
r bilan o‘zaro  munosabatlar DBMM TASNIFI. QABUL QILIN
GAN MODEL TURI BO‘YICHA:
1)  Ierarxik -ma’lumotlar bazasi  ob’ektlari  o‘rtasidagi  munosabatlar  inverli  daraxt 
hosil  qiladi, 
Ierarxiyaning har bir asosiy elementi yuqorida joylashgan bitta element bilan 
ulangan.
2)  Tarmoq  -  ma’lumotlar  ob’ektlari  o‘rtasidagi  muloqot  har  qanday  tartibda 
o‘rnatilishi mumkin
3) Rejalik - ma’lumotlar bazasidagi har bir ma’lumotning har bir qismi jadval  nomi 
bilan aniqlanadi, aniqlangan identifikator va dala nomi
4) Ob’ektga oid ma’lumotni o‘z ichiga olgan ob’ektlar yadrosi bo‘ylab til kengaytmala
ri va dasturiy ta’minot manzili ko‘rinishidagi ma’lumotlarni qurish uchun ob’ektga yo
‘naltirilgan mexanizmlar mavjud
5) ob’ektga  yo‘naltirilgan  -  uchta  printsipning  kombinatsiyasi  asosida:  Qisqa model, 
ob’ektlar va tamoyillarni tavsiflash standartlari ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash

MA’UMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH TIZIMLARI Tayyorladi:Abdurafiqov Farxod

MBBT  Maʼlumotlar bazasini boshqarish tizimi — bu maʼlumotlar bazasini hosil qiluvchi, maʼlumotlarni qayta ishlovchi va qidiruvchi tizim hisoblanadi. Qisqa qilib aytganda, MBBT barcha jarayonlarni amalga oshiradi. Maʼlumotlar bazasi faqat maʼlumotlarni saqlaydi, qolgan barcha ishlarni MBBT bajaradi. Maʼlumotlar bazasidagi maʼlumotlar, SQL so‘rov tillari orqali boshqariladi, bu tilda MBBT ga so‘rov beriladi, bu so‘rov u yerda qayta ishlanib, natija olish uchun maʼlumotlar bazasiga murojaat qiladi, u yerdan so‘rovga mos maʼlumotni olib, so‘rovga javob beradi.

 Ma’lumotlar modeli - ma’lumotlar bazasida ma’lumotlar bazasidagi mantiqiy tuzilmalarning turlarini aniqlash va ma’lumotlar bazasida mantiqiy tuzilmalarning turlarini aniqlash va ma’lumotlar bazasining yaxlitligini aniqlash va qo‘llab -quvvatlash usullari.Birinchi ma’lumotlar bazalari fayl tizimlari asosida yaratilgan va ular bilan ishlash uchun barcha javobgarlik ushbu bazalarni ishlatgan dasturiy ta’minotga joriy qilingan. Fayl ma’lumotlar bazalari hozir amalda foydalanilmaydi. Zamonaviy ma’lumotlar bazasi texnologiyasida m a’lumotlar bazasini yaratish, uni qo‘llab-quvvatlash va foydalanuvchiga kirish maxsus dasturiy ta’minot vositalari - ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari yordamida markazlashtirilgan. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (DBTMS) - bu foydalanuvchilarning ma’lumotlar bazasini yaratish, saqlash va qo‘llash uchun mo‘ljallangan dastur va dasturiy ta’minot kompleksi.Zamonaviy ma’lumotlar bazasi serverlari foydalanuvchi bilan  yuqori saviyada o‘zaro ta’sir qilish uchun barcha turdagi o‘zgarishlar va mexanizmlarni o‘z ichiga oladi.