logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Markaziy Osiyoda temir davri va manzilgohlari

Markaziy Osiyoda temir davri va manzilgohlari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1679.5 KB
Ko'chirib olish
Mavzu: Markaziy Osiyoda Mavzu: Markaziy Osiyoda temir davri temir davri va manzilgohlariva manzilgohlari RejaReja :: 1. 1. Temir davriga umumiy tavsifi.Temir davriga umumiy tavsifi. 2. Urartu davlati madaniyati.2. Urartu davlati madaniyati. 3. Ckif va sarmat qabilalari madaniyati.3. Ckif va sarmat qabilalari madaniyati. 4. Rossiya hududida ilk temir davri4. Rossiya hududida ilk temir davri Tayanch so’zlarTayanch so’zlar Temir metalli, ikkinchi mehnat Temir metalli, ikkinchi mehnat taqsimoti, ayirboshlash va savdo taqsimoti, ayirboshlash va savdo aloqalari, ko’chmanchi chorvachilik, aloqalari, ko’chmanchi chorvachilik, Xett podsholigi, Urartu podsholigi, Xett podsholigi, Urartu podsholigi, skiflar, sarmatlar, mozor-qo’rg’onlar, skiflar, sarmatlar, mozor-qo’rg’onlar, temir davri yodgorliklaritemir davri yodgorliklari «« Temir davriTemir davri » degan » degan tushuncha arxeologiya tushuncha arxeologiya faniga fransuz olimi faniga fransuz olimi Kristian Yu rgensen Kristian Yu rgensen TomsenTomsen tomonidan tomonidan XIX asrda kiritilgan.XIX asrda kiritilgan. (1788-1865) Temir davr iga umumiy t avsif  Tarixni yoritishda va o`rganishda arxeologlar olib borgan tadqiqot ishlarining ahamiyati juda kattadir. So`nggi yillar ichida jahonning, jumladan O`rta Osiyoning turli hududlarida ko`plab arxeologik kashfiyotlar qilinib, muhim ma`lumotlar to`plandi. Olimlar tomonidan topib tekshirilgan bu yangi ashyolar eng qadimgi va o`rta asrlar tarixi haqidagi bilimlarni kengaytiradi. Mazkur manba va ashyolar jahon tarixining qadimgi davr siyosiy-iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jarayonlari haqida to`laroq tasavvurlar hosil qilish imkonini beradi.  Talabalar qadimgi tarixni o`rganishda qimmatli arxeologik manbalarga e`tibor berishlari lozim. Jahonda tekshirilgan barcha turdagi arxeologik yodgorliklar va ularda topilgan moddiy manbalar, insoniyat toshdan yasagan oddiy qo`pol cho`qmordan boshlab, uzluksiz mehnat natijasida yuksak madaniyat darajasiga yetib kelishining asosiy qonuniyatlarini ochib beradilar.  Metall bilan qadimgi odamlar neolit davridayoq tanish edi. Ammo metallurgiyaning kashf etilishi va murakkab metallurgiya ko`nikmasining o`zlashtirilishi keyingi davrlarda amalga oshdi.  Temir o`ziga xos metall. Uning xususiyatlari boshqa metallarga nisbatan afzalligini belgilaydi. Temir metali tabiatda ko`p uchraydi. Albatta, u tayyor shaklda emas, balki ma`dan shaklida keng tarqalgan edi. Temir ma`danidan ajratib quyuq holatda olingan va sandonlarda toblangan. Bizga ma`lumki bronza buyumlar suyuq holatda qoliplarga quyilar edi. Temirning erish temperaturasi 1534°S bo`lib, undan yasalgan jang va mehnat qurollari o`zining qattiqligi, o`tkirligi bilan avval mavjud bo`lgan qurollarga nisbatan ustuvor xususiyatlarga ega bo`lgan. Temirning yangi metall turi sifatida kashf etilishi o`z zamonasining moddiy madaniyatini o`zgartiribgina qolmay, texnika uchun yangi imkoniyatlar tug`dirdi. Keyingi ming yilliklarda yuz bergan ijtimoiy-iqtisodiy o`zgarishlar uchun zamin yaratdi.  Jahonda ibtidoiy odamlar tarqalishi jarayonidan boshlab, xalqlarning tarixida turli xil murakkab voqealar sodir bo`lgan. Ular ibtidoiy to`da davri, ibtidoiy xo`jaliklari va mehnat qurollari, urug`chilik tuzumining vujudga kelishi, xo`jalikning ishlab chiqarish shakllariga o`tilishi, binokorlik va hunarmandchilikning rivojlanishi, ishlab chiqarishda metallning ishlatila boshlanishi, ilk shaharlar va davlatlarning tashkil topishi, antik davri, o`rta asrlar me`morchiligi va moddiy madaniyatining rivojlanishi bilan birga boshqa ko`pdan-ko`p voqealar bilan bog`liq. Dehqonchilik – ilk temir Dehqonchilik – ilk temir davrida ishlab chiqarishning davrida ishlab chiqarishning vujudga kelgan birinchi vujudga kelgan birinchi tarmog’i bo’lib, temir metalini tarmog’i bo’lib, temir metalini ishlatilishi unda alohida o’rin ishlatilishi unda alohida o’rin tutgantutgan Ishlab chiqarishning ikkinchi Ishlab chiqarishning ikkinchi tarmog’i tarmog’i hunarmandchilikhunarmandchilik bo’lib, ilk bo’lib, ilk temir davrida u dehqonchilikdan temir davrida u dehqonchilikdan ajralib, alohida ixtisoslikka aylanadi. ajralib, alohida ixtisoslikka aylanadi. Hunarmandchilik asosan temirchilik Hunarmandchilik asosan temirchilik kasbidan boshlanadi. Neolit kasbidan boshlanadi. Neolit davrining eng katta yutuqlaridan davrining eng katta yutuqlaridan biri kulolchilikning kashf etilishi edi. biri kulolchilikning kashf etilishi edi. Ammo bu xo’jalik ixtirosi Ammo bu xo’jalik ixtirosi dehqonchilik doirasida rivojlanadi.dehqonchilik doirasida rivojlanadi. ТеТе mir davr i mir davr i м .ам .а vv.vv. I ming yillikdanI ming yillikdan milodiymilodiy II asrgachaasrgacha Yirik texnik kashfiyotlar Ка shfiyotlari Irrigatsiya texnikasi , Dehqonchilikning rivojlanishi O’troq aholi sonining oshib borishi Ikkinchi mehnat taqsimoti – dehqonchilikdan hunarmandchilikning ajralib chiqishi  Те mirchili k ust ax onasi  Qo’l t egirmoni  To’quv dast gohi  А rxit ek t ura element lari ТеТе mir davr i ijtimoiy munosabat lar imir davr i ijtimoiy munosabat lar i temirdan foydalanish Ibt i doiy j am oani inqirozga k elt irdi Jamiyatni tabaqalanishini tezlashtirdi Temirning qo’llanishi Dehqonchilikni chorvachilikdan to’liq ajratib yubordi  Xususiy mulkni mustahkamladi ;  Boylar sinfini shakllanishiga olib keldi ;  Sinfiy jamiyatni keltirib chiqardi ;  Ilk shaharsozlik xususiyatlaridan biri bozor va mahsulot а lmashinuvani keltirib chiqardi . Natija Alohida shaxslarning Boyib ketishi Yerga egalik qilish Davlatning paydo bo’lishi Ye vropadagi ilk temir davri Ye vropadagi ilk temir davri madaniyatlarimadaniyatlari Urartu davlatiUrartu davlati ilk temir davridagi ilk temir davridagi yirik podsholiklardan biri yirik podsholiklardan biri bb o’o’ lganlgan Urartu so’zi ossuriycha bo’lib, Urartu so’zi ossuriycha bo’lib, urartcha – urartcha – BiayniliBiaynili , Bibliyada – , Bibliyada – Ararat podsholigi nomi bilan Ararat podsholigi nomi bilan yuritilgan. G’arbiy Osiyodagi yuritilgan. G’arbiy Osiyodagi qadimgi davlat (qadimgi davlat ( mil. avv. IX-VI mil. avv. IX-VI asrlarasrlar ).). HH ozir gi Ar manistonning but un ozir gi Ar manistonning but un hududi, Tur kiya va Er onning hududi, Tur kiya va Er onning bir qismibir qismi qadimgi Ur art u qadimgi Ur art u podsholigi hududini t ashkil podsholigi hududini t ashkil qilganqilgan Poyt ax t i – Poyt ax t i – TushpaTushpa shahr i shahr i bo’lgan ( hozir gi bo’lgan ( hozir gi Tur kiyadagi Tur kiyadagi Van shahriVan shahri )) Mil. avv. VI asr boshida Urartu Mil. avv. VI asr boshida Urartu MidiyaMidiya tomonidan tor-mor tomonidan tor-mor etilgan va uning tarkibiga etilgan va uning tarkibiga qo’shib yuborilganqo’shib yuborilgan O’rt a Osiyoda ilk t emir davr i O’rt a Osiyoda ilk t emir davr i miloddan avvalgi I ming yillik miloddan avvalgi I ming yillik bilan belgilanadi.bilan belgilanadi. Temir davriga oid Temir davriga oid o’nlab o’nlab yodgorliklar Turkmaniston yodgorliklar Turkmaniston Respublikasining janubiy, Respublikasining janubiy, O’zbekistonning Qashqadaryo va O’zbekistonning Qashqadaryo va Zarafshon vohasi, Farg’ona vodiysi Zarafshon vohasi, Farg’ona vodiysi hamda Toshkent va Xorazm hamda Toshkent va Xorazm viloyatlari hududlarida o’rganilganviloyatlari hududlarida o’rganilgan Miloddan avvalgi I ming yillikning Miloddan avvalgi I ming yillikning boshlariga oid yodgorliklardan 46 boshlariga oid yodgorliklardan 46 tasi Janubiy Turkmaniston tasi Janubiy Turkmaniston hududlaridan topilgan. hududlaridan topilgan. Anov, Anov, Yoztepa, Ye lkantepa, Uchtepa, Yoztepa, Ye lkantepa, Uchtepa, Cho’rnoqCho’rnoq kabi qadimgi qishloq kabi qadimgi qishloq xarobalaridagi madaniy qatlamlar xarobalaridagi madaniy qatlamlar temir asriga mansubdir.temir asriga mansubdir. O’zbekiston hududida ham ilk temir O’zbekiston hududida ham ilk temir davriga oid bo’lgan ko’plab davriga oid bo’lgan ko’plab yodgorliklar topilgan. yodgorliklar topilgan. Afrosiyob, Afrosiyob, Daratepa, Ko’zaliqir, Uygarak, Daratepa, Ko’zaliqir, Uygarak, Chust, Dalvarzin, Oqtom, Chust, Dalvarzin, Oqtom, Kuchuktepa, Ye rqo’rg’on, Kuchuktepa, Ye rqo’rg’on, SangirtepaSangirtepa yodgorliklari shu davrga yodgorliklari shu davrga mansubdir.mansubdir. So’g’d Baqtriya Xorazm Shosh Farg’ona Qadimgi O’zbekiston Qadimgi O’zbekiston dehqonchilik vohalaridehqonchilik vohalari www.arxiv.uz Adabiyot lar :  1. Ka r im ov I. A. Y u ksa k m a ` n a viy a t – y en gilm a s ku ch . – T. , 2008.  2. Ka r im ov I. A. Ta r ix iy x otir a siz kela ja k y o` q . – T. , 1998.  3. An n a y ev T. , Tilovov B. , X u d oy b er d iy ev Sh . Boy su n a r x eologik y od gor likla r i. – T. , 1999.  4. An n a y ev Т . , Sh a y d u lla y ev Sh . Su r x on d a r y o ta r ix id a n la vh a la r . – Т . , 1997.  5. Asq a r ov A. En g q a d im gi sh a h a r . – Т . , 1990.  6. Jo` r a q u lov M. , Isom id d in ov M. O` r ta Osiy o ku lolch iligi ta r ix id a n . – Sa m a r q a n d , 1999.  7. Isom id d in ov M. H. Sopolga b itilga n ta r ix . – T. , 1993.  8. Ka b ir ov J. , Sa gd u lla y ev A. O` r ta Osiy o a r x eologiy a si. – Т . , 1990.  9. Sa gd u lla y ev A. Qa d im gi O` r ta O siy o ta r ix i. – T. , 2004.  10. Esh ov B. J. Qa d im gi O` r ta Osiy on in g sh a h a r la r i ta r ix i. – T. , 2006.

Mavzu: Markaziy Osiyoda Mavzu: Markaziy Osiyoda temir davri temir davri va manzilgohlariva manzilgohlari RejaReja :: 1. 1. Temir davriga umumiy tavsifi.Temir davriga umumiy tavsifi. 2. Urartu davlati madaniyati.2. Urartu davlati madaniyati. 3. Ckif va sarmat qabilalari madaniyati.3. Ckif va sarmat qabilalari madaniyati. 4. Rossiya hududida ilk temir davri4. Rossiya hududida ilk temir davri

Tayanch so’zlarTayanch so’zlar Temir metalli, ikkinchi mehnat Temir metalli, ikkinchi mehnat taqsimoti, ayirboshlash va savdo taqsimoti, ayirboshlash va savdo aloqalari, ko’chmanchi chorvachilik, aloqalari, ko’chmanchi chorvachilik, Xett podsholigi, Urartu podsholigi, Xett podsholigi, Urartu podsholigi, skiflar, sarmatlar, mozor-qo’rg’onlar, skiflar, sarmatlar, mozor-qo’rg’onlar, temir davri yodgorliklaritemir davri yodgorliklari

«« Temir davriTemir davri » degan » degan tushuncha arxeologiya tushuncha arxeologiya faniga fransuz olimi faniga fransuz olimi Kristian Yu rgensen Kristian Yu rgensen TomsenTomsen tomonidan tomonidan XIX asrda kiritilgan.XIX asrda kiritilgan. (1788-1865)

Temir davr iga umumiy t avsif  Tarixni yoritishda va o`rganishda arxeologlar olib borgan tadqiqot ishlarining ahamiyati juda kattadir. So`nggi yillar ichida jahonning, jumladan O`rta Osiyoning turli hududlarida ko`plab arxeologik kashfiyotlar qilinib, muhim ma`lumotlar to`plandi. Olimlar tomonidan topib tekshirilgan bu yangi ashyolar eng qadimgi va o`rta asrlar tarixi haqidagi bilimlarni kengaytiradi. Mazkur manba va ashyolar jahon tarixining qadimgi davr siyosiy-iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jarayonlari haqida to`laroq tasavvurlar hosil qilish imkonini beradi.

 Talabalar qadimgi tarixni o`rganishda qimmatli arxeologik manbalarga e`tibor berishlari lozim. Jahonda tekshirilgan barcha turdagi arxeologik yodgorliklar va ularda topilgan moddiy manbalar, insoniyat toshdan yasagan oddiy qo`pol cho`qmordan boshlab, uzluksiz mehnat natijasida yuksak madaniyat darajasiga yetib kelishining asosiy qonuniyatlarini ochib beradilar.

O'xshashlar

Dog’iston temir davri arxeologiyasi
Markaziy Osiyoda islom dinining kirib kelishi
Markaziy Osiyo Sovet davri Migratsion jarayonlarida
XVI asr birinchi yarmida XIX asrlarda markaziy Osiyoda fan
XVI asr birinchi yarmi XIX asrda Markaziy Osiyoda fan