МАЪЛУМОТ ДАР БОРАИ ЗАБОНИ СУҒДИ
![• алиф /: [а] ' rsk [ а rsk ] - раш к , агар садонок и дарози « а» дар аввали к алим а ояд, алом ати
м азк у р (алиф ) ду бор навиш та м еш авад:
• '' [ a] '' z [az]- қ аҳ т;
• b: [b] nm b [namb] – ш абнам , b- овози v - ро низ иф ода м ек у над;
• β; [ v ] βγ; [ v a у ]-Х удо, β - овози « f» - ро ( γ arf- бисёр) иф ода м ек у над;
• g;[g] 'ngrnd [angrand] - бу ридан, к исм -к исм бу ридан, g овози « γ» ва « х » -ро низ иф ода
м ек у над;
• d; [d] d [ а nduxs] - чадал к ардан;
• Х усусияти ф онетик ии ҳ арф ҳ о дар натичаи таҳ лил, м у қ оиса ва таҳ қ иқ и систем аи хаттии
су ғдӣ, су ғдии буддой, су ғдии м онавй ва су ғдии насронй м уайян гардидааст (ҳ ам чу нин
ниг.: Додих удоев, 1988,123)
•
• Систем аи хат талаф фу з тарчу м а
• Буддой исавй м онавй
• - muv ту δ mev рў з
• Γ r β Γ rf γ rf γ arf бисёр
• Δ r γ w šk zw xšq Jw xšq zuxšk Дарвеш
• К n δ h k anv Kanv ā к а nv ā м ак он](/data/documents/2c9f1217-6f95-4d7f-8858-72b14b4b4b32/page_10.png)
: МАВЗӮИ МАШҒУЛОТ : МАЪ ЛУМОТ ДА Р БОРА И ЗА БОНИ СУҒДИ СА МАРҚ АНД 2022
НАҚ ША : • 1. Забони су ғдӣ забони к оргу зорӣ ва м уош и рати давлати Су ғд. • 2. Сарчаш м аҳ ои хатти и забони су ғдӣ . • 3. Х усуси ятҳ ои ф онети к й ва и деограм м аҳ о дар забони су ғдӣ • 4. Сох ти м орф ологи и забони су ғдӣ .
• Забони су ғдӣ ба гу ру ҳ и забонҳ ои ш арқ и и эрони и давраи м и ёна м ансу б аст. Ҳ удуди паҳ нш ави и и н забон води и Зараф ш он буда, м авчуди яти давлати Су ғд м у воф и қ и сарчаш м аҳ ои таъри х ӣ аз асрҳ ои VI то м елод оғ оз м егардад Му воф и қ и ақ и даи м у ҳ ақ қ и қ он паҳ нш ави и су ғдҳ о дар соҳ и лҳ ои дарёи Зараф ш он ба м и ёнаҳ ои ҳ азораи П - и бти дои ҳ азораи I то м елод рост м еояд Давлати Су ғд аз ҷ ану б бо бох тари ён, ҷ ану бу ғарб порти ёну м арғ и бниҳ о, дар ш и м ол ва ш и м олу ш арқ бо сак ои ён, дар ш им олу ғарб бо хоразм и ён ҳ ам соя буд. Му воф и қ и м аълу м оти сарчаш м аҳ о су ғдҳ о дар асрҳ он Ш пеш аз м и лод бо чи ни ён дар роби таи ти чорати ю ф арҳ ангй қ арор м егиранд ва дар забону ш еваҳ ои гу ногу ни чи нӣ як қ атор и қ ти босоти су ғди ро, к и ба асри I м елодӣ м ансу б аст м у қ аррар к ардаанд.
• Забони су ғдӣ забони к оргу зорй ва м уош арати м арду м они ҳ ай ати давлати Су ғд ва ҳ атто ҳ удудҳ ои аз он ҳ ам ф арох тар будааст. Минтақ аи асоси и густариш и забони су ғдӣ ба бартари и беш тар ба ди гар забону гў и ш ҳ о води и Зараф ш он, Ф арғ она, Кеш рўд (Қ аш қ адарёи и м рў за дар Ўзбак истон) ва Су рхондарё будааст. Му воф и қ и нави ш таҳ ои Сю ан Сзян ни з ҳ удуди ни ҳ оят васеъ, к и аз Ҳ аф трўд то Кеш рўдро ф аро м еги ри ф т, Су ғд м еном и даанд Му аррихони ю нонӣ қ айд м ек у нанд, к и сарҳ ади байни Су ғду Бох тар дарёи Ок с (Ам ударё) будааст. Дар сарчаш м аҳ ои хаттии гу заш та к али м аи « су ғд» Дар ш ак лҳ ои зери н нави ш та ш удааст: порси и қ ади м - suguda, sugda авастой - sa γ v a, sux δ a дар навиш таҳ ои ю нониён Ео γδ iav n. Марк ази давлати Су ғд ш аҳ ри Сам арқ анд буд, к и он дар м анобеи хаттй батаври зай л сабт ш удааст: Sm"rk nv, Samārk anv, Samārak anv ā.
• Аз байн раф тани забони су ғдӣ ва ччойи онро пу рра ги риф тани забонн дари тоҷ ик ӣ ба давраҳ ои пас аз асри X I рост м еояд. Дар навоҳ ии болооби Зараф ш он забони су ғдӣ хеле дер боқ ӣ м онд. Дар соҳ илҳ ои дареи Яғ ноб ш еваи су ғдӣ то к у ну н боқ и м ондааст, к и онро забони су ғдии нав низ м еном анд ва ин забони яғнобй аст. Дар ҳ удуди Ҳ аф трўд чои забони су ғдиро забони ту рк й гириф т. Ба гуф таи Маҳ м уди Қ ош ғарй аҳ олии Су ғди Балосоғу н у рфу одатҳ ои ту рк иро қ абул нам уданд ва дар дарвраҳ ои аввал ду забона буданд (к и ин раванд бо забони хоразм ӣ низ рў й дода буд) ва баъдҳ о аҳ олии ш аҳ рҳ ои Ҳ аф трўд аз Балосоғу н то Исф ичоб бо забони ту рк ӣ гап м езадагӣ ш уданд.